Ke Au Okoa, Volume I, Number 45, 26 February 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA
O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.
T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
Na Hunahuna mea Hou.
I ka la 16 o Okato ba i hala ae nei 1865, ua pae aku ma Peteropolosiki, ma Rusia Siberia, ka poe hoomoe waea telegarapa. Aole o lakou mea i poino. Ua manao ia e hana ino ana na kamaaina, aka, ua ike ia ua hoihoi mai e hana like. Ua hooikaika nui loa na mea a pau i komo iloko oia hui, e moe ka waea telegarapa malaila aku a hiki i Amerika.
Ke hoomakaukau nei na'lii koa o Amerika o na puali kaua hoomoe, e kukulu i mau koa kiai, ma ke ano koa pualu e like 'la me ko Enelani hoonohonoho koa ana.
Ua olelo wale ia, ua pepehi maluia o Generela Aneteaga kekahi Kenela o ke aupuni kahiko o Mekiko mamuli o ke kauoha a Emepera Maximiliana.
Ua hooponopono ia na pohihihi mawaena o Farani a me Amerika, no na mea e pili ana ia Mekiko.
O kahi poe e ae i imi i ka mea e make ai o Linekona aia lakou ma Papu Manaroe. A ua hoohana ia lakou e hana ina mea pelapela a pau oloko o ka Papu. O ko lakou inoa, o Do Mudd (Lepo) Spangler a me OLaughlin.
Ua hoopau ia o Gen. Sweeny ma kona noho Lunakoa ana, e ke kakauolelo kaua, a ua manao ia e ka poe Feniana o Wasinetona, i hoopau ia mamuli o ka manao ino o Sir F. Bruce, ka elele o Beritania, aka, mamuli o na hoike oiaio, ua hoopau ia oia no kona haalele honua ana i kana oihana me ka ae ole ia aku.
Ua loaa ia Adimarala Duponeta he $580,000 dala ohiwale no na moku i hoopaa a hoopio ia e na aumoku no malalo ona, mawaho ae o ke awa o Kaletona iloko o keia kaua ana. No kona hoolohe ole ana i na olelo a Linekona e hookokoke aku i kona mau moku a pilipili aina ike aku, ua hoopau ia oia, a hoonoho ia o Adimarala Delegerena ma kona wahi. I ka hooko ana a Adimarala Delegarina, e like me ka ka Peresidena Linekona i kauoha aku ai ia ia, ua loaa wale no ia ia he $100,000. Ua koe no nae he koena, he $6,000,000 e uku ia ai mawaena o Lee, Porter, a me Dupont.
Ua loaa i ke Aupuni o Amerika he $6,000,000, mailoko ae o na waiwai i hoopoino a i kaili ia mai ka poe kipi mai. Noloko ae o ke ko a me ka pulupulu, ma ka mokuaina hookahi o Missisipi.
Ua kikoo ia aku o ke Aupuni o Amerika na Kapena moku he 30 o na moku i hoopoino ia e ka moku Alebama, i hoike ma ka aoao o ke Aupuni e kue ana ia Capt. Semmes iloko o ka hihia e hookolokolo ia ana nona.
Ma Suedena ua akoakoa ae na hale aha olelo eha oia Aupuni e hoololi i ko lakou kumukanawai. O ka nui o ka hale ahaolelo alii he 900 na hoa, a no ka nui loa o lakou
ua hoohaunaele ae lakou iloko o ka hale halawai ana, a hoouna aku la ka Moi 4000 mau koa e hoomalu i ua poe la. Mahope iho o ka hoomalu ana, ua holopono na hana a ua loli ke kumukanawai. Ua kokua nui na kahuna i ka manao o na 'lii. A ua hooholo ia elua wale no hale ahaolelo he hale alii a he hale makaainana e like me ka Beritania. O na kahuna ua hoonoho ia malalo o ka malu a ke Aupuni e like la me ko Enelani hooponopono ana i ko laila Ekalesia, na auhau ku i ka wa, a me na haawina hapaumi.
ua nui loa ka hauoli o ko Italia poe, no ka hai ana o ka Moi o Italia, e hooikaika ana oia e hookaawale i ka oihana Ekalesia m ai ka oihana aupuni ae. A e noho ka Ekalesia malalo o ke aupuni, aole ma ke ano pilihua loa malalo o ka Ekalesia e like me ka noho ana mau oia aupuni.
