Ke Au Okoa, Volume I, Number 49, 26 March 1866 — Page 3

MA KE KAUOHA.

Olelo Kahea.

O MAKOU O KAMEHAMEHA V., MOI o ko Hawaii Pae Aina, ma ke ahonui o ke Akua, ua oluolu ia Makou,

KE KAHEA

ana aku, e like me na mea i olelo ia ma ko kakou Kumukanawai, e halawai ana na Hoa o ka Ahaolelo o ko Makou Aupuni, ma ka Hale Hookolokolo, ma ko Makou Kulanakauhale Alii ma Honolulu, no ka hooko ana i na Hana ku i ka Lehulehu, ma ka hora 12 awakea, i ka la 25 o Aperila, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me Kanaono kumamaono.

Haawi ia malalo o ko Makou lima, ma ko Makou Hale Alii, ma Honolulu, i keia la 7 o Maraki, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me kanaono kumamaono, a i ke kolu hoi o na makahiki o ko Makou noho Alii ana.

KAMEHAMEHA V,

Ma ke kauoha a ka MOI.

FER D. W. HUTCHISON.

Ua hookohuia.

Ua ae ia Rev. J. Waiamau, e hooko i na oihana mare ma ka mokupuni o Kauai.

Ua ae ia o Rev. D. S. Kapahu, e hooko i na oihana mare ma ka mokupuni o Niihau.

Keena o ka Papa Ola.

Honolulu Mar 22, 1866.

O ka poe a pau a ka Papa Ola i aie aku ai, oia hoi ka Halemai ma Kalihi a me Molokai, ke noi ia aku nei lakou e hoike mai i ka lakou mau bila aie, ma ka la 31 o Maraki e hiki mai ana, ma ke Keena hana o

T. C. HEUCK.

Kakauolelo o ka Papa Ola.

Ke noi ia aku nei ka poe hana aupuni, a me kekahi poe e ae i hiki mai ka manawa e hookaa ia aku ai ka lakou mau dala, ma ka la 31 o Maraki, e kii mai i ko lakou mau uku ma ia la, a me kekahi mau la e ae e pili koke ana i ua la la, i mea e hiki ai i keia Keena ke hooponopono koke i na Buke.

Ma ke kauoha a ke Kuhina Waiwai.

G. WUN DENBERG,

Luna Buke Helu.

Keena Waiwai, Ma r. 1, 1866.

O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua, e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.

T. C. HEUCK,

Kakauolelo o ka Papa Ola.

Ma keia ke kahea hou ia aku nei ka poe Mahiai a me ka poe hana lima, a me kekahi poe e ae e ke Kuhina Kalaiaina, ua pau ka manawa i haiia ai no ka hoouna ana mai i na mea e hoouna aku ai i ka Hoikeike o Parisa, no ka M. H. 1867, ma ka la mua o keia mahina, a ke hai ia aku nei nae, ina he poe kahi i koe e manao ana e hoouna mai i ka lakou mau mea, e pono e hoouna koke mai.

FERD. W. HUTCHISON,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1866.

KEENA KALAIAINA,

Dek. 7, 1865.

I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.

Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka MOI e komo pu aku i ka Hooikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.

Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakaukau oukou i na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.

Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:

"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e———, He kupa no———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)

E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.

F. W. HUTCHISON,

Kuhina Kalaiaina.

Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me na ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.

Ua haawi ae ka Ahaolelo o Ame rika, i kekahi bila i ka wahine a ka Peresidena o Amerika i make aku nei, (oia o Linekona,) no ka ae ana e hookuu ia na palapala a ua wahine nei e hoouna aku ai, ma na wahi a pau ana e makemake ai.

No ka Nupepa Kuokoa.

I ka makahiki A. D. 1813, wanana ae la o Kapihe i ka malo loihi mai Kuamoo a Holualoa. O ka peaha a Keaweaula i ka A. D. 1814. Ua pili kana mau wanana a pau no ke Akua i ka lani. A ua kapa iho i kana kaikamahine o Kaliko o ka lani, a i mahele ia ma ka alelo haole (Christs of Heaven.)

