Ke Au Okoa, Volume I, Number 42, 5 February 1866 — Page 4

Page PDF (1.21 MB)

KE AU OKOA.

HONOLULU, FEBERUARI 5, 1866.

 

He inoa no Anianiku.

Kahiko ka nani i Huleia e—a,

Eia o Kana a hiki aku e—a,

Ua paa i ka ohu kakua e—a,

I hoa launa no Kawelo e—a,

No ke kupu eu o Wailua e—a,

Elua nani a'u i ike e—a,

Ka pua hau lana i ka wai e—a,

Ke hoi ae la i Maluaka e—a,

Aia ka hale e noho ai e—a,

Hale ohai a Limaloa e—a,

Aia ae ka loa ia ia la e—a,

Ihaiha ke one i Nohili e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. KAHOOHULIMOKU H.

Kahiko ke kai i Mamala e—a,

I ka ululaau makai e—a,

I ka ua kilihuna i ka ili e—a,

A o No ka ihu i kau ai e—a,

Hooiho ka moku i Alika e—a,

Ue huini ka makani mahope e—a,

Lohe e i ke kani a Pele e—a,

Hoolai na poe oluna e—a,

Eia ka Ona i uka nei e—a,

E huli e hoi i ke awa e—a,

Hookahi palala me ka hapa e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

Mrs. KAHULUMANU.

Kahiko ke aloha i ke kino e—a,

Laau hooulu no loko e—a,

Nana i hapai lana mai e—a,

Ho iho i piha ia moku e—a,

Hookele akamai oi ala e—a,

Aohe pii kai o luna e—a,

Ke oni ae nei ka opua e—a,

Ke uhai ae la e pili mai e—a,

Hookahi a'u mea weliweli e—a,

O ka pu kani a Lopaka e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. KAMAKILO.

Kahiko ka pua i Kaana e—a,

I ka wai lehua a na manu e—a,

I huia me Kukalia e—a,

E kali ana o Maunaloa e—a,

I ke ahi a Kawelo i ka uka e—a,

He molale ka luna o Haupu e—a,

Upu mai o ka Unuohua e—a,

E lei i ka hala o Wakiu e—a,

I ka hala ula weo i ke kai e—a,

He onohi ka hoa e like ai e—a,

O ka ipu kapu a Pakaa e—a,

Ala mai Molokai a Hina e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. KUHEA.

Kahiko ka ua i Nuuanu e—a,

Ke loku mai la i Lanihuli e—a,

Huli mai no oe ia nei e—a,

Imi ia ka pono ia Uli e—a,

O ke koa nana i alo mai e—a,

O ka ihiihi kapu keia e—a,

Aohe mea nana e ae e—a,

Wahia ka paa i Waikulu e—a,

Maloko o ka pepa ka ike'na e—a,

He iuka ka pepa i hana io e—a,

Hooio ka hana a Kaupiko e—a,

I loaa i ka lau lihilihi e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. LOKE NAIHEKUKUI.

Kahiko ka hau i ka mauna e—a,

Kipu iho la i Lilikoi e—a,

Kaawapuhi pala i ka ua e—a,

No uka ka manao i lia ai e a ,

E hui e pili me ke hoa e—a,

Ilihia ka manao ke ike e—a,

I ka pua ohaoha i ka wai e—a,

Alai ia mai e ka noe e—a,

Paa mai Lihau i ka wehi e—a,

Aahu i ke kapa o ka ohu e—a,

I ka pali kapu o Kakae e—a,

I lohe o Maui o Kama e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. H. NAKAPALAU K.

Kahiko ka noe i Halemano e—a,

Alai mai la i ka nahele e—a,

Paa mai kai o Puukapu e—a,

Kapu mai ka leo o ia manu e—a,

Noho iu mai la i ka mauna e—a,

Mauna ka wai i ke pili e—a,

Na kihi poohiwi o Malama e—a,

No Ewa ka Ia i ko lima e—a,

E hamahamau ana i ka leo e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. KEPOLA KEALAKAI, W. E. K.

Kahiko Niihau i ke kai e—a,

Ua ike Kahalauaola e—a,

Ke lai nei o Halalii e—a,

I ke kau a ke ao naulu e—a,

O ka noelo mai a Lehua e—a,

Ai ae o Malaehaakoa e—a,

Ku'u pau ka hana a Kalaihi e—a,

I ae nei o ke Auku e—a,

Ua pa ka makani koolau e—a,

Ua hoi ka lulu i Kamalino e—a,

Ea mai ke Kaupu o kai e—a,

He Niuhi ka hoa e kohu ai e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa e—a.

MRS. KUMALOE.

