Ke Au Okoa, Volume I, Number 51, 9 April 1866 — Page 1

Page PDF (1.32 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 51.}  HONOLULU, MONEDE, APERILA 9 , 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KENETE.

He Moolelo no Sekotia.

BUKE II.

MOKUNA III.

I ua poe koa nei i hala aku ai ma ke alanui okoa, holo pololei aku la o Kenete a komo aku la oia ma kekahi alanui e, a hoomau aku la no oia ma ia alanui i ka holo ana, a puiwa ae la oia i ka uwe a ke keiki iloko o ka puolo ana e lawe nei. A kaohi koke iho la oia i ka lio no ka lohe ana i ka leo o ke keiki e uwe ae ana iloko o ka puolo, a i kona wehe ana ae i ka puolo, ike iho la oia he keiki ko loko o ka puolo ana e lawe nei.

A no ka pouli loa, aole ia i ike pono loa i ka helehelena a me ke ano o ua keiki nei, aka, ua hoopahaohao ia ko Kenete manao no ua puolo nei no ke kaumaha a me ka palupalu i ka wa a ke kanaka i haawi mai ai ia ia, a i ka wa ana i kaohi ai i ka lio a nana i ua puolo nei, akahi no a maopopo he keiki ko loko o ka puolo ana e lawe nei. A akahi no hoi ia a kaohi i ka lio mai ka wa a ke kanaka i haawi mai ai i ua puolo nei, a hiki i na minute ana i nana ai i ua puolo nei.

A i kona ike ana i ka ukana oloko o ka puolo, hoomaka hou aku la ia i ka holo ikaika ana a ka lio e like me ka holo mua ana, pela oia i holo pololei a i kahi a ke kanaka i kuhikuhi mai ai ia Kenete. O ka uhi o ua keiki nei ana e lawe nei, he walaweta maikai i kinohinohi ia me na gula maemae loa. Ia wa, hoomanao ae la ia he keiki alii keia ana e lawe nei; a komo mai la ka manao kaumaha iloko o kona poo, me he aka la no na manu e lele ana maluna o na ululaau. Pela iho la i hiki mai ai ka manao kaumaha i kona poo, no ka maopopo ole o ke ano o ke kanaka i haawi mai ai ia ia i ka puolo, a no ka maopopo ole no hoi kekahi o na makua o ua keiki nei ana e lawe nei ma kona lima, oia iho la na mea i kaumaha ai kona manao.

Ua makemake no hoi o Kene te e nana pono loa iho i ke ano o ke keiki, he keikikane paha, a he ano kaikamahine paha, aka, aole nae e hiki ke nana iho, oiai, e ikaika loa ana ka holo ana a ka lio, a o kekahi kumu ia nana i hoopilikia i ka kakou kamalei. A no ka nui loa o ka leo o ke keiki ke uwe ae, nolaila, manao iho la o Kenete he keiki no keia ua akolu a aha paha makahiki, a i kekahi manawa, kahea ae la ke keiki i kekahi inoa wahine, aka, ua hoomau aku no o Kenete i ka holo ana a hiki wale i kona wa i lohe ai i kekahi leo e pa-e mai ana mamua pono mai o kahi a ia nei e holo aku ana.

A lohe aku la no hoi o Kenete i kekahi leo e kahea ana mamua pono oia nei e olelo ae ana, "Eia maanei ka mea a kakou e imi nei, eia ke halulu mai nei kapuai o ka lio." Ia manawa, hooikaika loa ae la o Kenete i ka hou ana ae i kona lio i na kepa ma ka aoao; a ike aku la keia i kekahi mea e pouliuli mai ana mamua pono mai ona, a halawai mai la ua kanaka nei me ia nei, a ninau mai la no hoi ia Kenete, "Owai ka hua kiai o keia po," ia wa a Kenete i lohe ai i ka ninau a ke kanaka i halawai mai ai me ia nei, hoomanao ae la keia i ka hua kiai a ke kanaka i haawi mai ai ia ia i ka puolo, a pane aku la ia i ke kanaka i ka hua kiai oia po, "O Galenakaila ka hua kiai o keia po."