O Kapihe kai olelo ia Kamehameha I., e hoopau i na Heiau a me na kapu kahiko e ainoa; nolaila, ua olelo oia ia Kamehameha e kukulu i heiau ma Holualoa, a ilaila e nana ia ai ka pono a me ka pono ole o ka lu ana i na mea a pau o ke ano kahiko. Ekolu la o ke kai ana o ka aha, aohe he hua i loaa mai, mai ia hoonoho ana. Waiho wale ia a hiki i na po kapu e ae, kai hou ka aha, aole no he hua i loaa mai, maloko o ia mau po, a ua hoopanee hou ia. Mailaila ka panee ana a hiki i ka wa i make ai o Kamehameha ma Kailua, M. H. 1819.

Mamua ae o keia, ua hiki mai ma keia pae aina, kekahi kahuna pule Enelani. Penei ka Vanekoua olelo nona, Buke 3, Mokuna 3, aoao 68, 1794, "Me Keaweheulu, e noho ana kekahi kanaka o Howell ka inoa, ua hiki mai oia ma Hawaii, ma ke ano kakauolelo maluna o ka moku o Vanekoua, he ano ike kona, a ua loaa ia ia ka ike, ma ke aoia ana ma na hale kula nui. Ua noho kahuna oia no ka ekalesia o Enelani, aka hoi, i keia wa, ua haalele oia i ka noho ohana ana o ko Europa poe."

O Kapena Cleveland ka mea nana i lawe mua mai i na lio ma keia poe aina, i ka M. H. 1803, a makana aku ia Kamehameha, ma Lahaina, i ua mau lio nei. Ua olelo oia no kekahi mau olelo i pili no ua o Howell nei, i oleloia ai e Vanekoua, penei: "I ka wa i mahuahua ae ai ka makou hana ma keia pae aina, pau ae la ka makau ana no ka noho ana iuka o ka aina. Me ka lehulehu o ka poe e noho ana ia wa kinohi, e noho ana kekahi o Mi Howell, a o kona inoa hoi i kapakapa ia o Makua Howela, ka mea hoi i loaa koke kona manao maikai ia e ke Alii, Kamehameha, no kona noiau a me ke akamai, ua ike pono oia he wahi mea uuku wale no kahi kumu e haalele ai ke Alii i kana hoomana ana i na kii, a lawe ae i kekahi hoomana e ae. Nolaila, i kekahi la, me ka ike no i ka olelo Hawaii, i mea e maopopo ai i ka mana a me ka pono a me ka hewa ole o na akua o ua Alii la, kuhikuhi aku la oia i ka mana o ka Mea Mana Loa, ka mea nana i hana i na mea pau, a me ke Alii o ka honua nei, ka mea hoi ana e hoomana ana. O ka mua o ka laua kamailio ana, no ke ano ole o na akua kii, ua ae no ke Alii i keia. A o ka lua, no ke Akua Mana Loa, ka mea nana i hana na mea a pau, ua ano pohihihi ia i ua Alii la. Aka, ua mau no nae ko ke Alii manao ana i keia mau olelo, mahope iho o na halawai ana o laua, aia hoi, i kekahi la, ia maua e hele pu ana, pane ae la ke Alii mahope o ka noonoo loihi ana, "Ua olelo oe, he mana loa kou Akua, he naauao, he maikai, a he pale oia mai na poino a pau, i ka poe e hoonani a e hoomana oiaio ana ia ia." I ka ae ana aku o Howell, olelo mai la ke Alii, "E haawi mai ia'u i kekahi hoike, ma ko hele ana a hoolei ia oe iho mai luna iho o kela pali, a i kou wa e haule iho ai, e kahea ae oe i ko Akua, e alai ae ia oe, a ina oe e pakele i ka eha, alaila ka hoi au e huli aku mahope o ka hoomana a ko Akua." He makehewa paha ke hoopuka ae, ua hooko koke aku o Howell i ka manao hoao a ke Alii i olelo aku ai, a noho iho la ke Alii me ka huli ole mahope o kana mau olelo."

Aia maloko o ka moolelo hoike no ka aoao Akau Komahana o Amerika, ua hai mai, he kahuna pule Enelani kekahi e noho ana i mahele olelo no ke aupuni o Sepania, ma ka inoa o Howell. O ka inoa o keia haole i ko Keaweheulu poe, o Makahawela.

