Ke Au Okoa, Volume I, Number 47, 12 March 1866 — Page 1

Page PDF (1.29 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 47.}  HONOLULU, MONEDE, MARAKI 12, 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KE KAAO O HABIBA!

He Kaao no Arabia.

HELU 13.

I ka mao ana ae o kona haawi ana aku i kona hoomaikai i ka lani, huli ae la ia a ninau ae la, "Auhea keia kahuna kela elele maikai mai ka lani mai?" "Eia no au," wahi a Doratila, "aohe au he kahuna; owau no ka io o kou io, a me ka iwi o kou mau iwi. Owau no o Doratila o na mokupuni o ke kai, i hui ia e ka lani i wahine a i hoa kaana no kau makahiapo Habiba, a kamalei hoi a Arabia nei."

"E ka wahine a kuu Habiba," wahi a Salamisa, "e nee mai. E Amirala e kakoo mai ia'u, ua mare ka kuu keiki, aia oia ihea." Ia puka ana no oia ninau, lele mai la o Habiba mai kona wahi huna mai, a ma na kapuai o kana hapauea, olelo aku la, "Eia au la."

"E ka lani ahonui," wahi a Salamisa, ''ua hoihoi hou mai i kuu ikaika mau; aka, he nui na mea e mele ia ai no keia olioli nui." Kunewa iho la kona mau noonoo kanaka no kekahi mau wa liuliu wale iloko o na apo'na o kana keiki a me kana hunona wahine; aka, o keia halawai ana, oia no ka mea nana i hoohakoi mai e hanini na mapuna wai o Kulanihakoi, me he mea la ua

"Nahaha i ke ania e ka makani—he Puulena

He makani kahiko ia la no Puna."

Ua hui pu ia aku la kona waimaka me kana mau keiki a me kana wahine, a o ke kauwa wahine no hoi kekahi i hiki ole ia ia ke upoi iho i ka halokuloku ana a kona mau waimaka, oiai, ua ulu ia mai la i kona hoomanao ana, ka hoomanao ana o kana mau hanai ia Habiba i kona mau la pokeo wale. No ka nui o ko lakou komo ana iloko o na kai kawakawa o ka uwe ana no ko lakou hui hou ana, nolaila, ua poina na mea e ae a pau ia lakou a pau loa, aka, a mahope mai, hoomanao ae la o Amirala, he mea pono ia ia e haawi aku i kana mau kamalei, i mau wahi mea paina; a i ka wa i lohe aku ai ke kauwa wahine, hele aku la ia e hoomakaukau koke.

Noho iho la ke alii Salamisa mawaena o kana mau keiki; a o Amirala mai ma kekahi aoao, me ka opiopi ia o kona mau manao e ka olioli no ka halawai hou ana me ka laua mau pulapula. Aka, aole i liuliu lilo ae la keia mau waimaka i mau kulu olioli; hoopuha ia iho la kona uhane e ka olioli a pu-a mai la penei:

"E hookuu mai i kuu puuwai e hoao i ka olioli,

Oiai he wa keia e inu ai i ke kiaha huihui oia mea,

I ka wa e ukali ia mai ai na kulu waimaka me ka u,

Owai la ka mea nana au e papa mai i ka hauoli ana,

E ka mea i muia e na hiohiona o ka akaaka,

Aole e hiki ia oe ke hai mai i ka olioli o ka uhane,

He malihini oe i ike ole i na olioli o ka puuwai a me ka uhane,

E hele oe e hapala aku i na maka o ka poe hupo e hooipo ana me oe,

E hele aku oe mai ka poe aku i inu i ka wai huihui o ka olioli,

E Doratila! E Habiba, nani wale hoi ko olua mau waimaka,

Na ko olua hoi ana mai i hoolioli mai i na naau a pau loa o Arabia nei."

He hiki no ia Amirala ke hoopuka mai i kekahi mau lalani mele hou, oiai ua hoohoihoi ia mai la oia e kona ike ana aku ia Habiba e hoi hou mai ana i kona poli, aka, loli ae la ke kulana o kona manao ia wa. Pau ae la ka paina ana; lawe aku la ke kauwa wahine i na pa, a o ka wa iho la no hoi ia i manao ai o Salamisa e lohe i ka moolelo o ka hele ana o kana keiki, a me ke ano o kona hoi hou ana mai, a ka lani hoi i hoopakele mai ai ia ia mai na poino a pau e kau mai ana maluna ona, ma ka waoakua, a me na ino a na kupua.