A i ka lohe ana o ua kanaka nei, hookokoke mai la ua kanaka nei ia Kenete, a lohe aku la no hoi o Kenete i kekahi poe e kamailio mai ana, a halawai pu mai la lakou me Kenete. A lalau mai la kekahi o ua poe nei i ke keiki, a o kekahi hoi, olelo mai la ia Kenete e holo pu me lakou i kahi o na lio i hoomakau ia no Kenete a me lakou pu no hoi, a hoomaka aku la lakou i ka holo ana i kahi a ua poe nei i koi mai ai ia Kenete me ka wikiwiki loa, aka, ia lakou e holo ana, hoea aku la lakou i na palena o ke kulanakauhale o Edineboro iloko o na minute pokole loa, oiai, e puka ae ana ka mahina hiki aumoe me kona malamalama, a ike pono ia aku la na hale o ua kulanakauhale nei e waiho mai ana mamua pono o lakou.

A ike pono iho la no hoi o Kenete i kona mau hoa e holo pu ana me ia, aka, ia lakou i hoomaka mai ai ka holo ana, ua huna ia ko lakou ano mai na maka aku o Kenete, oiai e aaki ana no ka pouli iloko o na minute a lakou i hoomaka mai ai e holo. A o ka nui o kona poe e holo pu ana, he umikumamalua lakou, i hoonani ia me na lole koa maikai, a lako pono no hoi i na mea kaua; a ia wa no hoi, hoomanao ae la ia he poe koa keia no ke kanaka i haawi mai ai ia ia i ke keiki.

A nana hou ae la no hoi o Kenete i na hulu o ko lakou mau papale e pulelo ana i ka makani, ua hoonani ia me na gula, a o na kepa o lakou, he mau kepa gula ma ka hila o ko lakou mau kamaa buti, a maopopo iho la ia ia he poe Kinght lakou, (he ano alii no,) aohe lakou he poe no ka papa o ka poe haku (Lord) a no ka nui loa o ka malamalama o ka mahina, ike pono loa aku la o Kenete i ka helehelena pakahi o kela mea keia mea o lakou, he poe alii no lakou a Kenete i ike pinepine ia eia ma ka halealii o Galenakaila ma Edineboro i ka wa ona e noho ana malaila.

A hoomaopopo iho la o Kenete he poe hui keia no Lutera i ka wa a Galenakaila ko lakou poo, a maha iho la ia no ka ike pono ana ia lakou. A ma ko Kenete nana ana, a hoomaopopo hoi, na ka haku Dennuba i malama ke keiki, a he hoa'loha no hoi ka haku Denuba no Galenakaila, a hoomanao hou ae la no hoi o Kenete no ka lole walaweta i uhi ia i ke keiki, a me na koa Sekotia i hoohanohano ia me na kalaunu o ka lanakila.

A lana loa ae la ka manao o ka kakou koa wiwo ole ke keiki ana i lawe mai ai, a lilo i ua poe hui nei o Lutera, he keiki ia na ka Moi James V, aka, aole oia i ninau aku i ua poe alii nei e holo pu ana me ia. A nalu wale iho la no ia iloko o kona manao no na mea ana i manao ai mamua no ke keiki, a hoomanao ae la no hoi oia no Galenakaila, no ka olelo a laua i kamailio ai me ua makua hanai la o ua o Kenete, a komo mai la no hoi iloko ona ka manao kaumaha no ka holo pono ole o kana hana i hele mai ai mai o Galenakaila mai.

A manao iho la ia e hoowahawaha ana ua makua hanai la ona ina ia e lohe i kona lawe ana i ke keiki alii a haawi i ka poe hui o Lutera, no ka mea, aole ia i hele mai e hui me ua poe hui nei o Lutera, aka, holo pololei loa aku la lakou ma ke alanui e moe ana ma ka akau komohana o ke kulanakauhale, a hele mlie iho la lakou e hoomaha iki no na lio.

A ia lakou  hele malie ana, hoomamao aku la ua poe nei mai o Kenete aku, i lohe ole aku o Kenete i ka lakou mau mea e kamailio ai; a i ko Kenete mamao loa ana aku mai o lakou aku, pane ae la kekahi, "E ke alii Denuba, ua kaawale loa kakou mai ko kakou hoa mai," wahi a kekahi alii e holo pu ana, "e pono e koho kakou i makua hanai no ke keiki." "A owai o kakou e malama i ke keiki," wahi a ke kanaka e paa ana i ua keiki nei, "i hoolilo aku ai kakou i Moi no Sekotia nei, a ia nei no kakakou e hoomaopopo ae ai."

