Ke Au Okoa, Volume I, Number 46, 5 March 1866 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 46.}  HONOLULU, MONEDE, MARAKI 5, 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KE KAAO O HABIBA!

He Kaao no Arabia.

HELU 12.

Komo aku la o Ha biba ma iloko o ua wahi nei, i maa mau i ka noho ia e laua me kana kumu i na la loloa o ka makalii, a me na hora pokole o ka hooilo; ke kupua nana i alakai mai, oia no ua manu nei, wehe ae la oia i na mea a pau e kau ana maluna o ka manu, a hookuu aku la ia ia e hele e imi i mea ai nana.

Kakali aku la o Ha biba a me Doratila me ke ahonui o ka hoi hou mai o ka malamalama o ka la; a i ka wehe ana mai no hoi o kaiao, aole laua i hoomaunauna i ka manawa, ma ka laua mea i hele aku ai; manao iho la o Habiba he mea pono ole ia ia ke hoike kino okoa aku ia ia iho imua o kona mau makua, nolaila, lawe ae la ia i kekahi aahu ano e i kupono i kana mea i manao ai. Ua pomaikai iho la ka loaa ana ia ia o kekahi paa kamaa kahiko ona, o kona wahi kamaa iho la ia o ka hele ana.

O ka ili o kekahi kao, oia ke kapa maluna o kona mau poohiwi, a ua hoopaa ia ae kona puhaka e kekahi ili kao hou ae; hapala iho la oia i kona a-i a me kona mau maka me kekahi lepo olenalena, a oia hoi ka mea nana i huna aku i ke ano mau o kona ili; hookuku ae la oia i kona lauoho a me kona umiumi, a lalau aku la oia i kekahi kookoo a me kekahi hinai i piha i ka hua o na laau.

Hele aku la ia a hala mai la na auwaha, a hiki aku la keia i ka hoomaka ana aku e komo iloko o na halelole o na kauwa a kona makuahine. Malaila oia i ike iho ai i kekahi pohaku palalaha nui, a noho iho la oia iluna o ua pohaku nei me ka hilinai iho o kona poo iluna o kona kookoo me he mea la hoi ua hiamoe loa oia. Nana aku la keia i ka maalo ae a kela mea keia mea, aka, aole nae keia i ike aku i ka mea ana i makemake nui ai e hoike aku i kana mau mea huna; noho iho la keia a liuliu wale, maalo ana kekahi mea, a kahea aku la oia ia ia ma kona inoa, "E Eseka e! E Eseka!'' "Ua ike no ka paha oe ia'u e ke kanaka opiopio," wahi a ka wahine. "Ae," wahi a Habiba, "a ina oe e hahai mai ia'u mahope o kela kumu laau nui la, e hai aku no au ia oe i kekahi mea hou e hoolioli ia ai na puuwai o kou m au haku ; a e waiho aku oe i kuu ie iloko o ko halelole, a ina oe aole e hoolioli ia e ka'u mau mea e hai aku ai ia oe, alaila, e lilo keia hinai a me na hua iloko nau."

No ka makemake nui loa o ua wahine nei e ike i ka manao o Habiba, nolaila, lalau aku la oia i ka hinai a me ka hua iloko, a haele aku la laua mahope o ke kumu laau e kokoke ana ma ke kua o ka halelole me ka ike ole ia mai e kekahi mea ka laua nei mea e kamailio ai. Ia laua nei i noho iho ai ilalo, olelo mai la ua wahine nei, "E wiki oe e hai mai ia'u i na mea huna au e manao nei e hai mai." Ia wa, olelo aku la o Habiba, "E hai aku no au ia oe, i na oe e hoohiki mai ia'u aole oe e uwe, a kahea paha." "Ae,'' wahi a ka wahine, "ua maikai ia, a ua maopopo loa no ka paha ia oe? Aka, aole e hiki i kekahi poe ke koho wale aku i kekahi; he oiaio paha, na ko koloka e hai mai i na mea huna i ike ole ia mamua. He mea mau paha ia oe ke kamailio ana me kekahi poe e aku, a ma ke kamailio ana mai me oe, lilo ia kamailio ana he mea e uwe ai?" "Aole e ka wahine maikai, aka, ina aole oe e malama i ka'u e hai aku nei ia oe, alaila, e uwe mua no auanei oe."

