Ke Au Okoa, Volume I, Number 44, 19 February 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA
O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.
T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
No na Ahahui Kalepa.
Ua poai puni ia ka puali Hikina o Maui, e na halekuai o na kanaka maoli, ke ku hoolai nei ma Honuaula, ma Kula, ma Makawao, ma Koolau, ma Hana, a ma Kaupo hoi. Ma ka puali Komohana, ke hoala nei, ma Waikapu a me Wailuku, o ke aiwa loa aku ia, no ka mea, aia malaila na lua gula a na kanaka e eli nei, ua kukulu ia keia mau halekuai malalo o ke kumu manao ''LOKAHI." Ua ike pono ia ko lakou lokahi ana, aia no he haneri, a he mau haneri kanaka, i komo iloko o kela Hui keia Hui. Ua haohao ia nae e kekahi poe, nolaila, lelele lakou me na wahi Piula holo owala, peku aku a peku mai no hoi, a uwo no hoi e like me ka uwo ana a ka Piula, ha-u ka waha i ka makani, a hapuku i kela opala keia opala, ku no ma kahi opilopilo, a pakiki liilii, a puoa na lepo, lauwili no kela a me keia makani, ma na kumu o ia laau.
Kuhi iho la lakou, oia mau makani lauwili la ka mea e hina ai na Ahahui, ua maopopo no ia lakou, oia mau makani lauwili e pa ikaika ana, oia na mea nana e hoopaa loa i na a-a o ia laau, ke kulana o na Ahahui. Kuhi lakou o na opala i hapuku ia a ku ke ahua, oia na opala kupono e kinai ai, ua ike no lakou, o ka nui o na opala, o ke aiwaiwa loa aku ia o ka lapalapa o ke ahi. Kuhi lakou, aia a uwo na Piula, lohe makou, o ke aiwaiwa loa aku ia o ka pai—akuli, kuhi lakou aia a pakiki liilii na lepo, he rula gula ia na ke aloha, ua ike no lakou, o ka inaina o ke kanaka, aole ia i hana i ka pono o ke Akua.
O Puniole, naau huahua, hoopunipuni, ke kolohe mua nana i hoomaka i keia ino, a puni wale kekahi poe, ua manao wale ia, o ua o Puniole la, oia kekahi keiki mai o ke kai, nana e lawelawe nei i kona wahi ola ma ke kuai waiwai, aolo no ana wahi hana hoopomaikai i kanaka, o na wahi hapaumi a makou i luhi ai me ka hou o ko makou lae, oia kana e hapuku nei, ua ikea nae, he mau la helu wale no koe ona, a ua kau e wale mai no ka lia ia ia, e loaa ana paha i ka mai hokii, a i ole ia, i ka hanu pau paha, na ia kau e wale mai no paha o ke ano ahiahi la ea, o ka hapuku no ia i na hapahiku ehiku o na la, i wa imi loaa nona, a i ole ia, oo kekahi haukae paha e lalau hele wale ai no, oia no ke ano mau o na haukae a pau.
Auheu oukou e ka poe nona na Ahahui, ua ike no kakou ma ka Helu 49 a me 50 o ke Kuokoa, a me ka Helu 3 hoi, ua hoohenehene ia kakou, ua hanaino ia mai, ua imihala ia mai, ua haku wale ia iho e lakou, a hoopili ae la na ka Ahahui i hana i keia. O na ino i kupono ke hoaahu ia no ke kanaka i ahewa ia no ke Karaima, oia ko kakou aahu e hoaahu ia nei e ia poe. Manomano no hoi ka hilahila ole a me ke kalohe maoli, a maanei la, e hoike aku no makou ma ke akea, i ko makou kupaa ma ka hana a kakou.
1. O makou o ko Hana, Maui, Poe Hui, ua ike makou me ka maopopo, o ka Hui Halekuai, oia no kekahi o na oihana e ikeia'i he kanaka, a o ka poe a pau e komo ana ilaila, ua kanaka.