Ua oluolu loa ka Pope, a ua ikaika loa kona ola. He hele mau oia i ka holoholo wawae ina la a pau, a no ia hana ka maikai oluoluolu loa o kona noho ana, e noho nei i keia wa.
Ua hooikaika ae o Rusia, Enelani, a me Farani, e noi aku ia Perusia, a me Auseturia e hoihoi aku ia Denemaka, i kekahi o na apana ma ka aoao akau o Selegewika Holesitina. Ua ae o Auseturia, aka, mau no ka hoopaa o Perusia.
Ua hele aku ka Bihopa o Honolulu e launa me Mr. Seweda, ke Kakauolelo a Kuhina Nui o Amerika. Malaila ua halawai oia me ka Peresidena Johnson.
Ua nui ka olelo ino o na Nupepa Pu ritana Amerika i ka Bihopa o Honolulu i kona holo ana aku nei ma Amerika. Aka, ua palapala ae ka Bihopa o Nu Ioka i na hoahanau o kona Ekalesia maloko o kekahi Nupepa o ko lakou Ekalesia, aole i manaoio aku i ka mea a na Nupepa Puritana e olelo ai nona. No ka mea, ua ike pono oia i kona ano, a he kanaka kupa ma na pono o ka Ekalesia.
Ua hopu ia ka poe powa o I talia e na koa o ka Pope, aka, ua olelo lakou, e hana maikai lakou, no ka mea, ua loaa ia lakou kekahi palapala mai ka Pope mai e ae ana i ka lakou hana ana pela, a he mahele no hoi ko ka Pope iloko o na loaa o ka lakou hana powa. O ka nui o ua poe nei i hopu ia ai he 350, ua hoolako ia lakou i na pu kani waha ninau, e ono, a he umikumamalua kani o ka pu hookahi.
He 1200 kanaka i hoakoakoa ae ia lakou iho e ike i ka li ia ana o Capt. Wriz ke kanaka i hookolokolo ia a hoopai ia, no ka hana ino i na koa o ka akau ma ka hale paahao o Anesonavila. I ka wa i li ia ai a lewalewa ua kanaka nei ma ka amana, ua hipa hipa huro ae na kanaka a paipai me ka olioli no ka make ana o Capt. Wriz. Ua piha kaupaku o na hale a me na laau i ka pinana ia e ike i ka make ana o ua kanaka nei. Elua mau wahine i puupuu aku ia ia i kona manawa e ku ana iluna o ka papa li . Nui ka poe i kuamuamu aku me ka olelo ino a pau e haili ia aku i kekahi. Ua olelo ae oia i kona wa e ku ana ma ua wahi la. "Ua hala ole au mai na kumu i lawe ia mai e hookolokolo ia. Ke hele nei au imua o ke Akua, i ka mea nana e hookolokolo pono mai ia'u a me ka poe nana wau i manao ino mai." Aia hoi honi iho oia i ke kea e paa ana ma kona lima, a ia wa, ho ki aku la kanaka ia ia, a huro aela me ka ikaika, me ka olelo aku e "E hoomanao ia Anesonavila. Aole oe e haawi hou ana i ka ai ina koa o ke Aupuni." Kahea koke ae la kekahi poe, "e li koke ia ia.'' I ka wa i uhi ia iho ai, ka uhi eleele ma ka maka, ua huro hou aku kanaka, me ka olelo aku, "kuu ia iho, e kuu ia ia ilalo." I ka haule ana o ke kino ua huro hou ae ke anaina kanaka. O keia hana mainoino aole i ike ia e kekahi poe mamua. I ka wa i kuu ia ai ke kino, ua lele liilii ke kaula i ka okioki ia e kanaka, a kua hakaka maoli no na apana liilii i puehu ae mai ka lima o kela mea keia mea, nui ka haunaele.
Ua pau na koa o Farani i ka lawe ia mai ma Italia mai, a o na koa wale no koe o ka Pope e kokua la i ka Makua Hemolele.