Hahai aku la ke koa opiopio i kona moolelo, mai kona wa i haalele iho ai e hele i ka mauna Caucasusa; wehewehe aku la oia i ke ano o ka hana ana a na koa he iwakalua ia ia, a hiki wale i ko lakou wa i haalele ai ia ia e hoomanawanui i ke anu a ke kehau, ka wela o ka la, ka make a na holoholona hihiu, ka make hoi a ka ai ole a me ka wai ole. Hahai aku la keia ia mau mea a pau loa, a i ka lohe ana o kona luaui, kunewa aku la ia i hope, a kaili ia aku la kona ike no kekahi mau minue; aka, hoauau iho la lakou ia ia me na wai rose.

I kona mao ana ae, koi hou mai la ke alii ia ia nei, e hahai hou aku i kana huakaihele, aka, hopohopo iho la o Habiba no kona manao o hoopilikia ia kona makuakane ke lohe i ka ia nei hakoko ana me na kupua ino o ke kai. No ka nui koi hu-a loa o ua makuakane nei, nolaila, hahai aku la aku keia i ko ia nei halawai ana me na kaikamahine o ke

kai. Hai pu aku la no hoi keia i ke kokua nui ana o na kaikamahine, a i ole no hoi lakou e kokua mai ia ia nei, ina no paha aole e hooko ia na mea a pau loa aia nei i manao nui ai.

I ka pau ana o keia hahai pu aku la no hoi ia i kona lanakila ana maluna o na kupua a pau, kona hoohuiia ana me Doratila, a me kekahi mau hana koa e ae ana i koa ai me ka wiwo ole o ka manao. Hoopau iho la oia i kana kamailio a me ka wehewehe ana no kana huakai hele, a me na kumu i kona ia mai ai oia e hoi hou i ka mauna Caucasusa e ike i kana kumu i Ila Habula; a ilaila oia i lohe mua ai i ka pilikia o kona makuakane kona makuahine, a me ka ohana holookoa o Arabia; a i kona lohe ana, oia ke kumu nui o kona hoi hou ana mai i Arabia.

I ka hapa hope o kana wehewehe ana, hoolohe malie loa mai la kona makuakane me ka olelo mai, "E kuu keiki, aole anei i hooholo ae kou manao, e haawi i ka hoopai ino i keia poe koa ino, i hoohalua ai e poino a e make hoi oe?"

"E kuu makuakane," wahi a Habiba, "i ko'u manao he pono ole keia; ke waiho aku nei au ia lakou, na ka lani no e nana mai i ko lakou mau hewa, a nana no hoi e hoopai mai ke ike mai ia ua hewa. Oia poe makau wale au e olelo nei, aia lakou a pau loa malalo o'u, a aole hiki ia'u ke kulou aku e hoopai no ka lakou mau hana ino, oiai he mea kue ia i ko'u kulana."

"O kou mau manao," wahi a Salamisa, "e kuu keiki, he oiaio, aohe lua e like aku ai me ia, o kau pane, ua like ia me ke kanaka koa; aka, he mea pono ia oe ke noonoo e like me ke ano o ke alii. O ka hoopai ino ana, e uhai mau aku no ia i ke karaima, aka, o ka poe hewa, aohe lakou he poe kupono a ke ahonui e aloha aku ai. Aka, mahope iho o ko lakou hana ino ana ia oe, o ko lakou makau wale ke kumu nui o ka noho kuee ana mawaena o ka ohana; oiai, aohe hookahi o lakou i aa aku i na enemi he maka a he maka.

"Ua hoopilihua lakou i kuu mau lahui kanaka me na hana pono ole. O ka lakou hana ino ia oe, ia'u, a me ka lahui, he mau ino ia a ka lani e aku mai ai i kona hoino maluna o lakou i na wa a pau loa, a aohe o lakou kupono iki e ola lakou, no ka mea hoi, he kumakaia ka lakou hana. Ano nae, ua hoi mai nei oe, ua akaka loa ko lakou hewa, a e kono mai ana ka pono o ka lehulehu, e hoopai kupono ia lakou no ko lakou mau hewa."

Hooko aku la o Habiba i na mea a pau a kona makuakane i hai aku ai; a nonoi aku la ia i kona makuakane e hahai mai ia ia i na mea a pau o ke kaua huliamahi ma Arabia, a Ila Habula i hai hapa wale aku ai no ia ia; a nona hoi na hiohiona e ike ia ana ma na papalina o ka okana o kona inoa.

