Ke Au Okoa, Volume I, Number 37, 1 January 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Olelo Kahea.
Ke koho ia ana o na Luna Makaainana o kela Apana keia Apana, o keia Aupuni, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e hoomaka ana ma ka POAKAHI mua o Ianuari e hiki mai ana. Na wahi e koho ia ai o na Luna Makaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, aia no ia ma na wahi i koho ia na Luna Makaainana no ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1864. F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 16, 1865.
NO KA MEA, ma ka Pauku 3 o ke "Kanawai e pili ana i ka poe i ae ia e koho balota," ke hai ia aku nei, ma ka la 25 o Dekemaba a mamua ae paha, e hoike mai ai na Luna Auhau, imua o na Luna Nana o ke koho balota ana, i ka papa inoa pololei o ka poe i ae ia e koho, o ko lakou Apana ; a,
No ka mea, ma ka Pauku 5 oia Kanawai, ua hoike ia he wa, oia hoi he umi la, mawaena o ka hoolaha ia ana oia papa inoa, a me ka la koho balota ; a,
No ka mea, e hiki mai ana ka Monede mua o Ianuari, ka la e koho balota ai, o keia makahiki ae, ma ka la mua o Ianuari, nolaila, eono wale no la mawaena o ka la 25 o Dekemaba, a me ka Monede mua o Ianuari.
Ke hai ia aku nei ka lono i na Luna Auhau, ma kela Apana keia Apana o keia mau Mokupuni, e hoomakaukau a e hoike ae imua o na Luna Nana o ka la koho balota, i ka papa inoa o ka poe i ae ia e koho balota, a me ko lakou mau Apana. C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
Hale Aupuni, Nov. 24, 1865.
Ke kahea ia aku nei na Luna Nana o kela Apana keia Apana, oia hoi : ka Luna Auhau, ka Luna Kula, a me ka Lunakanawai Apana, e nana i ke " Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e koho balota," i hooholoia i ka la 31 o o Dekemaba, M. H. 1864, a e nana pono i ka Pauku 5, 6, 7 o ia Kanawai, e hoakaka ana i ka lakou oihana ma ia mea.
FRED. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Nov. 23, 1865.
Ma ke Kanawai i hoopuka ia no na mea e pili ana i ka Papa Luna Nana o ka la Koho, ua pai hewa ia Luna Helu, o ka pono Luna Kula.
[Ke pai hou nei makou i kekahi mau kope e hoouna aku ai i na poe i loohia i ka mai lepera ma kekahi mau mokupuni e aku.]
He Olelo Kahea.
No na Mai Lepera, e hele mai e hoike i ko lakou ano, ma———ma ka la———o———la———Ma keia, ua kauohaia oe e hele mai ma———ma ka la———o———e nana ia ke ano o kou mai, e like me ke Kanawai a me na Rula i kauia e ka Papa Ola. Eia pu me keia ke kope o ia mau Rula. Ma ke kauoha a ka Papa Ola. T. C. HEUCK,
1865. Kakauolelo.
Olelo Hoolaha a ka Papa Ola.
No ka mea, ma ka halawai ana a ka Ahaolelo i hala ae nei, ua hooholoia "ke Kanawai e hoopau ai i ka laulaha ana o ka mai Ledera," ua konoia ka Papa Ola ma ia Kanawi e imi ia Papa i nakumu ma ko lakou noonoo anaei hooikaika i mea e ola ai kela a me keia loohia i ua mai la, a e pale ae ai i ka laulaha ana ae i ke akea ma o a maanei ; e kauoha kaika ana no hoi i ua Papa la e hooko pono i na mea i oleloia ma ua Kanawai la.
Nolaila, ke hai ia aku i kela mea keia mea i loohia i ka Lepera, a i manao ia paha ua loohia oia.
Ua kukulu iho ka Papa Ola i kekahi Halemai, me na hale kupono, ma Kalihi-kai, ma ka Mokupuni o Oahu, eha mile mai ke kulanakauhale aku o Honolulu, malaila e nana ia ai a e lapaauia ai, me ka malama pono ia o ka poe a pau i loohia i ka Lepera, me ka manao ia e loaa mai ke ola. Ua hooponopono mikioi ia keia Halemai e ka Papa, i mea e
hanai ponoia ai a e malama ponoia ai na poe mai, a e hooikaika pu no hoi ma ka hoola ana i ka mai i loohia ai lakou.