Aia ma Farani he 18,741,037 wahine a he 18,645,276 kane. O keia poe he 8,579,016 aole i mare ia, 4,479,850 ka nui o na wahine i mare ole ia i kane. Ka nui o na kane e noho ana me ka lakou mau wahine mare he 7,508,776.
Haina o na wahi ninau a P. Penikila.
He wahi apana pepa 12 iniha ka loa, 6 inihi ka laula; pehea la oe e oki ai i hookahi au oki ana, alaila, puka mai 9 apana. Eia ka ninau, owai na inoa pakahi o keia mau apana pepa, mai ka apana 1 a hiki aku i ka apana pepa, mai ka apana 1 a hiki aku i ka apana 9, a pehea hoi oe e wehewehe mai ai i ko lakou mau moolelo pakahi; a ma ka helu hea hoi oe e imi ai i kahi i kaulia ai ko kakou Hoola.
Haina. E opi hoohapa i ka pepa i olelo ia ma kekahi pooloihi, alaila, e opi na kihi o kekahi aoao a me kekahi aoao o ka laula iwaenakonu, alaila, e opi na kihi o kekahi aoao a me kekahi aoao o ka laula i waenakonu, alaila opi hou ma ka loa, alaila, opi hou no ma ka loa, alaila, elima opi ana, alaila, hoomaka ke oki i ka upa ma ke kihi paewa i hookahi oki ana puka mai eiwa apana, apana 1 he kea, apana 2—3 he kuea hao, apana 4—5 he kuea laau liilii, apana 6—7 he lula, apana 8—9 he lulu pili a ea Pake.
Oia iho la ka haina o na ninau a ke keiki o ke alo alii, aole nae au i wehewehe pau aku hai e ka maka kila, aloha no i ka Lunahooponopono. S. E. K. PAPAAI.
Waikane, Feb 15, 1866.
Make weliweli a ola mahunehune ma Hamakua nei.
E kamailio iki kakou maanei no ke awa o Honomalino; ua hooholo ia e ka Ahaolelo o ka M. H. 1864—5, e weheia o Honomalino i awa kumoku, a ua ae ia mai hoi e ke Aupuni ewalu haneri dala ($800.00,) a ina makaainana o Hamakua nei kekahi hapa o ke dala. Nolaila, ua koho ia o D. W. Stiles (Kaila) i Luna hana no ua awa la, ma ka hoolimalima ana he hapalua dala (0.50) ka uku no ke kanaka hookahi no ka la, ua hana muaia keia awa iloko o ka makahiki i hala aku nei, a komo hou iloko o keia makahiki ka hana ana, aole nae i puka loa ilalo, ua olelo ia he 20 paha kapuai a oi aku, alaila, puka loa ilalo, a ma ka la 19 o Feberuari nei, pii hou lakou e hana; a penei ka eli ana, ua eli ia keia awa e like me ke alanui aupuni.
Ma keia wahi, e olelo pakahi kakou no ka poe i poino, o na kanaka maluna loa, e pao puka ana laua me ke kila, e ku ana kekahi, a e noho ana hoi kekahi ilalo, i ka hanee ana o ua ohuku nei, he halulu ka laua mea i lohe, aole laua e ike mai, no ka mea, ua alai ia e ka ohuku, aka, i ko laua nana ana ilalo, ike aku la laua i ka lepo a me na pohaku e waiho mai ana, alaila, ike laua i ke kino o ka haole e waiho ana, a me kona ala iki ana mai a waiho hou aku no.
Ia manawa, kokolo mai ana o Kuakaula mai kona wahi mai, ua eha oia, ua pohole pu ma kona kua, ma ka ololo mai a Kanuku ma, i wahi kanaka uhaluhalu iho no make, aole pakele, a ina no hoi e komo loa aku iloko o ka umalu pali, a make no aole ola.
