Ke Au Okoa, Volume I, Number 34, 11 December 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
I keia la (Poakahi) Dekemaba 11, o ka La Hanau ia o ke Alii ka Moi, a nolaila, e malamaia keia la i La Kulaia, a e paniia no na puka o na Hale Oihana Aupuni a pau.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Oihana Kalaiaina, Dec. 5, 1865.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Olelo Kahea.
Ke koho ia ana o na Luna Makaainana o kela Apana keia Apana, o keia Aupuni, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e hoomaka ana ma ka POAKAHI mua o Ianuari e hiki mai ana. Na wahi e koho ia ai o na Luna Makaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, aia no ia ma na wahi i koho ia na Luna Makaainana no ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1864. F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 16, 1865.
NO KA MEA, ma ka Pauku 3 o ke "Kanawai e pili ana i ka poe i ae ia e koho balota," ke hai ia aku nei, ma ka la 25 o Dekemaba a mamua ae paha, e hoike mai ai na Luna Auhau, imua o na Luna Nana o ke koho balota ana, i ka papa inoa pololei o ka poe i ae ia e koho, o ko lakou Apana ; a,
No ka mea, ma ka Pauku 5 oia Kanawai, ua hoike ia he wa, oia hoi he umi la, mawaena o ka hoolaha ia ana oia papa inoa, a me ka la koho balota ; a,
No ka mea, e hiki mai ana ka Monede mua o Ianuari, ka la e koho balota ai, o keia makahiki ae, ma ka la mua o Ianuari, nolaila, eono wale no la mawaena o ka la 25 o Dekemaba, a me ka Monede mua o Ianuari.
Ke hai ia aku nei ka lono i na Luna Auhau, ma kela Apana keia Apana o keia mau Mokupuni, e hoomakaukau a e hoike ae imua o na Luna Nana o ka la koho balota, i ka papa inoa o ka poe i ae ia e koho balota, a me ko lakou mau Apana. C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
Hale Aupuni, Nov. 24, 1865.
Ke kahea ia aku nei na Luna Nana o kela Apana keia Apana, oia hoi : ka Luna Auhau, ka Luna Kula, a me ka Lunakanawai Apana, e nana i ke " Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e koho balota," i hooholoia i ka la 31 o o Dekemaba, M. H. 1864, a e nana pono i ka Pauku 5, 6, 7 o ia Kanawai, e hoakaka ana i ka lakou oihana ma ia mea.
FRED. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Nov. 23, 1865.
Ma ke Kanawai i hoopuka ia no na mea e pili ana i ka Papa Luna Nana o ka la Koho, ua pai hewa ia Luna Helu, o ka pono Luna Kula.
Ua oluolu i ka MOI ka hoapono ana i ka hookohuia ana o Charles L. Parker Esq., i Hope Kanikela Hawaii no ke awa o Astoria, Oregon. C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
Hope Kuhina o ko na Aina e.
Keena o ko na Aina e,
Honolulu, Nov. 23, 1865.
[Ke pai hou nei makou i kekahi mau kope e hoouna aku ai i na poe i loohia i ka mai lepera ma kekahi mau mokupuni e aku.]
He Olelo Kahea.
No na Mai Lepera, e hele mai e hoike i ko lakou ano, ma———ma ka la———o———la———Ma keia, ua kauohaia oe e hele mai ma———ma ka la———o———e nana ia ke ano o kou mai, e like me ke Kanawai a me na Rula i kauia e ka Papa Ola. Eia pu me keia ke kope o ia mau Rula. Ma ke kauoha a ka Papa Ola. T. C. HEUCK,
1865. Kakauolelo.
Olelo Hoolaha a ka Papa Ola.
No ka mea, ma ka halawai ana a ka Ahaolelo i hala ae nei, ua hooholoia "ke Kanawai e hoopau ai i ka laulaha ana o ka mai Le dera," ua konoia ka Papa Ola ma ia Kanawi e imi ia Papa i nakumu ma ko lakou noonoo anaei hooikaika i mea e ola ai kela a me keia loohia i ua mai la, a e pale ae ai i ka laulaha ana ae i ke akea ma o a maanei ; e kauoha kaika ana no hoi i ua Papa la e hooko pono i na mea i oleloia ma ua Kanawai la.
Nolaila, ke hai ia aku i kela mea keia mea i loohia i ka Lepera, a i manao ia paha ua loohia oia.