"E kuu keiki," wahi a Salamisa, "ke waiho aku nei au maluna ou i ka hoopai ana i na mea kupono maluna o keia poe, a oia hoi, e pono lakou e make ma kau kauoha; a ia'u e kono aku ai ia oe e hooko i keia mea, he mea kaumaha no ia i ka noonoo ana, aka, e pono nae e hooko ia keia mau mea, oiai, e lanakila loa auanei ka lakou mau hana mawaena o na ohana.

"I ka wa i ike ai na ohana o Arabia nei, ua hoonele ia mai ko'u ike kanaka, ka wa hoi a lakou i manao ai, aole lakou e lanakila ana ma ka ikaika o kuu mau lima, aole hoi e hiki ke mahele pu me lakou ma na waiwai pio, manao iho la lakou he wahi mea kuewa wale iho no au maluna o ka ili o ka honua. Na lunakanawai a'u i hookiekie ai ia lakou, hoopoina iho la lakou i ka'u mau hana maikai ia lakou; a haalele mai la lakou a pau loa ia'u.

"Hakaka iho la lakou mawaena iho o lakou, me ka hoolohe ole mai i na mea a pau loa a'u e hahai aku ai ia lakou. Ka ohana a Kaleba i lilo ai ia'u ma kuu koa a me kuu ikaika, o lakou kai kue nui loa mai ia'u. No ka lilo ana oia poe ohana ma ka hoomanakii, nolaila, ua hookaumaha loa ia ko lakou auhau, a oia paha ko lakou kumu i kue mai ai ia'u.

"Hoea mai la kekahi alihikaua mawaena o lakou, o Sira kona inoa; he kanaka nui ano ikaika oia. Kona ano mau, he ano koa, aka, he ino loa nae kana mau hana a pau loa e hana nei. Hoolalelale ae la oia i kona mau hoahanau e hakaka, a lalau like aku la lakou i na mea kaua; a i ka wa a na lunakanawai i kue aku ai i ka lakou mau hana ino, hooauhee ia aku la ka lakou mau ohana hipa, a okioki hoomainoino ia iho la ka lakou mau kauwa, me ka maka o na pahikaua, a hoopuehu ia aku la no hoi kela a me keia ma o a maanei. O na poe iho i koe, i lilo ole malalo o kona malu, aia no lakou ma o a maanei e auwana hele nei.

"Ka ohana o Benihelala i hana ai i kekahi mau hana kaulana no ko kakou kaula nui, o lakou maluna loa ae o na ohana a pau loa i kue i ka noho'na hoomanakii. Ua makemake nui loa o Sira e lawe mai i keia poe malalo o kona noho alii ana, a i ole lakou e

ae mai, e luku aku no oia ia lakou a pau loa i ka make. Ua hooikaika mau lakou i na la a pau e kue mai ia makou, a ua kau liilii aku ka makou mau holoholona ma o a maanei. Ina aole oe i hoi koke mai nei e kuu keiki e haawi mai i ke ola i kuu mau maka, ina la ua pau makou i ka pepehi ia, a i ole, hookauwa kuapaa ia makou a pau loa.

"Oiai no ka ike no o ka poe enemi, he mea hiki ole ia lakou ke ku ana mai i ko makou wahi hoomoana, aka, ua hele pinepine mai lakou ma na palena o ko makou halelole i kela la keia la, e aa mai ai me ka hoonaukiuki mai ia makou. Aohe kekahi o ko makou poe alihikaua i holo aku imua e aa aku ia lakou, a e manao no kela a me keia, ua hoolilo ia na ohana koa wiwo ole o Benihelala i poe wahine a i poe keiki hoi iluna na alo."

No keia mau olelo a ke alii Salamisa, nana i ho-a i ke ahi o ka huhu enaena iloko o ka puuwai opiopio o Habiba. Ua manao ole ia kona makuakane—ua hoohaahaa ia hoi kona ohana—aka, o ka manao i hoenaena loa ia i kona naau, oia no hoi ke ake nui loa ana o Sira e hoolanakila ia ia iho maluna o Salamisa, a e hoohuli hou hoi i na ohana a pau loa e hoi hou i na oihana mau o na la hupo, oia hoi ka hoomanakii, a me ka noho kuee mai i na wa a pau loa.

"E kuu makuakane," wahi a Habiba, "ke manaolana nei au, mamua o ka o ana mai o ke alaula o ka la apopo, e hoomaka ai kakou i ka haawi ana aku i ko kakou mau hoopai ino maluna o ko kakou mau enemi.