No keia mea, e hoolako no ka Papa i na mea kupono loa, na kokua lapaau, a e kiai maikai loa ia ka oluolu kupono o na lepera a pau loa e hoihoi ia ai i ua halemai la.
No ka manawa a me na mea e hanaia aku ai, e hoomaopopo i na mea e hanaia ai no ka wa e hiki mai ana, aka, no keia manawa, ua manao ka Papa e kauoha aku i na mai Lepera a pau e lawe ia ma ka Halemai ma Kalihi-kai no ka nana ia ana. O ka poe i hai ia mai ua loohia lakou i ka lepera, aka, ua ikeia he mau mai okoa e ae ma ka ili o na mai i loohia ai lakou, e lapaau ia no lakou, a i ole ia, e ae mai paha lakou e hoi i ko lakou mau home, aia ma ke kauoha ana a ka Papa.
O na mai lepera a pau i manao ia e hiki ke lapaau ia a ola, e kauoha ia lakou e noho ma ka Halemai, i malama kuponoia ai lakou.
O na mai lepera a pau i manao ia e hoopilikia mai ana i ke ola o ka lehulehu, ma ka laulaha ana ke hui aku me lakou; e kauoha a lakou e hookaawale ia ma Kalaupapa, i ka Mokupuni o Molokai, i hookaokoa ia no ia poe e ka Papa, a e haawi ia aku no hoi ia lakou ka malama maikai ia ana.
I ku like ai me na rula i hai ia ae la maluna, o ka Papa Ola, ke hai ia aku nei i ka poe a pau i loohia i ka mai lepera, e hoomakaukau lakou ia lakou iho e malama i na kauoha a na Luna i hookohu ia e ka Papa, i ka manawa a me ke ano o ka hookaawaleia ana o ka Halemai ma Kalihi-kai. No keia mea, e haawi ia aku no kekahi olelo hoolaha, a ua hilinai nui ka ma na mea i olelo ia ma ua Kanawai la, a pela no hoi na Rula a me na Hooponopono ana ia mea.
Ua noi ia na Luna Aupuni, a me ke akea e kokua mai i ka hooholo pono ana i na mea e hooluolu ai i na mai, a i mea hoi e pomaikai ai ka lahui. T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Keena o ka Papa Ola, Oka. 25, 1865.
Pakele mai poho ka moku Emalaina.
Penei ka moolelo no keia pakele ana, ma ka la 16 o Dekemaba, ka haalele ana o ka moku Emalaina ia Kau, ma ka la Sabati, oia ka la 17, hiki ka moku ma Kapue, Kona Hema, elima la o ka moku ma Kona, i ka hooili ukana a me na ohua kekahi.
Ua ike maopopo ia ka piha ana o ka moku i ka ukana, ua piha olalo o ka moku i ka ukana, aole wahi kaawale, ua piha loa oluna o ka moku i ka ukana, mai ka papa hele ae a hiki i hookahi kapuai maluna ae o ke kiekie o ka palekai o ka moku.
KA HAALELE ANA O KA MOKU EMALAINA, IA KONA, HAWAII.
Ua haalele ka moku ia Kona, ma ke ahiahi o ka Poalima, Dek. 22, ma ia po a ao ae, aia ka moku ma ka Latitu 20°, 20' N., Lonitu 170° W., e kia ana ia N. W., eha mile a oi paha ke kaawale mai Kahoolawe mai a hiki i kahi a ka moku e holo ana ia manawa.
Ma ka hora 7 o ke kakahiaka Poaono, Dekema ba 23, iho aku la Davis ilalo o ka moku, ma ka puka mahope, a ike aku la oia ua piha olalo o ka moku i ka liu. Ia ia i hoi mai ai mai lalo mai o ka moku, a olelo aku la ia i ke Kapena, "E! ua piha olalo o ka moku i ka liu."
A no keia olelo a Davis imua o ke Kapena, pihoihoi iho la ke Kapena, a iho koke aku la oia ilalo o ka moku e ikemaka i ka liu, e like me ka Davis olelo ana mai imua ona.
A hiki aku la ke Kapena ilalo, ma kahi a Davis i kuhikuhi aku ai, ike maopopo iho la ke Kapena, ua piha io olalo o ka moku i ka liu, e like me ka Davis i olelo ai ia ia, mamua iho o kona wa i ike ai.