E olelo kakou maanei no na mea i make, oia hoi na kanaka iloko o ka umalu pali e kau ana maluna o laua, o Kaohimaunu a me Pukaulua, iloko laua o ua wahi nei e eli ana ma ka pao aku iloko, aka, ua hanee mai ua wahi la, a make iho la laua, ia make ana, o Kaohimaunu ka mea i nalowale loa iloko o ka lepo a me na pohaku, ua mainoino hoi, ua moku aku kekahi wawae mai ke kuli aku, a o kona wawae ka mea i kau iluna o ka pohaku, a o ke kino hoi, ua nalowale.
No Pukaulua, oia no ke ko koolua hana o Kaohimaunu ma kahi hookahi, o ka lua keia o na kanaka i make loa iloko o keia hanee ana, aole nae i nalowale ko Pukaulua kino, e waiho mai ana no, aka, o kekahi wawae nae o Pukaulua, ua pelu malalo, oia ka mea i kuhihewaia nona ka wawae i moku, aka, i ka ike ana mahope iho, e paa ana no kona wawae, a o keia wawae i moku no Kaohimaunu, ua mainoino no ke kino o keia mau kanaka i make. No laua no ke aloha.
No D. W. Stiles (Kaila) o ka haole hoi ka mea e pili ana ma kahi kokoke aku i kahi o na mea i make, a oia no hoi ka lua o na kanaka i ola mahunehune mai, ua kaa pu aku no ka haole ilalo me na pohaku, a o kona kino hoi, ua eha no ma ke poo maluna pono iho, a ma ke kua, ua pau i ka poholehole, a o kona wahi eha loa nae, oia no ke kikala a me ka uha paha, aole nae i akaka loa, e ola ana paha aole paha.
No ke amo ia ana o na kupapau, i ka pii ana o keia poe i ka hana awa, na lakou no i pii, aka, i ka hoi ana mai, na na kanaka i amo mai ko laua mau kupapau, a eia ma Waipio nei kahi i kanuia'i, ke uwe paiauma nei na wahine a na mea i make, a me na mea i pakele mahunehune mai, o Kaohimaunu nae he keiki kamaaina ia no Makalawena ma Kona Akau.
Eia hou keia mea kupanaha, i ka huki kaula ia ana o na kupapau a me Kaila, ua hanee hou kau wahi, a pakele mai kekahi poe mai pau pu i ka make, ua manaoia nae ina aole e hoihoi ia kekahi mau kanaka ma kahi e, pau loa lakou eono, na J. Humeku nae i kokua i ka haole a me kekahi poe e ae i ka huki kaula ana, aia oia ma kahi o J. Humeku kahi i waiho ai, o ka makuahine o Pakaulua, hoomake e lele i ka pali, a me ke kaikaina o Kaohimaunu, aka, no ka nui o na hoa'loha ua hoopakele ia.
O kekahi wahine hoi o Hiilei kona inoa, holo mai oia mai ka honua mai me ka manao e lele i ka pali, no ka lohe ana o kana kane kekahi i make, e ole o John Haaheo, oia ka mea nana i paa, nahaehae nae ka holoku.
Nolaila keia hoouna aku ia oe e lawe i keia wahi ukana, a he leo no hoi keia e ao mai ana ia kakou, o ke kumu nae o ka pilikia, wahi a na kanaka, no ka paakiki loa o ka Luna, aole he hoolohe mai i ka olelo a na kanaka, e olelo ana penei: "Aole ma ke eli iloko, mamuli hanee iho a pau kakou i ka make,'' aka, aole nae i hoolohe ia mai, nolaila, haalele kekahi poe, a ua lohe au i kekahi olelo a ke Kuhina Kalaiaina, e olelo ana i ka Luna penei : "Ina e hana, malama pono i ke kanaka," aole nae i malama ia, he nui ko makou manaonao me ke kaumaha i keia make weliweli. E hoomanao kakou i ko kakou Haku, "O ka la o ka Haku me he aihue la i ka po,'' pela no ia e hiki mai ai, a ke hooki nei au i keia kakau manao ana, o hala e ka lawe leta. A. W. P. WAILELEOHIILAWE.
Waipio, Hamakua, Hawaii, Feb. 20, 1666.
Na hana kupono ole i ko Iesu Aupuni.
