Ke Au Okoa, Volume I, Number 48, 19 March 1866 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 48.}  HONOLULU, MONEDE, MARAKI 19, 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KE KAAO O HABIBA!

He Kaao no Arabia.

HELU 14.

I ka pau ana o na mea a pau loa i ka hooko ia, ma ka ikaika o ka lima o Salami sa a me ka hua o kona puhaka. Ia laua i hoi aku ai, puka mai la na ohana a Benihilala, a ku poai ae la ia laua nei me ka olioli nui, i huipu ia mai me na aouli o ka hilahila, no ko lakou aa ole e kaua me ko lakou mau enemi, a ninau ae la kahi i kahi, "Owai la hoi keia mau koa? Mai hea mai nei la hoi keia mau malihini i hele mai nei e hoike i ko laua ikaika ma ko kakou nei aoao?"

Aole i wehe iki ae laua nei i na mea papalu o ko laua nei mau maka; aole no hoi laua nei i pane leo iki aku. Ina e mahalo mai na ohana i ko laua nei ikaika, he kunou wale aku no ka laua nei hana.

Ninau ae la nae na ohana i ko laua nei kulana i ke kahu lio, a hai aku la oia, he mau koa laua i hele mai e kaua mahope o Salamisa; a e makemake ana laua e hoikeike ia aku laua imua o ke alii, a kau ae la laua nei maluna o ko laua nei mau lio.

I ko laua nei hiki ana aku i ka halelole, puliki mai la ka laua mau mea aloha ia laua, a me he mea la, ua paluplau na kapa kila i ka laua nei mau apo aku. Kokua mai la no hoi ka laua nei mau wahine i ka wehewehe ana i ko laua nei mau kapa kila; a na ko laua mau lima maoli no hoi i hoomakaukau iho i mau wahi mea e hookuke aku ai i ka hakahaka a me ka pololei. Hai ia mai la ia Salamisa, ua nui na kanaka mawaho e ake ana e ike ia ia no keia mau koa, a me ke ano o ko laua hiki ana mai i ko lakou wahi hoomoana. No keia mea, olelo aku la o Salamisa, e hai aku i na kanaka a pau loa, e hooluolu ana oia ia ia iho. Kauoha pu aku la no hoi oia i na kanaka a me kona mau alihikaua e hoouluulu mai lakou mahope iho o ka pau ana o ka pule awakea.

I ka wa e hoohuoi ana na kanaka no keia mau kauoha a ke alii, hooluolu iho la o Salamisa a me kona ohana ia lakou iho. A mahope iho o ka pau ana o ka pule awakea, a houluulu mai la kona mau makaainana e lohe i na olelo a ko lakou alii. Moe iho la o Salamisa maluna o kona koki me ka papalu i kona mau maka i ike ole mai ai ka lehulehu ua hoihoi ia mai kona ike mau.

I ka pau pono loa ana mai o kona mau alihikaua, kamailio aku la ia ia lakou penei: "E na alihikaua a me na koa, ka nani hoi o ka ohana a Benihilala, mamua ae hoi o ke kau ana mai o ka hoino o ke kaula nui. Ano, ua ike au i ke kumu i kau mai ai ka inaina o ka lani maluna o kakou.

"Ua paulele nui loa aku au i ke Akua, a ua waiho aku no hoi au ia'u iho malalo o kona malu; a ua hoike ia mai ia'u e ka lani i na hewa ino loa a kekahi o ko kakou mau ohana i hana ai. Oia mau hewa, na mea nana i hoouluku i ka lani, a hookau mai ia i kona hoopai ino maluna o ko kakou mau poo me he mau bipi kauo la.

"E na Lunakanawai a me na kanaka a pau o Arabia nei, e hoolohe mai oukou ia'u! Aia mawaena o oukou e noho mai nei kekahi poe no lakou na manao ino, a me na naau hoopunipuni. Ua hapala ia ko lakou mau naau e na kohu ino loa o na manao kipi!

"I ko lakou wa i hana ai ia mau hana ino loa, ua lawe aku o Mahomeda i kona lokomaikai ia kakou, ua pau pu no hoi me na hoku a pau loa i ka nana kee mai ia kakou, a ua lilo kakou i mau kuapaa ino loa na ka poe hoomaloka.

"Owau, ko oukou alii, me ko'u hewa ole, ua kuia mai la au e ka makapo; ua lawe ia aku ko'u ikaika mai o'u aku, a ua lawe hoowahawaha ia hoi ka'u mau olelo ao. Ko oukou mau ikaika no hoi kahi, ua lawe ia mai o oukou aku, a aohe e hiki ia oukou ke aa aku i ko oukou mau enemi he maka a he maka.