Ua maopopo ma keia mau hoike, a he lehulehu no ka poe i ike mua o keia Lahuikanaka i ke Akua Mana Loa ma ka lani, koe nae ka hoomaopopo ana i ke ano oiaio o ka hoomana ana aku ia ia. He oiaio, ua ao pono mai no paha ko Sepania i ke ano o ka hoomana pololei ko Sepania i ke ano o ka hoomana pololei ana, aka, mahope iho o ka manawa loihi, ua kahuli ke ano o ka hoomana ana, a ua lilo hoi i mea ole.

Pela no a hiki wale i ka wa i ao aku ai o Howell ia Kamehameha, aia hoi, ia wa no, ua ike ia ke ano nalowale loa o ka hoomana ana i ke Akua, a o ka hoomanakii a me ka pouli o ka naau, oia na mea e hana ia ana e lakou.

Aole nae i nele ia Kamehameha ka ike ana he ano ole na akua ana e hoomana ana, no ka mea, ua hooia aku oia ia Howell, i ke ano ole o na akua laau, koe nae ka hoomaopopo ana i ka mana o ua Akua nei ma ka lani.

Aole i liuliu aku keia halawai ana o Kamehameha me keia haole, aia hoi, ua ike ia ma na mea i haha-i ia aku ai e Kapihe ia Kamehameha, ka manao ana o ke Alii e huli mahope o ua Akua nei. A ua kukulu ia i Heiau, e nana ai i ka pono o me ka pono ole o kona kapae ana i ka hoomana kahiko, a lawe ae i ka hoomana hou a Howell i ao aku ai.

Ua olelo pu ia no hoi, ua kauoha aku o Kamehameha ia Vanekoua, e hoi a Pelekane, a e lawe mai i kona Akua. Ua hoomaopopo iho o Vanekoua i ke ano o kela olelo ana a laua, a ua hoomakaukau no kekahi poe ma Pelekane no ka hoiliili ana i dala e hiki ai ke hoouna mai i mau kahuna pule e noho ai ia nei. Ua maopopo keia ma ka Moolelo Hawaii, i kakau ia e Rev. S. Greathead, i ka M. H. 1708. O ke kumu o ko lakou hiki ole ana mai, aole i maopopo, aka, e manao ia no paha no ka haunaele nui ma Europa, i ke au ia Napoliona I., kekahi kumu i lana ikaika

ole ai o ka manao o ko Enelani poe, e hoouna mai i mau kahuna pule ma Hawaii nei, a no kekahi mau pilikia e ae o ko Enelani poe, e noho ana iloko o ia mau makahiki.

I ka make ana o Kamehameha I., aia hoi, ua hoomaka koke no ka ainoa ana o Liholiho, ma Kailua, Hawaii. Hoopau ia kekahi mau mau kapu, a noho iho la o Liholiho ke Alii, me ka hoomana ole e hoomana ai. Ia Keliimaikai ke Akua ma Kaawaloa, a oia no hoi ke kanaka mua o Hawaii nei i kupaa, me ka makemake ole, e kaili ia aku na pono kahiko i loaa ia lakou mai ka wa kahiko mai.

Ua oleloia o Keliimaikai, he kipi, aka, ina e ninau pono ia aku ke ano o na kumu o kona hoole ana i ka hoomana o na Alii ia wa, e maopopo no auanei, aole oia i kipi maoli i ke Alii, aka, ua makemake ole oia e kaili wale ia aku na pono kahiko, ma ke ano haumana a me ka noho ana.

I ka wa o Liholiho i ainoa ai, ua noho iho oia me ka ho ole, a e kali ana i ke Akua a Vanekoua i olelo aku ai i kona makuakane. Ia wa no hoi ka pae ana mai o kumu Misionari Amerika, ma Hawaii nei.

I ko lakou pae ana mai, ua hoole aku ke Alii a me na 'Lii i ko lakou pae ana mai, ua ninau ke Alii iloko o ko lakou Ahaolelo ana me Olohaha, no na Misionari Amerika, a me ke ano o ko lakou Akua. Ua olelo o Olohana, (John Young,) i na 'Lii, "Aole keia o ko Pelekane hoomana, aka, oia Akua hookahi no ka lakou e pule ai."