Ua kukulu iho ka Papa Ola i kekahi Halemai, me na hale kupono, ma Kalihi-kai, ma ka Mokupuni o Oahu, eha mile mai ke kulanakauhale aku o Honolulu, malaila e nana ia ai a e lapaauia ai, me ka malama pono ia o ka poe a pau i loohia i ka Lepera, me ka manao ia e loaa mai ke ola. Ua hooponopono mikioi ia keia Halemai e ka Papa, i mea e hanai ponoia ai a e malama ponoia ai na poe mai, a e hooikaika pu no hoi ma ka hoola ana i ka mai i loohia ai lakou.
No keia mea, e hoolako no ka Papa i na mea kupono loa, na kokua lapaau, a e kiai maikai loa ia ka oluolu kupono o na lepera a pau loa e hoihoi ia ai i ua halemai la.
No ka manawa a me na mea e hanaia aku ai, e hoomaopopo i na mea e hanaia ai no ka wa e hiki mai ana, aka, no keia manawa, ua manao ka Papa e kauoha aku i na mai Lepera a pau e lawe ia ma ka Halemai ma Kalihi-kai no ka nana ia ana. O ka poe i hai ia mai ua loohia lakou i ka lepera, aka, ua ikeia he mau mai okoa e ae ma ka ili o na mai i loohia ai lakou, e lapaau ia no lakou, a i ole ia, e ae mai paha lakou e hoi i ko lakou mau home, aia ma ke kauoha ana a ka Papa.
O na mai lepera a pau i manao ia e hiki ke lapaau ia a ola, e kauoha ia lakou e noho ma ka Halemai, i malama kuponoia ai lakou.
O na mai lepera a pau i manao ia e hoopilikia mai ana i ke ola o ka lehulehu, ma ka laulaha ana ke hui aku me lakou; e kauoha a lakou e hookaawale ia ma Kalaupapa, i ka Mokupuni o Molokai, i hookaokoa ia no ia poe e ka Papa, a e haawi ia aku no hoi ia lakou ka malama maikai ia ana.
I ku like ai me na rula i hai ia ae la maluna, o ka Papa Ola, ke hai ia aku nei i ka poe a pau i loohia i ka mai lepera, e hoomakaukau lakou ia lakou iho e malama i na kauoha a na Luna i hookohu ia e ka Papa, i ka manawa a me ke ano o ka hookaawaleia ana o ka Halemai ma Kalihi-kai. No keia mea, e haawi ia aku no kekahi olelo hoolaha, a ua hilinai nui ka ma na mea i olelo ia ma ua Kanawai la, a pela no hoi na Rula a me na Hooponopono ana ia mea.
Ua noi ia na Luna Aupuni, a me ke akea e kokua mai i ka hooholo pono ana i na mea e hooluolu ai i na mai, a i mea hoi e pomaikai ai ka lahui. T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Keena o ka Papa Ola, Oka. 25, 1865.
28-6t
Ia W. B. Heluhelu a me R. Luakaha.
Ua olioli au i ka lele ana mai nei o ka uwao naau aloha loa mawaena o'u a me kuu makamaka aloha o R. Luakaha. Na mea hoi i kaka laau iho nei iloko o na moolelo o Pelekane a me kona Ekalesia.
He makehewa paha ia'u ke hue hou mai i na mea i loohia ai keia hoopaapaa olelo ana, aka, e hoomaopopo ia no nae hoi, no ke kukula ia o ke kahua o ko Enelani Ekalesia i keia wa malalo o ka Ekalesia a Heneri VIII i kukulu ai iloko o kona mau la.
Ina he mea hiki ia'u ke hooiaio iho ia'u iho, mailoko mai o na moolelo o kela aupuni na Heneri VIII i kukulu ka Ekalesia o Enelani e ku nei i keia wa, ina la ua ae loa au i ka ko'u mau makamaka e olelo mai nei, aka hoi, no ka loaa ole ia'u ka ike ana no ia mau mea, nolaila, ke hoopaa nei no au me ke kanalua ole, a me ka hiki ole no hoi i kekahi ke hooia mai no ia mau mea, e like me na mea i pane muaia ia R. Luakaha.