Pii mai la ke Kapena mai lalo mai o ka moku, a kahea ae la me ka leo haalulu, penei: "Wikiwiki, hemo ka ukana! Wikiwiki, hemo ka ukana! Hemo pau loa ka ukana maloko o ke kai!"
Ma keia mau olelo a ke Kapena, ua hikiwawe a emoole loa ka hoolei ia ana o na ano ukana a pau loa iloko o ke kai. Hookahi mea i maopopo loa ma ia manawa, o ka make wale no.
Ma ka nana ana i ka moku, ua piha io no, no ka mea, mai ka ili o ke kai a hiki i ka palekai, me he la ekolu kapuai. Ua hoomanawanui na ohua i ke k-a ana i ka liu, mai ka hora 8 a hiki i ka hora 12 awakea.
A mahope iho o keia mau mea, kahea mai la ke Kapena, "E na ohua, mai uwe oukou, no ka mea, ua pau ka pilikia." A o ka wa no ia i hoi ae ai na kulu waimaka a hiki ma ka poli o na kuemaka.
NA ANO PULE A PAU I PULE IA.
Lehulehu wale na kanaka e pule ana maluna o ka moku, e like me ka pule ana o ko lakou mau aoao hoomana iho, Katolika, Hoole Pope, Moremona, a me ka pule kahiko o Hawaii nei. Eia ka pule a ke kanaka Katolika, "Nau e ke Akua i hana ka lani, a me ka honua, a me ka moana, a nau no i haawi mai i keia mau pauku kolona he 11, a ma keia mau pauku kolona, e kala mai ia makou."
Penei hoi ka pule ana a ke kanaka Hoole Pope, "E ke Akua Mana Loa, ka mea nana i hana na mea a pau, a o oe hookahi wale no ka puuhonua no ka wa popilikia, e aloha mai oe ia makou, a e hoopakele mai ia makou, ma na poino a pau e loohia mai ana maluna o makou, a e hoopae ola ia makou ma ka aina maloo, ke waiho aku nei makou ia makou iho iloko o kou ahonui."
Penei ka pule ana a ke kanaka Mo remona, "E ke Akua Hemolele o ka Ekalesia o na la hope nei, e aloha a e hoopakele mai oe ia makou."
Eia ka pule kahiko, "E na Akua i ke kukulu Akau, kukulu Hema, kukulu Hikina, kukulu Komohana, ka paa iluna, ka paa ilalo, ka hooku-i a me ka halawai, mai hoohalawai ia makou i ka make.'' E alu ka pule ia Hakalau, wahi a ka olelo.
K. B. KAWAINUI.
Kekahi o na Ohua.
Honolulu, Dek. 26, 1865.
He lei nani ka wahine noho pono.
E KA LUNA Hooponopono ; ALOHA OE:
Ua kono hou ia mai au e na materia makalii o ka manaolana iloko o ko'u puuwai, e ulele hou aku i keia kumu manao hookahi iloko o na oiwi lahilahi o ko kakou nupepa, ke ae mai oe e hoike ahonui i keia mau manao a pau, imua o na kaikamahine oiwi palupalu o kaua, e noho ana ma keia mau mokupuni, mai Hawaii a Niihau, ka aina a na ili keokeo e noho mai la.
Oia hoi na mea i olelo mua ia ae nei e kakou ma kekahi mau Helu o keia nupepa, iloko o na la i kunewa ae nei. A he mea maikai no hoi ia a'u e hoike nei ma ke akea, imua o na wahine i ku ae ma na hana maikai, noiau, a malama hoi i na mea a pau i oleloia ma na mea e pili ana i ke kane a me na keiki. He mea maikai keia malalo iho o ka lani, a he mea hoi e luhi ole ai ka naau o na keiki a kanaka, i hanau ia ma ka puhaka o Adamu.
Nolaila, e o'u mau kaikuahine i hoomaemae ia e na aahu nani hiluhilu o ka naauao, (a ka hou o kau kane i imi ai iloko o na hana luhi a me ka inea o keia honua.) Mai kuhihewa mai oe he mau olelo kupono ole keia nou, a no kekahi iwa hoomahie luna hoi, i na olelo a pau i hoike ia ia oe, mai ka mua a ka hope, o keia kakau manao ana.