Alaila, nalu wale iho la o loko o ua wahine nei, ''Pehea la i hiki mai ai keia kanaka auwana me ka hinai a me na hua e kamailio hoomaalea mai nei ia'u; a kapa mai hoi ia'u he wahine maikai au, he oiaio no, aole au he auwana!" A pau ae la ka nalu ana o ka manao o ua wahine nei, alaila, koi ikaika aku la ua wahine nei e hai mai, a olelo aku la ia Habiba, "E pono e hai mai oe i ka mea au e huna mai nei, au i olelo mai nei he mea oluolu ka ia no'u i na oe e hai mai.'' Pane mai kela, "He aloha no anei kou no Habiba?" "I hele mai nei ka oe ia nei e hoouwe ai ia'u," wahi a ka wahine. "Ina he aloha io kou ia ia, alaila, e hooluolu ia oe iho, no ka mea, aole i make o Habiba, aia no ia ke ola nei i keia manawa.''

A i ka pau ana o kana olelo ana, hopu aku la oia i ka lima o ka wahine, aka, hoomaka loa ae la oia i ka uwe ana, a papa iho la i ka wahine, "E ka wahine, mai uwe oe, no ka mea, owau no keia o Habiba, a ke makemake nei au e hoike aku ia oe i ka hoailona ma kuu a-i a me kuu umauma; a mele aku no hoi au i ke mele a'u e mele aku ai imua ou." "Pehea! Pehea!!'' A hoomaka loa aku la no ua wahine nei i ka uwe ana, aka, popoi iho la ka lima o Habiba i ka waha o ka wahine. A pane iho la oia, "E malama loa oe mai uwe nui oe mamuli auanei hoi make kuu makuahine no ka uwe nui loa ou. I hoi hou mai nei au i Arabia nei e hoopakele i kuu makuakane mai ka lima mai o kona poe enemi, aka, o kou ano, aole lakou i ike ia'u ua hoi mai au i Arabia nei.

"Nolaila, e oluolu oe e noho malie e ka wahine maikai, a e hai mai oe i wahi no'u e hele aku ai, a ina aole au e hiki ke komo aku ma ka puka, alaila, e imi hou aku au i wahi okoa nou e hele aku ai. A ke makemake nei au ia oe nau e hai aku ka nu hou i kuu mau makua no ko'u hoi hou ana mai i Arabia nei, e hele oe a olelo aku ia laua, e komo ae laua iloko o kekahi wahi malu, a ilaila kakou e hui ai.'' Alakai aku la ua wahine nei ia Habida me na maka i hoopulu ia me na waimaka a hiki i ka halelole o ua wahine nei, kahi ike ole ia mai e kanaka ka laua nei halawai ana. Ilaila o Habiba i hahai aku ai i ke kahu wahine no ke ano ona e halawai aku ai me kona makuahine.

Ia wa, imi aku la ke kahu w ahine i wa nona e kamailio pu ai me Amirala, ka mea hoi e noho mau ana ma ka aoao o kana alii kane Salamisa, mai kona wa i loohia ia ai e ka popilikia. Koe hookahi iho la o Habiba me ka noonoo nui i na mea a pau loa, a me ke ano o na halelole o kona makuakane i kona wa i haalele iho ai, a me ko keia.wa ana i hui hou mai nei.

He mea hiki ole i na maka peni ke hahai aku i na manao o Habiba iloko oia mau hora, no na mea e pili ana i na kulana o kona makuakane. Ake nui loa iho la no hoi kona naau e ike i kona mau makua ; e haawi aku i kona makuakane i ka ike mau, a e haawi hoi i kona hoopai ino i na kipi ino, i kue ai i kona makuakane, a e hoonele hoi i na manaolana nui a na kipi i kukulu ai hoi iloko o lakou iho.

Ia Ha biba e noonoo ana i keia mau mea, hoi mai la kona kahu wahine. Ua kau mai la ka hiamoe maluna o na lihilihi o Salamisa, a hoi aku la o Amirala i kona halelole iho, i uhai ia mai e ke kauwa wahine. Ia laua i noho ko koolua iho ai iloko o ka halelole, olelo aku la ke kauwa wahine ia ia, "E kuu haku wahine, ua ike no au he manaoio no oe i ka'u mau moeuhane a pau ke hai aku au ia oe. Ua nui no na moeuhane i loaa ia'u mamua aku nei, aka, aole nae lakou i hooko ia mai, a o ka'u moe hoi o ka po nei, i ko'u manao aia iloko oia mea kekahi mea e haawi mai ai i ka manaolana a me ka maha.

"Na koa he iwakalua i ukali ai i ka kakou kamalei i ka waoakua, he iwakalua ko lakou nui, mamua he poe makau wale lakou, a mahope mai he poe hoopunipuni. Aole i make ka kakou Habiba e like me ka lakou olelo ana; ua oluolu maikai oia i keia wa, ua honi mai nei au i na hoailona ma kona umauma a ma kona a-i."

