Ke Au Okoa, Volume I, Number 38, 8 January 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia o Henry W. Daniels o Waikapu i Luna Alanui, no ka Mokupuni o Maui, na kahi o D. Sanford i waiho iho nei i ua oihana la. Ua hooko ia kona koho ia ana, mai ka la 26 o Dekemaba i hala iho nei.
F . W. HU TCHISON,
Kuhina Waiwai.
Keena Kalaiaina, Ian. 2, 1866.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
Olelo Kahea.
Ke koho ia ana o na Luna Makaainana o kela Apana keia Apana, o keia Aupuni, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e hoomaka ana ma ka POAKAHI mua o Ianuari e hiki mai ana. Na wahi e koho ia ai o na Luna Makaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, aia no ia ma na wahi i koho ia na Luna Makaainana no ke kau Ahaolelo o ka M. H. 1864. F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 16, 1865.
NO KA MEA, ma ka Pauku 3 o ke "Kanawai e pili ana i ka poe i ae ia e koho balota," ke hai ia aku nei, ma ka la 25 o Dekemaba a mamua ae paha, e hoike mai ai na Luna Auhau, imua o na Luna Nana o ke koho balota ana, i ka papa inoa pololei o ka poe i ae ia e koho, o ko lakou Apana ; a,
No ka mea, ma ka Pauku 5 oia Kanawai, ua hoike ia he wa, oia hoi he umi la, mawaena o ka hoolaha ia ana oia papa inoa, a me ka la koho balota ; a,
No ka mea, e hiki mai ana ka Monede mua o Ianuari, ka la e koho balota ai, o keia makahiki ae, ma ka la mua o Ianuari, nolaila, eono wale no la mawaena o ka la 25 o Dekemaba, a me ka Monede mua o Ianuari.
Ke hai ia aku nei ka lono i na Luna Auhau, ma kela Apana keia Apana o keia mau Mokupuni, e hoomakaukau a e hoike ae imua o na Luna Nana o ka la koho balota, i ka papa inoa o ka poe i ae ia e koho balota, a me ko lakou mau Apana. C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
Hale Aupuni, Nov. 24, 1865.
Ke kahea ia aku nei na Luna Nana o kela Apana keia Apana, oia hoi : ka Luna Auhau, ka Luna Kula, a me ka Lunakanawai Apana, e nana i ke " Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e koho balota," i hooholoia i ka la 31 o o Dekemaba, M. H. 1864, a e nana pono i ka Pauku 5, 6, 7 o ia Kanawai, e hoakaka ana i ka lakou oihana ma ia mea.
FRED. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Nov. 23, 1865.
Ma ke Kanawai i hoopuka ia no na mea e pili ana i ka Papa Luna Nana o ka la Koho, ua pai hewa ia Luna Helu, o ka pono Luna Kula.
[Ke pai hou nei makou i kekahi mau kope e hoouna aku ai i na poe i loohia i ka mai lepera ma kekahi mau mokupuni e aku.]
He Olelo Kahea.
No na Mai Lepera, e hele mai e hoike i ko lakou ano, ma———ma ka la———o———la———Ma keia, ua kauohaia oe e hele mai ma———ma ka la———o———e nana ia ke ano o kou mai, e like me ke Kanawai a me na Rula i kauia e ka Papa Ola. Eia pu me keia ke kope o ia mau Rula. Ma ke kauoha a ka Papa Ola. T. C. HEUCK,
1865. Kakauolelo.
Olelo Hoolaha a ka Papa Ola.
No ka mea, ma ka halawai ana a ka Ahaolelo i hala ae nei, ua hooholoia "ke Kanawai e hoopau ai i ka laulaha ana o ka mai Ledera," ua konoia ka Papa Ola ma ia Kanawi e imi ia Papa i nakumu ma ko lakou noonoo anaei hooikaika i mea e ola ai kela a me keia loohia i ua mai la, a e pale ae ai i ka laulaha ana ae i ke akea ma o a maanei ; e kauoha kaika ana no hoi i ua Papa la e hooko pono i na mea i oleloia ma ua Kanawai la.