A e hahao ae i keia mau olelo ao mahalo a pau iloko o na auwai o kou naau, a me na noonoo maikai kulu koikoi ana a kou puuwai aloha, oiai hoi, he wahine aloha kane io no hoi paha oe. A malia no hoi paha, o kou ano mau no hoi ia, oia paha aole paha? Oiai no hoi, aohe au i ike aku i na hana a me na manao iloko o kou naau; no ka mea, he wahi huna ia, me he lua huna la, i piha i ke dala a me ke gula, aka nae, o ke Akua wale no kai ike ia mea.
No ka mea, o ka naau o ka wahine naauao, aia no ma ka hoopono, mna ke akahai, me ke aloha aku i ka Mea Mana Loa, ke 'Lii o na 'Lii, ka Haku o na Haku, a ina hoi he wahine mea hooipo wale oe, i ulu mahiehie ae ma na kaei daimana o kou kulana, a e waiho ana i kou naau ka haahaa loa a me ke akahai, ke aloha a me ka malama i kau kane mare, alaila, ua maopopo he wahine malama pono oe i na kauoha o ka mare hemolele ana.
Aka hoi, o kekahi o na wahine opiopio helehelena maikai, ke ku mai nei oia a hoole mai i keia mau mea a pau i hoike ia ae nei ma ke akea, no na wahine noho pono. A ke i mai nei oia penei: "Aohe wahine ano opiopio i hana iki pela ma Hawaii nei, a noho no he wahine i hoolohe a paulele i kana kane." A ke olelo hou mai nei oia imua o'u penei: "O na wahine o ia ano, he ano hookamani wale no, no ka makau i kana kane i mare ia ai, o ike auanei kela i ka hewa a ka wahine i hana ai, uwi koke na niho o ke kane i ka huhu, mai ka poe hanohano a ka poe haahaa. He mea mau keia ma Hawaii nei, ina ka e hele ke kane i kahi e hele ai, hana malu iho la ka wahine i ka hewa, a ina ka e make ke kane, alaila, o ka pau ae la no ia o ko ka wahine manao ana pela, a o ka hana malu iho la no ia i ka hewa me ka ike ole ia, a me ke akamai kana hana ana. A mawaho ka o ia wahine, he hookamani wale no."
A ke olelo nei au, no kona ike no paha ia ia a me kana mau hana, i hoole mai ai oia i keia, e na wahine noho pono, pehea oukou e hana nei i keia wa me ka hookamani, e like me ka olelo kohu ole a keia wahine? No ka mea, aole no wau i ike ia loko o oukou, aka, mawaho, ua ike aku au e hinuhinu ana, me he ipu laau la i lohia a maikai, me na maka i i hele a ano e, me na kii lohi o kou mau papalina, i hele wale kela a, "Helemona i ka uwahi ka omaka wai lehua."
W. B. MINAMINA.
Halehaaheo, Honolulu, Dek. 26, 1865.
He moolelo no J. M. Kalanipoo.
E KE AU OKOA E ; Aloha oe:
Ua koi ia mai au e ka ua kipe pua hala o Kahuku, a me ka makani kiuwaiahulu o Waimea e hoike laula aku i kela mea e kau ae la maluna, oia hoi keia, ''He moolelo no J. M. Kalanipoo,'' ko oluolu ia mai nae e oe a me kou mau Lunahooponopono. Ua hanau ia o J. M. Kalanipoo ma Pupukea, Koolauloa, i ka A. D. 1834, ma ka la 23 o Feb., a ua hana maikai ia no oia e kona mau makua ponoi, o J. Kalainaina ka makuakane, a o Mrs. Kalili hoi ka makuahine, nui no ke aloha o kona mau makua ia ia, no ka hoolohe me ka noho malie a me ka oluolu.
A ua make iho nei oia i ka A. D. 1865 ma ka la 14 o Augate, nolaila, he 31 makahiki me 9 malama me 17 la ka loihi o kona ola ana ma keia ao. I kona wa kamalii, komo oia i ke kula, o Kane ke kumu, a mahope iho noho hou i ke kula, o Kekela ke kumu, o keia Kekela no ke noho mai la i Pakuhiwa, elua makahiki me ia. A no ka ike ia ua makaukau ma na mea kula a pau, unuhi ia oia i ke kula nui o Lahainaluna, ma ka A. D. 1849, ekolu wale no malama hoi mai no ka mai, a o ka noho loa iho la no ia ia nei me ka hoi hou ole aku i Lahainaluna, o ka noho
loa no ia, mahope iho lilo i kumukula no Pupukea a me Waimea, i ka A. D. 1852, ma ia hope mai lilo i Lunahelu no Koolauloa, ma ka A. D. 1854.