Pane aku la o Amirala, "O kau honi ana auanei i na hoailona ma ka moeuhane, he mea ia e lilo ai na koa he iwakalua i poe hoopunipuni, ahe mea mea anei ia e hoihoi hou ia mai ai ka kakou kamalei?"

"E ke alii wahine," wahi a ke kauwa, "ua puiki mai au ia ia i kuu poli, a ua haawi mai no hoi oia i kona apo'na ia'u me ka pumehana. I ko'u puliki ana mai ia ia, aole kona naau he naau o ke kanaka make, e kuu haku wahine.'' Ninau mai la ke alii wahine, ''Ihea, a i nahea nei kou moeuhane ana i keia mau mea a pau loa?" "Ano mai nei no hoi," wahi a ke kauwa, "e pono oe e inu i keia kiaha wai huihui a na'u no e hai aku ia oe i na mea a pau loa." No keia olelo a ke kauwa wahine, inu ae la o Amirala i ke kiaha wai, a kamailio ka wahine penei :

" Ano, aohe he mea hewa ko'u hai ana aku ia oe i na mea a pau loa, aka, e malama pono aku ai ia oe. Ke makau e nei nae au e hai aku ai ia oe. Ke makau e nei nae au o hoopunipuni ia kou mau manao ke lohe oe ia mau mea. E lohe oe, aole au i moeuhane nona, aka, ua ike maka aku nei au ia ia, ua apo aku au i ko Habiba kino maoli. Eia no ia ia nei, aia i kahi hale laumeki ona i ka uka, eia kekahi hinai i piha i na hua laau ana i lawe mai nei mai laila mai. Ua hiki mai oia i ko kakou wahi e hoomoana nei, me he wahi keiki ilihune la aohe makua, ua hapala ia kona mau helehelena i ka palolo olenalena. Ua olelo mai oia ia'u aole ona makemake e ike ia e hai, aka, ia oe, kona makuakane a me a'u. Ua hai mai oia ia'u no ka pomaikai o kona makuakane ke kumu o kona hoi malu ana mai nei. Ua ike no kaua he naauao o Habiba, a e pono e uhai kaua i kana mau mea e manao nei he pono."

I ko Amirala lohe ana i keia mau mea a pau loa, mai hoopunini ino loa ia kona manao, ina aole ia i hooma-u mua i kona mau lehelehe i ka wai. Leha aku la kona mau maka i ka hinai i piha i ka ohia, a olelo mai la oia, "Keia mau ohia mai kona mau kihapai mai no ia!'' Hoohonihoni aku la ke kauwa i kona ihu me ka aala o na hua ohia, me ka olelo aku, "E kuu haku wahine, he nui na pomaikai e loaa mai ana ia kakou, pela mai ka hai ana a Habiba ia'u. I keia po, ina oe e nana aku i ka lani, e ike auanei oe, ua huli mahope o kakou a pau loa na hoku o ka lani!''

''Aka, aia oia ihea?" wahi a Amirala, pane mai la ke kauwa, "Aia oia iloko o kuu halelole, a e malama pono nae oe, e haele

kaua e ike ia ia. E noho pu no kaua me ia iloko o kuu halelole, a na kaua no e hia i kona mau oho, e holoi no kaua i ka ekaeka o kona mau maka, a e ike auanei oe, ua oi ae kona nani mamua ae o kona ano mau.''

Hooikaika ae la o Ami rala ia ia iho, a alakai aku la ke kauwa wahine ia ia i kona halelole. Ilaila i nihi malie aku ai ka puhaka nana i hoohua mai ia Habiba ka kakou kamalei hiwahiwa, a mahope iho o ka noho malie ana o ke alii wahine, wehe ae la ke kauwa wahine i ka puloulou e huna ia ana o Habiba, a i ka lua o ka minute, ike iho la ke alii wahine i kana pulapula e kukuli ana ma kona mau kapuai; a lawe ia aku la na noonoo o kona mau makuahine iloko o na ale kulokuloku o ka olioli nui launa ole.

I ka wa i pau ae ai ko laua puliki ana kahi i kahi, olelo mai la o Amirala, "E kuu hiapo aloha e Habiba, ma ka lokomaikai hea o ka lani i hoihoi hou mai nei ia'u i kuu mau lima, a i kuu poli hoi?"

No keia ninau a ka makuahine, pane aku la oia ia ia, "E kuu makuahine, ua hoihoi hou ia mai au i ko olua mau poli e ke ahonui o kela mau hoku. Ke ike nei oe imua o kou alo i ke kane a Doratila—ka Moi o na kai ehiku—ka mea i lanakila maluna o na enemi a pau o ke akua a me kona kaula. Aole nae o ko'u lanakila ana maluna o na kupua ino, ka mea a'u e haaheo nui ai, aka, o ka mea i oi loa aku, ua lawe mai au i kekahi kahuna nana e hoihoi hou mai i ka ike i kona mau maka."