Nolaila, ke hai ia aku i kela mea keia mea i loohia i ka Lepera, a i manao ia paha ua loohia oia.
Ua kukulu iho ka Papa Ola i kekahi Halemai, me na hale kupono, ma Kalihi-kai, ma ka Mokupuni o Oahu, eha mile mai ke kulanakauhale aku o Honolulu, malaila e nana ia ai a e lapaauia ai, me ka malama pono ia o ka poe a pau i loohia i ka Lepera, me ka manao ia e loaa mai ke ola. Ua hooponopono mikioi ia keia Halemai e ka Papa, i mea e hanai ponoia ai a e malama ponoia ai na poe mai, a e hooikaika pu no hoi ma ka hoola ana i ka mai i loohia ai lakou.
No keia mea, e hoolako no ka Papa i na mea kupono loa, na kokua lapaau, a e kiai maikai loa ia ka oluolu kupono o na lepera a pau loa e hoihoi ia ai i ua halemai la.
No ka manawa a me na mea e hanaia aku ai, e hoomaopopo i na mea e hanaia ai no ka wa e hiki mai ana, aka, no keia manawa, ua manao ka Papa e kauoha aku i na mai Lepera a pau e lawe ia ma ka Halemai ma Kalihi-kai no ka nana ia ana. O ka poe i hai ia mai ua loohia lakou i ka lepera, aka, ua ikeia he mau mai okoa e ae ma ka ili o na mai i loohia ai lakou, e lapaau ia no lakou, a i ole ia, e ae mai paha lakou e hoi i ko lakou mau home, aia ma ke kauoha ana a ka Papa.
O na mai lepera a pau i manao ia e hiki ke lapaau ia a ola, e kauoha ia lakou e noho ma ka Halemai, i malama kuponoia ai lakou.
O na mai lepera a pau i manao ia e hoopilikia mai ana i ke ola o ka lehulehu, ma ka laulaha ana ke hui aku me lakou; e kauoha a lakou e hookaawale ia ma Kalaupapa, i ka Mokupuni o Molokai, i hookaokoa ia no ia poe e ka Papa, a e haawi ia aku no hoi ia lakou ka malama maikai ia ana.
I ku like ai me na rula i hai ia ae la maluna, o ka Papa Ola, ke hai ia aku nei i ka poe a pau i loohia i ka mai lepera, e hoomakaukau lakou ia lakou iho e malama i na kauoha a na Luna i hookohu ia e ka Papa, i ka manawa a me ke ano o ka hookaawaleia ana o ka Halemai ma Kalihi-kai. No keia mea, e haawi ia aku no kekahi olelo hoolaha, a ua hilinai nui ka ma na mea i olelo ia ma ua Kanawai la, a pela no hoi na Rula a me na Hooponopono ana ia mea.
Ua noi ia na Luna Aupuni, a me ke akea e kokua mai i ka hooholo pono ana i na mea e hooluolu ai i na mai, a i mea hoi e pomaikai ai ka lahui. T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Keena o ka Papa Ola, Oka. 25, 1865.
28-6t
E akahele, he mau huaolelo elua, a e hele no kakou.
E KE AU OKOA;—Aloha oe:
Ua ike au i ke ano keeo ino o ka Nupepa Kuokoa no na mea i kamailio ia e ka Haku Bihopa o Okefoda imua o kekahi anaina na Lalebire Ladana, no ka pono o ka Hoomana Katolika o Enelani ma Hawaii nei. A penei na olelo a ua Haku Bihopa nei e like me ka mea i pai ia ma ka Nupepa Kuokoa i kela pule i hala ae nei:
"I keia wa koke no, ua loaa na mea a pau e kokua ai ia oukou. Ua hoopiha ia ka noho 'Lii o ka Moi i manao paa e hana i na mea a pau e ko ai ka oukou alana; ke hiaai mai nei na kanaka no ia mau mea, ua hele lakou a ai kena i ke alakai hewa ana, i ka hana pono ole o na poe Puritana Amerika. (na Misionari Amerika,) a ke mimiki nui aku nei lakou, ma ka Hoomana Katolika Roma, me ka olelo mai. E haawi mai no auanei oukou ia makou i ka pono Kristiano me ke komo pu ole, oia mau mea weliweli? Aole anei ia he kahea e pono ai ka hanaia aku i kekahi mea."