A kamailio hou ae la ka haku Denuda, "He oiaio, maanei io kakou e kuka ai e na alii koa ikaika; he manao paa anei ko oukou e ae mai ana ko kakou alakai mua o Galenakaila e hui mai oia me kakou i keia manawa ke hele aku kakou imua ona, e hai mai oe e ka haku Delakita i keia ninau." Ia manawa, pane mai la kekahi alii, "Ke manao nei au aole e ae mai o Galenakaila no na manao a kakou e noi aku ai ia ia, a ke manao paa nei no hoi au aole ia e ae e hoi hou mai i Edineboro nei e noho ai a hiki i kona haalele ana mai, oiai hoi, ua hoopau ae o LUtera i kona noho alii ana maluna o kakou, a ua koho hou ia i alakai no kakou."

A pane hou ae la ka haku Denuda, "E na alihikaua ikaika, ina io ua maopopo loa ia oukou, aole oia e ae mai e hui hou mai oia me kakou ma ko kakou nonoi ana aku ia ia e hoi mai oia ma kona kulana mua, alaila he makehewa ko kakou kamailio ana maanei me ko kakou hele ole aku a lohe pono i kana hoole ana mai ia kakou. A mai hea i loaa mai ia oukou na manao lapuwale e hapala mai i ka kakou kamailio ana?"

A pane mai la ka haku Delakita, "E ka haku Denuda, iloko o ka wa i hala ae nei, ua nonoi mai kekahi poe alihikaua e like me kakou nei ka nui a iloko o ka hui o ua poe alihikaua la, he poe alii nui kekahi me lakou, aka, aole nae ia i ae mai i ka lakou no i ana koaku ia ia, nolaila, aole no e ae mai ana oia e hoi hou mai ma kahi ana i noho mua ai," a kua ae la na alihikaua i ka olelo a ka haku Delakita."

A pane mai la hoi ka alihikaua e paa ana i ke keiki mamua o kona alo, "Aohe ano nui o keia hana a kakou maanei, o ka pono loa no, o ko kakou hele maoli no i keia manawa imua o Galenakaila; no ka mea, aohe poino e ili mai ana maluna o kakou ina kakou e hele aku a halawai me ia, aka, o keia kamailio ana a kakou maanei, he mea ia e holo pono ole ai o ka kakou kuka ana; oiai, aole kakou i hoomaka i ke kamailio pu ana me Galenakaila."

"Aole paha e nele ana ko Galenakaila hoihoi i ke keiki a Holyrood, no ka mea, ke noho nei no ia malalo o ke kumukanawai ikaika i haawi ia i hoopai nona, aole oia e hoi hou mai i Edineboro nei, a hiki i kona wa e make ai." Ia manawa, pane mai la o haku Muirfoot, "Ke ike maopopo nei au ina e hoole mai o Galenakaila i ka kakou mau mea e noi akua ai, alaila, e hoopau kakou i ko kakou manao ana ia ia e hoi hou mai i alakai no kakou.

"A ina ia e pane mai ia kakou me ka leo huhu, alaila, na'u no e hopu ia ia a hoopaa malalo o ko kakou mana, ina he hoa aloha i ae ole mai a kue i ka kakou mea e noi aku ai, e lilo koke no ia i hoa hakaka no'u a i enemi hoi no'u. Pela wale no e pono ai ia kakou ke hana, nolaila, e pono oukou a pau

e na'lii koa ikaika e lawe i ka'u mau olelo a malama."

Pane mai la ka haku Deliketa, "Ina o ko'u wa e lohe ai e hoole mai ana o Gelenakaila i ka kakou mau olelo e noi aku ai, alaila, owau o kakou ke hakaka mua me ia," "E na 'lii koa ikaika, ke kaena nei oukou ia oukou iho, ka haku Gelanakaila, oia kai komo mua i ka hale o Lutela, a o kakou he poe hou wale ae nei no. A me he mea la o Gelanakaila ko kakou makua. A no keaha la oukou i manao ai e kue aku ia ia?" wahi a ka haku Denuba.

Ia manawa, pane mai la ua alihikaua nei, he poe hoa'loha no makou nona, ina oia e ae mai i ka makou mea e noi aku ai, aka, ua kamailio hou aku no ka haku Denuda me ka hele malie o kona leo. Ia manawa, nonoi mai la kekahi o ua poe nei e waiho i ke kamailio ana, a na ka haku Maraki e wehewehe pono; a kahea ae la kekahi poe i ka inoa o ka haku Marraki, aka, aole nae i pane iki mai ia.