"Malalo nei o keia mau ili tiga, aole paha oe i ike kahi i waiho ai kekahi mau kapa kila elua, i haawi ia mai ia'u e Ila Habula i ko'u haalele ana aku nei ia ia. E hoomakaukau mai kou kahu lio i lio no'u, a e holo koke aku no au i ka palena o ko kakou mau halelole, me ke kakali aku o ka hiki mai o ko kakou mau enemi e aa mai, a na'u no e haawi aku i ka hoopai kupono.

"Ina aole e hiki mai lakou, e like me ka lakou hana mau, alaila, e holo aku no au i ka halelole o Sira, a e ea aku e hakaka pu me ia."

"A ihea iho la hoi o Salamisa," wahi a ka makuakane, "ina he mea hiki ole ia ia ke hele pu me kana keiki ma kekahi hana koa e like me keia. Eia elua mau kapa kila, a nowai ka lua o keia mau kapa kila, no kau wahine anei, a no'u paha? O ke kanaka Arabia hea, ka mea hiki ke komo i keia kapa kila, a me ka lalau ana i keia ihe."

I kona wa e olelo ana i keia mau mea i hai ia ae la, lalau aku la ia i ka ihe a hookaa ae la, me he mea paani la i ka lima o kamalii. "E Mahomeda," wahi ana, "ua hoihoi hou mai oe i keia mau alii elua i ko laua mau ohana; ua hoihoi pu mai no hoi oe i ko lakou ikaika a me ko lakou koa i kou poe kanaka."

Ia wa koke no hoi laua i kokua aku ai kahi i kahi, ma ke komo ana i ko laua mau kapa kila. O ka laua mau wahine hoi, aole laua i hopohopo iki no na kulana o ka laua mau kane, aka, ua hoolioli ia mai laua e ka ike ana aku i ka makua a me ke keiki, e hookomokomo ana kahi i kahi i ko laua mau kapa kila, a e hoao ana hoi i ke koikoi o ka laua mau ihe, a me ka laua mau mea kaua a pau loa.

I ka paa pono ana o ko laua mau kapa, i aku la ka makuakane i ke keiki, "O oe ka'u keiki! a owau hoi kou makuakane! I keia la, he mau hoahanau no ke kuakoko o ke kaua no ka hanohano o kaua i keia la. Aloha ino no hoi kaua, no ka loaa ole o na hoa kaua e ae, a o keia mau poe kauwa kuapaa wale no ka kaua poe e kaua aku ai! E hoomaha iki kaua i keia po; e kaua ana kaua no ke kaula nui, a o ko kaua nani ua huipu no ia me kona."

Kahea aku ka o Salamisa i kona kahu lio, me ka olelo aku, "E hoomakaukau no maua i elua mau lio maikai loa; e alakai ia laua iloko o kou halelole me ka hanai maikai loa ia laua. E makaala mau oe o ka wehe mai o kai ao i ka la apopo, alaila, kau na noho maluna o ko laua mau kua.

"Ua oluolu i ke Akua ka hoihoi hou ana mai i ko'u ike, a me ko'u ikaika, ke ike mai la no oe.

"I ka la apopo e hele ana kuu keiki a me a'u e aa aku i na koa kipi e hele mau mai nei e aa ia kakou mai na puali kaua mai o Sira.

"I ko maua wa e haalele iho ai i kou halelole, e uhai ae olua ia maua, a hiki ma ka palena o na halelole, a i ninau ia mai no maua, alaila, olelo aku oe, he mau koa maua i hele mai e kaua mahope o Salamisa."

Hoi aku la ke kahu lio e hooko i na mea a pau loa i kauoha ia aku ai e hana, a na ka uhi ana o ka pouli i hoonalo iho i ke ko lea ana o kana mau hana. Ike mai la ka poe kiai i ke komo ana aku o ua kahu lio nei me na lio iloko o kona halelole; no ko lakou ike mai no i ua wahi kahu lio nei, nolaila, aole no o lakou ninaninau mai ia ia nei.

I ka wehewehe ana ae o kai ao, komo iho la laua nei i ko laua mau kapa kila, a kau

ae la maluna o ko laua mau lio, a holo aku la laua e kakali o ka hiki mai o na alihikaua o Sira, e hoonaukiuki mai ia lakou. Aole no hoi i liuliu iho ka laua nei kakali ana, hoea koke mai la na alihikaua eono mai kahi hoomoana mai o Sira. Aole i emo ku ana lakou ma kahi e kokoke ana i na koa kiai o na palena; lele mai la kekahi o lakou ilalo, a olelo mai la penei:—

"E na kanaka o Arabia, ua pupule anei oukou? Makemake no auanei oukou, penei oukou e noho mau ai, me he poe bipi la i pa ia a paa? He makemake no auanei oukou e make no ko oukou alii makapo? He hanohano loa ko makou mau kaulahao, a e kupee mau ia no ia e na kanaka koa loa o ka honua nei.