I kuu nana ana i na kumu i loaa ai ke keeo ino i na kumu Kalavina a kakkou, oia no hoi o kela wahi huaolelo a ka Haku Bihopa o Okefoda, e olelo ana, "ua hele lakou a aikena i ke alakai hewa ana, i ka hana pono ole o na poe Puritana Amerika."
I ka wae ana no keia olelo a ka Haku Bihopa o Okefoda, e noonoo no kakou he ano i loohia ia, ia ia i ka hoopuka ana i keia mau olelo a i loaa ai ke keeo ana o ke Kuokoa. Ka mua "Ke hiaai mai nei na kanaka no ia mau mea."
He oiaio keia mau olelo a ka Haku Bihopa o Okefoda, a ua hiaai io no na kanaka o Hawaii nei, a aole no hoi he hapa uuku o lakakou i ka Hoomana Katolika Enelani ma Peleula, a penei no ia:
"O ka Moiwahine Enelani ua holo kino aku oia me kekahi o na alii e noi me ka hiaai i ko Beretania nui Ekalesia e kokua mai i ka Ekalesia keiki i kukulu ia ma Hawaii nei."
O ka lua; o ka loaa pinepine i ka Bihopa o Honolulu na palapala hoopii mai na apana kuaaina mai, o kauoha mai ana, e hoouna aku i kahuna na lakou. Ma ka mokupuni o Hawaii eha, ma Maui elua, ma Lanai hookahi, ma Kauai elua, a ma Oahu nei elua. Ua nui ke kaumaha o ka manao o ka Bihopa o Honolulu no keia mau palapala hoopii lehulehu ia ia; nolaila, ua kauoha ikaika aku oia i ko Enelani poe e hoouna mai i na Kahuna.
He oiaio ma keia mau hoike he kumu kupono, a kumu oiaio loa, na mea i hoopuka ia e ka Haku Bihopa o Okefoda. Ke hiaai mai nei na kanaka no ia mau mea.
Ina i nele i ka Haku Bihopa o Okefoda ina kumu oiaio ole e hiki ai ia ke hooia, i keia mau olelo kaena kumakua ana, ina la ua pono ka manao i hoopuka ai ma ke Kuokoa, aka, ma na kumu a me na hoike i hai ia ae nei maluna, ua oiaio loa ! na olelo i hoopuka ia e ka Haku Bihopa o Okefoda, a i hai ai, "ua hiaai na kanaka o Hawaii i ka Hoomana Katolika Enelani." Aka na na kuaaina keia mau hoike i pili ole ma ke poo o ka Ekalesia i kukulu ia ma Honolulu nei.
"No ka hiaai ole o na kanaka i ka Hoomana Enelani ma Peleula." Malaila e oiaio ole ai ka olelo a ka Bihopa o Okefoda. E akahele paha e ka mea hoolaha ma keia wahi.
I ka hiki ana mai o ka Haku Bihopa o Honolulu ma Hawaii nei, ua nui ka poe i hiaai a makakehi e komo iloko oia Ekalesia. Mai Kalavina, mai Roma, mai Moremona a mai ka poe Hoomana ole mai. Aka, ua ku ia mai lakou ina olelo a ka Bihopa e olelo ana i na kahuna, aole ia e ae, i ka poe komo mai oiai he Hoomana no ko lakou.
O ke kaola keia nana i keakea i ke ala o ke komo nui ana a na kanaka i kinohi, i hiaai a i makahehi e komo iloko o ka Hoamana Enelani; a he kaola maikai loa no hoi keia, e hihia ole ai lakou, oiai ua hoohiki hewa ka waha ma na Hoomana e ae.