Kahiko o Puna i ke ala e—a,

I ke ku moena a ka wahine e—a,

O Malio kai kui i ka pua e—a,

Hoolawa ia iho Maukele e—a,

Lohi ai ka papa o Apua e—a,

He mapu leo nui keia e—a,

A ka Welohea e alo nei e—a,

Pii pono ae Leleiwi e—a,

Kaulike Makahanaloa e—a,

O ka loa ka ia Punahoa e—a,

A he hoa no Kolopulepule e—a,

Ke hoolulu la i Kukii e—a,

Kiina ka ono ia Liua e—a,

Pili ai Hawaii o Keawe e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MISS. HEAIKU.

Kahiko ka lai i Aiawa e—a,

I ka lae o Maunauna e—a,

Ilaila ke kupa i lohe ia e—a,

Aka wale mai no o Kamae e—a,

Paa mai o Kaena i ke kai e—a,

Uhi ae la i Kuaokala e—a,

A he la hauoli keia e—a,

Ke hui ae la i Koiahi e—a,

Ua hoi aku la i Keaau e—a,

Au ana o Maunalahilahi e—a,

Ilaila ke kao ahiu e—a,

Aohe e loaa i ka hopu e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

JOHN MATAIO. (Boat Boy.)

Kahiko ka ohu i Kaala e—a,

Ke nihi ae la i Kamaoha e—a,

Noho wale mai no o Kalena e—a,

Kai no ua pono Lihue e—a,

O Manua ka hoa e pili ai e—a,

Lohe ai kai o Puuloa e—a,

O ka wiliwili o Kaiona e—a,

Ua ona ka manu i Kaupea e—a,

Kapae ia ae Leiwalu e—a,

Ewalu i ka iwa pakeu e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

DAVID HELAWAINA. (Boat Boy.)

Kahiko ka hala i Kekele e—a,

He nahele poa i ke ala e—a,

Pau ole ka hana a Haupu e—a,

Na kapuai o Peapea e—a,

Ehuehu kai o Heeia e—a,

Ke hai ae la i ka puana e—a,

Kaena ka ua i Mololani e—a,

I ka hoonui a Molii e—a,

Kuhi ia ka la i ka moana e—a,

Aia ka maka i Kualoa e—a,

A o Hena ka mea i puni ai e—a,

O ke one o Kakuihewa e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

S. B. NAIHEKUKUI.

Kahiko ka la i Kumukahi e—a,

Ke kau ae la i Haehae e—a,

Maluna mai o Makanoni e—a,

Hae ana ka ilio a Lono e—a,

Waiakaea i ka Miloholu e—a,

No Hilo ka mea i nani loa e—a,

Hui like me Waiakea e—a,

Onaona ka maka oia mamo e—a,

A ike i ka pua hoolai e—a,

Ua like ia me Hapipa e—a,

Me ke kanaka koa kaulana e—a,

Ea mai na moku a puni e—a,

O ka paa kai a Manini e—a,

O ke oo kai a Kewalu e—a,

Haina ka inoa o ka wahine e—a,

Anianiku no he inoa.

MRS. KAUKI A.

D. K. W. MAKIA, Kakauolelo.

Aala-uka, Honolulu, Jan 19, 1866.

 

Ka hopena o ke ao nei i ka M. H. 1878.

Ua hoolaha ae kekahi alii koa o Capt. W. A. Barker, i ka mea nui a ke ao nei e wanana mau ia nei e na kanaka akamai o ka honua nei. Ua hoolaha ae oia i kekahi buke, a malalo oia buke i hai ai ia o ka la 20 o Sepatemaba, oia ka la e hookolokolo ia ai ke ao nei holookoa, ka hora i ka liula.

Ua hahai mai no hoi ia, i na mea e hana ia ana ma ke ao nei, mamua ae o ka hiki ana o ua la nui la, a penei no ia:

I ka M. H. 1867, e holo hou ana o Victoria, alii wahine o Beritania, i Itaria, a e lilo ana ka noho alii i ke alii o Wale; i ka M. H. 1869—70, e kaua aku ana o Auseturia ia Helene, a o Rusia hoi ia Tureke; i ka M. H. 1871—3, e kaua aku ana o Rusia a me Auseturia ia Farani, a make ke alii o Auseturia, kaua o Rusia ia Helena, hana o Napoliona i kekahi olelo hoohiki me na Iudaio, pepehia ka Emepera o Rusia ma Palesetina, lilo o Napoliona ka Emepera o na mokupuni o Roma, he mai ahulau ma Roma; i ka M. H. 1874, ala hou mai ka poe pono, a haule o Roma a me kekahi hapa nui o Italia; i ka po o ka la 24 a 25 e hoihoi hou ia ai na Iudaio i Ierusalema; i ka M. H. 1878, e lilo ai o Parisa i ko Pelekane, pouli ka la i ka 29 o Iulai, i ka la 13 a 24 e lele mai ai na hoku,m he mau makani weliweli e pa mai ana i ka pule hope o Aukake, a e hohola ae he mai ahulau nui i na puali kaua ma ka aina o Pelesetina, a i ka la mua, e ike ia na hoailona mua o ka hiki ana aku o ke Keiki a ke Kanaka, a i ka liula o ke ahiahi o ka la 20 o Sepatemaba 1878 ike ia aku la ka iho ana mai o Kristo, a noho maluna o ka mauna o Oliveta,