"Ina oukou e huli mai me makou, e lilo no oukou i paepae wawae no ka nohoalii o ko makou Moi kiekie o Sira. E pono e haalele koke oukou i keia alii ino, ka mea mahele pu me oukou i ka hoohaahaa ia i na wa a pau. E huipu no oukou me ko makou lahui, a aole e liuliu e poino no oukou i ko oukou hilahila iho. Heaha la ke kumu o oukou e haalele ole nei i kela alii i kaiehu ia mai e ka lani, a aohe no hoi o oukou wahi koa hookahi i aa mai i ka makou koi aku e kaua?"

Ia wa koke no i lohe ai o Habiba i keia mau huaolelo, hou ae la oia i na aoao o kona lio i na kepa, a haalele iho la i kahi a laua e pee ana, a puka mai la iwaho o ke akea me ka olelo aku, "Wahahee wale oe e na kauwa makawela, a kauwa kuapaa ino hoi a Sira!" Alaila, pai iho la oia i kona mikina lima maluna o na pale o kona keehi, he hoailona hoi ia o ka hoowahawaha. Pane hou aku la o ua Habiba, "Ano ke aa aku nei au kekahi koa o Salamisa e kaua, aole nae me oukou, aka, me ko oukou alii, i lilo ai kona poo i mea maika ia ma na kahua a pau e na ohana o Salamisa."

Ia wa koke no, hoolei koke aku la ke kane a Doratila i kana pahikaua, a holo aku la imua iloko o ka wa pokole loa, a hou aku la me kana ihe i ka mea i olelo ino mai ai i kona ohana, a i kona makuakane hoi, a haule iho la ia ilalo ma kona mau kapuai, e waiho ana i mea ai na na manu o ka lewa.

I ka ike ana mai o kekahi poe hou aku i ka make ana o kekahi o ko lakou hoa, hele nui mai la ke koena aku o lakou e alu ia ia nei. Ka mea mua loa, holo mai la ia e hookui me ka manao e haule keia, a he hailona hoi ia o ka uhaki ana ona i na rula o ke kaua pakahi ana, aka, alo ae la keia a hou aku ia ia, a haule iho la ia ilalo i hoa moepuu no ka mea mua o lakou i make.

Lele hou mai la ke kolu o na koa, aka, loaa e aku la nae ia ia Salamisa, a make iho la ia. Ike mai la o Habiba i kona makuakane e hooikaika nui loa ana ia, huipu mai la oia me kona luaui, aohe no i emo, pau loa iho la lakou i ka haalele i ka mea mahana ae la. Ina paha lakou i ike i ka olelo a Hawaii nei, "Ao ke koa, ao ka holo," ina paha ua pakele, aole, "Mimihi i ka hune la e na ulu iki pokii—e—aloha!"

(Aole i pau.)

 

Ka lawe ana ia o Mary Jameson e ka Ilikini.

I kekahi la molaelae o ka wa haule lau o ka M. H. 1755. E noho ana kekahi kanaka kanu olona ma kekahi kuahiwi me kana wahine a me na keiki. I ka wa a ua kanaka nei e hoiliili ana i na anoano olona ma ka puka o kona hale, a o na keiki kane hoi a ua kanaka nei, e hanai ana laua i na holoholona ma kekahi wahi aku.

A hoouna aku la ua kanaka nei i ke kaikamahine ana e kii i lio i kekahi wahi e aku, he mile a oi ae ka loihi oia wahi ana i hoouna ai i ke kaikamahine, a kekahi kakahiaka ae, alaila, hoi mai me ka lio. A i ka hoi ana mai a ua kaikamahine nei me ka lio i kekahi kakahiaka ae, e noho ana kekahi poe malihini.

Hookahi wahine me na keiki ekolu a me ke kaikunane o ua wahine nei; i hele mai no nae i kahi o ua kanaka kanu olona nei e noho ai no kekahi mau la pokole. A i ka hiki ana aku o ke kaikamahine a ke kanaka kanu olona me ka lio, ia wa nonoi aku la ke kanaka malihini i ka makuakane o ke kaikamahine e haawi mai i ka lio ia ia e kii i mau eke palaoa i kahi a ua kanaka nei i hele mai ai me kona kaikuahine.