2. Ua ike makou me ka maopopo, o ka Hui Halekuai, oia kekahi o na oihana e hoolawa like ai i ka pomaikai i kela kanaka.
3. Ua ike makou me ka maopopo, o na dala i hoahu ia ma ka Hui Halekuai, i mea imi waiwai, a e loaa ana no i ka poe nona ia, he mau keneta puka, no kela dala keia dala, i kela malama keia malama.
4. Ua ike makou me ka maopopo loa, mamua o ko makou komo ana i ka Hui, ua hai akaka ia na mea a pau e pili ana i ka Hui, aohe mea koe, i ka wa a ka la e kupono ana i ka lolo, e ike ana na maka, e lohe ana na pepeiao.
5. Ua ike makou me ka maopopo, aia no he poe kanaka a makou i paulele ai, i mai oukou, o ka haipule, he kanaka maikai ia, a o ka makou ia e paulele nei, na lakou e lawelawe malaila.
6. Ua ike makou me ka maopopo, na ia paulele o makou i ka haipule, hoopono, makau i ka hewa, me ka ike i ke kakau a me ka malama pono, oia ka makou e haaheo ai, a e loaa ana he pomaikai ia makou, ma ka oihana Hui Halekuai, i like ole me ka ka enemi e hoolaha nei. A malalo iho makou o keia mau kumu e kupaa ai, me ka naue ole i ka lauwili a kela makani keia makani.
Auhea oukou? Auhea lakou? Kupa anei? Hohe wale paha? E kali anei oukou me ke kanalua o ka manao, alia? O ka paoa ia, he moewaa ko ka po. E ku oe e Hawaii, a e hoomau no i ka hele ana imua, ina oukou e kali, pau loa na wahi hapaumi a oukou i na keko moni dala, ia oukou ka imi, ia lakou la ka hailawe. O na Halekuai liili a pau e ku nei, aole kakou i pomaikai ia lakou, nolaila, e ala like ae e Hawaii imi loa, a e kukulu like i mau Halekuai no oukou, alaila, kanaka. O ko oukou Pahu Hao ia e loaa ai na keneta puka o ko oukou dala. He AU OKOA keia, na ka malamalama o ka wa i hala, e hoike ae i kou kulana.
NA MAKOU, KO HANA POE HUI.
Hana, Maui, Feb. 5, 1866.
I ka hanauna hou.
E KA LUNA HOOPONOPONO:
E oluolu oe e ae mai ia'u, e kapala hou aku i kekahi kolamu kaawale o kau pepa, me keia mau wahi mamala olelo i ko kaua mau pulapula hou ; a no lakou na wahi hakina olelo a'u e koi aku nei ia oe e hookomo iho.
E ke kaikamahine a me ke keikikane paha, ke noi oluolu aku nei ka'u mau wahi lalani pokou i ko olua mau pepeiao e maliu mai, a aohe no hoi olua e poho ke hoolohe mai. He mea nui i na ola ana o na kanaka a pau o keia honua a kakou e luana iho ai a hele aku, ina ua kupono no ka lani i ka lani, ina no gehena i gehena, ka noonoo ana i na mea e pili ana no kona pomaikai kino a me kona pomaikai uhane.
O keia mau mea a i elua, he mau mea nui ia a ke kane a me ka wahine e noonoo ai. Ua hoonoho ia mai kakou i keia ao, aole no keia ao, aka, no ka wa e hiki mai ana no hoi kahi. Aole nae kakou i hoonoho ia mai i mau pohaku kaa wale iho no no Kahua, aka, i poe nana e noho alii i ka honua, me ka hana mikiala ma na mea a pau loa, e pono ai oe e ke keiki kane, a ina hoi he kokoolua kou, alaila, o olua pu ke pomaikai like. O ka pau iho la no auanei keia o ko olua kumu i hoonoho ia mai ai i keia ao, aole, no ka mea, o ka hopena nui o ko olua ola ana, o ka hoonani aku i ko olua mea nana i hana.