Eia ke ano o na mea e hana ia ana i na la hope loa o ka honua nei, a penei no ia:

E hele mai ana o Elia i ukali ia e kekahi i kela Kaula i olelo ia ma ka mokuna ekolu o Malaki, o Enoka paha ia Kaula; o keia mau mea a i elua, e hoea emoole loa mai ana laua na laua no e kamailio oluolu mai ia kakou, a e hahai mai i na mea pono o kakou e hana ai. E hoao aku ana na kanaka pupule e pepehi ia laua me ke aloha ole, aka, ina laua e pane iki mai i kau wahi huaolelo e haule no lakou ilalo, a hiki wale i ka la mamua ae o ka hiki ana mai o ka la hope, alaila, e pepehi ia no laua, na mea i make ole mamua, e na lima o ka poe Anti Kristo ma ke kulanakauhale o Ierusalema, no ka mea, ua olelo ia i hookahi make ana o ke kanaka.

Me he mea paha, ma ke ahiahi o ka la 13 o Sepatemaba, 1878. E waiho malie ana ko laua mau kino kupapau me ke kanu ole ia ma ke alanui, a hiki i ke kakahiaka o ka la 17 o Sepatemaba, e komo aku ana no ka uhane ola iloko o laua mai ke Akua mai; e ku no laua maluna o ko laua mau kapuai, me ka hoolono aku i kekahi leo e kahea mai ana "E pii mai iluna nei," a e pii aku no laua i ka lani maloko o na aouli, a o ko laua mau hoaaloha e eehia ana lakou. Ona la hope loa he 1260, oia no na la ino loa o keia honua inea. Mamua ae o ka hoomaka ana, he kaua nui ma ka lani mawaena o Mikaela me kona mau anela, e kue ana i ke Deragona a me kona mau anela, e pau ana nae lakou i ke kipaku ia i ka honua, me ka hooho ana i ka leo nui, e i ana, "Auwe! oukou e ka lahuikanaka o ka honua a me ke kai, no ka mea, ua iho aku ke diabolo ia oukou la, oiai, ua ike no ia he wahi manawa uuku wale no kona e ola ai."

Alaila, e haawi mai ana ka Deragona i kona mana ka noho ana ia Anti—Kirsto, ka mea i hoohamama ae i kona waha e hoino i ke Akua, i kona inoa a me kona pahu berita, a me ka poe a pau loa e noho ana iloko o ka lani, e kaua aku no ia i na haipule, i ka poe e noho ana maluna o ka honua, no lakou na inoa i komo ole iloko o ka buke o ke ola o ke Keiki hipa i kupalu ia mai ka hookumu ana mai o ka honua.

 

HE MOOLELO

—NO—

PIKOIAKAALALA.

HELU 8.

NO PUAPUALENALENA.

Hoomau aku la o Puapualenalena i kana hana mau o ka aihue, ua kaulana keia ilio no ka ikaika a me ke akamai i ka aihue ana, a malaila i ola ai na makua o laua. Ma ka po hookahi, ua pau loa ka loi kalo okoa i ka aihue ia, me he uhuki ana la a na kanaka he iwakalua. Pela no ka mala uala, mala awa, mala maia a me kekahi mau mea e ae ana e makemake ai e aihue.

A hiki o Puapualenalena ma Koolau o Kauai, ma kahi i kapaia o Wainiha, huhuki ae la ia i ka hapalua o ka mala awa, a pau ka po hookahi, a ma ke ao ana ae, hele aku la kekahi kanaka a ike iho la ia, ua pau i ka aihue ia ka awa.

Hoi aku la ia a hai aku imua o ke Konohiki, "E! ua pau ka awa o ke koele i ka aihue ia.'' A no keia olelo a ke kanaka, hele aku la ke Konohiki e ikemaka, a i kona hiki ana aku, ike iho la ia ua pau io no ka awa i ka aihue ia, a like a like o ka mala awa i pau i ka aihue, e like me ka olelo a ke kanaka nana i hai aku ia ia.

Ia manawa koke no, kuahaua aku la ua Kohiki la i na kanaka a pau oluna o ka aina, e hele e kiai i ka awa, o pau loa auanei i ka aihue ia, hooko iho la na kanaka e like me ka olelo a ke Konohiki, me ka hoomakaukau pu i na mea eha.

Ma ka wa poeleele, hiki aku la ka ilio ma ua mala awa la, a iho la ia iwaenakonu, ike aku la na kanaka a pau, he ilio ka paha ka mea nana e aihue nei ka mala awa. Hoopuni iho la lakou a puni ka mala awa i ka upena. Huli ae la ua ilio nei ma kela aoao, a me keia aoao, pau loa ka awa, o ka awa me ka upena, kai lilo pu ia Puapualenalena ia manawa.