A ae mai la ka makuakane o ua kaikamahine nei, a hoomakaukau iho la ke kanaka i ka lio e holo i kona hale i loaa mai ona eke palaoa; ia manawa lalau aku la ua kanaka nei i ka pu, a auamo ae la ma kona ai, no ka manao, o halawai aku oia me kekahi holoholona hihiu.

A kau ae la no hoi ua kanaka nei iluna o ka lio a holo aku la i kahi ana i hele mai ai. A o ka ohana hoi o ua kanaka nei, e hana ana no lakou i ka lakou hana mau o ka wae i na anoano olona. A i ke kokoke ana e ai ka aina kakahiaka, hele aku la na keiki kane a

ua kanaka nei iloko o ka hale papaa (barn) a o ua kanaka nei hoi e hookala koi ana ma ke kala o ka hale, a e hoomakaukau ana hoi ka wahine a ua kanaka nei i na mea ai o ka aina kakahiaka.

A o ka wahine malihini a me na keiki ekolu, a me ke kaikamahine a ua kanaka nei iloko no lakou o kekahi hale kahi i noho ai. Oiai, aohe i makaukau ka aina kakahiaka, a manawa lohe aku la lakou i ke kani mai ai ka pu me he mea la ua kokoke loa mai i kahi a lakou e noho nei. A o ka wahine a ua kanaka nei a me ka wahine malihini pilihua loa iho la laua i ka makau i ka lohe ana aku i ke kani ana mai a na pu mawaho o ka hale.

A i ka wehe ana ia aku o ka puka, ia wa, ike ia aku la ke kanaka i holo aku maluna o ka lio e waiho a make mai ana ma kekahi wahi mamao loa aku, ua ki ia mai e na Ilikini, a kii mai la na Ilikini a hopu iho la ia ka pu a ke kanaka make, a hapai pu mai la no hoi i ke kanaka a lakou i ki mai ai a make i ka hale o ua kanaka nei.

A i ka hiki ana mai o na Ilikini i kahi o ua kanaka nei, hopu ia iho la ua kanaka nei, a komo aku la kekahi poe iloko o ka hale a hopu iho la i ka wahine malihini me na keiki ekolu elua kaikamahine a hookahi keikikane, a hopu ia iho la no hoi ka wahine a ua kanaka nei me ke kaikamahine, a lawe pio ia aku la e ua poe Ilikini nei.

A i ka hiki na mai o na Ilikini i kahi o ua kanaka nei, hopu ia iho la ua kanaka nei, a komo aku la kekahi poe iloko o ka hale a hopu iho la i ka wahine malihini me na keiki ekolu elua kaikamahine a hookahi keikikane, a hopu ia iho la no hoi ka wahine a ua kanaka nei me ke kaikamahine, a lawe pio ia aku la e ua poe Ilikini nei.

A o na keiki a ua kanaka nei, ike maila laua i ka hopu ana ia o ko laua ohana, a me ka wahine malihini me kana mau keiki, ia wa, o ko laua mahuka malu aku la no ia i Vaginia i kahi o ko laua kupunakane o Awini (Erwin) e noho ana ia ma ia wahi.

I ka wa i lawe ia ai ua poe nei e na Ilikini ua hao pu aku na Ilikini i na mea ai elike me ka mea hiki ia lakou ke lawe, a wikiwiki loa na Ilikini i ka lawe ana i ua poe pio nei, no ka makau o ua poe Ilikini nei o halawai mai lakou me kekahi poe e ae.

Aka aole nae lakou i halawai me kekahi poe e ae, a hiki wale i ke komo ana iloko oka waonahele, a ia lakou e hele ana iloko o ka waonahele, ua ilka luhi a me ka eha i loaa i ka poe pio. A o ka hana mau a ua poe ilikini nei o ka uhau i ka uwepa ina e lohi iki iho kekahi o ua poe pio nei.

Ua hoomanawanui loa lakou ia la a po, me ke komo ole o kahi mea ai ia lakou, aole no hoi he wahi kulu wai i pa mai i ko lakou mau lehelehe, a hiki wale i ke kakahiaka o kekahi la ae; o ka ai ana no a me ka inu ana i ke ahiahi. A moe iho la lakou iloko o ka waonahele ia po me ka nui loa o ke anu; a aohe no hoi he wahi ahi e hoopumehana mai ai ia lakou, a moe iho la lakou me ka hakahaka o ko lakou houpo, oiai, aohe wahi e loaa mai ai kahi mea paina i hoopau ia ae ai ka houpo lewalewa.