'E hoihoi hou mai i ka ike i ka maka o kou makuakane!'' wahi a Amirala, me ke ano pahaohao loa i ka Habiba mea i olelo ai. "Ae," wahi a Habiba, "a aia hoi ke kahuna akamai a'u e manao nei, oia no o Doratila. Ua kono ia mai oia e ka lani e hana i keia hana mana.

"Kau wahine," wahi a Amirala, "a oia i hea?" ''Aia oia,'' wahi a Habiba, "ma ko'u wahi mau ma ka mauna mawaena o kuu mau mahinaai. E kakali ana oia i lole Arabia nona; nolaila, e pono oe e hoomakaukau i elua mau holoku, i hookahi nona, i mea hoi e nalowale ai kona ano wahine, a o kekahi hoi no'u, i hiki ai ia'u ke komo mai i kahi hoomoana nei me ka ike ole ia mai.

"O ka'u mea i manao ai e komo mai maua i keia wahi nei me ka ike ole ia mai o ka lehulehu ma ke ano kahuna, me kana kauwa owau. E kauoha aku oe i kekahi kauwa a ke alii, e hoomakaukau mai i ekolu miula, a e hele pu me a'u i kuu wahi i ka mauna.

"E hai aku oe i kau mau kauwa, ua kahea aku oe i kekahi kahuna akamai, a e hoomakaukau oe i kekahi halelole no ko maua hiki ana mai i keia po. I ka liula o keia ahiahi maua e hiki mai ai, a aohe o maua makemake i kekahi kauwa e ae e noho pu mai me maua, aka, o ke kauwa wahine wale no ka mea i ae ia.

"A hiki wale mai ia manawa, e pono oe e hahai aku i ko'u makuakane i kekahi mau moolelo maikai loa, i mea e hoolanalana mai ai i kona mau manao, a i mea hoi e komo mai ai ka manaolana iloko ona, aohe au i haalele mai i keia ao. E hahai aku oe ia ia i ke akamai o kekahi kahuna Arabia, aohe ona laau e ae, aka, o ka hoopa wale aku no i kona mau manamana i kona mau maka, a ua hoihoi ia mai la ka ike i kona mau maka. A owau hoi, e noho malie no au a ola mai kona mau maka."

I ka pau ana o kana kamailio ana, e like me kana mea i hahai aku ai, a hoi aku la oia i kona home mauna, i hahai ia mai e ke kauwa a kona makuakane, me na miuia ekolu. Alakai aku la ke kauwa, a i ko laua aneane ana aku e puka mawaho o ka palena o na halelole o kona makuakane, kahea aku la oia i ke kauwa ma kona inoa ponoi. I ka lohe ana o ua kauwa nei i ko Habiba leo, ua hookuemi hope ia mai la kona mau kapuai.

No keia mea, olelo aku la o Habiba, ''Mai makau oe, ke kamailio aku nei au ia oe ma ka inoa o Habiba, no ka mea, o Habiba no au. Ina oe e hiki mai i ko'u home mauna, alaila, e hoomahuahua ia mai auanei kou kahaha, no ka mea, ilaila oe e ike ai i ka'u wahine mare. Nolaila, e hoomakaukau oe ia oe iho, no na mea a pau e pili ana i ke ola o kou alii a kuu makuakane hoi."

Hele aku la laua nei a hiki i ka mauna, aka, i na wa a pau loa a laua nei e hele ana, manao iho la oia i na mea a pau loa he moeuhane wale no, a i ole ia, ua alakai ia paha ko ia nei noonoo kanaka maoli e na manao kuhewa o ka hupo. I ko laua nei nae hiki ana aku i ka mauna, ike aku la ke kauwa i keia wahine nani (oia hoi o Doratila,) a no kona ike ana i ka opua hiki ahiahi o na mokupuni ehiku ka mea nana i hoopau mai i kona manao ana he hoopunipuni ka Habiba i olelo aku ai ia ia.

Ia wa, kauoha aku la o Habiba ia ia, e hoouka ae i na kapa kila i loaa mai ai ia ia mai ia Ila Habula mai e hoouka maluna o na wahi miula. Komo iho la no hoi o Iia Habula a me Doratila i ko laua mau kapa komo huna. Kau ae la o Doratila ma ke ano kahuna maluna o kekahi miula, o Habiba malalo no, a o ke kauwa hoi alakai mai la oia i

kekahi miula. Ua uhi ia na kapa kila i ka ili o na liona a me na tiga; a i ka liula ana iho, komo ana lakou i na palena o na halelole o Salamisa.