NO MANA.

He Alii o Mana, he Kilokilo Lani, he Makaula. Lohe iho la ia i ka hoohei ia ana o Puapualenalena i ka upena, olelo aku la o Mana ma kona ano Makaula, i ua poe kanaka la, "Mai hana hou oukou pela, no ka mea, aole ia ho ilio, he akua ia, ua oi aku kona ikaika i ko ka lau kanaka hookahi." A no keia mau olelo a ka Makaula, hoopau io iho la lakou i ko lakou manao e hana pela.

KA HULI ANA O PUAPUALENALENA IA PIKOIAKAALALA.

A hala na la eha o ko Pikiakaalala nalowale ana me ka ike ole o Puapualenalena, huli aku la ia ma na wahi i maa ia laua i ka hele ia i ka pana manu, a puni o Kauai, aohe nae he loaa. A hiki ua ilio nei i Niihau, a i Kaula, aohe no he loaa, no ka mea, ua kamaaina ia mau wahi i ka hele ia e laua.

Hoomaka hou oia e huli a puni o Kauai, aole no he loaa, ewalu puni ana o Kauai ia Puapualenalena i ka huli ana, aole no he loaa, no ka mea, aole i ike ia kona wahi i hele ai.

KO PIKOIAKAALALA MEA I LOAA OLE AI IA PUAPUALENALENA MA IA HULI ANA.

Ma ka po o Pikoiakaalala i haalele ai ia Kauai, ua moe e oia maloko o ke kuapoi o ka waa, me ka ike ole o ka poe nona ka waa, na ka poe no nona ka waa i hapai a lana iloko o ke kai, me ka ike ole o ka poe nona ka waa, ua moe o Pikoiakaalala malalo o ke kuapoi o ka waa.

A no keia meo i loaa ole ai o Pikoiakaalala ia Puapualenalena, me na puni ewalu o Kauai ia ia, no ka mea, ina i hele wawae o Pikoiakaalala a hiki iloko o ke kai, ina ua loaa e oia i ka ilio ma Oahu nei, aka, no keia hana maalea ana a Pikoiakaalala, oia hoi ka moe ana maloko o ke kuapoi o ka waa. Oia wale no ke kumu i loaa ole ai ia Puapualenalena, ma ia mau puni ana o Kauai ewalu, e like me ka'u i kamailio ai ma na Helu mua, a e kamailio hoi kakou no Puapualenalena ma keia wahi.

KO PUAPUALENALENA HULI ANA IA PIKOIAKAALALA MALOKO O KE KAI.

Manao iho la o Puapualenalena, ua lilo o Pikoiakaalala i ke kai, no ka mea, ua maa keia ilio i ka ike ia Pikoiakaalala i ka hele i ka lawaia. Nolaila, au aku la ua ilio nei maloko o ke kai a puni o Kauai, aole nae he loaa, eha puni o Kauai i ka au ia e Puapualenalena ma ke kai, a i ka lima o ka puni. Honi iho la ua ilio nei i ka hohono kanaka i pili i ka huahua-kai.

Au pololei mai la o Puapualenalena i Oahu nei, e hookoni hele ai i ka honi i ka hohono kanaka ma ka huahua-kai, a naha na moku, i ke kaawale ana o Kauai a me Oahu nei. Loaa maopopo loa iho la i ua ilio nei ko Pikoiakaalala hohono, e like me ka mea i maa mau ia ia. Au mai la keia a pae i Waianae, malaila mai a hiki iluna o Pohakea, a iho i ka laula o Ewa, a malaila nalowale hou, no ka mea, malaila o Pikoiakaalala i pee malu hou ai iloko o ke kuapoi o na waa o ke kaikamahine a Keawenuiaumi, i kii mai ai ia Moinele e holo i Hawaii, e pana i na manu, ka enemi hoi o Keawenuiaumi.

Au hou aku la ua ilio nei a puni Oahu nei, aohe he loaa, kaapuni keia ma ka aina, elua puni Oahu nei, loaa i ua ilio nei kahi a Pikoiakaalala ma i moe ai, ma kahaone o Hanauma. Au aku la keia ma ia po a ao, pae aku la ma Kaunakakai, Molokai, kaapuni keia a puni o Molokai, a hiki keia iluna o Kalae, aole he loaa, a hiki keia i Kaluaaha, aole no he loaa. Au aku la keia mailaila aku a pae i Maui.

I kona hiki ana ma Maui, kaapuni aku la keia me ka manao e loaa ana o Pikoiakaalala ilaila, aole nae i loaa, eha puni o Maui ia Puapualenalena, aole no he loaa iki, o ke kumu o ia loaa ole ana, aole no i pae na waa o Pikoiakaalala i holo mai ai ma Maui. Nolaila, au hou aku la keia maloko o ke kai, e like me kana hana mau. Au mai la keia ma ke Koolau o Maui, a hiki hou ma Lahaina, mailaila aku a hiki ma Keoneoio, oia kahi i hoolulu ai na waa o Pikoiakaalala ma, ia lakou i holo ai mai Molokai aku.