"O na ohana a pau i noho mai malalo o ko'u malu, ua kue mai lakou ia'u. Ua ala ae ke kipi mawaena o lakou, a mokuahana iho la ko kakou noho'na. O kekahi poe hoi, i ka wa i ala ae ai keia kipi ana, ua holo aku lakou i ka waonahele e noho ai, me ka hanai ia o ko lakou mau umauma e na aa laau o na kula oneanea!

"Ua nui loa ka uhai ana mai o na poino ia kakou, a aneane e nana hou ole mai ka lani ia kakou; a ano ke koi mai nei ka lani e hoopau ia ka poe hewa i hoomainoina a i kumakaia ai i na ohana koa o Arabia nei."

A hai mai la ua alii nei i kekahi olelo e pili ana i ka poe kanaka kipi imua o ka lehulehu, a hoanoe ia ae la ko lakou helehelena e na olelo a ua alii nei, a nana aku la kekahi i kekahi me ka pane ole aku, no ka nui o ka ilihia i ka olelo a ua alii nei; a o kekahi poe kulou iho la i ka honua, aka, ua pioloke loa oloko o ka rumi, a hamumumu ae la no hoi ka hale a pau, a pane mai la no hoi kekahi,

"He pono e make ka poe i kue i na olelo kauoha a ke alii i waiho ai imua o na kanaka a ke alii i hoouna au ai e hele pu me ke alii opio, no ka mea, aole lakou i malama i ke alii."

Ia wa, puka mai la o Habiba mailoko mai o kekahi paku, malaila kona wahi i pee a i ka wa a ke alii e hai olelo ana imua o ke anaina a me ka poe kanaka kipi. A kahea mai la no hoi ke alii i ka ike ana mai ia Habiba e puka aku ana mai kahi ana i pee ai, a pane mai la oia, "E kuu keiki, e hele mai oe a ku imua o keia poe kanaka he umikumamaiwa e ku nei imua o makou, ka poe hoi nana i hai mai ia'u a me na makaainana i kou make ana."

Ia manawa, hele pololei loa mai la o Habiba a ku iho la iwaena o ua poe kanaka nei he umikumamaiwa, a hoomaka hou ae la ke alii i ke kamailio ana i ua poe kanaka nei he umikumamaiwa, oiai o Habiba e ku ana imua o ua poe kanaka nei. No ke aha la ko oukou pale ana i ka'u olelo, a hahai oukou ma ka hai olelo e nei poe kipi ino, a no keaha la ko oukou haalele ai a i ko oukou alii opio a oukou i hoao ai e pepehi ia ia, a haalele hoi ia ia iloko o ka waoakua anaka ole i kona wa i hiamoe ai no ka luhi, pololei a me ka make wai a oukou i haalele ai i ai oia na na holoholona hihiu o ka waokua. Ia manawa, hoano e ia ae la ko Habiba helehelena e ka huhu e like me ke kui ana a ka hekili, i ka wa a kona makuakane alii e kamailio ana i ua poe kanaka kipi la he umikumamaiwa. A olelo hou ae la no ua alii nei, "E na kanaka kipi, aole anei oukou i kupono no na olelo a'u i hai ae nei imua o ke anaina, a imua hoi o oukou? Ma ke kauoha a ka lehulehu, he pono ke lawe ia ko oukou ola no na hewa a oukou i hana ai imua o kuu keiki a me na makaainana o ka aina nei. A he poe kupono loa oukou no ka hanauna Depalo, ka poe hoi nana i lawe mai na hana ino imua o ko'u mau Kuhina a me ko'u poe makaainana; a na ia poe no hoi i lawe aku ka noho ana maluhia i noho'na haunaele mawaena o kakou."

Aka, i ka wa a pau i ae ai ka ke alii kamailio ana, aole kekahi o ua poe nei i ekemu iki, aole no hoi i ea ae na poo o ua poe kanaka nei. Ia wa koke iho la no, kena ae la ua alii nei i kona mau Kuhina e hoomakaukau i wa e lawe ia ai ke ola o ua poe kanaka nei he umikumamaiwa. A kii mai la na luna koa a hopu iho la i ua poe nei, a laweia aku la mailoko aku o kahi a lakou e noho ana, a hookomo ia aku la iloko o ka halepaahao, a oki ia ae la na poo o ua poe nei he umikumamaiwa e na pahikaua a na luna koa, a okioki ia iho la na kino iloko o na apana he nui, a kiola ia aku la na na holoholona hihiu o ka nahele.