No ka hiaai loa o keia poe i keakea ia ua wehe iki ia no ke ala no lakou me ke akahele, a ua kakali kekahi poe a loaa ka makahiki okoa no ka ae ia aku, no ko lakou hookomo ia ana iloko oia Ekalesia. O ka poe i loaa ole ka lakou Hoomana ua hookomo ia lakou e like me na rula oia Hoomana, mahope nae o ka hoomoakaka loa ia ana o ke ano o ko lakou komo ana. No keia komo nui ana me ka hiaai a me ka makahehi, ua hoonui ia ka halepule i eheu okoa ma kekahi aoao; a maia hookowa ia no oia halepule ua lawa ole i na hoahanau haole me na hoahanau kanaka ke noho like e pule i ka manawa hookahi.
I ka wa a ka Haku Bihopa o Honolulu i holo aku nei i Amerika, ua piha a kuku na hoahanau haole a me na kanaka maoli. Ua haawi ia ka nui a ua noho no na wahine a ua kuku na kane. O ka hiaai ole anei keia me ka makahehi ole? "E akahele e ka mea e olelo ana ma ke Kuokoa."
Ua olelo hou iho ke Kuokoa. He kakaikahi io no ka poe hele ilaila, o na kahu wale no o na'lii, o ka Moi Wahine, a me kekahi poe kakaikahi e makemake ana e loaa ka oihana aupuni, aohe poe e ae.
Ua pololei ole paha keia. Hookahi ponoi wale no kahu o ka Moi e hele nei ma ia Hoomana, a elua paha; aole o na kahu lehulehu e ae, oia kahu o ka Mea Hanohano D. Kalakaua. A o ke komo ana o keia kahu o ke 'Lii iloko oia Hoomana aole paha ia i komo ma ke ano hoopilimeaai, e like me ke kinikini o lakou nei i komo ma ka Ekalesia e ae e noho mai nei, a e hoopiha nei i na auwalo akua o kakou, o ka pule kai ke alo a o ka naau kai ke kua.
He nui no na kahu ponoi e ae o keia Moi e noho mai nei, aole nae oia i hookikina aku ia lakou e komo i kana Hoomana i makemake ai, e like me kona kupunawahine me Kaahumanu i hookumakaia aku ai i ka poe i komo ma na Hoomana e ae. E like la me ko Uheke ma hookumakaia ia ana, a me kekahi wahine ma Puna Hawaii. I na i manao keia 'Lii e hana pela, ina ua nui ka poe oloko o ka Ekalesai, aka, aole manao o keia Moi pela. Ua kuu aku oia e like me ka manao akea o ke kanaka. Nolaila o ka nui o kona poe ohua a kahu e noho mai nei, he poe Kalavina, he poe Katolika Roma, he Katolika Enelani, he poe Moremona a he poe Hoomana ole.
No ko ka Moi Wahine mau kahu, aole o lakou i komo a pau iloko oia Hoomana, ua koe no kekahi, a ua papa ikaika aku oia i kona poe ohua he nui wale mai komo, ma ke ano hoopilimeaai, a me ka paukiki me ka ike ole i ka mea a lakou e hana ai. Ko Kalakaua, elua a ekolu no paha. O keia ke alii kahu nui a kanaka nui, mai Moloheeia a hiki i Elepuukahonua, mai ka hikina a ka la, a ke komohana, a ina o ka manao o na kahuna o kona Ekalesia, e hoopiha koke a e komo hopuhopualulu na mea a pau iloko o kona Hoomana, ina e like me ka hana a kona mau kupuna iloko o na la mua o ko kakou Ekalesia, ina la ua piha a hu mawaho ka poe ma ia Ekalesia, a ina paha i komo iloko ona ka manao e hana e like me ka hana a kona kupuna wahine me Kapiolani, ka hele e hoohulihuli ma na wahi a pau, alaila, e ano naueue io no paha na Ekalesia a me na Hoomana. Aka, ua ahonui no ia alii me ke akahai, me ka hookuu ana aku i kona poe e imi i ke ola ma na Hoomana e ae, he hewa ka onoonou. Nolaila, nohea mai ke kanaha hoahanau oia Ekalesia? Ina ua uuku loa na kahu o ua mau alii nei i komo ma ia Ekalesia. Eia no waho mai i pili ole mai i ua mau alii la, he uuku io no ka helu kanaha, aka, he helu paa ole i kahi hookahi, he panee ka uuku a hiki i ka mahuahua ana, he ulu ke keiki uuku a hiki i ke kanaka makua ana. Pela no me ka Ekalesia i ku i kahi maikai. (E nana i ka Ekalesia Katolika Roma.)