Ia manawa, pane mai la ua alihikaua nei, he poe hoa'loha no makou nona, ina oia e ae mai i ka makou mea e noi aku ai, aka, ua kamailio hou aku no ka haku Denuda me ka hele malie o kona leo. Ia manawa, nonoi mai la kekahi o ua poe nei e waiho i ke kamailio ana, a na ka haku Maraki e wehewehe pono; a kahea ae la kekahi poe i ka inoa o ka haku Maraki, aka, aole nae i pane iki mai ia.

Ia wa koke no, kaohi like iho la lakou i na lio o lakou, aka, o na olelo nae a pau a ua poe alihikaua nei, ua pau loa i ka lohe ia e Kenete; a hoomaka mai la kekahi alihikaua e ninau mai i ka kakou kamalei penei, "E ke kanaka koa opiopio, a ia i hea kou haku, no ke aha la ia i hui ole mai ai me kakou, a i hea oe i haalele aku ai ia ia?" A hoomaka like mai la na alihikaua a pau i ka ninau ana i ka kakou koa opiopio.

"Aole ka haku Maraki ko'u haku," wahi a Kenete, "aka, ua halawai nae au me kekahi kanaka loihi helehelena uliuli me ka hulu omaomao ma kona papale koa, a nana i haawi mai ia'u i ke keiki me ke kena mai ia'u e kau maluna o keia lio a'u e kau nei."A pane mai la no hoi ua alihikaua nei ia ia, "O ka haku Maraki no ia ka mea i halawai aku la me oe, a mahea oia i hele a, a pehea kou holo pololei ana mai a hui oe e ke kanaka opiopio me makou a hiki i keia mau minute a kakou e kamailio nei."

"E ke kanaka opiopio, e hai mai oe ia makou i ka haku Maraki; oiiai, ke hoopahaohao ia nei ko makou manao nona," wahi a ka haku Dalekita, "a kamailio aku la ka kakou koa wiwo ole imua o ka haku Dalekita no na mea e pili ana no ke kanaka i haawi mai ai i ke keiki ia ia. "Ia'u e ku ana mawaho loa mai o ka halealii o Holyrood wehe ia mai la ka puka nui o ua hale la, a i ka hamama ana o ka puka, ia wa, puka mai la ke kanaka a oukou e manao nei ka haku Maraki mailoko mai o na halealii la, a i kona halawai ana mai me a'u, haawi mai la oia i ke keiki ia'u. A ia wa no hoi au i ike aku ai i kekahi poe e holo mai ana mailoko mai o ua halealii la me na lama e hoomalamalama ana."

Ia wa, pane aku la o Dalekita, "Ina hoi he oiaio kau ike ana i na koa i ka puka ana mai, alaila, ke manao nei au na make oia i na koa i puka mai ai mailoko mai." "Aole ia i make," wahi a Kenete, "no ka mea, i kona wa i puka mai ai a haawi mai i ke keiki ia'u; ia manawa, ua kau ae no ia maluna o kekahi lio, a wehe pu ae la no hoi i ka pahikaua mailoko ae o ka wahi, a paa i kona lima me ka hoopili mai i ka lima e paa ana i ka pahikaua ma kona aoao."

"A ke maopopo loa nei ia'u aole i make ka haku Maraki, a ke manao nei no hoi au, aole i hele pololei ke alualu ana a na koa i ka haku Maraki, me he mea la ua hala loa aku na koa ma ke alanui okoa, a ke lana loa nei ko'u manao e halawai aku ana no kakou me ia ina e hoomau kakou i ka hele ana i keia po ma keia alanui e moe pololei nei," wahi a ka haku Dalekita. A ninau ae la no hoi na alihikaua i ka kakou kamalei, "owai oe e keia kanaka opiopio."

A pane ae la no hoi o haku Denuba, "ke manao nei au, ua ike au i keia kanaka opiopio mamua, no ka mea, ke hoomaopopo nei au i kona helehelena. Oiai, akahi no a ike pono loa ua haku Denuba nei i ko Kenete ano," no ka mea, ua ikaika loa ka malamalama o ka mahina maluna o na maka o Kenete, "ke ike nei au, ma o na lani la o Kenete no keia kanaka opiopio, ke keiki a ka haku Galenakaila i hanai ai i ka palena o ke ahonui," wahi a haku Delekata.