A ma ia manawa no hoi i pii loa ai kona ikaika a me kona akamai nui hoi ma ia makahiki no i loaa ai kona palapala Loio nui, a pii mai la kona akamai ma ka hooponopono ana i na mea nui o ka oihana aupuni. A no ka ike ia he kanaka akamai, a makaukau a liuliu, nolaila, ua koho nui ia e na kanaka o Koolauloa, i Lunamakaainana i ka A. D. 1862, a mahope mai i Elele ma ka A. D. 1864. No ka ike ia e na alii a me ka lehulehu a pau, he akamai, he ikaika, a he noonoo, nolaila, koho ia oia i Lunakanawai no Waialua a me Koolauloa, i ka A. D. 1863, ma ka hope o J. W. Keawehunahala. Nolaila, ua lilo oia i kanaka nui a hanohano, me ka hoomanawanui i na hana a ke aupuni, a hiki wale i kona make ana aku la.
Ua lilo oia i hoa'loha maikai na na'lii a me na haole pili aupuni a pau, a he makamaka maikai oia no ka poe i hookipa aloha ia ia, a ua lilo ia i mea kaulana. A ke noho nei kana wahine me na keiki a me na ohana, me ke kaumaha, nolaila, e ke aupuni e, ua nalo kau kauwa aloha wale! Aloha ino! "Kai ka haule ana o ko Waimea hoku nui,'' aloha na puu, na alu, na pali, na kahawai, a me na awawa kahi au i hele ai, auwe!
"O J. M. Kalanipoo,
Ua hele, ua nalo,
Aloha, aloha ino."
Ua pau keia moolelo, ke hooili aku nei au i ko'u aloha hope i ka Lunahooponopono o Ke Au Okoa, a me na keiki nana e ulele ana i na hua kepau, ua pau ke hoi nei ko Waimea keiki ua anu na pali, ke uhi mai la ka noe i na kuahiwi. Kau kauwa hoolohe,
J. W. KUMAMALAKOA.
Waimea, Koolauloa, Oahu, Dek. 21, 1865.
Kanikau Aloha nou no la e Keola.
He uhane la he aloha,
Nou no la e Keola,
Aia paha ka uhane,
I ka malu lau o ka Inia,
Nina wela ka manao,
E hana nei i ke kino,
Ua ku pouli au,
Ke aloha me ka minamina,
I kou hele ana aku,
I ke ala hoi ole mai,
Makani no ka uhane,
I naue hele aku nei,
E pili me ka Makua.
KAHINAWE W.
He uhane la he aloha,
Nou no la e Keola,
Aia paha ka uhane,
I ke kui lei Ahihi,
O ka pua Kamakahala,
Ua hala ka mea aloha,
I ka hora o ke awakea,
Ilaila pau ka ikena,
Ua hala aku ka uhane,
I ka hale malu o ke ao,
Au iho nei makou,
Aole la i loaa,
Ua hoi e pili me ka Makua.
LAUHIWA W.
He uhane la he aloha,
Nou na la e Keola,
Aia i kai o Kawa,
Ka manao e u nei,
E huli hoi kakou,
I ka malu la o ka Home,
I ike ko lehulehu,
I kou hele ana aku,
Ua lawe aku ka Makua,
I kana o ka uhane,
Noho iho nei makou,
Me ka iini pau ole.
MARAEA W.
He uhane la he aloha,
Nou no la e Keola,
Kamaiki a makou,
Kau lae a Maluihi,
Hii alo a Kahinawe,
Moopuna a Uaua,
Aia paha ka uhane,
I ka ua Kukalahale,
Makai o ke Kaona,
Ua ona mai ke aloha,
I ou kino a pau,
I kou nalo ana aku.
UAUA W.
He uhane la he aloha,
Nou no la e Keola,
Aia paha ka uhane,
I ka olu o ke Kamani,
Hui ae noho i ka hale,
I ka nani o ka Makua,
Kahea ae Maluihi,
Auhea la o Keola?
Hiwahiwa a Kahinawe,
Ke u nei makou,
I ka minamina pau ole,
I kou hele hookahi,
I ke ala ike ole ia,
Ua pau me ke aloha.
ULUKOA W.