No ka noho ana o kekahi poe, "e makemake ana e loaa ka oihana aupuni." O keia ka olelo paakiki hookahi, a ka mea nana i hoopuka i kona manao ma ke Kuokoa, me ke au ole i kahi i loaa mai ai ia ia o ka oiaio! Ua hookomo ia paha ia mau olelo me ke ano huhu, a ma ke ano lele kuho paha, aka, he
pono no ke hoike ia ka lakou inoa i hiki ai ia lakou pakahi ke pale ae nona iho, a i mea no hoi e maopopo ai ka oiaio.
K. HOLANIKU.
Waipiula, January 4, 1866.
Olelo pane ia S. W. Pa.
Aia ma ka Helu 28 o KE AU OKOA, o ka la 30 o Okatoba, M. H. 1865, malaila wau i ike iho ai i na ninau helu a ke keiki o Keaau, Puna, Hawaii, e koi mai ana ia'u e hai aku i ka haina o ka ninau ana.
Ua ae no hoi au e koho aku i ka haina o ko ninau, eia ka hewa, he manao la kou na'u e koho, e hai ia mai la hoi a oe ka haina o ka'u mau ninau helu i hoopuka ia ma ka nupepa Kuokoa, a loaa la hoi ka haina o ka'u ninau ia oe, olu iho la hoi au, he wai ko lalo, pa iho la hoi au i kau ninau, hoekepue la hoi ke keiki o Kapoko, ua loaa ka hoa lealea o oe, no nei mea he ninau helu.
A no kou hai ole ana mai ia mau ninau, a nolaila, ko'u mea i pane ole aku ai i kau ninau, e like me kau kauoha, aka, o kau ninau, he mea ole ia i ka mea au e kauoha mai nei e hai aku, me ko olelo iho, "He loaa makilo ka ka'u loaa ke hai aku, ina e loaa ole ia'u holo ka wau i Kalapana, i kahi o John Ili." U hoi, makau ka i kau aia au, i kahi keiki o Keaau, holo ke olohelohe, nioniolo me he kanaka la oia, akamai maoli no oe i ka hoe waa, he maikai no ka inoa o ko wahi awa e pae mai ai ko wahi waa. Me ka mahalo no.
S. E. K. PAPAAI.
Waikane, Koolaupoko, O., Dec. 14, 1895.
IHO MAI KO LUNA POE.—I ke ahiahi iho nei o ka Poaono, ua iho mai ke kuaua mua o ka hooilo. Ua mau no ka haule ana mai o ka ua, a hiki wale i ka wa e puka aku nei o ko kakou pepa.
Ka nui o na kanaka o Atalanata, he 22,000, o keia kahi i kaua ia mai nei e Gen. Sheremana a neoneo.
OLELO HOOLAHA.
UA HALAWAI KA AHAHUI O HAMAKUA, Hawaii, i ka la 18 o Dek., 1865, ma Eleio, e imi i ka mea e pono ai ka hana ana i ke Awa o Honomalino, e like me ke kauoha ana a ke Kuhina Kalaiaina, "E hana na kanaka o Hamakua nei i ke Awa o Honomalino" Nolaila, ua halawai keia Aha mamua aku nei, kohoia o D. W. Kaila, i Puuku, o N. Keau, i Lunahoomalu, o P. Kaaekuahiwi, i Kakauolelo.