A pane ae la o Sir Heriot Mairfoot me ka leo nui, "Ina o ke keiki hanai keia a Galenakaila; alaila, ua hele mai nei keia kanaka opiopio e hoohalua ia kakou, a e hoolohe i na olelo a kakou e kamailio ai!" "e Sir Henry Roxburg, e hoomaopopo mai oe i ke ano o keia kanaka opiopio." A huli ae la o Sir Henry Roxburg, a nana ae la ia Kenete me na maka huhu, a pane aku la ia Kenete, "E ke kanaka opiopio, i helu mai nei anei oe e hoohalua ia makou?"

Ia wa, kaohi mai la ka kakou koa wiwo ole i kona lio, a huki ae la oia i kana pahikaua a wiliwili aku la imua o Sir Henry Roxburg, me na maka wiwo ole, a pane aku la oia imua ona, me ka olelo aku, "Aole au he kanaka hoohalua ia oukou, a ina he manao ko oukou e hoopoino ia'u, alaila, aole au e holo aku mai o oukou aku a hiki i ko'u mau minute hope loa o keia ola ana."

Alaila, komo iho la i ua poe alihikaua nei ka manao mahalo i ka kakou kamalei wiwo ole. A pane aku la o Sir Henry Roxburg, "e kali iki oe e ke kanaka opiopio," a hoomaka mai la o Sir Henry Roxburg, e uhau mai i kana pahikaua, aka, holo koke mai la ka haku Denuba; a papa mai la ia Sir Henry Roxburg, a hoopau ia iho la ka manao huhu o Sir Henry Roxburg. A huli like mai la na alihikaua a pau e nana ia Kenete, no kona wiwo ole iho.

A ia manawa, kamailio mai la ka haku Denuba ia Kenete, e hoopau i kona manao huhu no Sir Henry Roxburg, oiai, ua kuhihewa ko lakou manao he hoohalua ka Kenete hana i hui aku ai me lakou. A kamailio iho la ua poe alihikaua nei mawaena o lakou iho, e olelo ana no ka lohe ia ana o ka lakou ohumu ana e Kenete, no Galenakaila, a e manao ana no ua poe la o hai o Kenete i ka lakou mau olelo ia Galenakaila.

A ia lakou e kamailio ana, hooho ae la kekahi o ua poe alihikaua nei, i ka halulu mai o kekahi kapuai lio, mahope mai, e holo nui mai ana, a lohe like iho la ua poe hui nei a pau o Lutera, a hoopaapaa iho la lakou. E i ana kekahi poe, he nai loa ka poe e holo mai ana mahope o lakou, a o kekahi poe hoi, hookahi wale no lio. A i ka ike maopopo loa ana aku o lakou i ua lio nei e holo pololei loa mai ana i kahi a lakou e ku ana, a i ke kokoke ana mai, ike maopopo loa aku la ua poe alihikaua nei, o ka haku Maraki ua lio nei e holo mai ana, a hoomaopopo ae la no hoi o Kenete, o ke kanaka no hoi ia nana i haawi mai i ke keiki alii ia ia, a kahea aku la ua poe alii nei, e holo ae ua haku Maraki nei mamua pono mai o lakou, a i kona hui ana mai me ua poe alihikaua nei, hoomaha iho la lakou i na lio o lakou, a i ka maha ana o na lio, ia manawa, kahea ae la ka haku Denuba, e kau maluna o na lio, a holo koke aku me ka wikiwiki loa, i hiki koke aku i ka pakaua o Falaka, (Falkirk,) mamua o ka puka ana ae o ka la.

A i ko lakou holo ana, lilo ae la ka haku Maraki ko lakou alakai, aole i liuliu, hoea aku la lakou ma ke kapa muliwai o Alamona (Almond,) a au aku la na lio o lakou iloko o ka muliwai hohonu me ka noho iho no o ua poe nei maluna o na lio, aka, o na kahiko o ua poe alii nei, pau iho la i ka pulu i ka wai, a ia lakou e au ana iloko o ka muliwai, hoea hope mai la kekahi poe hui o ua poe nei ma kahi a lakou i hoomaka mai ai i ka au ana.