Ina e like la me ka W. B. Heluhelu hai ana mai na Heneri VIII i hoomaka ke kukulu ana i kekahi Ekalesia ana i manao ai, a mahope i ke au ia Elikapeka kukulu ia ka Ekalesia o Enelani e ku nei i keia wa, alaila, e ae no au ia, no ka mea, pela ka Makale olelo. Aole pela ka R. Luakaha ma na kuhikuhi a me na mea i lawe ia mai noloko o keia paio ana, ua kapae loa keia i ka'u mau kuhikuhi'na a me ka'u mau wehewehe, a hoomaka ka ninau mai ia'u no na mea he lehulehu i pili ole loa i kona hoopau ana i ko'u kuhihewa, e like me kana no i olelo mai ai no kuu kokua hewa.
Nolaila ka puka o na olelo hoopaapaa mawaho o ka ninau o keia hana, aka, e kala mai paha hoi o W. B. Heluhelu ia'u, ina ua ike oia, ua hoopuka aku au ia R. Luakaha i kekahi olelo kuamuamu mamuli o ko'u manao ino iho, e like la me kuu hoa me R. Luakaha e hoouhi nei maluna o'u i ke kauwewe o ka "hoopunipuni a me ka wahahee."
Ina hoi he hoopunipuni a he wahahee au, alaila, ua wahahee na buke nana au i alakai i ke kuhikuhi ana no keia mau mea, a ua wahahee pu na kakau moolelo Katolika au i lawe mai ai i mau hoike no ia mea. Ua ae au ia oe e W. B. Heluhelu e noho mai i mea uwao mawaena o maua, ina i komo ole iloko ou, ka manao inaina a huhu, a maua i kauo mai nei ia ia e lele mawaena o maua, aka, i kona wa i hoopuka ai i kana olelo hooholo, "ua ho-a aku au i na ihe wela o ko'u elelo palalu," i kuu makamaka ia R. Luakaha, malaila ola i hoike mai ai, aole oia he makamaka maikai no ke aloha mawaena o kekahi hewa a me kekahi. Nolaila, o ka haawina maikai o ke aloha i loaa ia W. B. Heluhelu, ua lilo i mea ole.
Aole penei na nupepa haole he hooki okoa i na kumu hoopaapaa, oiai aole i maopopo ke kani ana a kekahi moa me kekahi. Ina ua hoowahawaha kuu makamaka o W. B. Heluhelu i ka maua mau olelo hoopaapaa, aole oia kona mea e papa okoa mai ai. Aole ia mea he pea pale (fair play,) wahi a ka haole. Ina ua kokoke e aneane kekahi o ko kakou mau makamaka e pio loa ma ke kukulu manao ana, e pepehi a alu okoa iho no auanei oe ia ia, oiai ua uuku loa kona wahi hanu i koe! Aole, e hookuu ia ia e hoike i kona ikaika a me ka pono i loaa ia ia ma kona aoao.
He oiaio no e like me ka W. B. Heluhelu i olelo mai ai he mea molowa, no ka mea, aole oia i komo iloko o ka hoohoihoi ana i kona manao, aka, aole oia ke kumu e hoole ai i ka pono o kela mea keia mea, i mea e ko ai kona manao, oia hookahi wale iho no.
Ke lawe nei au i ke Kuokoa a me KE AU OKOA, a ke nana nei no i na olelo i hoopuka ia ma ia mau pepa no ka Palapala Hemolele, a me na olelo hoopaapaa ano ole ia'u, aka, aole i loaa ia'u ka hoohalahala. No ka mea, o ke ake e ike i ka manao o kela mea keia mea, a me ka loina o na ninau a me na haina, a me na mea hoonaauao a pau ka mea i makemake ia; a i like ai me ka olelo kahiko, "mai hoowahawaha ina mea ano ole."
E like me ke ano ole o ka pohaku Daimana, Emerela, Gula, Dala, a me na waiwai e ae ma ka lepo a pau, mai ko lakou wa ano ole i loaa ai ko lakou ano maikai.
No ka R. Luakaha mau ninau hookapeke mai ka oiaio maoli o ke ano o ka'u kukulu manao ana, a me ka'u mau ninau ke ninau mai nei oia, i ka wa hea la i noho Pope ai o Ioane no ka Ekalesia Roma, a ninau mai? Hanau o Heneri VIII a mea i ka mea, a mea i ka mea, a make aku la oia, aole ka ia i ike i kekahi pope wahine? A pela me ka hanau ana o Edwade Maria, a me Elesitabeta.