Maopopo iho la ia Puapualenalena, aia o Pikoiakaalala i Hawaii, au aku la keia ma ia po a ao, a ma ia la a po, pae keia ma Mahukona, Hawaii, a no ka luhi loa o ua ilio nei i ka au ana mai o ke kai loa, hele aku la ua ilio nei a loko o ko ilima, a malaila oia i moe ai a ao ia po, hele aku la ua ilio nei a hiki i Keawanui, ike maopopo iho la o Puapualenalena i ko Pikoiakaalala meheu, a ua oiaio no ko Puapualenalena ike, no ka mea, malaila no kahi i moe ai o Pikoiakaalala ma, e like me ka'u i kamailio ai ma na Helu mua.

A no ia mea, holo pololei aku la o Puapualenalena ma Kona, a malaila aku a hiki ma Kau, ma kahi a Pikoiakaalala ma e noho ana ia manawa.

KA HALAWAI ANA O PUAPUALENALENA ME PIKOIAKAALALA, MA KAU, HAWAII.

A maanei la, e kamailio hou kakou no Puapualenalena a me Pikoiakaalala, ia Pikoiakalala i ike aku ai ia Puapualenalena, kona hoahanau ponoi, i ka hoea ana mai, hu ae la kona aloa ia ia, a kahe makawalu mai la na waimaka, a ano e wale mai la no hoi ka aina hanau.

Mamua ae o ko Pikoiakaalala lalau ana'ku ia Puapualenalena e hoonoho iho iluna o kona mau uha, hapai ae la ia i keia wahi mele, penei:

"Aia la, aia la o Puapualenalena,

O Puapualenalena ka!

Ka maka o ka ilio imi kahu,

A loaa i kai o Kau,

I ka makamaka,

Holo ana i kai o Unulau,

Ua wela ka maka o ka ilio i ke ahi,

Ua luhi a ana i ka huli,

Ua puni o Kauai i ka holo puni,

Au a holo i kai, eha puni,

A honi i ka hohono kahu,

I ka huahua-kai o Aleanalu,

Au i ke kai a puni Oahu,

He alanui kai poha o Molokai?

Lele a pae i Maui, eha puni,

A hewa ke kahu i ka haalele.

Hewa o Pikoiakaalala, he pokii,

Lele a hiki i ka moku nui,

He paia paa ka lani,

He honu au ka honua,

Mai hoi—a—e—hoi—e."

A pau keia mele ana a Pikoiakaalala, lalau aku la ia ia Puapualenalena, a hoonoho iho la ma ka uha, a uwe hamama ae la, no ke aloha i kona hoahele pu o ka aina hanau.

A pau ka Pikoiakaalala uwe ana, hana iho la ia i hulili, i wahi no Puapualenalena e moe ai, ua hana nae oia ma ke ano e hoohiwahiwa aku ai ia Puapualenalena a nani.

KO PIKOIAKAALALA HELE ANA MA KO KEAWENUIAUMI WAHI.

A hiki aku la o Pikoiakaalala ma ko Keawenuiaumi wahi e noho ana, ma Kahilipali, aia hoi, ua loohia loa ia ke Alii e ka ona a ka awa, nolaila, ua hiki ole ia ia ke kamailio aku i kana mea i manao ai e kuka pu me ia, a no ia mea, hoi hou mai la o Pikoiakaalala ma kona wahi mau e noho ai.

KE KANI ANA O KIHAPU.

Ma keia wa a Keawenuiaumi i ono ai i ka awa, he mau po kupono io i ke kani ana o Kihapu, a no ia kani ana, puiwa ae la o Keawenuiaumi mai ka ona awa ae, no ka mea, ua hele ke oeoe o ke kani ana a Kihapu a loko lilo o na pepeiao o Keawenuiaumi, a lilo iho la kona ona awa i mea mahia wale no, a lilo iho la ia i mea huhu loa na ke Alii.

A no keia mea hoi, hoouna aku la ke Alii i elua kanaha kanaka, e hele e huli i ua pu la a ke akua, a ina e loaa, e lawe mai imua ona, no ka mea, o kona enemi hookahi ia i koe, a aohe nae he mea nana e hoopio a e hoopau hoi i kona kani ana.

Maanei la, e kamailio kakou no Puapualenalena, ma keia po i kani ai o Kihapu, hikilele ae la o Puapualenalena mai kona hiamoe ae, me ka luliluli ana o ke poo, kakani na pepeiao, no ka mea, ua komo ke oeoe o ke kani ana a Kihapu iloko o kona mau pepeiao, hoolono ae la ia i kahi o ke kani ana mai a Kihapu, a aole nae o Puapualenalena i kii ia Kihapu ma ia po.