Maluna o keia kumu i manao ai au e kamakamailio aku ia oukou me ke akahele. Wahi a ka Buke Nui, "E imi e aku i ke aupuni o ka lani a me kana pono, alaila, e pau no keia mau mea a pau loa i ka loaa aku ia oukou." O keia olelo a ka Baibala, he oiaio no, a aohe no paha he mea hiki ke olelo mai, he olelo kalakalai wale iho no ia, a aohe ona hopena oiaio. Ma keia mea ke noi aku nei au ia oukou, e haliu a e hele ma ia ala, "Mai nihi ka hele i ka uka o Puna." Ua olelo ia i ka wa opiopio o ka laau ka wa kupono ia e hoopio ia ai, no ka mea, o ka wa no ia e olu ana o ka io o ka laau. Pela no hoi kou mau manao e ka opiopio hou, ina e hookuu ia ko olua mau manao, aole e hoopololei ia ko olua mau manao mai na pakauakee ana a na koii me ka hooalako ia ana e na manao hoowalewale kuwaho, alaila, e hilala mau auanei olua ma ke ala o Kuahewa.
Ina e waiho ia olua pela a hiki i ko olua mau la o ka noho'na kanikoo ana, alaila, e paakiki loa auanei ke pelu ana mai e hoopololei ma kahi kupono, aohe paha e emo o ka haki pu no ia. Ina e waiho mau ia aku oe e palauwili ia e na kikiao o ka hoowalewale ia a me ka lilo ma na hana kupono ole, o ka hele ma o a maanei; me ka hilinai nui o kou mau papalina nohenohea e ke kaikamahine, kou mea e mahalo ia mai ai, a na pua lehua e luluu ana iluna o kou mau helehelena palupalu, e kono mau mai ana i kou mau manao e haakei a e hookano, me ke pale mai i na olelo ao a kou mau makua, e hele ma ka aoao o ka pono. Ke olelo aku nei au ia oe, ina ua komohia kekahi o kou manao iloko o kou puuwai palupalu, e pono oe e hoolohe a e noonoo iho i kou wa e ike ai i keia, e uhuki oe ia mau manao ou ma ke a-a, no ka mea, ina oe e hoomau ma ia ala, me ka huli ole mai ma ka aoao o ka pono, alaila, aole no e emo, a mae mai na pua ula wena iluna ou.
Ina aia oe e kuu pokii o ka aoao palupalu ma kauhale kahi i auwana ai, me ke kakali aku a palu ai mai ka poe o ka hale au e noho
aku ai, ke kauoha aku nei au ia oe, e hoi koke i kou home, a e noi aku i kou mau makua, e hoouna ae i ka laua mau pule i ka lani no kou pomaikai, a e alakai hoi ia oe ma ke ala maikai a kupono i ka noho oluolu ana. O ka make opiopio ou kou hopena, ke hookuli oe, aole nae me ka maikai, aka, me ka eha i na mai ino.
Ina hoi he noho pono oe e ke keiki kane, me ka maluhia paha o kou noho ana ma na helehelena o waho, a manao paha oe e huli ae e komo iloko o kekahi hoomana au i manao ai he pono, alaila, ke kau—a iki aku nei au ia oe, mai lalelale oe i ke komo ana iloko o ka Ekalesia, oiai, he mea nui ia i ka noonoo ana. Ua nui ka poe i komo aku iloko o ka Ekalesia, a mahope mai ua kaiehu ia mai lakou mawaho o ka Ekalesia, me ka hoino mai e ka heiau au i komo ai.