Aia ma ka Ekale sia o Waimea kahi hoi a Wini i kukulu ai, i ke kahua o ka oiaio ole ina la i kunewa hope ae, a na Rev, G. B. Rowela hoi i hooponopono i keia mau makahiki iho nei a i ka makahiki 1865 o ka era Karistiano ua mokuahana hou iho la ua Ekalehia nei a maheleia elua apana (mahele) ka mahele mua ka Ekalesia o Waimea oia hoi ka Ekalesia a Rowell e ku nei ma ke kahua o ka oiaio ka mahele elua ka Ekalesia a Wini e kuai nei i ka olelo hoopomaikai o ke ola, me na waiwai palahu wale o keia ao.
Penei ka hoomoakaka ana, aia ma ka la o Ianuali i hala aku la ia'u e naue ae ana mawaho o ka hale noho o ua Wini nei, aia hoi lohe aku la au i na leo ano e a ano huhu hoi, e paio ikaika ana iloko o ua hale nei, a ku iki iho au malaila e hoomaopopo i na leo e hauwalaau ana, aia ka he wahi kanaka o P, kona inoa e makemake ana oia e hoomaopopo me ua Wini nei ina olelo aelike a laua i hooholo ai i na la mamua ae no kona aina kanu laiki, aka, o ua P nei nae no ka Ekalesia ia o Waimea oia hoi ka Ekalesia a Rowela e ku nei.
A ia laua e halawai ana aloha aku la o P e Wini, "Aloha oe," aloha no paha oe, (wahi a Wini, alaila, hoopuka mai la ua Wini nei i ka olelo ninau penei: E P, heaha mai nei kau o onei, alaila pane aku la o P, i hele mai nei hoi paha e hooponopono kaua i ko'u aina kanu laiki a kaua i hooholo ai i ka olelo aelike i na la i kunewa hope ae nei, a ia wa kokoke pane mai la ua Wini nei, penei: Hele pela oe e P, no ka mea he kanaka hewa oe he poe hahai oukou mamuli o G. B. Rowell kela haole moekolohe, alaila, pane aku la ua P nei, ae, o ke kumu anei ia o kou kipaku ia'u, ae mai la o Wini, o ke kumu ia o kuu kipaku ia oe, aole au e kipaku ia oe, ina oe e huli mai ma ko'u aoao hoomana, aka, no kou hele ana ma kela aoao moekolohe, nolaila, kipaku au ia oe a o kela olelo aelike a kaua i hooholo ai mamua, no kuu aina a'u i haawi ai ia oe, e mahi laiki a oia aina kanu, ke hoole aku nei au ia oe, aole ou aina olaila, aole mana oia olelo aelike, alaila pane aku la o P, o ke kumu nui ka ia o kou hoopau ana i kela olelo aelike a kaua, o kuu huli ma ko Rowell aoao, ae mai la o Wini, alaila, pane aku la o P, penei: E Wini, a pane mai la kela, heaha kau, pane aku la o P, pehea hoi keia ina wau i haalele i ko Rowell aoao a e hahai no wau mamuli o kou aoao a hoonele mai anei oe ia'u i ka aina kanu ole, alaila, pane olioli ae la o Wini, ae ina pela oe e hana ai, alaila, e pomaikai loa oe a me kou ohana a pau, a e haawi no au ia oe a nui loa ka aina kanu laiki.
Alaila, pane leo nui aku la o P. penei: Ke hoohiki aku nei au imua o Iehova ka mea nana i hana i ka Lani a me ka Honua. He oiaio, he keu maoli oukou o ka poe alakai hewa, kainoa ua kuai ia kakou i ke koko waiwai io o Kristo o ke keiki hipa kina ole, a me ka hana ole, eia ka e kuai ana oe i kou waiwai ponoi iho me na kanaka i ka olelo hoopomaikai o ke ola i haawi ia mai ai.