A o Kenete, oia mahope loa o ua poe nei, me kona kapa mau ano lole koa ole, aka, he ano maikai nae ke kapa o ka kakou kamalei i kinohinohi ia me na momi maikai a me na apana dala maemae loa, aka, aole nae e like aku me na kapa o ua poe alihikaua nei e hele pu nei me ka kakou koa wiwo ole; aka, ua hoomau aku no ka holo pu ana o Kenete me ua poe koa nei, a hiki wale i ka pae ana ma kekahi aoao o ua muliwai nei, a i ko lakou kau ana ma kela kapa o ka muliwai, ia manawa, hooho ae la ua poe alihikaua nei me ka leo olioli me ka huro ana.

A o ke kumu nui o ko Kenete hoomau loa ana i ka hele me ua poe alihikaua nei, no kona lohe ana i ka ohumu o ua poe nei e hui ana no lakou me kona makua hanai, ina e ae aku o Galenakaila i ko lakou manao. A o na kumu iho la no ia o Kenete i hoomau ai i ka hele pu ana me ua poe alihikaua nei; aka, aole i paa ko Kenete manao e ae ana o Galenakaila ina e noi aku lakou ia ia, a ua maopopo ia Kenete e huli ana ua poe alii nei me kona makua hanai, oia hoi o Galenakaila; a ua paa no hoi ka manao o Kenete, aole ia e haalele i ka poe alihikaua ana e uhai nei me kona haalele ole ia lakou.

MOKUNA IV.

NO FALAKATA A ME SALATINA.

Ua nui na mile i hala mahope o keia hele ana a ua koa wiwo ole nei a kakou me na alihikaua, a ua hala loa aku la ka muliwai Alamona i hope, a ke aneane hiki aku nei ka kakou kamalei i ka pakaua o Falakata, aka, ua ane maloeloe loa na lio a lakou e kau ana, a ua pau ko lakou holo ikaika ana. Ia manawa, nonoi mai la na alihikaua i ka haku Maraki e hai aku ia i ka moolelo o ka lilo ana mai o ke keiki alii ia ia, aka, pane mai la ka haku Maraki, "E waiho ka hai ana aku i ka moolelo a hiki i ka pakaua o Falakata."

A o ke keiki alii, ua pahuia loa oia i ka hiamoe ma ke alo o ka haku Denuba; a no ke koi ikaika loa aku o na alihikaua e hai aku ka haku Maraki i ka moolelo, nolaila, kamailio mai la oia imua o lakou i na mea ana i ike ai iloko o ka halealii Halyrood, "Inehinei, ua hai aku au ia oukou no ke ano o ka halealii Holyrood; ia'u i hele aku nei a komo iloko o ka halealii Holyrood i keia po, ua hoomaka ko'u komo ana mai ma ka rumi e moe ana ke keiki, ua hiamoe loa ua keiki alii nei, a o ka makua hanai hoi, ua hele aku ma kekahi rumi okoa aku, aka, aole nae i ki ia ka puka.

A o ka wahine alii nana e malama ke keiki, ua komo aku iloko o ka rumi hookipa kahi i noho ai, a o ke keiki alii wale no ke moe

ana iluna o kekahi wahi moe gula i hoomaemae ia a maikai, aka, i kuu komo ana iloko o ka rumi, ua hele malie loa ko'u hehi ana maluna o ka papahele, i uhiia i na lole walaveta maikai. A i kuu hapai ana ae i ke keiki, ua wahi ia i ka lole walaveta, ia wa koke no au i puka mai ai iwaho; a hoi ae la ka wahine nana e malama ke keiki, a ike iho la ia ua lilo ke keiki, ia manawa, lohe aku la au i ka leo o ka wahine e kahea ana, ua lilo ke keiki, aka, holo mai la au a puka ma ka puka pakaka.

A lohe aku la no hoi au i ka halulu o na puka nui, a lohe pu aku la no hoi au i kekahi poe e olelo ana, ua lilo ke keiki alii ia Henry VIII., o Enelani; a o kekahi poe hoi, e olelo ana, ua lilo i ka poe koa o Geremania a me Farani. Aka, i kuu puka ana mai a ku mawaho o ka puka pakaka, ike aku la au i kekahi kanaka opiopio e ku mai ana ma kahi e aku, a kahea aku la au ia ia e hele mai imua o'u.