HOOHOLOIA; E haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Eha Haneri Dala, (400.00,) e kokua na kanaka o Hamakua, Eha Haneri Dala, (400.00.) Ua haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Hookahi Haneri Dala, (100.00,) i keia wa, a e haawi ana na kanaka Hookahi Haneri Dala, (100.00.)
Eia na inoa o na Luna ohi dala, Kamakahiki, no Waimanu a me Kahulaana, D. W. Kaila, no Waipio a me Manaaiole, N. Keikenui, no Eleio a me Kapulena, P. Kaaekuahiwi, no Kawela, S. Hao, no Paauhau, E. Nainoa, no Maunahoano, N. Kaai, no Kaala.
E halawai keia mau luna ma Eleio, i ka la 29 o Dekemaba nei, i maopopo ka nui o na dala i loaa mai. A ma ka malama o Ianuarii hoomaka ka hana hou ana i ke awa. P. KAAEKUAHIWI.
37- Kakauolelo.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA APANA O EWA A ME WAIANAE, ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma
HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.
Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka AWA, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.
NAPAHUEKOLU.
Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855 37-3m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KEAWELOHILII (K.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o na waiwai o Keawelohilii (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 13 o Ianuari, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Aa (w,) me Komoikehuehu (k,) na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Dec. 29, 1865. 37-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA POAONO, LA 27 O IANUARI, MA KA hora12 o ke awakea, ma ka Halekuai o J. D. HAVERKOST, (KILILIKA,) ma Wailuku, Maui, e kuai kudala ia no ka hoolimalima, no na makahiki he
UMIKUMAMALIMA,
no ke kumukuai, aole e haule iho malalo o ka $400 o ka makahiki, e hookaa ia ka hapa makahiki, kela
AINA KULA O KA PAPA HOONAAUAO,
e waiho la ma Waikapu, Mokupuni o Maui, e hoomaka ana ma ka lihi o Ukumehame, a holo mauka ma ke alanui o Waikapu, a hiki i ke awawa, a i ke kumu wai e pili la i ka pa pohaku o Waikapu.
Mahope iho o ka pau ana o ia kudala ana, ma ia wahi no, e kudala ia ka hoolimalima no na makahiki
ELIMA,
no ke kumukuai, aole e emi iho malalo o ka $250 o ka makahiki, e hookaa ia ka hapa makahiki, kela
AINA KULA O KA PAPA HOONAAUAO,
ma Waikapu, Maui, makai iho, ma ka aoao Hikina o ka alanui Waikapu, koe kela moo aina mawaena o na puu one a me ke ala ma ke alo iho o Waikapu.
Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao.
W. JAS. SMITH,
Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao.
Honolulu, Ianuari 5, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA WAIWAI A ME na Haole, na Pake, mai hoaie mai i kuu wahine mare o Puuhulili (w.,)
ka inoa, e noho ana ma Hilo, Hawaii, no ka mea, ua haalele loa mai oia ia'u iloko o na makahiki he 12, o ka poe hoaie ia ia, aole au e hookaa ana ia aie, a maluna o ka mea ae aku ia ia e aie, maluna ona ko oukou poho. Eia kekahi, ua lohe mai au, e mare ana i ke kane me ke kaawale ole o maua ma ke kanawai no ka mare ana. Na J. G. Hukiku.