Ua pakele o Rabira mai ke ino o keia hoopai ia ana no kona make e ana mamua. Ke kumu nui nae o kona make ana, no kona ae ana aku e haalele ia Habiba ma ka waoakua. Mahope iho o ka pau ana o ua poe nei i ka pepehi ia, haawi mai la na kanaka i ko lakou olioli no ka hoi hou ana mai o Habiba.

Ia Salamisa i kamailio aku ai ia lakou, ua hoolioli ia ko lakou mau manao e ka maikai a me ka noiau o kana kamailio ana, a aohe nae lakou i ike mai, ua hoihoi hou ia mai ka ike i kona mau maka. No ke kahaha o ko lakou mau manao i ka ike hou ana o kona mau maka, olelo aku la ia, "Aole auanei oukou i lohe i ka hiki ana mai o kekahi kahuna i ka po nei, a nana ka laau me ke kokua mai o ka lani, i ola ai kuu maka? Aole oia wale ka mea a ka lani i hoopomaikai mai ai ia'u.

"Ka lanakila ana o kuu keiki a me a'u maluna o na enemi i keia kakahiaka, oia kekahi o na manaolana nui i hooko ia no ka hiki ana mai o na pomaikai lanakila o ka wa e hiki mai ana. E na koa Arabia, ua pau ke kikohu ana o na kiko o ka hewa maluna o oukou, e hoomakaukau oukou ia oukou iho no ka hoouka kaua ana i na haleole o Sira. Aohe poe e ae e hele pu me a'u, aka, o ko'u poe koa wiwo ole no; kekahi poe koa iho o kakou e noho lakou i ka hale nei, e nana i ka poli o ko kakou mau ohana, a e malama hoi i ka kakou mau pu-a holoholona; a e hoonohoia no hoi kekahi poe i mau koa kiai.

"E hai aku hoi oukou i na ohana o kakou e auwana hele wale la hoi ma ka waoakua, aia i ka la apopo e uhi mai ai ka eehia maluna o na hale lole o ko kakou mau enemi, a e kipaku ia aku ka makau mai na umauma aku o ka poe e kaua ana malalo o ka hae o Solomona.

"Ia kakou e houluulu ai i mau puulu kaua, i poe hoi na lakou e hele aku e hoopio i na enemi, a ma ia mea hoi kakou e komo kuhohonu ole aku ai iloko o ka hookahe koko nui ana, iloko o ko'u manaolana e pono ia kakou a me ka poe e koe iho ana e haawi ae i ko lakou mau hoomaikai ana i ka Lani, nana kakou i hoopomaikai mai iloko o keia kau o ko kakou noho pilihua ana.

"O ko Habiba hoi ana mai, a me ka ike hou ana o ko'u mau maka, aole oia wale na mea a kakou e olioli wale iho ai no. Ka

Moiwahine o na kai ehiku ma ka hikina loa, o Doratila ka hiwahiwa, ka wahine a na haku i ae ai na kuu keiki—oia kekahi mea a kakou e olioli nui ai, oia ka elele maikai a ka lani i hoouna mai ai e lapaau i kuu mau maka, a e hoihoi hou mai hoi i ka ikaika o na lala o kuu kino.

"E hoolaha aku i keia mea hou ma na aina a pau loa, a e heluhelu ia ke Korana, i haawi ae ai na kanaka a pau loa i ko lakou hoomaikai ana i ke Akua o ka lehulehu, iluna lilo i ka lani o na lani, a i ike ai no hoi lakou i ka manomano o kona lokomaikai ke uhai ma kona kuamoo.

"E hookaokoa ia i mau la, hookeai. O keia mau ahaaina olioli nae, aole i manao ia i mea pono no ke kino, aka, i hauoli na uhane no na pomaikai kupaianaha i hoi hou mai nei.

"Ke ake nui ae nei au, e nui ko kakou hauoli a me ko kakou huro ana, i hele aku ia a kukui i na pepeiao o ka poe e noho ana iloko o na halelole o Sira, a nana hoi e hoonaueue i na puuwai o ko kakou mau enemi me ka eehia launa ole."

I kekahi la ae, ua malama ia na ahaaina olioli maloko o na kaiaulu o na halelole o Salamisa me ka hanohano launa ole. Haawi mai la ka ohana holookoa a Benihilala i ko lakou hoomaikai ana ia Doratila me ka huro nui loa ana o na leo mai o a o; a puni loa ae la kahi hoomoana i na leo olioli o kela ano keia ano. I ka nana aku i na halelole o Salamisa iloko oia mau la, ua hele wale a piha kela a me keia i ke kiaha huihui a ka olioli. Hele aku la ke kukui o ka lono o ko lakou olioli ma ka loa a me ka laula o ka aina, a hoi hou mai la kekahi poe o kona mau ohana i kau liilii ai mamua.