A i ko'u ninau ana aku ia ia, hai mai la ua kanaka opiopio la ia'u, no ka ohana ia o ka haku Galenakaila, ia wa no, haawi aku la au i ke keiki ia ia, a kena aku la au ia ia e holo pololei a hiki ma ke kihi o ke alanui, alaila, huli ae i ka Akau, a malaila e holo pololei ai. A o ko'u holo aku no ia ma ke alanui okoa; ia wa, pane aku la ka haku Delekete, "no ke aha la kou mea i hookokoke ole aku ai i ko kakou mau koa ma ka puka o ka pakaua o ka hale alii o Holyrood, i puka koke mai no la hoi paha oe, e ku aku ana lakou, alaila, loaa no la hoi kou poe kokua."

Ua ku aku no lakou ma kahi mamao loa aku, no kuu manao o ike ia mai makou e na koa o ka pakaua o Holyrood, wahi a ka haku Maraki, "i ko makou manao wale ana, ua halawai oe me na koa i alualu aku ai ia oe, a ua poino la kou ola," wahi a ka haku Sir Henry Roxbury, "Heaha la ko oukou mea i ike ai, ua alualu ia mai au e na koa o ka pakaua o Holyrood?" wahi a ka haku Maraki, "i lohe mai no hoi makou i ke kanaka opiopio au i haawi ai i ke keiki," wahi a ka haku Denuba.

"Pehea la kou alualu ana ia e ua poe koa la i kou wa e holo ana i kahi o kou poe koa," wahi a ka haku Dalekita. "Ua holo pololei aku au i kahi e ku ana ua poe koa la, a alakai aku la au ia lakou ma ka puka Canongate, a i ka hiki ana o makou malaila, ua kauoha aku au ia lakou e mahele i elua papa, a holo aku la lakou ma kekahi aoao, a haalele no hoi au ia lakou; a hoi loa aku la au i ko'u hale, a kau hou maluna o keia lio, a holo loa mai nei au e hui pu mai me oukou," wahi a ka haku Maraki.

Pane aku la ka haku Dalekita, "A o na lio i hoomakaukau ia nou a me makou i kahi a kakou i manao ai e halawai, ua haalele loa aku no makou, a ua wikiwiki loa ka makou holo ana mai, a he mea e loa ka ikaika o kou lio i alualu mai nei mahope o makou." A kahea ae la ua haku Maraki ne, "E wikiwiki kakou, no ka mea, ke aneane aku nei e ao, nolaila, e waiho ka kakou kamailio ana a hiki i Falakata; a ke lana nei ko'u manao, e hiki koke no kakou i ka pakaua mamua o ke ao ana."

A hoomaka hou aku la ua poe alihikaua nei i ka holo ana, i honi koke aku i na ea oluolu o ka pakaua o Falakata, aole i liuliu ka holo ana aku a ua poe alihikaua nei, komo aku la lakou iloko o ke kulanakauhale, a hele pololei loa aku la no hoi ma ke ala e moe pono ana i na halepule o ua kulanakauhale nei, kahi hoi a ka poe alihikaua e walea ai i ke ahe mai a ka makani, e lawe pu mai ai i ke ala o na pua, i hoouluia e na kaikamahine alii o ua kulanakauhale nei, a hoomau aku la no ko lakou hele ana a hiki i ka halealii Callender, a o ua halealii nei, aia no kona wahi e ku ana ma na palena o ke kulanakauhale.

A o ua hale alii Callander nei, no ka haku Linlithgow, a i ka hiki ana aku o u ua poe alihikaua nei i ka hale alii Callander, hookipa oluolu mai la ka haku Linlithow i ua poe alii nei, o ua haku la, oia no kekahi hui o ua poe alihikaua nei. A i ka hookipa ana o ua alii mea hale nei i na malihini iloko o ka hale, alaila, nonoi mai la ia i ua poe nei, e hai aku i ka lakou hana i hiki aku ai, a hai aku la no hoi lakou i ko lakou moolelo i ua haku Linlithgow nei.

A i ka lohe ana i ka moolelo o ua poe alihikaua nei, no ka lawe ana mai a lakou i ke keiki alii mai ka hale alii Holyrood, nolaila, mahalo mai la oia ia lakou, no ke akamai a me ka makau ole o ka haku Maraki i ke kii ana i ke keiki iloko o ka hale alii, o ka hora akahi ia oia po, i ka wa a lakou e noho ana iloko o ua hale ali Callander nei; aka, o ka Lady a ka haku Linlithgow, ua komo ia kona kino holookoa e ka makau, no ka lohe ana i ka moolelo mai ua poe nei nana i hai aku ai imua o kana kane. A haawi mai la no hoi ua haku mea hale nei i mea ai na ua poe alihikaua nei, a ai pu iho la ka kakou koa wiwo ole me ua poe alihikaua nei. A maha iho la hoi ka eha o ko lakou mau kua, no ka noho ana maluna o ka lio, ia lakou i

holo mai ai, a o ka nui o na mile i hala, aole i kanamai, he iwakaluakumamaha mile i hala mahope.