I ka wa o lakou nei i hiki aku ai iloko o na halelole e kamailio oluolu ana o Amirala ma ia Salamisa, a ua hooluolu ia no hoi o Salamisa e ka lakou nei kamailio ana; a no kekahi manawa pokole mahope iho, olelo mai la oia penei :

''Ua oluolu i ke akua ka hoohaahaa ana mai ia'u i keia manawa. Ina la ''oiai na niho," ua haaheo loa au i na pomaikai a me na makana i loaa mai ia'u mai ka lani mai, aka, oia mau mea a pau loa, ua lawe ia aku mai o'u aku nei. Aka, i ka wa i lawe ia aku ai keia mau mea a pau mai o'u aku, o ka mua hoi oia ka lawe ia ana aku o ka'u makahiapo, o ka lua o ko'u hooneleia ana mai i ko'u kulana alii maluna o na ohana koa loa hoi o Arabia nei. Aole nae e hu-ahu-a ana ko'u mau manao no keia mau mea, aka, e hoomaikai mau aku no hoi ko'u mau manao i ke akua.

"Ua pau ka makau ana o ko'u mau enemi i ko'u noho alii ana, a me ka ikaika o ko'u mau lima; aka, aole nae lakou e pakele ana i ka uhai mai a na hoopai ino mai o ka lani. A ina e hooko ia mai ka olua moeuhane e olelo mai nei no Habiba, alaila, e hoomaikai no au i ka la a ka lani i kono ai i ka'u makahiapo e haalele i ko kaua poli e ka'u alii wahine.

"Ae, ae," wahi a ke kahu wahine, "aohe o maua kanalua iki, mahope iho o ko maua moeuhane ana no Habiba; aohe no paha e liuliu a halawai hou aku kakou me Habiba." "Ka moeuhane hea!" wahi a Salamisa, "owai ka mea i lohe, he hiki i na mea a elua ke moeuhane i ka moe hookahi?"

"He oiaio,'' wahi a ke kauwa wahine, ''he oiaio, ua loaa ia maua ka moeuhane hookahi, ua ike maua ia Habiba. Ua nani ioa kona oiwi i oi ae mamua o ka wa i haalele iho ai ia kaua. He Moi oia no na mokupuni o ke kai, a he alii wahine no ke kai kana wahine mare, i oi ae kona nani mamua o na wahine a pau loa o Arabia nei. Ua mau no kona aloha ia kakou a pau loa, a ua manaolana ia e hiki koke mai ana no oia ia nei e hoike ai ia ia iho ia kakou."

"E hoike mai ia ia iho imua ou!" wahi a Salamisa, "aole loa e hiki iki ana ia mea, oiai, ua kumano ia mai ko'u mau maka, a ua pani ia mai hoi ka malamalama o ka la, aole e leha hou aku ko'u mau kiionohi i kona mau kukuna, a halo aku hoi i ka nani o na mea a pau loa a ke akua i hana ai!"

No keia olelo a Salamisa, pane mai la ke kauwa wahine, ''Mamuli paha e ano e ae ana kou mau manao no keia mea; no ka mea, ua lohe mai nei maua, aia kekahi wahine akamai loa, he kahuna ka oia. Ina ke mau la no na onohi o kela mea keia mea, a ina oia e hoopa aku, alaila, e hoihoi hou ia mai no ka ike o ka mea i makapo; a aole no hoi e loaa i kela me keia kau wahi eha iki.''

"Ua hoopunipuni mau ia au,'' wahi a Salaamisa, ''e na ano kahuna a pau loa i hiki mai, me ko lakou mau mana kilokilo a mau mana hoopunipuni hoi, nolaila, aole loa au e puni hou aku ana i na kahuna e kela ano keia ano ke hele mai lakou i o'u nei.'' "Aole ia he hoopunipuni,'' wahi a ke kauwa wahine, "no ka mea, ua olelo oia, ina aole e ola kou mai ia ia, alaila, e uku mai no oia ia oe i na apana gula he hookahi tausani."

No ka lohe ana o Salami sa i keia mea i hai ia aku ai ia ia, olelo mai la oia, "Ina io pela, e hookuu mai ia ia i o'u nei, oiai, ina aole au e ola ia ia, ua loaa nae ia'u he tausani apana gula i mea e lu aku ai au mawaena o ko'u mau makaainana hune, ka poe i powa a i hao wale ia ai hoi ko lakou mau ohana hipa e ko lakou mau enemi." Ko Salamisa ae ana e lapaau ia oia wale no ka mea a kana alii wahine Amirala i makemake nui loa ai.