Ua maopopo ia R. Luakaha, aole loa au i olelo aku no ia wa ka noho ana o Ioane Pope i hope no Petero no ka Ekalesia i poo no ka Ekalesia ma Enelani, ua noho poo no kekahi wahine ma ka Ekalesia Roma, a oia wahine o Ioana. He ano hoohalike keia no kona henehene i ka noho poo ana o kekahi wahine i po no ka Ekalesia. He okoa loa no nae ko Elesitabeta noho poo ana, ua like kona noho poo ana me ko Catherina II o Lukini, ma ka inoa kino wale no, aole ma ke ano kino a me ke ano uhane e like la me ko Ioane noho poo ana no ka Ekalesia Roma.
Eia no ka haina o kana ninau no ka makahiki i noho pope ai o Ioane wahine i poo no ka Ekalesia o R. Luakaha. Eia no ia, ua koho ia o Ioana i hope no Leon IV i ka makahiki 855. (Nouvelle Biographie Generele Buke 26; aoao 567.) Mamuli o ke kauoha o Pope Sixthe i kakau ai o Platina i ka moolelo o na Pope i ka makahiki 1475. O keia moolelo, he moolelo ua manao ia he oiaio no na haneri makahiki, ua kanalua ole ka poe Pope i ka hooiaio ana i ka moolelo o keia Pope mahope mai ua hoopaapaa ia keia moolelo e ke kahi, Hoole Pope e Davida Blondela, a ua lilo i ano wahahee keia moolelo mamuli o kana wehewehe ana.
Ua hoole aku ka pope i keia moolelo a Blondela, aka, i keia wa, ua mihi lakou i kana hoole ana. He mea hiki ole ia lakou i ka poe pope ke hoole, ua paa loa e like me na moolelo mau oia Ekalesia. Aole au e wehewehe aku i ka moolelo o keia Pope wahine, no ka mea, ua ku i ka pelapela loa kekahi mau olelo hoakaka no kona moolelo. Ua paumaele no ka o Roma i ka Pope wahine.
No ko Luakaha hai ole ana mai ia'u i ka buke a me ka aoao kahi ana i kuhikuhi mai ai i kana kumu hoopaapaa, nolaila au i ninau aku ai ia ia. I maopopo a i hiki ai hoi ia'u ke huli koke me ka heluhelu ole i ka buke mai ka mua a ka hope. Ua heluhelu au i ka Hume mau buke mai ka mua a ka hope mamua aku o ka hookumuia ana o keia kukulu paio ana, oiai aole au i ike i kuu heluhelu ana i kahi i kukulu ai o Elesitabeta i ka Iniquisetio ma Enelani e like me ka poe Pope i kukulu ai malaila, nolaila, e oluolu oia e hai mai i ka buke, mokuna a me ka aoao, i akaka ai ka oiaio, a i hiki koi ke hooiaio ia.
No ke kukuluia ana o ka Ekalesia maluna o Petero, aole e hiki ia'u ke manaoio aku ia mea. No ka mea, aole i olelo iki ko R. Luakaha ma mau poo i na keneturia mua o ka Ekalesia na Kristo i kukulu i kona Ekalesia ma Roma maluna o Petero. He mea hiki ia Luakaha ke hoololi i ka mea i paa ma ka Palapala Hemolele no ke ano o ka Iesu olelo ana'ku ia Petero, aole maluna ona ke kukulu ana, aka, maluna o kona manaoio ana.
No ka make ana o na Kadenela, Epikopo kahuna a pela aku. Ke i mai nei o Luakaha he hoopunipuni, ina hoi ua hoopunipuni au alaila, ua hoopunipuni o Hume ma kana buke 3, Mokuna 31, aoao 113 a me 114. "Ua hoopaahaoia ka Bihopa o Rochester, Abel, Adolison, Lawrence a me kekahi poe e ae no ke kipi." E nana e Luakaha ma ka aoao 112 oia mokuna hookahi, alaila, e pau no auanei kou kuhihewa, no na hana hoopunipuni (a Elisabeta ka mea i kapaia ka Wahine Hemolele o Keneta) a na kahuna i hana ai; a he nui wale aku ke lawe ia mai mailoko mai o Saute a me na Buke e ae.
Eia no kekahi mea kupaianaha, i ko Heneri VIII wa i pepehi ai i ka Bihopa o Rochester a me na kahuna e ae i haiia ae nei maluna, e noho ana no ia he hoahanau no ka Ekalesia Katolika Roma. No ka mea, he mua ka hoopai a me ka make ana o ua Bihopa nei i ka malama o Iune 22, 1535, a hiki i
ka malama o Augate 30, 1535, ke kapae ia ana o Heneri VIII mawaho o ka Ekalesia nolaila, o keia mau hana hewa nui a pau a Heneri VIII, nu hana i kona wa e noho hoahanau ana no lakou. Aloha ino ka poe Katolika o Roma i ka noho poo ana o kekahi wahine haumia ma ka noho'na panihakahaka o Petero ma Roma, a me ka hana ino lua ole ana o kekahi o lakou mau hoahanau o Heneri VIII, i ko lakou mau hoahanau o ko lakou Ekalesia iho.