Ua like kau hana ana ilaila, me Simona ana i kuai aku ai i kau wahi dala ana i wahi mana nana ia Petero, a pane koke mai o Petero ia Simona, e lilo pu kau dala me oe pu i ka make, a pela auanei oe e Wini au e kuai lilo nei oe i kou waiwai ponoi me ka olelo hoopomaikai o ke ola e hele pu kou waiwai me oe i ka make. A mumule loa iho la o Wini, nolaila, o na makamaka a pau mai Hawaii a Niihau, e ku kakou iluna e hoomana like i ka Haku, eia ka ninau, na kakou ia e noonoo, he mau hana kupono anei keia i ko Iesu Aupuni? Ke pane aku nei au i ka haina kupono ma ia ninau, he mau hana kanaka wale no keia a Wini e hana nei.
Nolaila, e na makamaka a pau e malama ia oukou, ina Kaula hoopunipuni ke hele mai i o oukou nei me na aahu hulu hipa, aka, maloko he poe ilio hihiu hae lakou, aloha ino, ka poe e hahai ana mamuli o na olelo a keia Kaula, a e haule pu anei lakou iloko o ka lua. Me ka aloha no i ka Lunahooponopono.
J. W G. KAILIWELA,
Waimea, Kauai, Feb 10, 1866.
E KA LUNA HOOPONOPONO;—Aloha oe.
No kuu ike ana iho nei, ua ano hemahema iki na wahi kanaenae a'u i hoouna aku nei ia S. P. Pa, aole nae au i ike i kahi i hewa ai, aka, i ka puka ana mai nei, ike iho la au ua hemahema iki.
Nolaila, ke nonoi aku nei au i ka Lunahooponopono e hoopuka hou ae i na ninau i ano hemahema.
Ninau 1. Elua mau keiki ki manu, e hele ana i ka nahelehele; a ike laua i kekahi auna manu, ki aku la ka mua, a make ia ia na manu e like me ka 8 hapa 9 o ka ohana, a lele aku la ke koena a kau ma kahi e, alaila, ki aku la ka lua, a make ia ia na manu, e like me ke kumu kaha kuea, o ka 1 hapa 2 o ka ohana manu, a lele loa aku elua manu, a eia ka ninau, ehia na manu a pau o ka ohana!
Ninau 5. Elua mau puuhuahelu, o ka puu mua i huiia me ka huina hoonui o ko laua mau kumu kaha kuea, a huipu mai me ka puu elua, he kia, aka, ina i houluulu pu ia ko laua huina hoonui, me ka huina houluulu o ko laua mau pepa e 2, he 133 ia. Heaha ia mau puuhuahelu?
J. M. K. KAINIKIPUALEHUA.
OLELO HOOLAHA.
POAHA, MARAKI LA 1, 1866, HORA 9 OIA la, e kuai kudala ia na Lio he 12, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa nei, ke ano o ka Lio a me ka hao kuni malalo iho.
1 Lio kane ulaula hou, aole hao.
" " keokeo kuapuka, hao ak. F. Hema ano e.
" " eleele wiwi kuapuka, keokeo ka lae, hao akau M.
" wahine keokeo kuapuka, hao hema JPK
" " " " " akau O. hema 3K
" " " " " " MA, hema hao hapala, uha mua hema, ano e.
" " ahinahina eleele, kuapuka, hao hem. NR.
" " eleele lae keokeo loihi, hao hema, ano e.
" " hulu lokia ulaula hou, lae keokeo nui, hao akau, KL
KL
" " hulupala ulaula hou, lae keoke loihi, aole hao.
" " ulaula hou, lae keokeo loihi, aole hao.
" " " " aole hao.
Ma raki 3, 1866, Poaono, hora 9 o ia la, e kudala ia 2 Lio, ke ano me ka hao kuni malalo iho.
1 Lio kane hulu iole, kuapuka, kiko keokeo ma ka lae, hao akau, aole maopopo, uha mua hema hao ano e.
1 Lio wahine eleele hou, kiko keokeo ma ka lae a me ka ihu, aole hao.
J. KAHAULONO,
Luna Pa Aupuni.
Waiawa, Ewa, Feb. 20, 1866. 45-1t*
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i lawe ia mai 1 Lio kane puakea, kudala ia ana i ka Poakahi, no Kahalehili.
Na Lio Hou Mai.
Lio wahine ulaula me ke keiki, he mau hao ano e.
" " eleele wiwi, aole ike ia o ka hao.