KO PIKOIAKAALALA HALAWAI ANA ME KEAWENUIAUMI.

Hele hou aku la o Pikoiakaalala a hiki ma Kahilipali, kahi a Keawenuiaumi e noho ana, olelo aku la o Pikoiakaalala, "I hele mai nei au imua ou, e noi aku ia oe, e hoi kekahi poe kanaka me a'u." I mai la o Keawenuiaumi ia Pikoiakaalala, "O ka'u ia i olelo aku ai ia olua mamua, a me he ano hoowahawaha la ko olua i kanaka." A no keia mea, hoouna mai la o Keawenuiaumi i hookahi kanaha kanaka no Pikoiakaalala.

A pau ka laua kamailio ana no ia mea, olelo mai la o Keawenuiaumi ia Pikoiakaalala, "Ua hoouna aku nei au i elua kanaha kanaka, e huli hou ia Kihapu, manomano kuu hooukiuki a me ka uluhua hoi."

A no keia olelo a Keawenuiaumi, olelo aku la o Pikoiakaalala, "O kuu ilio, oia hoi o Puapualenalena, ua hiki mai nei, oia kuu ilio a'u i olelo ai ia oe mamua." Ninau mai la o Keawenuiaumi, "I nahea nei kona hiki ana

mai?" "Akolu la mamua iho nei o ke kani ana o Kihapu," wahi a Pikoiakaalala.

Olelo iho la o Keawenuaumi, "Kupanaha! ua ike ka hoi olua ua hiki mai la ka ilio, aohe ou olelo mai ia'u, ina la hoi ua loaa kuu enemi." Olelo aku la o Pikoiakaalala, "E moe ana o Puapualenalena maluna o ka hulili, (hiki-e-e,) a i ka wa i kani ai o Kihapu, puiwa ae la ua ilio nei a luliluli ke poo, me ke kakani o na pepeiao i ka luheluhe."

KO KEAWENUIAUMI IKE ANA IA PUAPUALENALENA.

A lohe iho la o Keawenuiaumi i ka Pikoiakaalala olelo ana, ua hiki mai o Puapualenalena, ka ilio akamai i ka aihue, a pela e loaa ai o Kihapu ia ia ma ia ano. Hauoli loa iho la ka naau o Keawenuiaumi, no ka mea, o ka hiki ana mai o Puapualenalena, ka mea e loaa ai o Kihapu, ka mea a kona naau e lia mau ai, a e lealea ole ai kona manawa ona awa.

Hele aku la o Keawenuiaumi a hiki ma ko Pikoiakaalala wahi, oia me na kanaka he lehulehu wale. I ko ke Alii ike ana'ku ia Puapualenalena, he mea e kona mahalo ia ia, no ka nani a me ka maikai loa o na hulu o hope o Puapualenalena, a me na hulu ma ka a-i, a ma na pepeiao, ia wa no, kauoha ae la ke Alii, e lawe mai i mau paa hulu mamo, a e hana aku ma ke ano hoohiwahiwa ia Puapualenalena.

A no keia olelo a ke Alii, ua hikiwawe a emoole loa ka loaa ana mai o ia mea, a lalau aku la ke Alii a hoopili aku la i ka hulu o ka Oo, me ka hulu mahope o ka pupua o ka huelo o Puapualenalena, a ua like pu ka maikai me ia. A ma ka wa a Puapualenalena e ku ai iluna, a pio mai ka huelo, ua ane like na hulu ma ka pupua me ke anuenue, no ka ulaula o me ke omaomao ke nana'ku.

Ua makahehi loa ka Keawenuiaumi naau ma keia ike ana, a no ia mea, kauoha ae la ia i kona mau wahine aialo, e pe-a kau wawae i ka pa-a o ka hulu mamo a paa, a hoaahu aku maluna o Puapualenalena i kapa nona.

KO PUAPUALENALENA HELE ANA E AIHUE.

A ike iho la o Puapualenalena, ua wi loa ka aina o Kau, hele aku la ia ma kana hana mau mai kona aina hanau mai, o ka aihue. Ma ka po hookahi, ua lawa ino loa ke Alii i ka ai, a piha pono na halepapaa o Pikoiakaalala a me Keawenuiaumi a me kona mau aialo. Ua hiki ia Puapualenalena ke pulumi mai i ka ai moa a me ka ai maka, i ka i-a moa a me ka i-a maka a me ka i-a maloo, ka puaa, ka moa, a me na mea like, i ka wa hookahi.

Aihue aku la o Puapualenalena i na mea a pau o Puna, o Hilo a ma Kona, a ike iho la na kanaka a pau o Puna, o Hilo a me Kona, i ka pau loa i ka aihue ia o ka lakou mau mea a pau. Nolaila, lokahi ae la ka manao o na Alii a me na makaainana o ia mau wahi i keia aihue kupanaha, no ka mea, ma ka wa hookahi, ua aihue ia ka ai iwaena a me ka ai ua moa, iloko o na hale.