Ua lawa paha ka makemake o R. Luakaha no na mea i hana ia e kona Ekalesia, a me na mea i noi mai ai e hai aku. Nolaila, me lua ke aloha e na keiki o ka waha hoopaapaa. IOANE KAIMIOLA.
Ulakoheo, Nov. 30, 1865.
Na mea kohu ole.
He n ui na mea kohu ole ma keia ao i ka manao o na kanaka he nui wale. He kohu ole ke kakae makoloa pupuka, inoino, ipuhao keleawe. He kohu ole ke pine, ke noho e ke o. He kohu ole na kanaka naauao ke hana, a ke hoohalike me ka poe i aoia.
1. Ka poe haiolelo ma na la Sabati a ma na la e ae. Ua komo paha iloko o ia poe na Kahunapule, a me na Lunakahiko, a me ka poe e haiolelo ana ma wahi akea, a pela aku no. Pehea la kou manao e kuu hoalauna, a hoaloha hoi, ma ka oihana laa a ka Haku? Ina e hele ana oe i ke kulanakauhale Alii, mai ke kuaaina mai paha o Waianae, he kohu anei ia oe ke komo mai i wahi palaka uwewahine, hele mai i ke kulanakauhale hanohano? I-i-i ko'u uhane ia oe, ke hana oe oe pela. Ina he kohu ia ia oe, alaila, e aho ke haalele honua oe i ka oihana Kahunapule, a e lalau i ka oihana paupau, o kahi welu, i kohu. He kohu ole oe ke nana aku au ia oe ina he ekaeka kahi kapa e hele mai ai i ka lai o ke kaona.
He kohu ole oe ke pii iluna o ke Awai me ka manao haiolelo, me ke kamaa ole, a me ke kuka nahaehae, a me ka lole wawae ahinahina, pela no ke hele i ka halawai o ka Ahahui makahiki a oukou. He kohu ole ko wahi lole wawae pukapuka o na kuli, a me ko mau wahi kamaa kupono ole. A o ia mau mea kohu ole, nau no ia mau mea kohu ole, e aho e hana mua oe ia oe a kohu, a pela e kohu ai kau mau hana a pau. Aole e kohu o waho, ole loa aku hoi o loko, kahi keena pouli, aole he ike ia e ka lehulehu, penopeno loa paha, hele paha a naku, o ka hope no ia.
E aho no ke hana mua oe ia oe iho a kohu, alaila, kohu kau mau hana a pau. Aahu oe i ke palaka, palaka loa na hoahanau, aole i kunamai, aahu oe i ke kapa weluwelu, weluwelu loa ka manaoio o na hoahanau. E hawaele mua oe ia oe iho, e liki a paa pono, lawe no a kohu, a paihi, a pukani ana nei, aka, ina e polehe oe, a o lakou la ae kekahi e polehe ana, a kohu ole iho la. NOwai ia kohu ole? Nou no. Aole no hewa ke hana oe e like me kau e hana la, aka, he kohu ole nae. Nui na mea i koe e pili ana ia oe, nau no e iki iho, a ua kaawale au mahope, alaila, hai aku i ke koena o na mea kohu ole ou.
2. Na Lunakahiko. O na Lunakahiki kahi poe miki ma ka haiolelo, o lakou mamua, e haiolelo ai, aka, aole nae he kohu. I ke aha la? I ka hele mai a noke mai i ka nuku, me ke kohu ole nae. Aole no i hawele mua i ka olelo a ke Akua, nolaila, lalau i ke puhi paka o na hoahanau, i ka moekolohe, i ka ona, a pela aku no. A no ia ano o na Lunakahiko, ua paakiki, ua ehaeha loa ka naau o na hoahanau, a nolaila, hookananuha na hoahanau, a loaa ka mea e nuku hou aku ai.
He kohu ole ua Lunakahiko la, ke hai mai i ka olelo, a mahope olelo mai, "He hemahema wau la, aole i aoia." Ua ike no ka he hemahema, a he nele, hele mamua, aohe ia he hana kohu, he mea kohu ole ia.