Iwilei, Kapalama, Oahu, Ian. 2, 1866. 88-2 t*
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e E. Jones, e hooiaio i ka palapala kauoha hope loa o Waha, o Pukoo, Molokai, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poakolu, oia ka la 17 o Ianuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana'i. A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Dec. 30, 1865. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Wawae, e hooponopono ia ka waiwai o Kaaumoana, o Waihee, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ia keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kaimiaina, e hooponopono ia ka waiwai o Kaale k, o Waihee, i make aku nei me ke kauoha ole, Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Ian. 4, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Maikai, e hooponopono ia ka waiwai o Kalahoouka k, no Honokohau, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ia keia nonoi ana, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1868. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Ulu k, e hooponopono ia ka waiwai o Keawe Meheula k, no Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 18 o Feberuari, ma ka hora 10, o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai i keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1868. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Pokii, a me Nuuanu, e hooponoponoia ka waiwai o Pokii k, no Wailuku, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Luusia Kaholele, e hooponoponoia ka waiwai o Kawahie, no Wailuku, i make me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hooolohe ai keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Keahemakani w., e hooponoponoia ka waiwai o Aumakalani k, o Wailuku, i make aku nei me ke kauoha ole: Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 13 o Feberuari, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ia keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 4, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA MEA A PAU MA KEIA OLELO Hoolaha, ua kapu ka ANAE, he I-A Hoomalu, aole e lawaia, aole hoi e hoolimalima ia e kekahi mea me ko'u ae ole, ma kuu kai hoolimalima, mai ka Lae o Kaheeka, a hiki i Koolina, ma Waimanalo, iloko o ke Ahupuaa ma Honouliuli, a i Puuloa, ma Ewa, Oahu.
Eia hoi kekahi: I mea e malu ai na PUA I-A a pau, a e nui ae ai hoi ka Anae ma ko'u kai hoolimalima i oleloia maluna, nolaila, ua kapu loa ka lawaia ana o na kanaka a pau ma ia wahi, mai ka Lae o Kaheeka, a hiki i Koolina, ma Waimanalo.
Eia hoi kekahi, ua kapu i na kanaka a pau ka hele ana, a me na waa e holo ana a kokoke, a kau ae paha na waa ma ko'u mau loko papohaku, oia o Pamuku, a me Okiokiolepe, a me Kapakule, e kokoke ana i ko'u mau hale noho mua ma Keahi, no ka mea, aole i malu pono iki na i-a iloko o ua mau wahi la.
Nolaila, mai ka la aku o ka hoopuka ia ana o keia Olelo Hoolaha, e hookoia ai ke kapu o na mea i oleloia maluna, a o ka mea a mau mea i kue i keia Olelo Hoolaha, e hoopii no au e like me ke kanawai.
ISAAC MONTGOMERY, (AIKAKE.)
Puuloa, Ewa, Oahu, Dec. 12, 1865. 38-1m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O NAKOOKOO (W.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e William Stevenson, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Nakookoo (w,) o Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 17 o Ianuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu Ian. 5, 1865. 38-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kahaunaele (k.,) e hooiaio i ka palapala kauoha a J. E. Pupule, o Honuaula, Kona Hema, mokupuni o Hawaii, i make aku nei. Nolaila, e hoike ia i na kanaka a pau, ke pili o ka Poaono, oia ka la 20 o Ianuari, 1866, ma ka hora 9 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Onouli, Kona Hema, kahi e hana'i.
CHARLES FRED. HART,
Lunakanawai Kaapuni o Kona & Kau.
Onouli Nui, Kona Hema, Dec. 27, 1865. 38-2t
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i lawe ia mai, 1 Lio kudala i ka Poalua, la 9 o Ianuari, 6 Lioi kela Poakahi, i ka hora 12 o ke awakea.
Poalua—Lio kane ulaula, hao ano e akau.
Poakahi, Ian. 15.
Lio kane hulupala, H hema.
" " keokeo, hao ano e.
" " eleele, he mau hao ano e.
" " ulaula, mau hao ano e.
" " puakea kuapuka, R ua ike ia no.
" wahine keokeo wiwi, hapala ka hao.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane eleele wiwi, CH akau, ano e hema.
88
" wahine eleele wiwi, ON hema.
88
" kane ahinahina wiwi, kikokiko i ke poo, N ak.
" " ulaula, H hema.
" " lokia, wiwi, 1102 hema, BR akau.
" wahine ulaula, hao ano e akau.
" " keoekeo wiwi, 2 K L akau, P hema.
" " ulaula, V akau.
" " keiki ulaula, aole hao.
" kane ulaula wiwi, hao ano e.
" " keokeo, JI hema.
" wahine hulupala me ke kaula hao ano e.
" kane " kuapuka K akau.
" " ulaula, hao ano e akau.