O ke komo ana iloko o ka Ekale sia he mea nui loa ia, o kekahi poe e komo hopuhopualulu nei me ka noonoo nui ole mamua o ke komo ana. He mea emoole wale no ka hoomau ana aku malaila ka mea nui. Ia oe e hoomakaukau ai i ke komo ana iloko o kahi hoano, e waele mua oe i na kihapai o kou naau, a e uhuki oe i ke kikania a me ke kakalaioa e ulu ana ma kona mau palena, no ka mea, ina aole oe e waele ia mau mea a pau me ka maemae, alaila, aole i kupono no ia ohana, oiai, ke mau la no kou pee ana malalo o ke koloka o ka hookamani, a ke uhi ia 'la no hoi kou mau lima e na mikinalima o ka hoohaukae i ka berita o ke Akua Ola.
E pono oe e ku a noonoo nui mamua o kou hoohiki ana e lilo oe i ukali no ke Kalahala o ke ao nei, aole ia he mea uuku. Ina oe e uhaki i ka olua olelo ae like, alaila, ua hoino oe i ka aoao akahi o ka olelo ae like, a o ke aha la ka hope? O ka alako ia o kou uhane i ka hoopai ia i oi ae mamua o ka eha e loaa ana i ke kanaka pegana i lohe ole i ka olelo a ke Akua!
Ma keia mea, ke kauleo aku nei au ia oukou e ka hanauna hou, e noonoo kuhohonu i keia mea, mamua o kou hui ana me ka ohana laa o ke Akua, a e kaupaona mua hoi i kau olelo hoohiki imua o ke anaina eehia, oiai, ina oe e kuia i kekahi mau mea okupe o ke ala, e haule auanei oe a o, me he ala la i haule i ka papaku o kahawai!
KAUKA HOLANIKU.
Waipiula, Feb. 14, 1866.
Ka Inoa Maikai.
O ka inoa maikai, he mea ia e makemake ia ai e ka poe hanohano, a he kuleana kupono a ka poe waiwai e kikoo mai e noho ma ka lakou mau hana. A he mea no hoi e alakai aku ai i ka noho ana oluolu, oiai, o ka mea nui ka inoa maikai i keia wa e noho ne.i
A o ka poe i loaa na inoa ino, o lakou ke kapaia he poe ino, a hoowahawaha ia no hoi e ka poe maikai, a e kapaia aku no hoi ke kanaka inoa ino, he kanaka naaupo. Aka, o ka hooikaika ana e malama i ka inoa maikai, a e malama pono no hoi i kou ano iho, alaila, e kapaia mai no oe e ke kanaka inoa maikai, he keonimana, a o ke kanaka inoa ino, aole ia e kapaia he keonimana maoli.
A o ka poe a pau e nana ia aku nei ua hana i na mea ino, e like me ka aihue, epa, hoopunipuni, aole kakou e kapa ana ia poe, he poe keonimana ; a o ka mea mau e oleloia ai he kanaka inoa ino ia. A o oe e ke kanaka i loaa ka inoa maikai, e launa ana oe me ka poe hanohano, a e hoomaopopo no hoi kou maka i na poe maikai a pau e hele mai ana imua ou, aka, o ke kanaka inoa ino, aole ia e hoomaopopo ana i na poe maikai e halawai aku ana me ia, no ka mea, ua loaa ia ia ka inoa ino, a ua maopopo no ia ia aole ia e pane ia mai e ka poe maikai, oiai, ua ike e ia mai la no kona ano he kanaka inoa ino, oiai, ua makaala ole ia i ka malama i kona inoa a me kona ano.
A e pono no hoi ia kakou e hoomaopopo i ka poe e noho mai nei ma na oihana o ko kakou mau pae aina, no ka loaa ana mai anei o ko lakou mau inoa ino ? Aole, no ka loaa ana o ka inoa maikai ia poe, a no ko lakou malama kupono no hoi i ko lakou ano iho, nolaila, o ka malama ana i kou inoa, he mea ia e hookaawale aku ai i ka poe ino mai a oe aku, a he laau kupono ia au e uhau aku ai ia lakou me ka olelo ino ole aku, no ka mea, he ino loa kou hahau ana aku ia lakou me na olelo ino, ke hookokoke mai lakou imua ou.