" " " " he mau hao ano e.
" " kane keokeo, wiwi JR akau.
" " eleele, ua hai kahi wawae, JP ak. n hema.
" " " wiwi, FU hema.
" " keokeo " JU akau.
Bibi " eleele nui he mau hao ano e.
Lio kane lokia, no Kahewa.
" " ulaula wawae eha, hao ano e.
" " keokeo " DK akau.
" " lokia, he mau hao ano e.
" " keokeo wiwi, he mau hao ano e.
" " ulaula, " 1 akau.
" " puakea, " hao ano e.
" wahine hulupala, hao ano e.
" " ulaula wiwi, hao ano e.
" " eleele " no Pa.
" " ulaula " 2 hema.
" " " keiki, hao ano e.
" " " wiwi, hao ano e.
" " " keokeo wiwi, JD akau, ano e hema.
Hoki " ulaula, PP akau.
Lio " eleele, AR akau, ano e hema.
" " ulaula, he mau hao ano e.
" " lokia, aale ike ia o ka hao.
" wahine ulaula t akau, H hema.
" " keokeo wiwi kuapuka, aole hao.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Feb. 24, 1866. 45-1t*
OLELO HOOLAHA!
UA MAKEMAKE KA MEA NONA KA INOA malalo nei, e kuai i
100 Paona Wi OO!
I ihi ia ka alualu. F. HORNE,
Mea Hana Mea Ono.
Polelewa, Alanui Moi, Feb. 23, 1866. 45-tf
AINA KUAI!
AIA MA WAIKELE, OAHU NEI, HE MAU Eka Aina maikai, he KANAONO, he aina kupono i ka mahi Ko, Raiki, a kalo paha. O ka poe e makemake ana e kuai i ua aina la, e ninau ia
WM. PAHUKULA, (STEVENS.)
Feb. 22, 1866. 45-1m
HALE KUAI HOU!
—MA—
WAILUKU, MAUI!
O KA MEA NONA KA INOA I KAKAU IA malalo nei, ua wehe ae nei oia i Hale Kuai Hou, kokoke ma ka Uwapo o Wailuku, e pili kokoke ana ma ka Hale Kuai o AKANA LIILII. Oia ka Hale Kuai Hae Ulaula, hui pu me ka Uliuli. Ma keia Hale Kuai
NA ANO LOLE A PAU!
NA PUAHAU O MAREKA!
NA KALAKOA ANO NU HOU!
NA KALEKO ANO NU HOU!
A ME NA LOLE O KELA ANO, KEIA ANO.
NA LOLE KANE ANO NU HOU LOA!
A ma keia Hale Kuai e loaa mau ai na mea ano hou loa mai Kaleponi mai. E loaa no ia oukou me ke kumukuai oluolu loa, me ke kuka pu ana me a'u.
Owau no AKINA, (PAKE.)
Ona o ka Hale Kuai Hou.
Wailuku, 20 Feb., 1866. 45-3m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MAI Hawaii a Niihau, ke nana mai, o ka Olelo Hoolaha a kuu kane mare a Kekua, i hoolaha'e nei ma ke Kuokoa, Helu 6, o ka la 10 o Feb. nei. E hai ana, aole na Haole, Kanaka, Pake, Pukiki, a mea Hale Kuai, e hoaie mai ia'u, a ua haalele kumu ole ka wau ia ia, a hele me ke kane manuahi a noho ma Makaha, Waianae. Hele pe—u, ua moo niho awa ia olelo, na'u no e hai aku ia oukou me ka oiaio. He wahahee a me ka alapahi ia olelo, aole au i haalele ia ia, ua noho pu no maua mai ko'u la i hui puia'i ma ka io hookahi, aka, o na pono hoi o ke kino o ka noho ana me ke kane, aole, aole loa no, aole ka ai a me ka ia e ola ai ko maua noho ana, aole hoi kahi aahu, he ole loa no. Na hai mai ka'u ai a me ka'u ia, na Opunui w., a me Popolo w., a me Kapu k., a me Keukahiwa w., no lakou mai ko'u ola. Ua ike ka mea hooko Kanawai a me na lehulehu kamaaina o ia wahi, i ka malama pono ole o ua Kekua nei. A no ka hoi ana o ka'u kaikamahine ponoi a noho ma Makaha, i Waianae, hu mai la ke aloha o ke keiki, a hele aku la wau e ike, a hoi mai la i kahi o maua, aole he mea a ekemu mai o ua kane nei, pehu mai la ka nuku, a kipaku mai la e hele, noho aku la wau me ka hoomanawanui, e like me ke kauoha a ka Haku, o kana hana mau no ia. Nolaila, hoi hou aku la wau i kahi o kuu keiki, a he mau la mahope iho, puka ae ana ka olelo lalau a ua Kekua nei, he haalele au. A aole ka wau e aie, (Pelata,) aole au i maa ia mea he aie wale aku ia maua i noho pu ai me ka pono ole iloko o na la i kaahope ae. A ke i mai nei, aole o'u mau makamaka e hookipa mai ia'u. A—he, i ka makani ko'u ola e—a, ua hiki no ia lakou ke hookipa mai ia'u ke hele aku au i o lakou la. Oia la me ka mahalo.