Ma ia olelo a Olohana, ua ae aku o Kaahumanu ma e hoopae ia lakou mauka, aka, ua hoole loa o Liholiho ke Alii, a ua mau no kona hoole ana a hiki i kona wa i holo ai i Pelekane. A ilaila no hoi i noi ai o Liholiho i i ko Pelekane poe, e hoouna mai i na kahuna o ka Ekalesia Enelani. Aka, aole nae i hoomaopopo ko Enelani poe i keia nonoi ana a Liholiho. He mea no hoi ia e mihi ai lakou i keia wa, no ko lakou hoomaopopo ole ana i na kauoha a ko Hawaii nei ia lakou, no ka lakou hoomana.

Iloko o ia wa i hiki mai ai na Misionari ma keia pae aina, aia hoi, ua makaukau ka Lahui e lalau i ka hoomana a me ke Akua a lakou i hai, a i lawe mai ai. A malaila no hoi i aie nui ai na kumu Misionari Amerika i ka poe i hiki mua mai ma keia pae aina, mamua aku o ko lakou hiki ana mai, no ka mea, ua waele mua ia ke ino e ka poe mua, ua aoia aku na kanaka, aole kupono o lakou hoomana, ua aoia aku lakou, aia ke Akua Mana Loa ma ka lani. Ua luia na kapu kahiko, na'kua kii a me na mea a pau e keakea mai ana, no ka lawe ana o ka Lahui holookoa i ke Akua oiaio, ka hoomana a me ka hoomakaukau ana no ka noho ana ano hou, e kaawale ana mai ka noho ana kahiko.

Ua hana ia keia mau mea a pau mamua o ka hiki ana mai o na Misionari Amerika ma keia pae aina, nolaila, i ko lakou hoomaka ana e lawelawe i ka hoike ana i ka pule ana a me ka hana ana o na oihana e hoomanaia ai ke Akua hou, ua makaukau na kanaka o Hawaii nei, e lawe ia mau mea.

O ke ao ana mai a na kumu Misionari Amerika mahope iho o keia mau mea i hana ia ai, ua nui ke ao ana a me ka hooikaika ana, me ke kokua ia o ka lakou hoohulihuli ana i kanaka e na 'Lii, a oia ka mea i hikiwawe loa ai ka huliamahi ana o ka Lahui holookoa i ka pono a ke Akua, iloko o na makahiki he kanaha, mai ko lakou pae ana mai a hiki i keia wa.

Aole i kukulu ia keia kumu manao me ka hoole ana i na mea i hana ia e na kumu Misionari Amerika, aka, ua manaoia e kuhikuhi, aole wale i pomaikai keia Lahui ia lakou wale no, aka, ua pomaikai keia Lahui i na kumu he lehulehu e ae.

No ka mea, o ka oihana kalepa moana kekahi mea o kakou i pomaikai ai. O ka manao ana o na kumu Misionari Amerika i keia wa, e lawe i na pomaikai o ka Lahui no lakou iho, e hala auanei, no ka mea, ua olelo lakou, ua hoouna ia mai lakou e ka Uhane o ke Akua, e ao aku i ka poe naaupo, nolaila, ina na ka Uhane o ke Akua ka mea nana lakou i hoouna mai, alaila, ua aie keia Lahui i ke Akua, aole i kana poe lawelawe i kana hana. O ka Haku, a o ke kauwa ka mea hoomaikai ia ma na mea a pau, aole o na kauwa a ka Haku, he poe lawelawe lakou i na mea e makemake ia ana e ka Haku e hana.

I keia manawa nae, ke lawe nei na kumu Misionari Amerika, i ka pomaikai o ka Lahui maluna o lakou iho, a hoonele aku i ke Akua, ko lakou Haku i hoouna mai ai ia lakou ia mau pomaikai, mamuli o ko lakou kaena nui ana, "I pomaikai nui keia Lahuikanaka ia ia lakou." Ma ke ano kino o lakou, he poe Misionari.

"E haawi i ke Akua, i ke Akua,

A o Kaisala, ia Kaisala."

IOANE KAIMIOLA.

Honolulu, Feb. 5, 1866.

Ua olelo ae kekahi nupepa o Kina, mamua ae o ke kaua ana mai nei o Denemaka, ua kauoha ae ke Aupuni o Perusia i kekahi manuwa ona, e lawe pio i ka Mokupuni o Foromosa.