A e hoomanawanui auanei lakou e loaa ka inoa maikai, a e hoomaka mai no lakou e hooikaika e huipu me ka poe maikai, a e lilo aku auanei ka inoa maikai o kekahi poe ia lakou, he kaao na lakou e kamailio ai, a o mahalo ai i ka noho malie. Nolaila, e pono ia oe ke keiki noho malie e hele mau nei i ke kula, e malama pono i kou inoa a me kou ano hoi, e hoopololei i kou mau kapuai ma ke ala au e hele nei i ke anu o ka ua a me ka wela o ka la, a e hahai pololei oe ma ka olelo ao a kou mau makua, a e hoolohe no hoi i na olelo a kau kumu, mai hookuli, o lilo auanei kou inoa i mea lapuwale.
E i mai paha auanei oe, penei: ''Heaha ka hewa ina e ino ko'u inoa, no ka mea, ua loaa no ia'u ka naauao, ua ike au i ka namu haole, a ua ike no hoi au i ka heluhelu i ka buke haole, nolaila, loaa no paha ia'u ke kuleana kupono e launa aku ai me ka poe maikai." Ae, he oiaio no ia, e hui ana no paha oe me lakou, no ka mea, ua ike ae la ka oe i ka olelo haole a me ka heluhelu buke, aole nae oe e hui ana me lakou no ka manawa loihi loa.
Aia a loaa ia oe ka inoa maikai, alaila, loihi kou hui ana me ka poe maikai, alaila no
hoi e hookipi oluolu ia oe. Aka, ina he kanaka opiopio malama i ka inoa, a he kanaka no hoi i aoia a naauao, a malama pono hoi i na kanawai o ke Akua, a he makaala ma na hana maikai, a uha—i ole i na kanawai o ke Mea Mana Loa, alaila, aole no e nele ana ka kaena ia o kona inoa ma ka maikai, a he kalaunu ia (crown) nona a hiki i kona haalele ana i keia honua inea. A he nui no hoi ka poe i hoowahawaha ia, no ka loaa ana o ka inoa ino, no ka launa ana me ka poe i loaa na inoa ino. Nolaila, e pono e hoopololei oe e ke keiki hele pololei i ke kula, a mai hoohalike oe i kou ano me ka poe i loaa na inoa ino, o huki ia auanei oe e noho pu me ka poe lapuwale i hoowahawaha ia e ka poe inoa maikai a me ka poe hanohano o ka noho ana maikai.
He mea nui loa ka inoa maikai iloko o kou mau la o ka noho opiopio ana, a hiki wale aku i kou mau la e lilo ai i kanaka makua, ke hooloihi ia mai kou ola ana ma keia honua inea a kakou e noho nei, a e kupono no hoi kou kulana no kahi a ka poe inoa maikai e noho mai nei i keia mau la. A o ka mea i loaa ka inoa maikai, aole ia e poina ana i ka poe a pau i ike ia oe e ke kanaka opiopio noho pono, a he mea no hoi ia nou e huki ole ia aku ai i ka noho ana hoowahawaha ia e ka poe inoa maikai a me ka poe maikai a hanohano o keia mau la a kakou e nana aku nei i ka poe inoa maikai.
A ke waiho nei au ke kamailio ana ia oukou e ka poe i loaa na inoa maikai a me ka poe opiopio hoi i loaa na inoa maikai. E pono e kahea aku au i na kaikamahine inoa maikai e noho mai nei, e pono oukou e na kaikamahine inoa maikai, e malama pono loa i ko oukou mau inoa, o lilo auanei i mea ino, no ka mea, aole e kapaia aku ana ka wahine helehelena maikai, i kinohinohi ia me na maka onaona, a he wahine inoa maikai ia, no ka mea, aole ia i malama i kona inoa a me kona ano ma ka maikai; nolaila, e pono oe e ke kaikamahine helehelena opiopio i haiamu ia e ke onaona, e malama loa i kou inoa o lilo auanei kou helehelena opiopio i mea e hoohaahaa ia ai e ka poe inoa maikai.