" " keokeo wiwi, aole ike ono ia o ka hao.
Puaa eleele, ua ike ia no nae.
E hele mai ka poe nona keia mau Lio e nana.
P. KAAIAHUA.
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Ian. 6, 1866. 38-1t*
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OIHANA PULUPULU!
—O—
HAWAII NEI!
E like me ko'u mau manao i hoopaka ia mamua ae nei, e kuai no au i ka Pulupulu maikai o ka
HELU 1, A ME KA HELU 2,
i lawe ia mai i o'u nei.
Ua emi mai ke kumukuai o ka Pulupulu ma na aina e, no ka pau ana o ke kaua ma Amerika, a nolaila hoi ke kumu e emi nei maanei. I keia wa, e haawi no au i ke kumukuai no ka paona hookahi.
EONO KENETA.
Ina he ma-u, a he lepo, aole paha e oi mamua o 5, a me 5½ keneta no ka paona. Aka, ina he loloa, a he maemae loa, mai 6½ paha a hiki i ka 7 keneta o ka paona.
No ka Helu 2—He 3 keneta no ka paona, a ina he maikai a he maemae, he 3½ keneta no ka paona.
Mai kanalua oukou e o'u mau hoa'loha, aka, e hoomau i ka mahi ana a me ke kanu ana i ka Pulupulu, oiai ua oi aku ko oukou pomaikai me ka nui ole o ka luhi, mamua o ke kanu ana i ke ko a me ka uala. Ina e kanu pono oukou i ka oukou mau Pulupulu, alaila, e loaa no i kela a me keia no ka eka hookahi, i paa pono i ka Pulupulu Helu 1, he $50.00, a ina he umi eka, he $500.00 no ka makahiki hookahi.
Iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, e loaa mai ana ia'u mai Kaletona mai, kekahi mau
HUA PULUPULU SI AILANA HOU!
Mai Kaletona Hema mai, i hoouluia'i na Pulupulu, e loaa no ia lakou na hua Pulupulu iloko o keia mahina ae.
Mai hoopoina oukou iloko o ka malama ae nei o Ianuari e hiki mai ana, no ka mea, e haawi ana au i na Makana a'u i manao ai e haawi i ka mea nui loa o ka Pulupulu, iloko o keia makahiki 1865, ewalu makana ka nui—mai ke $50 a i ka $5 pakahi. No ka makahiki 1866 e hiki mai ana, ua manao au, e haawi aku i na makana i oi ae. Nolaila, mai kanalua, a mai hoopoina hoi oukou, o ka mea hooikaika, oia ka mea e lilo ai ka makana. Me ke aloha.
H. M. WINI,
Mea kuai Pulupulu, ma ka Hale Leta.
Honolulu, Nov. 16, 1865. 34-5t
OLELO HOOLAHA.
—A—
KA PAPA OLA!
MA KEIA, KE HAI AKU NEI I KELA MEA keia mea, e hoomaemae lakou i ke alanui, ma ke alo iho o ko lakou mau pa hale; a e halihali i na opala a waiho ma na wahi i hookaokoa ia e ka Papa Ola.
JNO. H. BROWN.
Luna o ka Papa Ola.
Honolulu, Dek. 16, 1865. 35-3m
OLELO HOOLAHA.
HUA AILA KOLI! HUA KUKUI!
E HAAWI NO NA MEA NONA NA INOA malalo nei,
He $50 no ke tona hookahi,
o na mea i oleloia ae ia maluna.
AL DRICH, WALKER & Co.
Honolulu, 16, 1865. 35-1m
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HAI IA AKU NEI I KELA MEA KEIA mea i loaa ka wai, a ka la 1 ae nei o Ianuari e hiki mai ana, e lawe mai ai kela mea keia mea i ka uku no ka hapalua makahiki, a ina e loaa ole mai ka uku hapa makahiki, iloko o na la he umi, mai ka la 1 aku o Ianuari, alaila, e pani la ko lakou mau piula wai. HENRY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena Oihana Wai o Hooolulu, Dec. 22, 1865.
36-3 t