He uhane hele loa—e,
Nou la e Keola,
Aia paha ka uhane,
I ka huikau lua—e,
Elua no maua,
I ka poli o ka Makua,
Noho iho wau hookahi,
Me na kini lehulehu,
Me ka u me ke aloha,
No kou hele ana.
MARIA W.
Kanikau la he aloha,
Nou no la e Keola,
Aia pah ak uhane,
I ka malu o ke ao,
Ke u nei makou,
I ka nui o ke aloha,
Ke pii nei ka hahana,
I ka nui kino a pau,
Pau ko'u ike ana,
I kou kino holookoa.
N. UNEA K.
Kanikau la he aloha,
Nou no la e Keola,
Kuu keiki mai ka ulumoku iwaho o Mamala,
Malama ana au o ko aloha,
O ka u o ka minamina ia oe,
Kuu keiki mai ka ai uahi ole a ka haole,
Mai ka ai hulilua la i ka moana,
Kuu makamaka o ia wahi makamaka ole,
Hookahi makamaka o ko aloha,
Kuu keiki mai ka huikau kanaka o Honolulu,
Luuluu au i ko aloha e noho nei,
He uwe helu mai o Kahinawe,
Aloha ino no kuu keiki,
Kuu lei kahiko o ka la kanaka,
Kuu hoa pupuu o ke anu,
Kuu kane o ka po kane ole,
Mahana ma ke alo, anu mai ma ke kua,
Kuu keiki mai ka po loloa o ka Hooilo,
Aloha wale ia wahi a kaua e noho ai,
E walea ai kaua i ka malu Inia,
Wehe e mai nei oe i ka pili a ke aloha,
Aloha wale kou makuakane e uwe nei,
E paiauma nei i ko aloha,
Ua hele oe i ke ala hoi ole mai,
I ke alanui hele i makamaka ole,
Hookahi makamaka o ka Haku,
Ka hooilina o ka uhane e waiho ai,
Noho ko kino i ka hale malu a ke ao,
Kuu keiki mai ka wai hoeha ili o Aienui,
Mai ka la welawela o Kamakela,
Mai ka pii'na ikiiki la o Mulihopu,
Mai ka wai luu poo la o Makaaho,
Auwe! kuu keiki—e.
KAPAELOA W.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA APANA O EWA A ME WAIANAE, ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma
HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.
Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka AWA, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.
NAPAHUEKOLU.
Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855 37-3m*
OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALA IA ANA NA LIO 2, MA ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa nei, ke hiki aku i ka Poaha, oia ka la 4 o Ianuari 1866, hora 9 o ia la. Ke ano o ka Lio me ka hao malalo iho.
1 Lio kane lokia lae keokeo, hao akau, anoe, hema, ano e.
1 Lio wahine eleele, kiko keokeo ma ka lae, hao akau, ano e.
J. KAHAUOLONO.
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Dek. 28, 1865. 37-1t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEAWELOHILII (K.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o na waiwai o Keawelohilii (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 13 o Ianuari, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Aa (w,) me Komoikehuehu (k,) na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Dec. 29, 1865. 37-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HALAWAI KA AHAHUI O HAMAKUA, Hawaii, i ka la 18 o Dek., 1865, ma Eleio, e imi i ka mea e pono ai ka hana ana i ke Awa o Honomalino, e like me ke kauoha ana a ke Kuhina Kalaiaina, "E hana na kanaka o Hamakua nei i ke Awa o Honomalino" Nolaila, ua halawai keia Aha mamua aku nei, kohoia o D. W. Kaila, i Puuku, o N. Keau, i Lunahoomalu, o P. Kaaekuahiwi, i Kakauolelo.
HOOHOLOIA; E haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Eha Haneri Dala, (400.00,) e kokua na kanaka o Hamakua, Eha Haneri Dala, (400.00.) Ua haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Hookahi Haneri Dala, (100.00,) i keia wa, a e haawi ana na kanaka Hookahi Haneri Dala, (100.00.)
Eia na inoa o na Luna ohi dala, Kamakahiki, no Waimanu a me Kahulaana, D. W. Kaila, no Waipio a me Manaaiole, N. Keikenui, no Eleio a me Kapulena, P. Kaaekuahiwi, no Kawela, S. Hao, no Paauhau, E. Nainoa, no Maunahoano, N. Kaai, no Kaala.