A uhi iho la ka luhi ia lakou no ka loihi o kahi a lakou i hele mai ai, a hooluolu iho la lakou i ko lakou mau aa ma ka lomi ana aku o kahi i kahi. A i ka owehewehe ana ae o kai ao, hoomaka aku la lakou e hele hou i ka huakai a ka pilikia a hiki wale i ka puka ana ae o ka la, alaila, hooluolu hou iho la ua poe nei, elike me ka makemake ana a ua poe Ilikini nei e hoomaha.

Ia wa a lakou e noho ana, haawi mai la ua poe Ilikini nei i ka ai a lakou i lawe mai ai, mai ka hale mai o ke kanaka nana ka wahine a me ke kaikamahine. A no ka nui loa o ko lakou pololi, nolaila, wikiwiki iho la na mea a pau e paina. Aka, o ke kanaka nana ke kaikamahine a me ka wahine, aole oia i inu aole no hoi i lalau aku i kekahi wahi hunahuna mea ai a hookomo ae i kona waha; no ka mea, ua ili iho iluna ona ke kaumaha, me he mea la, ua hoopilikia ia kona manao no ka maopopo ole o ko lakou wahi e lawe ia ai.

Aka, o ka makuahine o ke kaikamahine ua kau iho iluna ona ke kaumaha luuluu mai ka la o lakou i lawe ia mai ai, a hiki i ka wa a lakou e hoomaha ana. A ma kana olelo ana me he mea la, ua ike ia i kahi loihi he pokole, a o ka pakole hoi he loihi, a o ke alanui hoi a lakou e hele ai, ua molaelae.

A i ka pau ana o ka ai ana a lakou i ko lakou aina kakahiaka, hoomaka hou aku la lakou i ka hele hou ana me ua poe Ilikini nei, a hiki i ke ahiahi, komo aku la lakou nei iloko o ka laau loloa launa ole, i uhi paapu ia e na lau nahele a me kekahi mea hihia e ae o ka nahelehele.

A malaila lakou i moe iho ai ia po, a ai iho la lakou he mau wahi papaa palena me na wahi io pipi paakai, a ua poe Ilikini nei i lawe pu mai ai mai ka hale mai o ka poe pio. A i ka pau ana o ko lakou aina ahiahi, lalau mai la kekahi Ilikini i ke kaikamahine nona keia moolelo oia hoi o Mary a wehe ae la i ke kamaa a me ke kakini o Mary, a hookomo iho la i kekahi paa kamaa Ilikini i ka wawae o ua Mary nei.

A i ka ike ana aku o ka wahine a ua kanaka nei oia hoi o Jamesona, i ka wehe ana ia o ke kamaa o kana kaikamahine, komo iho la ka manao iloko ona o ka wa ia e hoonele ia mai ai ia i ke kaikamahine, ia wa iho makawale mai la na kulu waimaka ma ka papalina

o ua wahine nei; a hoomaka mai la ia e kamailio i kana kaikamahine.

"E kuu kaikamahine, ke makau nei au, no ka mea, o ka manawa paha keia e hookaawale mau ia ai kakou, a o kou ola, e lawe ia ana no paha e na lima menemene ole o keia poe Ilikini."

A o makou hoi e pepehi ia ana no makou, a e waiho iho no hoi ko makou mau kino iwaena o keia ulunahele. A e pau ana ko kaua hui ana, a e pau ana no hoi kou lohe ana i ko'u leo, a aole no hoi oe e ike hou ana i ka maka o kou makuakane. A aole no hoi i maopopo kou ola, a me ko makou, no ka mea, e make ana paha oe iloko o kou mau la opiopio, nolaila, ke kauoha aku nei au ia oe, e kuu kaikamahine, ina oe e lawe ia e ka poe Ilikini a loaa ia oe ka manawa kaawale, mai noho oe a hoao e holomalu, no ka mea, ina oe e holo a loaa aku oe mahope, o lilo auanei oe i ka make.

A ina e lawe ia aku oe mai ko'u alo aku a me kou makuakane, mai noho oe a poina i ka hoomanao ana i ka inoa o kou makuakane a me kou makuahine, a mai poina no hoi oe i ka pule a'u i ao aku ai ia oe iloko o ko kakou mau la pilikia ole, a mai poina no hoi oe i ka olelo Beritania, a e pule pinepine aku oe i ke Akua, a mai hookaumaha i kou manao ke hiki mai ka manawa ou e kaawale aku ai.