I kekahi la pule, puka mai kekahi wahi kaikamahine mailoko mai o ka rumi kula, a ike mai la ia e hele aku ana ke kahuna pule, hele pololei mai la ua wahi kaikamahine nei, a halawai me ke kahuna pule, a ninau aku la ke kahuna pule, ia wa, olelo aku la ua wahi kaikamahine nei, "E hoi ana au i ka hale," a hoomaka aku la ua wahi kaikamahine nei e ninau hou aku, "Heaha la kou uku ke bapesito mai i kuu wahi kii?" Aka, aole nae i pane mai ke kahuna pule, no ka mea, he ninau kalohe ka ke kaikamahine.

No ka piha o ka opu i ka ino i puka mai ai na manao kue.

E KE AU OKOA E; e lulu lima hou kaua, a hoi ae au oi kau mai kahi mahina opulepule, eia la he kula loa e waiho mai nei.

Ka lei lehua popohe i ka maka o ka hoa luhi, hoa hoinainau mea ipo o na la loloa o ka Makalii, hoa kuka o kahi pono kaulele, hoa hawanawana o ke kulu aumoe, moe ana ke aloha au i ke kai, a kahi mea nui a loko e noho nei, o ka halia a me ke aloha kai haupu mai, a o oe ka ia e KE AU OKOA, kuu pua pikake o ke ano ahiahi, hoa iniiniki o ke awakea.

Ua lana maikai mai ko'u puuwai a me ka'u mau mea paahana e hookauwa iho i ko'u mau a-a lolo no keia kukulu manao ana, i ike mai ai na makamaka opiopio o kaua, a me ka poe i hele a kanikoo palalauhala, ka mau wale mai hoi ka poe kolopupu haumakaiole, no kela mau hua e kau ae la maluna oia hoi keia. No ka piha o ka opu i ka ino i puka mai ai na manao kue i ka hoalauna. He wahi kaula paakiki loa keia iwaena o na lahui a pau o ka honua nei, a he ano hiki ole ke hoopau ae elike me ka pili ana o ka hewa mai ke kumu mai, pela no ka aai ana mai o keia wahi moo kaula iloko o ka naau o ke kanaka, a o kahi moo no keia nana e hookaawale ai i ka hoa pili o na la inea o keia haukawewe ana. O ke kumu nui no paha ia e moku ai o ke kaula gula mawaena o ka makamaka a me ka hoalauna, o ka noho ana o nei moo niho awa iloko o ka naau o kela mea keia mea, oiai i kekahi mau la, ua alualu pu ka launa ana o ka makamaka i ka makamaka, i ka hoalauna hoi i ka hoalauna, i ke kane hoi i ka wahine, a pela na mea ano like a pau, he oluolu hoi kekahi poe ma ka loaa mai a loaa aku, i nele iho i ka loaa ole, o ka lapuu mai la no ia o ua wahi moo kaula nei, a o ke kue koke no ia, hoohiki aku hoohiki mai, pela auanei kakou e pono ai, aole pela, o ka haalele loa ia mau mea a pau i pomaikai like ai kakou.

A no kuu ike ana, eia ma ko makou nei home kekahi poe e hana nei pela, a he mea hou no hoi paha keia ke hai aku au imua o oukou ina he mea oluolu ia ke hai aku iwaena o ka lehulehu, a penei ke ano. Noho iho nei kekahi kanaka o B. W. Bila kona inoa, ma ka aina o John Ii, e pili ana me ka aina o Komakanui mauka o Maemae, pili pu no hoi me ka halekula, a he kanaka kahiko no hoi ia o ka noho ana maluna o ua aina la, ua aneane paha he 20 makahiki, o kona noho ana maluna o ua aina la, aka, o ka pono noho wale iho no aole hana, hookahi no hana, o ka lenalena hiolani wale iho neo, waiho wale na lima me he mumuku la, iloko nae oia mau makahiki aole i loaa mai ka pomaikai i ka mea nona ka aina oia hoi o John Ii, a ma keia hope iho nei, haawi ae nei o John I i kekahi hapa o ka aina i ke kanaka mikimiki ma ka hana, oia hoi o Keliikahiliole mai kekahi hapa o ka aina kula a kekahi hapa o ka aina wa, oiai he kanaka paahana mau oia i na la a pau, i ka nana aku i kona kihapai me he ulu laau la i ku ma ka lihi kahawai, i ka hele a lipolipo na lau o kela mea kanu keia mea kanu ana.