Hele no oe a mamua mai o ka Awai, me ko palule huluhulu ulaula, i kuhi anei oe la he hana kohu ia? Aohe mikohukohu iki, he ole loa no. E kahiko iho oukou i ke kahiko a pau a ke Akua, e kahiko i ka naau, e kahiko i ke kino a pau, ka aahu maemae, i kohu oe ke liki mai mamua.
A eia kekahi mea e pili ana ia kakou a pau, a he mau mea kohu ole nae ia oukou a pau e ka poe e haiolelo ana. O ka hemahema o na lala o ke kino, ina paha he olohe, ua pau ka hulu o na kuemaka, a he mai kio paha kona, a he mai lepera paha, he kohu ole loa no. E aho ke haawi aku i ka hana ia hai, a e moe malie oia ma ka hale, a hiki i ka wa e ulu mai ai kona hulu.
Pela hoi, ina he kina ma kona ihu, he pili paha, he upepe paha, a ua hamani, a ano e ae paha o ka ihu, ua hele paha a kikiwi iho i lalo, he kohu ole ia. A pela hoi, ina he makapo, a makapaa, a makole paha, he kohu ole ia. A pehea ka a-i huki, ka mumuku, ka oopa, ka hapakue? He kohu ole loa no. Ina he mea haiolelo kekahi pela, e aho no ke holo mua oia e pee, o akaaka ia mai auanei, a loaa iho i ka mai nui he hilahila, no ke kohu ole.
HANAKAULANI.
Pai Hewa Ia.
Ma KE AU OKOA o ka la 27 o Nov., 1865, ua pai hewa ia he mau huahelu ma kahi o ka "Haina o na ninau helu a S. E. K. Papaai." Aia ma ka hope o ka lalani eha, o ka hakina ekolu, penei: "92," aole pono ia, eia ka pono, 9.2 kapuai. Aia ma ka hope o ka lalani umikumamaiwa, oia hakina no, ua pai hewa ia, penei: "185,009,21," eia ka pono, ke kumu kaha kuea o 85, ua like ia me 9.21 kapuai. Me ka mahalo.
J. H. KAAKUA.
Honolulu, Nov. 29, 1865.
KA LA HOALOHALOHA.—I ka Poaha i hala iho nei, ua hooko ia ka olelo kuahaua a ka Peresidena, i na puuwai Amerika aloha aina a pau, e malama ia la i la e hoalohaloha aku ai i ke Akua. Ua pani ia na ipuka o kekahi mau hale kuai, a ua haawi ia he halawai ma Kaukeano, ia William D. Alekanedero o ke Kulanui o Punahou ka haiolelo. He halawai pule no hoi kekahi ma ka halepule hoomana Enelani ma Peleula.
HE POKII HOU.—-Ua hai ia mai makou, e hoopuka ia ana he nupepa kamalii, elike ka nui me ka Hoku Loa, i ka malama ae nei o Januari o ka M. H. 1866. O ka inoa o ua nupepa la o ke Alaula, he hapaha ka uku makahiki, no ka mea, hookahi no pepa i ka mahina. He mau kii kekahi e pai ia ana, me ko lakou wehewehe ana. Na Oramela H. Gulick o ke kula kaikamahine o Waialua e hooponopono.
NA KE KAHUKULA NUI.—Ma na kolamu o ko kakou pepa o keia la e ike ia ai, ka hoike a ke Kahukula Nui. Na kekahi mea i hele pu ai me ia i kakau. Ma kana huakai hele ua ike ia i ka hemahema o na hale kula o kekahi mau apana, a aneane e kupono ole ke kapa ia aku he punana no ka naauao e hoomoe ai, no ka lilo nui loa o ka hooikaika, ma ka hoonani ana i ko lakou mau hale hoomana.
NA PUALI KINAI AHI.—I keia la, e puka ana na keiki Kinai Ahi, me ko lakou mau kaa, i keia la, no ka hookahakaha ana i ka la hanau o ka Moi.
Ku dala ana o na Palapala Ae
KUAI AWA.
I MEA E KULIKE AI ME NA MEA MA KE "Kanawai e hoololi ana i ka Mokuna 7, Pauku 2 o ke Kanawai Kivila," no ka Awa, i hooiaio ia ma ka la 19 o Ianuari, M. H. 1865. Nolaila, ke haawi ia aku nei ka lono,
E kuai kudala ia ana na
PALAPALA AE NO KE KUAI LIILII ANA I KA AWA,
ma Honolulu nei, ma ka Poakolu, la 27, i ke awakea, hora 12. Ma ka Hale Kudala o J. H. Cole.