A ike iho la o Puapualenalena, ua lako kupono loa o Keawenuiaumi a me Pikoiakaalala a me na kanaka a pau ia mau mea, a o ko laua hemahema nae i koe, ma ka manao o ua ilio la, oia no ka awa a me ke kapa.

A ike iho la ua ilio la, he hemahema io no ke Alii a me Pikoiakaalala a me ko laua mau makaainana, nolaila, hele aku la ua ilio nei ma Puna, he manawa hookupu nae ia, aia hoi, ike aku la ua ilio nei, ua piha ka halau i ka waiwai i hookupu ia. Maloko o ia mau waiwai i hookupu ia, ewalu iako kapa, ekolu nae ano kapa, o Kauauahi, ke Kalukalu, a me ka Ouholowaikele o Olaa.

Ma ia po hookahi no, pau loa i ka aihue ia ua mau iako kapa la. E hauoli mau ana hoi o Keawenuiaumi i kela manawa keia manawa, i kona ike maopopo ana i na hana akamai a Puapualenalena, me ka olelo iho o ke Alii, "U! ola na iwi, a penei ka imi loaa, he ai Alii ka hana.

Ua kamailio ae nei kakou mamua, no ka hoohuoi ana o na kanaka o na wahi a pau a Puapualenalena i aihue ai i na iako kapa o ka wa hookupu o Puna, ala ae la ka mea nana e kiai, ike iho la ia, ua pau loa ka waiwai i ka aihue ia. Hele aku la ia a imua o ke Konohiki, olelo aku la ia, "E! ua pau loa ka iako kapa i ka aihue ia, aohe mea i koe, hookahi wale no waiwai i koe o ko'u ola, a me na mano hulu ewalu."

A no keia olelo a ka mea i kiai, kuahaua koke aku la ke Konohiki i na hoaaina a pau, e hoi iloko o ka halau e kiai ai, me ka hoolako i na mea eha, a o kekahi poe me na lama kukui, na pu-a uwiuwi. Ma ia po e kiai ia nei, aole i hiki hou aku o Puapualenalena ilaila ma ia po a ao.

A hala na po elua o ko Puapualenalena hiki hou ole ana aku ilaila, a ma ke kolu o ka po hiki aku la ia, ua piha o loko i na kanaka e kiai ana, a komo aku la o Puapualenalena iloko o ka hale me ke ano hoopalo, a no ka maikai loa o na hulu mahope o ua ilio nei, lilo iho la ia i mea makaikai nui ia e na kanaka a pau e noho kiai ana iloko o ua halau nei.

I ka pau ana o ka lakou makaikai ana i ko Puapualenalena ano, neenee aku la ua ilio nei a moe iluna o na manu hulu, ike iho la kekahi o ka poe kiai i ka inoino o ka hulu i ka moe ia e ua ilio hookananuha nei, lalau iho la ia a kiola iwaho. Ia wa koke no, hoea hou mai la o Puapualenalena a komo iloko me ke kino nui a weliweli ke nana aku.

Holo pololei aku la ua ilio nei a nahu i ke kanaka nana ia i kiola i waho, ia wa koke no, aole i amo iho na lihilihi, ua pau loa na mano hulu ewalu, me ke koe ole o kauwahi mea hookahi, ia manawa, hopuhopualulu iho la na kanaka, a hoana ae la e hahau me na laau, a me ka hahai aku hoi mahope, me ka manao e loaa aku, aka, ua puhalahiu kela, a nalowale aku mai ko lakou mau maka aku.

(Aole i pau.)

 

NA LUNA O KEIA PEPA.

EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Puna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.

HAWAII— J. H. Coney, Hilo.

D. H. Hitchcock, Hilo.

L. Kaina, Puna.

W. T. Martin, Kau.

C. N. Spencer, "

J. G. Hoapili, Kona Hema.

P. Cummings, "

J. Z. Waiau, Kona Akau.

J. H. Kamalo, "

G. K. Lindsay, Kohala.

J. Naiapaakai, "

S. P. Koko, Hamakua.

MAUI—A. M. Kahalewai, Lahaina.

P. H. Treadway, "

W. Ap Jones, "

E Saffrey, Honuaula.

C. K. Kakani, Kaupo.

John Rae, Hana.

W. P. Kahale, Wailuku.

W. G. Needham, Makawao.

T. W. Everett, "

MOLOKAI—M r. Meyers, E. H. Rogers.

OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.

J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.

J. W. Kea, Koolaupoko.

KAUAI— T. H. Marshall, Lihue.

S. Kamahalo, "

J. S. Low, Hanalei.

H. J. Wana, "

G. W. Lilikalani, Koloa.

J. Kauai, Waimea.

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA

APANA O EWA A ME WAIANAE,

ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma

HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.

Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka Awa, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.

NAPAHUEKOLU.

Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855,  39-3m*

 

KALAKO HOU!

KALAKO HOU!