I ka wa i lilo ai o kekahi hapa nui o ka aina ia Keliikahiliole, ia manawa, pii mai la no ia ua wahi moo niho awa nei iloko o ka naau o Bila, a kue mai la i kona makamaka aloha o na la i hala ae, aole hoi o ka huhu a kana mai, a pau wale iho no la hoi, elike me ka olelo a ka Haku i oleloia ma ke Kauoha Hou, mai hoomau i ka inaina a napoo ka la o ka imi hele ia o ua wahi moo nei i ka mea akamai i ka anaana, a me ka mea akamai i ke kuni, e imi ana i mea e hoi aku ai o ke kino o kona makamaka i ka lua kupapau kahi e lapee lapuu ai o na wahi a pahu kino a eia oia ke hana nei, ke hooikaika nei i wahi e kaawale ai o kona hoa paio, a hoi hou mai ka aina ia ia elike me mamua, ke olelo nei au, aohe e pili hou ia oe no ka mea, ua waiho wale kou mau manamana lima, me he lima la no ke kaikamahine opiopio iluna ke alo, a nohea lilo ole hoi ia hai, a mahope iho he puni ka hele e imi hele ai i kahuna, ka i no o ka haliu iho o ka manamana lima ilalo alaila, paa mai ia oe ka aina, nolaila, e na makamaka, mai hana oukou pela, no ka mea, he hana lapuwale loa kela, a he hana kupono ole hoi.

E aloha auanei kuu mau kaikuaana hoonoho hua, ke oki nei au maanei, ke hoi nei au me na wahi huihui amaama. W. B. N.

Kalihi-kai March 6, 1866.

He make i aloha nui ia.

E KE AU OKOA E:—Aloha oe:

No ka nui o ko'u aloha, a me ka luuluu, o ko'u naau, nolaila, ke hoakaka aku nei au imua o ka lehulehu i mea e akaka ai, a e ike ia mai ai hoi e ko maua mau wahi makamaka e noho mai nei ma na kuaaina, ka make ana o ka'u kane oia hoi o Lipine. Ua mareia maua i ka M. H. 1853, a mai ia makahiki mai a hiki i keia M. H. 1866, ua make aku oia; ua haalele mai oia ia'u iloko o ka la 17 o Feberuari o ka malama i hala ae nei. Nolaila, ua noho iho au me ka u a mehameha, a me ke kaumaha luuluu hakukaikoo o kahi manao no ka hele ana o ke kokoolua o ke kane. E haalele ana ka ia ia'u e kuewa hele i ke alanui me ka waimaka. A no ka lana mama ana mai o kahi manao, nolaila, ua haku iho au he mau wahi lalani mele kanikau hoomanao nona, a penei no ia:

Kuu kane i ka hau anu o Kaala,

Opu ae la iluna o ke kukui o Maunauna,

Mauna ia e oe ka pono i loaa mamua,

I ke Kau hoi me ka Hooilo,

A hiki mai kou aloha e uwe no au e Lipine, Kuu kane e aloha oe,

Kuu kane i ka ehukai o Mamala,

Uhi ae la paa luna o Ainahou,

He hou ka uhane i hele aku nei,

Oia ka'u e kanikau nei,

A hiki mai kou aloha e uwe no au e Lipine, Kuu kane e aloha oe.

Kuu kane i ka halewai a kaua e noho ai,

I ka wai hu mai o Kaoawai,

E haale ana i kuu maka ke aloha,

E noho ana i ka malu o ka ulu,

Oia wahi a kaua e noho ai,

A hiki mai kou aloha e uwe no au e Lipine, Kuu kane e aloha oe.

M RS. KAPEHE.

Kaoawai, Honolulu, Mar 19, 1866.

Ka nui o na moku i holo aku a nalowale ma na awa o Amerika iloko o ka M. H. 1865 i kaahope aku nei, he 446, a o ka nui o na dala no ia mau moku he $9,767,000.

Ina kakou e haawi aku i ka kakou mau wahi dala ma na hana maikai, alaila, ua loaa mai ia kakou ka uku hoopanee no ka kakou mau puu dala.

OLELO KAHEA!