EKOLU PALAPALA AE NO KA APANA O HONOLULU.
No ke kumukuai $500 dala, no ka Palapala Ae hookahi oia ka palena malalo, aohe hiki e emi iho.
HOOKAHI NO EWA A ME WAIANAE,
no ke kumukuai $100 dala, oia no ka palena malalo.
HOOKAHI NO KOOLAUPOKO,
ua like ke kumukuai me ko Ewa a me Waianae.
MA MAUI.
Ma Wailuku, ma kahi e kokoke ana i kahi o Kililika, (Haverkost,) na T. W. Everett, Hope Luna Makai Nui.
HOOKAHI NO KA APANA O HAMAKUA,
no ke kumukuai $100 dala, oia ka palena malalo.
H. A. WIDEMANN,
Kakauolelo nui o ke Keena Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dek. 8, 1885. 34-3t
OLELO HOOLAHA.
E KUDALAIA ANA KA LIO WAHINE MAI o Kapunahou, i ka Poakahi, 11 o Dek.; ua ike no ka mea nona keia lio; 1 lio i ka Poaha, la 14, i ka hora 12 o ke awakea. He lio hou mai kahi.
Poalua—Lio kane ulaula, aole ike ia o ka hao. Lio kane ulaula kua puka, hao ano e. Lio kane lokia, kuapuka, aole ike ia o ka hao. Lio kane lokia kalako, aole ike ia o ka hao. Lio wahine puakea, aole ike ia o ka hao. Lio wahine ulaula, aole ike ia o ka hao.
Lio hou mai—Lio kane hauliuli, he mau manamana ano e, ma ka akau a ma ka hema.
P. KAAIAHUA.
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Dek. 9, 1865. 34-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA MEA A PAU LOA, EIA MA KO'U wahi nei kekahi Puaa hele hewa, i ai i ka ai, me ka nui o ka poino, e kii koke mai me na dala $5.00, ina i hala na la he 15, alaila, lilo loa ia'u keia Puaa. JOHN K. WAIHOIKAEA.
Kauluwela, Honolulu, Dek. 5, 1865. 34-2t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIKAI O PUHIPUHI W.
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e V. Knudsen, (Kamika,) no ka hooiaio i na palapala kauoha o Puhipuhi (w,) no Hauula, Koolauloa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, la 12 o Ianuari, 1866, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Dek. 5, 1865. 34-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA MEA A PAU MA KEIA PEPA, o ka ulu niu o Lapakea a pau, aole kekahi poe hanai holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa, Moa, e hookuu ma keia wahi i hai ia maluna, ina hookuli, a loaa i kuu Luna, e uku no hookahi dala no ke poo kookahi, Lio, Bipi, Hoki, Miula, Puaa, he hapalua no ka Moa hookahi. Eia kekahi, ua kapu loa na wahi e ae o ke Konohiki, oia hoi kahi aole i kuelana, a aole lilo i ke kanaka, aole hookuu wale aku i na holoholona o lakou malaila. Eia hou, aole kapulu i na mea pilau ma na kahawai elua, o Kamananui, me Kamanaiki. E lilo keia i olelo oiaio, mai kona laha ana ma ka nupepa. J. KALEILUHIOLE.—Konohiki.
PUHIKI.—Mea malama.
Moanalua, Dek. 5, 1865. 34-3t*
OLELO HOOLAHA!
I
KA POE KOHO!
—O KA—
Apana o Honolulu, Kona Oahu,
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA E loaa ia lakou ka pomaikai o ke Koho Balota, i na Lunamakaainana o ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, i kulike ai me ka Pauku 1 o ke Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e koho balota, a me ka Olelo Hoolaha a ke Kuhina Waiwai, i hoolahaia ma ka nupepa haole, "Hawaiian Gazette," i ka la 25 o Novemaba.
Nolaila, ke hai ia aku nei, e hookiia'na ke kakau inoa ia ana ma ka Papa Helu Inoa, i olelo ia ma ka Pauku 6, ma ka la 19 o Dekemaba e hiki mai ana.
G. H. LUCE,
Luna Auhau.
Keena o ka Luna Auhau, Nov. 27, 1865. 33-3t
OLELO HOOLAHA.
A KA
LUNA AUHAU!