A i ka pau ana o ka olelo a ka makuahine i kana kaikamahine, kii aku la kekahi Ilikini a wehe ae la i ke kamaa o ke keiki a ka wahine malihini, a lawe pu ia mai la kona mau kamaa a hookomo iho la i ke kamaa Ilikini elike me ka hookomo ana i ke kaikamahine.

Ia wa hoomaka iho la ke kaikamahine e uwe, no ka mea, a kahi no a maopopo e kaawale ana laua mai ka laua huakai mai, a lalau mai la kekahi poe Ilikini i ke keiki a me ke kaikamahine, a hookaawale ia aku la laua mai ko laua mau makua aku. "A kahea mai la na makua o ua kaikamahine nei, mai uwe oe, na ke Akua e malama i kou ola, a nana no e kokua i kou hele ana iwaena o ka poe nana e lawe 'la ia oe, e aloha auanei!" A alakai aku la ua poe Ilikini nei i ua mau keiki nei iloko o na laau loloa, a he mau mile paha elua, hoomaha iho la lakou i ua po nei.

Aka, aole nae e hiki i ua kaikamahine nei ke moe, no ka mea, e kahe a wai ana na waimaka ma kona papalina, a hiki wale i ke ao ana oia po. A i ke kakahiaka ana ae hoea hou mai la kekahi Ilikini, oia hoi kekahi i noho aku me na makua o ua kaikamahine nei, aka, ua pau aku la lakou i ka pepehi ia e ua Ilikini nei i hiki hope mai ai.

A waiho aku la ko lakou mau kino ma ia wahi wao akua i mea ai na na holoholona hihiu o ka nahelehele, aole no hoi i hoohuoi iki aku ke kaikamahine i ua Ilikini nei no na mea e pili ana i kona mau makua a me ka wahine malihini nana ke keiki e lawe pu ia nei me ua kaikamahine nei, no ka mea, aole e hiki ia lakou ke kamailio mai i ua kaikamahine nei, a aole no hoi e hiki i ua kaikamahine nei ke hoomaopopo i na olelo a ua poe Ilikini nei.

A hoomaka hou aku la lakou e hele hou me ka inea, a hiki wale i ka auwi ana o ka la, a hoomaha iho la lakou ma ke kae o kekahi muliwai, a ho-a iho la ua poe Ilikini nei i wahi ahi e kaulai ai i na wahi kapa o ua kaikamahine nei a me ke keiki, no ka mea, ua loaa lakou i ka ua mai ke kakahiaka a hiki wale i ka aui ana o ka la, a haawi hou iho la ua poe Ilikini nei he mau wahi papaa palena a me kahi io pipi paakai e like mamua.

A i ka pau ana o ka lakou paina ana, wehe ae la kekahi Ilikini i kekahi mau ili pale poo mailoko ae o kekahi eke, a hoomakaukau iho la, no ka hele ana e kuai, a waiho iho la maluna o kekahi wahi huipa, a olani aku la iluna o ke ahi.

A o keia mau pale ili poo, ua lawe ia mai, mai ka makuahine o ke kaikamahine. Ia wa, hoomaopopo iho la ua kaikamahine nei, ina aole e hana ino mua ka poe haole ina la aole e hoopoino ia kona ohana.

A i ke kakahiaka ana ae, hoomaka hou aku la lakou e hele iloko o na la he nui, a hiki wale i ko lakou komo ana aku i ka mokuaina o Fort Pitt i Peneselevenia a e kapa ia nei i ka inoa o Pittsburg. Ilaila kahi i hoonoho iho ai ua poe Ilikini nei i ua kaikamahine nei me ke keiki, a ilaila ko laua wahi i malama ia ai e na kaikuahine o kekahi Ilikini, a hiki i ko laua wa i nui ai.

A ua aloha nui loa ia laua e na Ilikini a me ka poe kamaina oia wahi, a ma ia aina ko laua wahi i hai ae ai imua o ka poe ili keokeo i ko laua moolelo, a i ka lohe ana o na haole oia wahi i ko laua moolelo, ua nui ke aloha o na haole ia laua, a hiki i ko laua mau la hope loa.

 

Ua haawi ae ka Ahaolelo o Amerika i kekahi bila i ka wahine a ka Peresidena o Amerika i make aku nei, (oia hoi o Linekona) no ka ae ana e hookuu ia na palapala a ua wahine nei e hoouna aku ai ma na wahi a pau ana e makemake ai.