Ke kahea ia aku nei ka poe a pau loa i aie mai i ko kakou nei pepa, e hookaa ae i ka uku o ka oukou mau pepa, ma ka lima o ko oukou mau Luna lawe pepa, mamua ae o ka pau ana o ka Buke mua, oia hoi mamua ae o ka la 21 o Aperila. E malama ia keia Olelo Kahea i pono ai.

Ma ke Kauoha.

Honolulu, Mar. 9, 1866.

OLELO HOOLAHA.

EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i laweia mai. 2 Lio e kudala ia ana i ka Poalua, la 27 o Maraki, i ka hora 12 o ke awakea.

Lio kane ulaula nui, no Kaleo,

" " " no ke Paniolo.

Na Lio Hou Mai.

Lio kane ulaula, ihu keokeo loihi A ak., ano e hem.

" " " hauliuli eleele, wawae, eha PAE ak

Hoki wahine ulaula, NA E hema, 2 akau.

Bipi kane ulaula, na Anaru o Kalihi.

" " eleele, " " " JM ak., IA hem.

P. KAAIAHUA,

Luna Pa Aupuni.

Pauoa, Mar. 17, 1866. 49-1t*

MAKEMAKEIA!

KE KAUOHA AKU NEI AU KA MEA NONA ka inoa malalo nei, i ka poe mea

ALANI, LEMI, a me ka MAIA,

e hoouna mai ma ko'u wahi noho ma ka Hale Luina. A penei ka nui o na mea i makemake ia, i haiia ae la maluna. He 1000 hua Alani, 1000 hua Lemi, 100 Ahui Maia.

E DWARD DUNSCOMBE.

Honolulu, Mar. 24, 1866. 49-2t

OLELO HOOLAHA.

UA HIKI MAI NEI KEKAHI KAUKA HOU, oia o

Kauka Bekatiniga, (Dr. G. Bectinger,)

he kahuna akamai ia i ka lapaau, ka okioki ana i na wahi kina, a me ka lapaau ana i na maka. Aia kona keena lapaau ma MONIKAHAAE, ma ka Hale lapaau o Kauka Hilibarani. Kona hora hana, mai ka hora 9 a hiki i ka hora 12; a mai ka hora 2 a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi.

Honolulu, Mar. 24, 1866. 49-4t

OLELO HOOLAHA.

O MAKOU O KA POE HUI HOOLIMALIMA kula o Waieli, i hoolaha ia ma ka pepa uliuli o na kai ehiku o Doratila. Ke papa aku nei, a ke olelo aku nei i na makamaka o na ano a pau, e malama i ko lakou mau holoholona, oia hoi na Bipi, Lio, Hoki, Iakake, Hipa, Kao, Puaa, mai keia la aku, a hiki i ka la pau o Aperila e hele aku nei. Koe na mea kula, e like me makou, ke kue ole mai.

Na KA POE HUI.

Waieli, Ewa, Oahu, Mar. 24, 1866. 49-3t*

OLELO HOOLAHA.

IA PAALUHUI, KANE MARE A MRS. KAhipa, au i hookaa ole ai i ka manoanoa o ko aie, imua o ke Akua Mana Loa, a me na Luna Mare, a me a'u hoi kau hooilina hope loa. Hookahi wale no mahina i hookaa ai oe imua o makou pakahi, koe ka meheu eono makahiki; i mea i puupuu ai oe a kalewa pinepine mawaho o kuaau o ka maka'u ia'u. Hana kaamola no hoi ua kane mare, kainoa o ka pono alodio, aole ka! O ka huhuki lalawe a Uwekahuna ka!! Ahuwale hoi ka puana a ia kini, "Wehe i ka pili hooko—o ia loko." Ua kuai alodio ia oe na'u, mai ko poo a ko huelo, aka, ua imi oe i puko-a e ili ai e nahaha ke aloha o kau lede. Ke kuewa nei au i ke ala me ka waimaka, aohe he wa, lualua iho, loaa ka olali o ke komohana; ina la paha elua anuu, e pumehana no auanei, oiai, e pulou iho ana i ke kihei o ke aloha. E i la lono mahui ole i ka uwalo a ka leo, hoi mai, he au Koolau aku ia, "E hoi e ka Moa-e, e pili me ka Opua." Ina eia i ke kikowaena oe o keia Pae Aina; a ma na eheu paha, e holo wikiwiki oe i o'u nei, no ka mea, ua mai au i ke aloha; ina o oe ponoi, a he Episetole paha. Ke wehe nei au i ko'u buke, no ka aie loihi ou, a i ole oe e hookaa, hana io ka wailele o Hiilawe, i ke Kau Jure o Mei, ma Nawiliwili, Kauai, imua o kekahi o ua Lunakanawai Kiekie.