Ia wa koke iho no, komo mai la o Habiba laua me kana alii wahine Doratila, a kuu iho la ke kauwa i na kapa kila ilalo, me ka uhi iho ia mau mea me na ili holoholona. O ka mea i koe, o ka hana ana i na mea e kaakaa mai ai kona mau maka, aka, aohe nae i ae ia kekahi malihini e ae e komo mai. Hoomakaukau iho la ke kauwa wahine i kekahi aina ahiahi no laua nei, a hoonoho ia aku la kekahi kauwa e ku malie ma ka puka e nana ai ina he poe komo mai kahi iloko o ka halelole.

Ia Habiba ma e hooauhee aku ana i ka pololi a me ka umauma naha mai ko laua opu aku, olelo aku la o Amirala i ke alii Salamisa, ua hiki mai ke kahuna, a haawi pu aku la no hoi iloko o kona poho lima i ke tausani apana gula i olelo ia ae la. I ka pa ana aku o ke gula i kona lima, olelo hou aku la kana alii wahine, "E pono e waiho malie me oe ke gula, i ola ole ai ko maka, aia no ia oe ke gula a ke kahuna lapaau.''

No ka manao hopohopo paha o ka Moi, olelo mai la ia, ''He manaoio no anei kou e ola io ana no au i keia kahuna hou au e manao nei e lapaau ia'u? Ina aole au e ola i

keia kahuna au e paulele nei, alaila, o kakou a pau ekolu ke komohia pu iloko o ka moeuhane a olua i olelo mai nei." Pane mai la ke alii wahine, ''Ke manaolana nei au, aohe ekolu wale mea e ike i ka oiaio o keia moeuhane, aka, elima. Aka, e oki ka kaua kamailio ana, no ka mea, e i ae ke kahuna la ke komo mai nei."

"E neenee mai oe a kokoke ia'u,'' wahi a Salamisa, " he oiaio anei e ola ana kuu maka ia oe?" ''E like me ka hiki i ka'u laau ka hana aku,'' wahi a ke kahuna. Pane hou mai la o Salamisa, "O kou leo, aohe ia he leo no ke kanaka, aka, no ka anela. O oe anei ka anela mai ka lani mai, e lawe mai ana i kekahi hana mana maikai loa." "Ua kunihewa paha oe he aala no na pua ke ala o ka'u mau laau e haawi aku nei ia oe." "Aole au i ike i ke kumu, aka, ke ike e nei au aia he kukuna o ka manaolana ke o mai la iluna o kuu uhane; e nana mai oe i kuu mau maka.'' I mai la ke kahuna, ''Ua ike aku la au, e oluolu oe e ae mai ia'u e hoopaa aku au i kou mau onohi me kuu mau manamana lima no kekahi manawa pokole.''

Aole i liuliu ka hamohamo ana iho a Doratila i ka maka o ke alii Salamisa, olelo ae la oia, ''Ke ike nei au i ka pumehana o kuu mau maka! ke ano e ae la, a ke komo aku la ka nokonoko iloko o na aa o kuu poo a puni, a ke hooikaika ia ae nei hoi kuu kino holookoa—." "Ua pau ka hana ana,'' wahi a Doratila, ''e nana ae oe iluna me ka makau ole, aole e hoopilikia hou ia mai kou mau maka e ka la."

"E na lani! ke ike nei au," wahi a Salamisa, a mamua ae o kona nana ana ma o a maanei, haule iho la kona mau kuli ilalo, a kukuli hoomaikai aku la me ka haawi aku i kona hoomaikai ana i ke akua no kona hoopakeleia ana mai kona makapo ana.

(Aole i pau.)

 

No kekahi keiki ilihune.

I kekahi la, ike ia aku la hoi kekahi wahi keiki e hele ana mawaena o kekahi alanui laula. A o ka hana a keia keiki, he hoomaemae i na puka uwahi o na hale o ka poe hanohano, a o kana hana mau ia e hele ai e imi ma kela wahi keia wahi.

A ma ia hana e loaa mai ai kana wahi ai, aka, i ko ia nei hele ana a hiki i kekahi hale, komo aku la oia iloko o ka rumi hookipa, a ike iho la oia i kekahi wati e waiho ana iluna o kekahi pakaukau poepoe e ku ana iloko o ua rumi nei, a lalau iho la oia a paa ae la i ka wati ma kona lima, o ka wati ana e paa nei i ka lima, he wati gula no ia na kekahi kaikamahine alli, a e waiho pu ana no hoi kekahi mau mea maikai e ae iluna o kekahi wahi pakaukau e aku.