O KA
APANA O HONOLULU, KONA, OAHU
E WEHE IA ANA KE KEENA NO KA OHI ana i na auhau, no ka Apana i olelo ia ae la maluna, i kela Poakolu, keia Poakolu, a me kela Poaono, keia Poaono, mai keia la aku, ma ke Keena o ka Luna Hana Alanui, ma "AIENUI," Alanui Marine, e hele la i Ulakoheo.
N. B.—E hamama mau no ka puka i kela la keia la, a hiki i ka la 6 o Ianuari e hiki mai ana.
G. H. LUCE,
Luna Auhau o ka Apana o Kona.
Honolulu, Dec. 22, 1865. 30-3m
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OIHANA PULUPULU!
—O—
HAWAII NEI!
E like me ko'u mau manao i hoopaka ia mamua ae nei, e kuai no au i ka Pulupulu maikai o ka
HELU 1, A ME KA HELU 2,
i lawe ia mai i o'u nei.
Ua emi mai ke kumukuai o ka Pulupulu ma na aina e, no ka pau ana o ke kaua ma Amerika, a nolaila hoi ke kumu e emi nei maanei. I keia wa, e haawi no au i ke kumukuai no ka paona hookahi.
EONO KENETA.
Ina he ma-u, a he lepo, aole paha e oi mamua o 5, a me 5½ keneta no ka paona. Aka, ina he loloa, a he maemae loa, mai 6½ paha a hiki i ka 7 keneta o ka paona.
No ka Helu 2—He 3 keneta no ka paona, a ina he maikai a he maemae, he 3½ keneta no ka paona.
Mai kanalua oukou e o'u mau hoa'loha, aka, e hoomau i ka mahi ana a me ke kanu ana i ka Pulupulu, oiai ua oi aku ko oukou pomaikai me ka nui ole o ka luhi, mamua o ke kanu ana i ke ko a me ka uala. Ina e kanu pono oukou i ka oukou mau Pulupulu, alaila, e loaa no i kela a me keia no ka eka hookahi, i paa pono i ka Pulupulu Helu 1, he $50.00, a ina he umi eka, he $500.00 no ka makahiki hookahi.
Iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, e loaa mai ana ia'u mai Kaletona mai, kekahi mau
HUA PULUPULU SI AILANA HOU!
Mai Kaletona Hema mai, i hoouluia'i na Pulupulu, e loaa no ia lakou na hua Pulupulu iloko o keia mahina ae.
Mai hoopoina oukou iloko o ka malama ae nei o Ianuari e hiki mai ana, no ka mea, e haawi ana au i na Makana a'u i manao ai e haawi i ka mea nui loa o ka Pulupulu, iloko o keia makahiki 1865, ewalu makana ka nui—mai ke $50 a i ka $5 pakahi. No ka makahiki 1866 e hiki mai ana, ua manao au, e haawi aku i na makana i oi ae. Nolaila, mai kanalua, a mai hoopoina hoi oukou, o ka mea hooikaika, oia ka mea e lilo ai ka makana. Me ke aloha.
H. M. WINI,
Mea kuai Pulupulu, ma ka Hale Leta.
Honolulu, Nov. 16, 1865. 34-5t
KUAI! KUAI!
E IKE IA MA KEIA, KE KAHEA IA AKU nei ka lehulehu, a ke hai ia aku nei hoi i ke akea, ua loaa mai ia maua he mau waiwai ano hou maikai loa, a ua makaukau maua e kuai aku, ma ke kumukuai haahaa loa, i oi aku ka haahaa mamua o na mea e kuai ia ana ma na wahi e ae. E naue mai i ike maka, a na oukou no e wae no oukou iho.
T. MOSSMAN & SON.
Wailuku, Maui, Nov. 18, 1865. 31-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kupa (k), no ka hooiaio i na palapala kauoha o Ana Manoha (w), no Manoa, Mokupuni o Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poalima, oia ka la 15 o Dekemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha a me na mea hoole i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Dec. 2, 1865. 33-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA HOOKOHOIA MAI KA mea nona ka inoa malalo, i luna hooponopono no ka waiwai o Kealalio, o Kona, Hawaii, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i aie ia ia, e hookaa koke mai, a o ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike mai i na bila aie kupono. A o ka poe hoi a pau nana e malama ana i na Waiwai o ua Kelalio nei, e hai mai ia'u mamua mai o ka la 31 o Dekemaba. J. L. KING,
Iole, Nov. 20, 1865. 33-1m