O ka mea e hoomau ana me ka halawai ana me ka poe inoa ino iloko o na makahiki he nui, e haule koke ana no ia iloko o na minute pokole loa. Nolaila, e pono ia oukou e na kaikamahine e hookele i ko oukou mau inoa iloko o ka makaala i na olelo kauoha a ka Mea Mana Loa, (ke Akua,) a e malama pu no hoi i na olelo ao a ko oukou mau makua, a kupaa loa ka manao mamuli o na hana maikai.
A ina oe e ke kaikamahine inoa maikai e kono ia mai e huipu aku me ka poe inoa ino, aole e pono oe ke hui aku me lakou, ma ka malama no nae i kou inoa maikai, a ina ua ike aku oe he mau hana ka lakou e hana an ka maikai, alaila, e noho pu aku no oe me lakou, aka, ina oe e ike aku e hana ana lakou ma na mea ino, e huli koke aku mai o lakou aku, a e hookaawale ia oe iho, o lilo auanei kou inoa maikai i mea ino.
A pela mau no oe e hana ai ke hui aku me ia ka poe inoa ino, aka, o ka pono loa, o ka malama loa ia oe iho, i maikai ai kou inoa. A e loaa ana no ia oe e ke kaikamahine noho pono a ano noho malie, ka pomaikai nui, ke loaa nae ia oe ka inoa maikai. A e lilo ana no hoi kou inoa i mea mahalo nui ia e ka lehulehu. Nolaila, o ka inoa maikai, he mea nui loa ia, a oia ka mea kupono au e hana ai, o ka makaala i kou inoa, mai hoolilo i mea ino loa imua o ke ao nei.
N. KAWAILELEHUNA.
Kulolia Beach,
Inoino maoli ke alanui Lailih.
E KE AU OKOA E ; Aloha oe:
Akahi no kaua a kamailio pu iho ma keia mea, ke oluolu mai nae ka manao o kou Lunahooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino nui.
Eia ua wahi puolo nei. "Inoino maoli ke alanui Liliha." Na keia lalani olelo a'u i koi mai i ko'u pulima, e launa oluolu aku me oe, no ko'u lohe ana i ka lehulehu o ka Moi A. Liholiho Kamehameha IV i make aku nei, a me ka Moi ke Alii Iolani Kamehameha V e ola nei, a me ko'u ike maka ana iho no hoi kekahi i ka inoino o keia alanui.
Iloko iho nei o keia mau la ua iho nei, a mamua aku nei, a iloko paha o kela mau makahiki aku nei 1864 a me 1865. Ua ike mau no au, i ka mau ana o ke ino o keia alanui; a hiki i keia la. Nowai la keia hemahema o keia alanui? No ke Aupuni anei keia hemahema? No na kanaka paha o keia Apana? ea! no ke Aupuni io no keia hemahema, aole no na makaainana o Kamehameha; no ka mea, aohe he mea like o na kanaka ke ole e olelo mai ke Aupuni a aohe no he hiki i na kanaka ke hana ke ole e kauoha mai ke Aupuni e hana.
Aia wale no ka hiki i na kanaka ka hana a olelo mai ke Aupuni i kona Lunaalanui, a o ka Lunaalanui mai hoi a na kanaka o keia Apana, alaila, hiki i na kanaka ke hana, i maikai ai keia alanui. Aohe no paha he manao nui o ke Aupuni i koe i keia alanui, no ka mea, he wahi alanui pili kuaaina loa no paha.
O ko'u kumu nui nae i kakau ai i keia wahi manao, no ka pilikia maoli o na haole o keia Apana, a me na makaainana kupa o keia Aupuni kekahi, aole no hoi o na kupa wale o keia Aupuni a me na haole o keia Apana kai loaa wale i keia pilikia, o na malihini haole pu no kekahi, a me na malihini kanaka maoli no kekahi i haule pu iloko o keia pilikia nui.