E halawai keia mau luna ma Eleio, i ka la 29 o Dekemaba nei, i maopopo ka nui o na dala i loaa mai. A ma ka malama o Ianuarii hoomaka ka hana hou ana i ke awa. P. KAAEKUAHIWI.
37- Kakauolelo.
OLELO HOOLAHA.
E HOOPANEEIA ANA KA HOOLEWA O KE kino kupapau o
J. M. KALANIPOO,
aia i ka malama o Augate, 1866, aole i ka malama o Ianuari ae nei.
S. W. KANAHELEAUMOKU.
Waimea, Koolauloa, Dec. 19, 1865. 36-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA, NA HAOLE, a me na Pake, ke hai aku nei au imua o ke akea, o ka Olelo Hoolaha a kuu wahine mare, ma ka nupepa o KE AU OKOA, o ka la 18 o Dek., he Olelo Hoolaha ia aole oiaio. O kuu wahine mare, ua haalele mai oia ia'u me ke kumu ole, ua hele aku oia mamuli o kona aloha ia hai, nolaila, ke papa aku nei au i na mea a pau loa, aole e hoaie mai i kuu wahine mare, o Emere Kahula. Ina o ka mea hoolohe ole i keia Olelo Hoolaha, maluna iho ona kona poho.
AHO, (PAKE.)
Honolulu, Dek. 22, 1865. 36-2t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kaainoa k, e hooponopono ia ka waiwai o J. W. Hewahewa k, no Keahialaka, Puna, mokupuni o Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 12 o Ianuari, 1866, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ia keia nonoi ana a me na mea kue i hoike ia, aia ma Hilo, kahi e hana ai.
G. S. KENWAY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.
Hilo, Dek. 8, 1865. 36-2t
OLELO HOOLAHA.
POE JURE NO KE KAU HOOKOLOKOLO O Januari, o ka Aha Kiekie ma Honolulu, la mua o Ianuari, 1866.
H. Kolomoku, E. H. Boyd,
Kalaau, Keohokii,
H. Kahanawai, S. K. Kuapuu,
J. W. Kaikainahaole, S. L. Kapahukula,
Keolaloa, Kaikaika,
Kanamu, Joe Kaaiai,
J. Moanauli, Keliikanakaole,
Kahanu, Pilipo,
Wm. Auld, J. Kahai,
Mo se, John Alapai,
J. Maluaikoo, Elemakule,
Haalou, Kaholioni.
L. McCULLY.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Hale Hookolokolo, Honolulu, Dec. 19, 1865. 36-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, OWAU o Kahula (w.,) no Kulaokahua, ke kahea aku nei au ia Aho, (Pake) k., ua kipaku kumu ole mai oia ia'u, a ua hele mai au a noho me ko'u kaikaina, kii hou mai no kela e kipaku ia'u, a ke noho nei au me ka malama ole mai o Aho (k.,) ia'u, i ka ai a me ka i-a. Nolaila, ke hai aku nei au ia oe e Aho (Pake) k., e hele ana no wau e AIE i na Halekuai, a na Aho k., ka'u kane mare no e hookaa, e like me ke kanawai o ka aina e waiho nei. Ina e hoolaha mai kuu kane, e hele kana hoolaha ma Hamohamo, i Waikiki.
Na EMERE KAHULA (w.)
Kaumakapili, Dek. 16, 1865. 35-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OE E KAANAANA, KANE mare a PAIKULI (w.,) ina oe maloko o na pukoa o kela Pae AIna, a mawaho hoi o na Aina e. Ua makaukau ko'u lima hema, a iwi palupalu hoi, e peahi hookamani ole aku ia la e hoi mai, e like me ka berita mare. Ua umi a keu makahiki ou i paweo ai ia'u nolaila, ua luuluu au i ke aloha nou, me he akua lapu la. Eia no hoi, aole pono kino o'u e noho nei, e ole no ka makua, oia ka la makaponiuniu. E KAANAANA e! hoi mai! a ina mai keia la aku, a hala o Aperila, 1866, aole ou hoi mai, e hele no au imua o na Lunakanawai Kiekie, i ke kau jure o Mei, 1866, ma Nawiliwili, Kauai, e hooki i ko kaua berita mare, "Haalele i Puna na hoa'loha." Ke hoi nei ke kaikamahine kui lei lehua o Waikae-o-e, ke kalele iho la kekahi kihi o ke ake niau o ke aloha i kau kane.
M RS. PAIKULI.