Na LUSIA KAANAANA.
Manana, Ewa, Peb. 17, 1866. 45-2t*
OLELO HOOLAHA.
O WAU O KA MEA NONA KA INOA MALALO, ke hookapu aku nei au i na Kanaka a me na Haole, mea holoholona a pau loa. Ua kapu ka hele ana o ko lakou mau holoholona a pau loa. Ua kapu ka hele ana o ko lakou mau holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kao, Hipa, maluna o kuu apana aina kula, e waiho ana ma Waimea, e pili ana me Kapaeloa. O ka mea kue i keia mau olelo maluna, e hopu no kuu Luna i na holoholona hele hewa e like me ia, a e hoouku ia $1.00 no ke poo hookahi. E lilo keia i olelo paa mai kona la e puka ai ma KE AU OKOA.
Na'u na PAALUA.
Luna Hopu, MAO.
Pelekane, Honolulu, Feb. 24, 1866. 45-2t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KONOHIKI (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Roberston, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kauhaikane (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o kona makuakane o Konohiki i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 7 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 21, 1866. 45-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O HAIRAMA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kekoanui no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Hairama, no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 7 o Maraki, i ka hora 10 o kakahaiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 9, 1865. 45-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O AWAAWA (K.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Awaawa (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakolu, oia ka la 28 o Feberuari, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Wana (k,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 15, 1866. 44-2t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MA RAEA KAHINU (W.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai moloko o ka waiwai o Maraea Kahinu (w) no Honolulu, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 2 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa, e hooponopono ia ka moo waiwai a Puhululu (w,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 7, 1866. 43-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O POOMANU (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kapule (w.) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Poomanu (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 7 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 9, 1865. 43-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hookapu aku nei au i kuu aina hoolimalima ia MAHANA, ma ka Mokupuni o Lanai, no na holoholona hele wale maluna o ua aina la, a o ka poe e hele wale ana me ko lakou kuleana ole, e hopu ia no lakou e kuu Hope Luna, a e hoopiiia no lakou imua o na Aha. A o ka poe a pau i hoolimalima mai i kuu aina i hoikeia maluna, e noa no ia lakou na mea a pau o ka aina, a me ko lakou mau holoholona, koe nae ka ia hoomalu, oia hoi ka Hee.
M. MAEHA.
Kawaiahao, Honolulu, Feb. 5, 1866. 43-3t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O OLOPANA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kalua (w.) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Olopana (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 28 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 14, 1866. 41-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAMAHA (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e D. W. Polikua, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Kamaha (k,) no Manana, Ewa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 3 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Feb. 15, 1866. 44-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI NA mea nona na inoa malalo, i mau Luna Hooponopono no ka waiwai o Thomas Phillips, o Lahaina, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i AIE aku ai, e hoike koke mai ia maua i ka lakou mau bila, mamua ae o ka la 31 o Maraki, e hiki mai ana. JOHN W. KAHUE,
A. MANAKU,
Na Luna Hooponopono Waiwai.
Lahaina, 19 Feb., 1866. 45-4*