A i ke keiki e paa ana i ka wati iloko o kona lima, hoopili mai la oia i ka wati ma kona pepeiao, a lohe iho la ia i ke kani a ka wati; aka, hiki koke mai la ka manao ino iloko ona, a manao iho la ia e lawe i ka wati. Ia manawa, alawa ae la ia ma o a maanei o ka rumi; a pane iho la oia, "Aole au e pono ke lawe, e lilo auanei au he aihue, he oiaio, aohe kanaka nana e ike mai ina wau e lawe, aka, aia no ke nana mai nei ka Makua Loa ia'u; a he hiki ia ia ke ike ma na wahi a pau o ka honua a puni. A ina hoi wau e lawe, e lilo auanei au he kanaka ino mai ko'u mau la opiopio a hiki wale i ka elemakule ana, e aho no ka waiho ana i keia wati, no ka mea, ina ko'u noho ilihune ana me ke ino ole o ko'u inoa, ua oi aku ka maikai oia mamua o ke kanaka waiwai i loaa ka inoa ino e like me kekahi poe e kapa ia mai nei he aihue; a nolaila, aole au e pono e lawe i keia wati, a e lilo loa auanei au iloko o ka popilikia i na wau e lawe i keia wati, o loaa aku ma keia hope, noho au iloko o ka hale paahao, a pau ko'u ike ana i na alanui laula a'u e hele pinepine nei, no ka mea, aole i ike ia ka pono o ia wahi."

A waiho iho la ua keiki ilihune nei i ka wati iluna o ke pakaukau, a hele aku la ua keiki nei iloko o ka rumi e waiho ana ke kapuahi, a pii aku la iluna o ka puka uwahi e pulumi ai e like me kana hana mau. Aka, i ka manawa a ua keiki nei e ku ana i ka rumi hookipa, ua lohe ke alii wahine i kana mau olelo a pau i kamailio ai, aole nae oia i hoike mai imua o ua keiki nei, ia ia e noho ana iloko o kekahi rumi okoa aku. Ia manawa, komo iho la iloko o ke alii wahine ke aloha no ka olelo a ua keiki nei, a mahalo nui loa iho la oia no ke keiki, a kahea aku la oia i kekahi o kana poe kauwa e hele mai imua ona, a lohe mai la kekahi o kona poe kauwa wahine, a hele mai la me ka hikiwawe loa. A i ka hiki ana mai o ke kauwa wahine a ke alii, olelo aku la ua 'lii nei i ke kauwa, "I ka hora ehiku o ka la apopo, e hele oe e imi i ke keiki i pulumi ai i ka puka uwahi, a ina e loaa ia oe, e lawe mai oe i ua keiki la i ka hale nei, no ka mea, ua makemake loa au e ike ia ia i ka hora ehiku o ka la apopo, no kana mau hana maikai i kamailio ai i keia kakahiaka, iloko o ka rumi hookipa. Nolaila, mai poina oe i ka hele ana e imi ia ia i ke kakahiaka o ka la apopo.''

A i ka hiki ana mai o ke kakahiaka o kekahi la ae, hoomaka aku la ke kauwa a ke alii wahine e huli i ke keiki hoomaemae puka uwahi, a kona haku i makemake ai, aka, aole nae i loaa iki i ke kauwa a ke alii ia la a po, a hoi aku la ke kauwa a hai aku la i kona haku, no kana huli ana i ke keiki hoomaemae puka uwahi. A kamailio hou mai la no ua alii nei, e hele hou no oe e huli i ke keiki i kekahi la ae. A hoolohe iho la no hoi kana kauwa i ka olelo kauoha a kona haku.

A i ke kakahiaka o kekahi la ae, hele hou aku la ke kauwa a ke alii e imi hele ma na huina alanui, aka, aole no i loaa ke keiki ma ia wahi; a i ka huli hoi ana mai a ke kauwa a ke alii, ike aku la ke kauwa a ke alii i kekahi wahi keiki e puka mai ana mailoko mai o kekahi wahi hale, a hoomanao ae la ke kauwa o ke keiki no ia ana e imi nei.

I ko ia nei wa i hele aku ai a kokoke, ike loa aku la keia o ua keiki hoomaemae puka uwahi nei keia, komo iho la ka olioli iloko o ke kauwa, no ka loaa ana o ke keiki. A i ke kokoke loa ana mai o ke keiki, hele aku la ke kauwa a ke alii a hopu aku la i ka lima o ke keiki, a olelo aku la no hoi, e hele pu me ia i ka hale o ka haku o ka mea e paa ana ma kona lima, alaila, hoololohe iho la ke keiki, no ka maopopo ole o kana mea e hana ai.