Hopu aku la no o Salamisa ia lakou, a ae hou aku no ia lakou e hoi hou mai malalo o kona mau eheu. Iloko o na la he umikumamalima mahope iho, ike iho la oia ia ia iho e hoopuniia ana oia e kona mau koa kahiko, e ake nui ana e lalau i na ihe a me na pahikaua e hoopai aku, a e haawi aku hoi i ka uku kupono ia lakou, no ka lakou mau hana kue ma ka hooala ana i ke kipi mawaena o ka poe i uhi mau ia e na eheu o ka noho ana maluhia.

Aohe no hoi i noho hupo o Sira i na mea a pau loa e hoomakaukauia ana no kona hulihia, oiai, na make ana o kona mau alihikaua ekolu, a me ka lawe pioia ana ekolu o lakou e ka ikaika o Salamisa a me Habiba, oia no ka mea nana i hooiaio aku ia Sira, aohe he wahahee ka lono i hiki aku i ona la. Aka, kahaha nui loa iho la ka manao o Sira no ke ola hikiwawe ana o Salamisa, a me ka hoi hou ana mai o Habiba me kana aliiwahine. Ike iho la ia o Salamisa, a o Habiba na malihini i hiki aku e pepehi i kona mau alihikaua i hoouna mai ai.

Paulele loa iho la nae ia ma kona ikaika, a manaoio iho la no oia e lanakila ana ia maluna o kona mau enemi (oia hoi o Salamisa a me Habiba.) Aka, manao iho la oia e holoi ae i ka hoino ia i kau maluna o kona mau ohana kipi ma ka aa ana aku e ku papakahi me Salamisa he maka a he maka.

(Aole i pau.)

 

Mai lawe hewa oe i ka inoa o kou hoa'loha opiopio.

E KE AU OKOA E:—Aloha oe.

Ka manu ai pua lehua o Kalipo, ka nunu maka onaona i ka poli o ka ipo manuahi, he wahi kiaha wai pua rose ka'u e hooili aku nei ma kou inoa; a na kou aloha kuhohonu ia e kau paona iho i ka mea e like ai, a ia oe hoi ka lawe oluolu aku ma na kihi elua o ke Aupuni Hawaii, mai ka hikina a ka la i Kumukahi, a ka welona ula a ka la i Lehua.

Oia hoi kela mau hua e kau haaheo ae la ma ke poo o keia kukulu manao ana, "Mai lawe hewa oe i ka inoa o kou hoa'loha opiopio." Oiai hoi, oia ka mea ino loa iwaena o kakou e noho nei, o ka lawe ae i ka inoa maikai o ke kane paha, a me ka wahine paha, elemakule, luahine kaikapu paha, a haole paha, a pake paha, a me na kanaka a pau o kela ano keia ano; no ka mea, o ka mea e lawe wale ana i ka inoa o kona hoalauna, me kona ike ole nae ua hana ka hoalauna a me ka makamaka paha i kekahi hewa ku i ke karaima, a ofeni paha, a me na mea like e ae oia mau mea. Eia nae, aole io i hana keia mau haolauna i ka hewa a me ke ino, aole hoi i ikemaka; aka, ua lilo iho la ia i mea na ka waha e kakani ai.

A ma ia mau kumu, ke olelo nei au he mea ino laka ole ia, oiai ke i mai nei o Iakobo 3: 6, penei: "He ahi no ke alelo, he ao ka okoa ia no ka hewa, pela hoi, ua kau ia ke alelo iwaena o ko kakou mau lala, e hoohaumia ana i ke kino a pau, hoaa ae la ia i ko ke ao nei, a ua hoaa ia mai e ka lua ahi." Pela no ke ano o ko kakou mau alelo e like me keia i olelo ia, oiai o ke alelo, ua like no ia me ka huna ahi wela loa i ka nana aku; pela no ke ano o ko Hawaii nei poe, o ka poe no nae i ao ole ia, a i ike ole hoi i ka hua awahia o ka lakou mea i olelo ai, no ka mea, ua olelo wale iho no kekahi poe, aohe nae he ano, aohe no hoi he oiaio.