M RS. KAHIPA.

Kaluaalamihi, Koloa, Hikina, Kauai, Maraki 15, 1866. 49-1t*

NA LAKO HALE!

—UA—

HIKI MAI NEI,

—KA—

MOKU PAPA O MAUA, OIA

—O—

"MAUNAKEA!"

A ua makaukau maua e kuai aku me na kanaka mai Hawaii a Kauai, i na Lako Hale, eia:

PAPA KALAKALA KEOKEO,

PAPA KALAKALA ULAULA,

PAPA HOLE I ME 1 ¼ INIHA,

PAPA KEPA,

AAHO.

Papa Hole Ulaula,

Papa kahiia, keokeo me ulaula,

Laau, 2x3 2x4 2 ½ x5 3x3 3x4

3x6 4x4 4x8 6x12

Pili kila me ulaula,

Pine, Pa.

OLEPELEPE,

PANI PUKA,

ANIANI,

KUI,

LAKA,

AMI,

PENA,

AILA.

&c., &c., &c., &c., &c.

KAMUELA A ME KIMO PELEKANE.

Honolulu, Mar. 15, 1866. 48-tf

OLELO HOOLAHA!

Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.

Keena Oihana, Aukake 22, 1865.

Makemake i kanaka hana.

Ke makemake nei au e Hoolimalima i mau kanaka hana ma ka mahina Ko ma Halawa i e umi kanaka, i eono malama e noho ai. E haawi no au i ka uku kupono, me na dala ohi mua. KIMO PELEKANE.

Honolulu, Mar. 3, 1866. 46-1m

HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!

I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau

PAPALE HOU MAIKAI LOA!

A ME

NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!

no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.

M RS. J. H. BLACK.

Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-

OLELO HOOLAHA!

—A KA—

AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.

O KO HAWAII NEI PAE AINA.

No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o

KA MOKU KUNA HOU,

—KA—

"ONWA RD,"

LAM BERT, ke Kapena,

E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.

Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,

—KA—

"AL BERNI,"

E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.

Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.

KA MOKU KUNA

"ANNIE LAURIE,"

I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.

KA MOKU KUNA

"NE TTIE MERRILL,"

E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.

N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.

No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,

a ia JANION, Green & Co.,

33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.

OLELO HOOLAHA.

E HALAWAI ANA KA POE HUI O KA Ahahui Mahi ko o Lahaina, ma Honolulu, ma ke keena o SAMUEL SAVIDGE, ma ka Poaono, la 31 o Maraki, M. H. 1866, ma ka hora 10 o kakahiaka. Ua makemake ia e pau loa mai, oiai, he mau mea nui kahi e waiho ia mai ana imua o ka halawai.

Honolulu, Mar. 1, 1866. 46-5t

KA POE JURE MAOLI NO KE KAU O Aperila, e noho ana ma ka Hale Hookolokolo, Honolulu, ma ka Poakahi, hora 9, la 2 o Aperila, M. H. 1866.

W. P. Wood, John M. Kapena,

Keolaloa, (Sumner,) Wm. Buckle,

Nohea, J. Kahai,

Kapahukepau, John Alapai,

Jesse Aimoo, H. Kahanawai,

N. Nihi, Kalaauala,

Wm. H. Tell, Mose,

E dwin Hall, Kawainui,

W. N. Pualewa, Kalaau,

S. K. Kuapuu, Kawaihoa,

Kahalione, H. Kolomoku,

Kanamu, J. Papa.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie,

Hale Hookolokolo, 18 Mar., 1866. 48-2t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea kuleana iloko o ka waiwai o Peter Dach, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aeia, a pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Mahaloia, A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 28 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moowaiwai a A. Manaka a me Mrs. Wahineino, na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai paha i kahi kumu, ina he kumu oiaio ia, i ole e hookoia ua moowaiwai la, a e hoopau ia ka laua oihana.

A. M. KAHALEWAI.