Ma ka hoi ana mai nei o ka moku manuwa kaua Amerika mai Hilo mai, iloko o keia mau pule ae nei, i kona mau la e ku ana ma ko kakou mau kapakai nei, i kekahi la o kona pule hope ma keia pae aina. Hele ae la kekahi poe Pikimana o ua moku nei i ka hooholo lio ma ke kaona lai o Honolulu, a hiki i kahi i olelo ia ae nei maluna, lohe aku la au i ka olelo ana ae i ke ino o keia wahi, a o ka
hoi aku la no ia ma kahi a laua i holo mai ai ma Puunui.
Nolaila, ke kauleo aku nei keia kumu manao ia oe e ke Aupuni Hawaii e ku a nana mai i ka pilikia o kou mau alanui.
He mau iho la ia wahi manao o ko kaua halawai pu ka paha. Aloha.
JOHN D. KAMANOWAI.
Kunawai, Honolulu, Feb. 8, 1866.
Ka Puali Kaua Pu Kaa.
E halawai ana ka Puali Kaua Pu Kaa i keia ahiahi, ma ka Hale Makeke, no ka noonoo ana i kekahi mau kumu nui e pono ai ka Puali, a ma ia mea, ua makemake nui ia na Hoa a pau loa, e hele ae ilaila, ma ka hora 7 o ke ahiahi, me ko lakou mau kahiko keokeo paikau. Ma ke kauoha.
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i lawe ia mai. E kudala ia ana kekahi mau Lio i ka Poaha, la 22 o Feberuari, i ka hora 12 o ke awakea.
Na Lio Kudala.
Lio kane eleele, no Makaliilii, E akau,
" " ulaula wiwi, no Naone, N hema.
" wahine " " no Kalaehao.
" kane ahinahina wiwi, SU akau, )(L hema.
" " ulaula, ua ike ia no.
" wahine " he mau hao ano e.
" kane " NNR akau, K hema.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane ulaula, hao ano e.
" wahine " me ke keiki, hao ano e.
Hoki kane ulaula, hao ano e, no ke Pukiki.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Feb. 16, 1866. 44-1t*
OLELO HOOLAHA.
POAKAHI, FEBERUARI LA 18, 1866, HORA 12 o ke awakea, kuai kudala ia 2 Lio ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa nei, ke ano o ka Lio a me ka hao kuni malalo iho.
1 Lio kane ulaula lae keokeo loihi, me na kapuai hao, hao akau, ano e, hema, ano e.
1 Lio kane ulaula ano eleele, kiko keokeo ma ka lae, me na kapuai hao, hao akau, K.
Poakahi, Feb. 26, hora 9 o ia la, kuai kudala ia 1 Lio, ke ano o ka Lio a me ka hao kuni malalo iho.
1 Lio kane eleele lae keokeo loihi, hao akau, ano e, hema 3
H J. KAHAUOLONO.
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Feb. 16, 1866. 44-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai ma keia Palapala, ke papa aku nei au i na holoholona a pau, mai hookuu wale ma kuu Aina Kula,
KAHAUIKI,
KAPALAMA,
KALAEPOHAKU,
a me PUUNUI.
Ina e komo hewa na holoholona ma keia mau Aina i hai ia ae la maluna, e uku mai ka mea nona ka holoholona $1.00 no ke poo hookahi, a ina uku ole mai, e hali ia no i ka Pa Aupuni, e like me ke kanawai. Eia ka inoa o ka Luna a'u e hookohu aku nei, N. HAONAONE, nana no e hooponopono maluna o kuu mau Aina a pau i hai ia ae nei maluna, ia ia ka mana kupono e hana ai, ka poe makemake e holimalima i na holoholona a me na mea e ae maloko o ka aina, e hele no e kamailio pu me ka Luna.