Nolaila, ke waiho aku nei au i ko'u manao laula mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano, he pono ia oukou ke alawa iho a noonoo maoli iho hoi i keia, no ka mea, o kou lawe ana i ka mea maikai o kou hoalauna, ua like pu no ia me ka mea e manao ana e aihue, a e lawe malu aku paha i ka waiwai ana i manao ai e lawe ma ke ano aihue io, a oia mau hana a pau, he mea hewa loa ia; oiai aole paha oe i ike io he hewa ko kou hoahanau, a me kou makamaka. Aka, olelo epa wale iho no oe me kou ano hoopunipuni, a ano hoopilimeaai paha; a lilo hewa hoi ka inoa o kou hoa'loha opiopio i inoa ino, a kapa io ia mai paha, ua hana i na mea lapuwale, aka, ma ke kuko a me na hana uko ole a kou naau i hana ai pela me ke kini kohu ole, ke i aku nei au ia oe, mai hana hou pela.

No ka mea, ua ike no kakou a pau, he mea nui ka inoa o ke kanaka, a he inoa maikai hoi kona, aka, ma kau olelo epa ana, haku epa ana, hikapalale ana me ke ano wahahee loa. He mea ia nou e hina ai mai kou noho pono ana, a he mea hoi ia e akelekele aku ai kou mau kapuai e hehi iho ma na wahi palahalaha o ke kanawai; no ka mea, o ka mea lawe wale i ka inoa maikai o ke kanaka, he huaolelo kanawai ke kau ia ana maluna o kona poo iho, oiai no hoi, ua ike maka no kakou a pau e na makamaka o'u, he kanawai ka inoa maikai o ke kanaka ke lawe wale ia e hai me ke ano ole, a me ke ko ole hoi o kana mea i manao mai ai e hana mai me ka pono ole.

Nolaila, e na makamaka a pau e noho mai nei ma Hawaii nei, ke hai aku nei au i ko'u manao ia oukou, mai noho kakou a hana pela, me ke kue aku i kou hoalauna me ka oiaio ole a me ka pelapela maoli; no ka mea, o kau hana ana pela imua o kekahi aha akea, he mea ia e ino ai ka manao o kou makamaka, a he mea hoi ia e ku ia ai oe i ka aha hookolokolo, no ka mea, aole oe i ike i ka la e hiki mai ai kou poino, ke hana mau oe e kuu hoalauna pela, a ke hele hoi oe ma ke kuamoo o ka wahahee.

No ka mea hoi, malia paha he poe naaupo kekahi o kakou, a malie io no hoi paha he mea naaupo io no ka mea nana i olelo wahahee, a i pakaha wale hoi i ka inoa o kou hoalauna, a ua maopopo io no, o ka waha o ka poe naaupo, paina no ia i ka lapuwale wahi a ke 'li naauao, Solomona 15: 14, hapa hope. Pela no ka hana a ka poe naaupo, he kuko, he lia, he noonoo wale iho no, a me he mea la ua ku i keia wahi hua mele penei:

"Hookokohu i Nualolo ke ahi a ka maile

Hoowewelo no i ke kai o Kohalaiki,

Alia oe e ka wai kuauhoe a ka lawaia,

I ike aku au ia Waawaaikinaaupo ma."

A ma keia kukulu ana a ko oukou makamaka, ke waiho makamae aku nei au i ka'u olelo ao imua o oukou a pau, mai lawe hewa kakou i ka inoa maikai o ko kakou mau makamaka, he mea ia e ku ia mai ai oe e na auwaha o ka popilikia a me ka poino, a he kumu alakai hoi ia e hiki aku ai e ike imua o na aha hookolokolo o keia aupuni; no ka mea, o ka inoa maikai o ka hoalauna a me ka makamaka, ua oi ae ia mamua o ke gula a me ke dala. Nolaila, mai aihue hou oe i ka inoa o kou hoalauna, a lawe wale aku no io a ia nei, me he ilio la e lawe ana i ka iwi mai kekahi ipuka hale a kekahi ipuka hale aku, nolaila, he pono ke hoolohe a malama iho i keia iloko o ko oukou naau. Ua pau, ke hoi nei ko ke Kaona keiki ua ahiahi, aia la ke kani oeoe mai la ka bele kaniku, ua lai mai la na pua ma ka hikina. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono a me na keiki iwa nana e hoonoho na hua kepau o ka kakou nupepa.  S. W. B. KAULAINAMOKU.

Haliimaile, Honolulu, Mar. 6, 1866.

 

Na Ahahui Kalepa.