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(38-3m)   ISAAC REINHART.

 

OLELO HOOLAHA.

A KA

LUNA AUHAU!

O KA

APANA O HONOLULU, KONA, OAHU

E WEHE IA ANA KE KEENA NO KA OHI ana i na auhau, no ka Apana i olelo ia ae la maluna, i kela Poakolu, keia Poakolu, a me kela Poaono, keia Poaono, mai keia la aku, ma ke Keena o ka Luna Hana Alanui, ma "AIENUI," Alanui Marine, e hele la i Ulakoheo.

N. B.—E hamama mau no ka puka i kela la keia la, a hiki i ka la 6 o Ianuari e hiki mai ana.

G. H. LUCE,

Luna Auhau o ka Apana o Kona.

Honolulu, Dec. 22, 1865.  30-3m

 

RAIKI! RAIKI!

E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.

H. W. SEVERANCE,

A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.

Honolulu, Okatoba 7, 1865.  38-tf

 

OLELO HOOLAHA.

—A—

KA PAPA OLA!

MA KEIA, KE HAI AKU NEI I KELA MEA keia mea, e hoomaemae lakou i ke alanui, ma ke alo iho o ko lakou mau pa hale; a e halihali i na opala a waiho ma na wahi i hookaokoa ia e ka Papa Ola.

JNO. H. BROWN.

Luna o ka Papa Ola.

Honolulu, Dek. 16, 1865.  35-3m

 

OLELO HOOLAHA.

E IKE NA MEA A PAU MA KEIA OLELO Hoolaha, ua kapu ka ANAE, he I-A Hoomalu, aole e lawaia, aole hoi e hoolimalima ia e kekahi mea me ko'u ae ole, ma kuu kai hoolimalima, mai ka Lae o Kaheeka, a hiki i Koolina, ma Waimanalo, iloko o ke Ahupuaa ma Honouliuli, a i Puuloa, ma Ewa, Oahu.

Eia hoi kekahi: I mea e malu ai na PUA I-A a pau, a e nui ae ai hoi ka Anae ma ko'u kai hoolimalima i oleloia maluna, nolaila, ua kapu loa ka lawaia ana o na kanaka a pau ma ia wahi, mai ka Lae o Kaheeka, a hiki i Koolina, ma Waimanalo.

Eia hoi kekahi, ua kapu i na kanaka a pau ka hele ana, a me na waa e holo ana a kokoke, a kau ae paha na waa ma ko'u mau loko papohaku, oia o Pamuku, a me Okiokiolepe, a me Kapakule, e kokoke ana i ko'u mau hale noho mua ma Keahi, no ka mea, aole i malu pono iki na i-a iloko o ua mau wahi la.

Nolaila, mai ka la aku o ka hoopuka ia ana o keia Olelo Hoolaha, e hookoia ai ke kapu o na mea i oleloia maluna, a o ka mea a mau mea i kue i keia Olelo Hoolaha, e hoopii no au e like me ke kanawai.

ISAAC MONTGOMERY, (AIKAKE.)

Puuloa, Ewa, Oahu, Dec. 12, 1865.  38-1m*

 

OLELO HOOLAHA.

UA HALAWAI KA AHAHUI O HAMAKUA, Hawaii, i ka la 18 o Dek., 1865, ma Eleio, e imi i ka mea e pono ai ka hana ana i ke Awa o Honomalino, e like me ke kauoha ana a ke Kuhina Kalaiaina, "E hana na kanaka o Hamakua nei i ke Awa o Honomalino" Nolaila, ua halawai keia Aha mamua aku nei, kohoia o D. W. Kaila, i Puuku, o N. Keau, i Lunahoomalu, o P. Kaaekuahiwi, i Kakauolelo.

HOOHOLOIA; E haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Eha Haneri Dala, (400.00,) e kokua na kanaka o Hamakua, Eha Haneri Dala, (400.00.) Ua haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Hookahi Haneri Dala, (100.00,) i keia wa, a e haawi ana na kanaka Hookahi Haneri Dala, (100.00.)

Eia na inoa o na Luna ohi dala, Kamakahiki, no Waimanu a me Kahulaana, D. W. Kaila, no Waipio a me Manaaiole, N. Keikenui, no Eleio a me Kapulena, P. Kaaekuahiwi, no Kawela, S. Hao, no Paauhau, E. Nainoa, no Maunahoano, N. Kaai, no Kaala.

E halawai keia mau luna ma Eleio, i ka la 29 o Dekemaba nei, i maopopo ka nui o na dala i loaa mai. A ma ka malama o Ianuarii hoomaka ka hana hou ana i ke awa.  P. KAAEKUAHIWI.

37-     Kakauolelo.

 

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O PUALINUI W.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Niau (k.) no ka hooiaio i na palapala kauoha o Pualinui (w.) no Kapalama, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 10 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

WM. HUMPHREYS,

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie

Honolulu, Ian. 20, 1866.  40-2t