44-3 t H. A. WIDEMANN.
OLELO HOOLAHA.
KE MAKEMAKE NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei, e kuai i na uala maoli. Ka uala makemake ia, o ka uala ili ulaula nunui kupono, ke lawe ia mai me ke ano maikai, ma ko'u Halekuai ma ke Alanui Papu; ma Monikahaae. A e uku aku no i $1.25 no kela pahu keia pahu, mai keia la aku a hiki i ka Poakolu, la 21 o keia mahina.
H. D. DUNN.
Honolulu, Feb. 16, 1866. 44-1t
OLELO HOOLAHA.
E IKE IA MA KEIA, KE KAUOHA IA AKU nei na Komite a pau loa o ka la 31 o Iulai i hala aku nei, e halawai ana lakou ma kahi o ka Mea Kiekie, M. Kekuanaoa, i ka la apopo, la 20 o Feberuari nei. E lawe pu ae i ($20.00) Iwakalua Dala pakahi, i mea e uku ai i na aie.
M. KEKUANAOA, J. MOANAULI,
D. KALAKAUA, W. P. WOOD,
W. L. MOEHONUA, H. THOMPSON,
E. H. BOYD, W. P. RAGSDALE,
J. R. HOLT, F. H. HARRIS.
Ma ke kauoha. 44-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O AWAAWA (K.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Awaawa (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakolu, oia ka la 28 o Feberuari, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Wana (k,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 15, 1866. 44-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O OLOPANA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kalua (w.) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Olopana (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 28 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 14, 1866. 41-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAMAHA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e D. W. Polikua, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Kamaha (k,) no Manana, Ewa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 3 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 15, 1866. 44-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAPIHENUI (W.)
E ike auanei na kanaka a pu, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kapihenui (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia ka la 27 o Feberuari, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Lahela (w,) pu me Lonoakeawe (k,) na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, aole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 7, 1866. 43-3t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA WAIWAI A PAU ma keia Hoolaha, ke papa loa aku nei au, mai noho a hoaie mai i ka'u wahine mare, ia
KEAWEHIKU,
no ka mea, ua haalele mai oia i ko maua wahi moe, aia oia ma ka hale a ka lealea o kona kino kahi i noho ai, ina oukou i hookuli, maluna o oukou no ke poho.
G. W. POEPOE.
Honolulu, Feb. 9, 1866. 43-2t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI MAI O WEHELAU, i ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e hookohu ia ia i Kahu no ka waiwai me na kino o Nakukapu, Wahinekahiko a me Kuhelepo, he mau keiki oo ole na Kauihou a me Luakaha, no Waialua, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Feberurai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka pono o keia noi ana a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 5, 1866. 43-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MA RAEA KAHINU (W.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai moloko o ka waiwai o Maraea Kahinu (w) no Honolulu, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 2 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa, e hooponopono ia ka moo waiwai a Puhululu (w,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 7, 1866. 43-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O POOMANU (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kapule (w.) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Poomanu (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 7 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 9, 1865. 43-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KELIIHULUHULU (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Lukia Kahoiwai (w,) no ka hooiaio i na palapala kauoha o Keliihuluhulu (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 21 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 9, 1865. 43-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hookapu aku nei au i kuu aina hoolimalima ia MAHANA, ma ka Mokupuni o Lanai, no na holoholona hele wale maluna o ua aina la, a o ka poe e hele wale ana me ko lakou kuleana ole, e hopu ia no lakou e kuu Hope Luna, a e hoopiiia no lakou imua o na Aha. A o ka poe a pau i hoolimalima mai i kuu aina i hoikeia maluna, e noa no ia lakou na mea a pau o ka aina, a me ko lakou mau holoholona, koe nae ka ia hoomalu, oia hoi ka Hee.
M. MAEHA.
Kawaiahao, Honolulu, Feb. 5, 1866. 43-3t*