Ua kukulu ae nei i ko kakou halekuai kupa Hawaii a kanaka maoli, aia ma ke alanui Nuuanu, kokoke i Kaopuaua, aia malaila kahi i ku ai, he kanaka maoli maloko, e kuai ana i kona waiwai iho, aole i ko hai, aole i ko ka Pake, aole i ko na haole, nona ponoi no, a me ka Ahahui, a e kapaia no ma ka inoa hanohano, "Ahahui o Maemae," oia ka inoa ma ko makou Leikini. I ka la 30 o Sepatemaba, A. D. 1865, elima wale no makou i hui ai, a loaa mai na dala he $164.00, a hoihoi ia i na Kumu Katolika ka malama o ke dala, a pela i hui liilii ia mai ai na hoa, a hiki i ka la 16 o Feberuari, A. D. 1866, a ua loaa mai na hoa he 19, a ma ka la 17 ae, ua kuai ia ka waiwai, a i keia la a'u e kakau nei, ua komo hou mai 3, hui pau loa he 22, a ke lana nei ka manao o ka manao o keia Ahahui, e komo mai ana no na kanaka hookahi haneri, a tausani paha. Heaha la ia, he ala paha no Hawaii imi loa iluna? A ku ko lakou Halekuai, me ko lakou ike ponoi i na kumu a lakou i kuikahi mai i ka naauao a me ka ike Baibala.

Ke lawe nei kekahi poe i hookahi mahele, a pela aku a hiki i ka mahele eha, he $25.00 no ka mahel hookahi, aole mea hui i hiki aku i ka mahele elima. O ka manao no nae ia e hopu aku a pahee imua, a ina e kokua mai ka Haku, e loaa no. Ua tausani a keu

na dala i loaa mai, aia iloko o ka waiwai e kuai ia nei, a ke hooikaika nei no makou i na mea e lawa ai a hiki i ka $2,500 paha, e like me ko makou palapala hoohui.

A ina no hoi e hapai pu mai kekahi poe o na kanaka Hawaii o kakou, (koe nae ka poe hoopohala,) alaila, pono loa no, ina aole lakou e kokua mai, he hiki no ia makou ke haawi liilii e pono ai. Nolaila, ea, e ala mai oukou e na kanaka o Hawaii nui a Kane, o Hilo a Kaneakapu, o Hilo aina o R. Keelikolani, a pela hoi o Maui, o Kama, a o Molokai nui a Hina, a Oahu, Lua, a o Kauai, o Mano, a e hapai i na Ahahui, mai puni i ka hoopohala, ina e ike kakou he hana poho na Ahahui kuai lole, &c. Ina ua hoi kahiko aku la na haole i Mareka, olelo no nae lakou he poho, nui mai ana, ho aku hoi paha kakou i pau kuhihewa.

E hoolaha ana no na Luna o ka "Ahahui o Maemae," i ko lakou puka a me ke poho, na kumu o ka waiwai i loaa mai ai, a me na dala i hoolilo ia aku i kela ano keia ano, a me na dala loaa mai, a me ka papa inoa o ka poe i hui mai, a me ka nui o na mahele a lakou i lawe ai, a me ke poho, a me ka puka o ka mahele hookahi, a pela aku, ke makemake nei ka "Ahahui o Maemae," pela, alaila, e ike no oukou i ke ano o ka makou hana ana. O kapa mai auanei oukou e ka poe hoopohala, ua huna ia, a apuka ia ka pono o ka poe ilihune, aole!

Ua hala o T. Hopu i hope, me kana mau dala i ohi ai i mea kuai moku, iloko iho nei o ka A. D. 1847, ua hele ia me ke aloha ole ia, ua like ia me kekahi poe e ae o kakou, me ka lepo kaumaha a kakou i hoolei aku ai, a he mea hoopailua ke nana aku i hope, he luai, he hoopailua maoli. Nolaila, e hahai koke kakou e like me na keiki o ka malamalama.

Ina ua puka kakou ma na keneta o ke  dala hookahi, pono no, mamuli o ka hana pono ana a ko kakou poe hoopono. E hana no nae kakou ma na hana mahiai, lawaia, kamana, amara, humu lole, kumeka kamaa, a me ia hana aku ia hana aku, i kauoha ia mai ai, e hana oe me kou ikaika i ka hana i loaa mai ia oe, aole o ke komo ana iloko o ka hui ko kakou mea e palaualelo ai, a hilinai nui malaila, e manao ana e loaa he mau haneri dala okoa, noloko mai o kau mau dala kumupaa he $25, i waiho aku ai iloko o ka hui, elua ano o ka hui, he hui like, a he hui like ole. Ina hookahi manawa i hookomo ai, he hui like ia, ke like na mahele, o na mahele o kekahi, he hui like ole ia, e oi anei ko iala mau dala puka a me kona dala poho, a ina hoi he like na mahele, a he okoa nae ka manawa i waiho ia mai ai i ka hui, alaila he hui like ole no ia, alaila, e loaa no auanei na keneta oi no ka poe mua, a emi ko ka poe hope. A ina hoi ua oi ko ka mea hope mahele i ko ka poe mua, alaila, e like no na mahele, e like me ka puunaue ana o na keneta ia ia ka hana ana.