Wailua, Puna, Kauai, Dek. 9, 1865. 35-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, OWAU O ka mea nona ka inoa malalo nei, ua hoonoho ia mai au e ka Aha Hooko Kauoha, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Maraea (w.,) i make ma Honolulu nei, nolaila, o ka poe a pau i aie ia ia, a o ka poe ana i aie ai, e hoike mai lakou iwaena o na la he 18 mai keia la aku, a ina e hala ia mau la, aohe o lakou kuleana e koi mai ai mahope aku.
PUHULUHULU (w.)
Honolulu, 16 Dek., 1865. 35-3t*
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OIHANA PULUPULU!
—O—
HAWAII NEI!
E like me ko'u mau manao i hoopaka ia mamua ae nei, e kuai no au i ka Pulupulu maikai o ka
HELU 1, A ME KA HELU 2,
i lawe ia mai i o'u nei.
Ua emi mai ke kumukuai o ka Pulupulu ma na aina e, no ka pau ana o ke kaua ma Amerika, a nolaila hoi ke kumu e emi nei maanei. I keia wa, e haawi no au i ke kumukuai no ka paona hookahi.
EONO KENETA.
Ina he ma-u, a he lepo, aole paha e oi mamua o 5, a me 5½ keneta no ka paona. Aka, ina he loloa, a he maemae loa, mai 6½ paha a hiki i ka 7 keneta o ka paona.
No ka Helu 2—He 3 keneta no ka paona, a ina he maikai a he maemae, he 3½ keneta no ka paona.
Mai kanalua oukou e o'u mau hoa'loha, aka, e hoomau i ka mahi ana a me ke kanu ana i ka Pulupulu, oiai ua oi aku ko oukou pomaikai me ka nui ole o ka luhi, mamua o ke kanu ana i ke ko a me ka uala. Ina e kanu pono oukou i ka oukou mau Pulupulu, alaila, e loaa no i kela a me keia no ka eka hookahi, i paa pono i ka Pulupulu Helu 1, he $50.00, a ina he umi eka, he $500.00 no ka makahiki hookahi.
Iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, e loaa mai ana ia'u mai Kaletona mai, kekahi mau
HUA PULUPULU SI AILANA HOU!
Mai Kaletona Hema mai, i hoouluia'i na Pulupulu, e loaa no ia lakou na hua Pulupulu iloko o keia mahina ae.
Mai hoopoina oukou iloko o ka malama ae nei o Ianuari e hiki mai ana, no ka mea, e haawi ana au i na Makana a'u i manao ai e haawi i ka mea nui loa o ka Pulupulu, iloko o keia makahiki 1865, ewalu makana ka nui—mai ke $50 a i ka $5 pakahi. No ka makahiki 1866 e hiki mai ana, ua manao au, e haawi aku i na makana i oi ae. Nolaila, mai kanalua, a mai hoopoina hoi oukou, o ka mea hooikaika, oia ka mea e lilo ai ka makana. Me ke aloha.
H. M. WINI,
Mea kuai Pulupulu, ma ka Hale Leta.
Honolulu, Nov. 16, 1865. 34-5t
OLELO HOOLAHA.
—A—
KA PAPA OLA!
MA KEIA, KE HAI AKU NEI I KELA MEA keia mea, e hoomaemae lakou i ke alanui, ma ke alo iho o ko lakou mau pa hale; a e halihali i na opala a waiho ma na wahi i hookaokoa ia e ka Papa Ola.
JNO. H. BROWN.
Luna o ka Papa Ola.
Honolulu, Dek. 16, 1865. 35-3m
OLELO HOOLAHA.
HUA AILA KOLI! HUA KUKUI!
E HAAWI NO NA MEA NONA NA INOA malalo nei,
He $50 no ke tona hookahi,
o na mea i oleloia ae ia maluna.
AL DRICH, WALKER & Co.
Honolulu, 16, 1865. 35-1m
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HAI IA AKU NEI I KELA MEA KEIA mea i loaa ka wai, a ka la 1 ae nei o Ianuari e hiki mai ana, e lawe mai ai kela mea keia mea i ka uku no ka hapalua makahiki, a ina e loaa ole mai ka uku hapa makahiki, iloko o na la he umi, mai ka la 1 aku o Ianuari, alaila, e pani la ko lakou mau piula wai. HENRY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena Oihana Wai o Hooolulu, Dec. 22, 1865.
36-3 t