A hoopuka aku la ke kauwe a ke alii i kekahi mau olelo e pili ana no ua keiki nei, a kamailio mai no hoi ke keiki me ka makau. I ko laua nei hele ana a hiki i kahi e komo ai iloko o ka rumi, komo mai la ka makau iloko o ke keiki, a manao iho la ua keiki nei, e hoopaa ia ana oia iloko o ka hale paahao, no kona komo ana iloko o ka rumi a me ka hoopa ana i ka wati. I ka wa i ike mai ai ke alii wahine i ke keiki, pane mai la ia, "O oe anei ke keiki i hele mai ai iloko nei i kela la aku nei?" "Ae,'' wahi a ke keiki, "No ke aha la kou mea i lawe ole ai i ka wati a me na apana gula e waiho ana maluna o kela pakaukau uuku?" Aole i pane aku ke keiki, no ka manao e pilikia ana ia no ka hoopa ana i ka wati. A pane hou mai la no hoi ke alii, ''E ke keiki, mai makau oe, no ka mea, ua kokua ia oe e ke Akua, i kela la aku nei, ua hele mai oe iloko o kuu rumi hookipa, a ua lohe au i kau mau olelo a pau i kamailio ai, a no ko'u manao ana he keiki maikai oe, nolaila, hoouna aku nei au i ka'u kauwa e imi ia oe, nolaila, ke noi aku nei au ia oe, e noho pu me a'u, a na'u no e haawi aku ia oe i ke dala nau, e hele ai e kuai i kau mea e makemake ai, a na'u no e uku no kou hele ana i ke kula, a na'u no hoi e malama ia oe i na wa a pau." Ia lohe ana o ke keiki i ka olelo a ke alii wahine, haloiloi mai la ka waimaka, a me he mea la e uwe ana ia. Aka, ae aku la no ke keiki e noho pu me ke alii wahine.

Ia noho ana o ke keiki me ke alii wahine, a hookomoia iloko o ke kula, a loaa ke akamai ia ia ma ia hope mai, ua loaa ka pomaikai ia ia ma ka hana maikai a keia alii wahine. Nolaila, e pono kakou e na keiki Hawaii ke hana e like me keia keiki, mai noho a hele a komo iloko o ka hale o ka haole, a ike i kekahi mea maikai kuko iho ka manao e lawe. E pono e uhai mamuli o ka hana i loaa i kou lima e like me ka moolelo o keia keiki ilihune e kau ae nei maluna, aole ia i ike i kona nele a lawe ae i ka apana gula a me ka wati e waiho ana maluna o ke pakaukau.

 

He mau ninau helu.

Ua kaupaona ia kekahi bele, a ua ike ia kona kaumaha e 224 paona, a o ka loihi o kona haku 1 kapuai me 3 iniha ka loa. O ke anawaena o kona makuu he 2 iniha no ia; a o ke anawaena o ka peleleu o ka bele, e moe ana mai kekahi aoao a i kekahi aoao, he pa 12 ia o na iniha o ke anawaena o ka makuu.

A i kona kau ia ana ma ka hale bele, ua ana ia ke kiekie kupono mai ka ili honua a hiki i kahi i kau ia ai ka bele, he like ia me ka pa 24 6-2 o ke anawaena o ka peleleu o ka bele. Ehia mile ka loihi o ka laha ana o kona kani i ka wa lahilahi o ka ea, a pehea hoi i ka wa manoanoa o ke ea?

2. Eha mau puu huahelu, o ko lakou huinahouluulu he 32 ia, a o ka huina houluulu o ko lakou mau kuea he 276 ia, heaha kekahi puu, a me kekahi o lakou pakahi?

3. Ekolu mau puu huahelu, e 2 ka oi ana o ka puu elua imua o ka puu mua; a ekolu ka oi ana o ka puu ekolu imua o ua mua 'la a o ko lakou huinahoonui he 40 ia. Heaha kekahi puu a me kahi puu?

4. W = 123456789, Heaha la ka waiwai o ka w?

5. W = 1 x (2w - w) 1 - 2. Heaha ka waiwai o ka w?

6. P3 x p2 x p x 1 = 0. Heaha ka waiwai o ka p?

No kuu ike he mau kakahiaka anu keia; a o ka malama no hoi keia i kapa hoohepa ia o Pupueali. Nolaila, aole pono ia kakou ke waiho iloko o keia pue ana, e aho paha e inu wahi pola kope i pu mehana aku oloko, a ikaika hoi ka holehole ana aku o kahi ha ko, he mau iho la ia.  JOHN KILIWEHI.

Lahaina, Feb 16, 1866.