Ke ninau aku nei au ia oe e ka mea i komo iloko o ka hui, ina he aina kuai ma kou wahi, e loaa ana i na dala elua haneri, aole nae i lawa ia oe, hookahi wale no haneri dala au i komo iloko o ka hui, a manao iini loa oe e loaa ia oe i waiwai, oiai aohe ou kuleana, ua hoopohala oe i kekahi poe hana kuleana, nolaila, kou nele, a ke makemake nei au e lilo kela aina ia oe, a me oe a mau loa aku, e hookoia anei kou makemake e ka Ahahui? e lilo no ia aina ia oe ma ke kokua o ka Ahahui. A o ka inoa o ka Ahahui ke kau i ka palapala kuai, a nau e hoihoi liilii mai i ke dala o ka Ahahui, a hui me ko kumupaa iloko, a me ka waiwai puka paha iloko o na makahiki eluaa a keu aku, alaila, ehoolilo ia nae ua aina nei nou, no ka manawa pau ole.

No ka mea, he aina aa e lilo ana ia hai, no ka lawa ole o kau dala, aia ka waiwai o ka Ahahui, e malama nae oe i kekahi mahele dala, o na mea au i mahiai ai, i puka no ka Ahahui, a ma kou mahele oe e hookaa liilii mai ai, me ka aie ole ia hai. Makehewa nae ke kokua ka Ahahui, ina he uuku kou kumupaa, a he nui aku ke kumukuai o ka aina, aka hoi, ina he aina e waiwai ai ka poe hui, pono no ke kuai, a he poe ona like lakou ma ia aina, a hiki i ka wa e kuai ai me hai, a me lakou paha. E like me ka wehewehe ana no na aina, pela na mea e ae.

Eia na inoa o na Luna o ka Ahahui Kalepa ma Honolulu, i kapaia'  "Ahahui o Maemae."

1 Luna Hoomalu, (Peresidena.)

1 Kakauolelo mau.

1 Puuku Dala o ka Ahahui.

1 Luna Halekuai.

3 Komite hooko, (kuai kukaa a me ke kuai liilii.

E waihoia ma ka lima o ka Puuku ke dala, i kela a me keia la kuai, mamua a mahope paha o ka napoo ana o ka la, me ka waiho pu mai i palapala hookaa ma ka lima o ka Luna Kuai, me ka ike o ka Luna Hoomalu.

E hele na Komite Hooko, ma na Halekuai Kukaa a me na Halekuai Kudala, e koho, a e kuai, e like me ka nui o na dala maloko o ka bila hookaa a ka Puuku, ma ka lima o ka mea Halekuai.

E hoike ia na loaa mai a me na lilo, iloko o ka hapaha makahiki, i ka poe hui, a e mahele ia ka puka a me ke poho, i ka pau ana o ka makahiki. E kakauia na mea kuai a pau ma ka buke. He nui no na mea i koe, aia ma ke Kumukanawai. Ua lawa paha keia.

J. H. KANEPUU.

 

No ka manao ino.

Ke waiho aku nei au i keia Epi setole imua ou, a nau hoi ia e hoaiai ae imua o ke akea; i ike mai ai ka lehulehu o keia lahui, mai Hawaii, a Kauai, a kamau mai hoi o Niihau, a Limaloa. I kela mau hua e kau ae nei maluna. No ka manao ino.

Nolaila, o ka manao ino, ua like no ia me ka ukiuki, makona, kona, ua hoa, ohumu ino, opu kopekope, naau kee moa, hoomauhala, a pela aku.

A ina pela ka like ana o ka manao ino; me kela mau hopuna olelo maluna ae, alaila, e nana mai kakou, e uiui e noonoo, a e ninau iho i kekahi mau kumu e maopopo ai ka manao ino. Heaha la na kumu e maopopo ai?

1. O ka manao ino, he mea ia e hoopoino ai i na pono a me na pomoikai o ka lehulehu.

Penei paha e maopopo ai, eia ma Honolulu nei kekahi kanaka i piha i keia manao ino ulu ae la ia a mahuahua iloko ona. Alaila, puka kino mai la ia, a hoohana maoli me kona mau lala, a pupuhi paha i kekahi hale i ke ahi, a ua lilo keia ahi a keia kanaka i hana'i me kona manao ino, i mea e hoopau ai i ka noho ulakolako ana o kekahi poe a me ka noho pono, a me ka noho pomaikai ana o ka lehulehu. A pela wale aku no na ano e pili ana i keia manao mua.

2. O ka manao ino, he mea ia e lawe ai i ke ola o ke kanaka hookahi, a mau kanaka he lehulehu paha.

Ua ike pinepine ia keia ano iloko o na kau i hala ae nei, a ua hoomakaukau ke Aupuni i hale paa no lakou e noho ai, oia hoi o Kawa. No ka mea, ua hookauhua mai keia hewa iloko o ke kanaka, a oo, alaila, o ka ohumu ino iho la no ia, me ka manao a loaa i kahi mehameha ka mea a kona naau i ukiuki ai, o ka lawe koke ae la no ia i kona ola. A i ole hoi ia, noho oia a hiamoe, alaila, hoopoino oia i ke ola o kekahi poe.

3. O ka manao ino, he mea ia e hoopale ai i ka noho pono ana, me kona mau makamaka.

Penei e akaka'i, ina eia ma Kalihi nei, kekahi mau wahine e noho ana, ua oluolu ko lakou noho mua ana, a i kekahi manawa o ke kue iho la no ia, nolaila, i ka wa i akoakoa ai keia poe, o ka hoopaapaa ka hana, no ka mea, ua noho keia kupu ino iloko o ka naau o kekahi o lakou. A lilo keia manao ino ana i mea mahuahua, a nuku wale aku hoi i kona hoalauna, me na lehelehe hilahila ole, me ke koa o na maka, a kuku pono kona lihilihi imua o kona enemi; me ka ukele o kona waha i kona hoa paio, (wahi a kekahi poe.)

A ua ano like keia me ka halawai ana o ka uila io, me ka uila io ole, alaila, he poha ka hana, a oia hoi ka hekili, e kani nakolokolo nei.

Nolaila, auhea oe e ka mea manao ino ana i kou hoalauna, ina he kane a he wahine paha, e kaohi i kou lehelehu i ka pane ana aku, i kou makamaka i na olelo e walania ai ka naau, me kou kaulawaha ole i kou alelo, i ka mea a ka Palapala Hemolele i hai mai ai, "he mea ino laka ole ke-lelo, ua piha i na mea awahia e make ai."

Auhea oe e ka wahine i ulu ka manao ino iloko ou, elike me ke ano mau o na wahine, kue i kekahi me ka opu kekeue, e holoi ae i ka ekaeka a me ka lepo o ka naau, i maemae, a i puka mai kau olelo mai kou waha mai me ka maemae.

Nolaila, e lulu lima kaua e ka mea e manao ino ana, a i na he lokoino no kou, alaila, me oe no ia. Ke hoi nei ko Kalihi kaikamahine, ke lawe la lehua i ke koena la o Halalii, oiai ke nee amaamau mai nei ka ua poolipilipi.  AKANETI PUAWAINA.

 

Na poe lawe i ka Nupepa o Ke Au Okoa, ma ka apana o Ewa a me Waianae, o keia mokupuni o Oahu.

E ike oukou, e ka poe lawe i ka Nupepa o KE AU OKOA, ke kauoha ia aku nei, e malama i ko oukou mau dala a hiki aku au, ma ko oukou mau ipuka hale, iloko o kekahi mau la o keia malama, oia ka manawa e haawi ia aku ai ka bila no ke kaa ana mai o ke dala ma ko'u lima, a pela ka mea e maopopo ai, i kakau ia ma ko'u inoa.

Elike me ka haawi ana aku o ka Lunaauhau i ka balota no kela kanaka keia kanaka no kona hookaa ana i kona auhau, a pela no keia mea he Nupepa i lohe oukou.

Ina ua haawi oukou i ka oukou dala ma ka lima o ka mea nana e kii nei ka Nupepa i Honolulu, ia Mose, me ka loaa ole mai oia dala ma ko'u lima, maluna ona ko oukou poho. Ina ua loaa ka bila hookaa ma ko oukou lima i kakau ia na hua pai kepau, a me ko'u inoa. E oili ana no na helu hope o keia Nupepa. Oia ka mea hai aku ia oukou, e ka poe lawe i ka Nupepa.  Me ka mahalo.

J. P. E. KAHALEAAHU.

Luna o ka Nupepa o Ewa & Waianae.