A i ka pau ana o ka lakou paina ana, hoomakaukau mai la na kauwa a ka haku Linlithgow, i mau lio hou no ua poe alihikaua nei a me Kenete, mai loko mai o ka hale lio o ua haku nei nona ka hale alii Callander, a i ka lawa pono ana o lakou i na lio, mai ua haku la nona ka hale alii, kau ae la ua poe alihikaua nei a me Kenete, a haalele iho la i ka haku Linlithgow, a hele aku la lakou maluna o na puu a iho aku la ma na awaawa, a hala iho la i hope o Falakaka, a hoomau aku la lakou i ka hele ana imua.

A ia lakou e hele ana maluna o na puu, a iho ilalo o na awaawa, aole no i ala iki ae ua keiki alii nei mamua o ke alo o ka haku Denuba, a hiki wale i ke komo ana iloko o ka ululaau. O ka loihi mai Falakaka aku a hiki i Salatina, he umikumamalua mile wale no ka loa; aka, ia lakou e hele ana iloko o ka ululaau, puiwa pinepine loa na alihikaua i na kia o ka nahelehele, no ka halulu mamua a mahope o lakou, a o ua ululaau nei, he wahi ia i maa i ka hele ia e ua poe alihikaua nei, i ke alualu holoholona.

A i ka hora ekolu o ua po nei, puka aku la lakou mawaho o ka ululaau, a ike ia aku la e lakou na hale e keokeo mai ana, oiai, e mau ana no ka ikaika o ka mahina. A holo aku la lakou malalo o ka aoao o kekahi puu, a iluna o ua puu nei, e ku ana kekahi hale nui, a oia no hoi ka hale alii o Salatina; a ka, ia lakou e holo ana ma ka aoao o ua puu nei, a hoomaka aku la ka mahina e kapoo, a i ke kapoo ana aku o ka mahina, a poele ka lani i na ao hakumakuma, a nalowale aku la na hoku no ka paa i na ao, aka, ua pilikia loa nae ko lakou hele ana no ka pouli, aohe ike pono ia iho o ke alanui.

Aka, o ka haku Denuba, haule loa aku la ia mahope, a hala aku la hoi kekahi poe mamua, a o Kenete hoi, oia no ia mahope kahi i holo aku ai; a i ka ike ana ae o ka haku Denuba ia Kenete, alaila, kaohi mai la ka haku Denuba i kona lio, a hele malie iho la oia, aka, hala loa aku la na alihikaua mamua, a hoomaka ae la ua haku Denuba nei e ninau ia Kenete, "Aole anei o oe ke kanaka opiopio i hoopaa ia ma ka pakaua o Alanadela?" Ia manawa, pane mai la ka kakou kamalei, "Owau ke kanaka i hoopaa ia iloko o ka pakaua o Alanadela, a ke manao nei au, e oluolu paha oe ina au e hai aku i ko'u moolelo ia oe no kuu hoopaaia ana i ka pakaua o Alanadela."

"Ae," wahi a ka haku Denuba, "he oluolu loa au ke lohe ponoi mai ia oe mai, no ka mea, he nui na mea i lohe ia nou mai kekahi poe mai, he nui no hoi ko makou aloha nou no ka loheia mai o kou moolelo; a ua mahalo loa no hoi au ia oe no kou hui ana mai me makou i keia po, a ke kaumaha nei ko'u manao no ko Sir Roxburg mau olelo imua ou, a me kona manao e hoeha au ia oe me ka maka o ka pahikaua."

Ia manawa i pau ai ka ka haku Denuba kamailio ana, pane aku la o Kenete, "He oiaio, ina aole oe e uwao mawaena o maua, no ka mea, ua pii mai ko'u huhu a aneane e haalele mai i ka noonoo kanaka." "Ua maopopo ia'u, ua aneane no o Sir Roxburg e uhau aku ia oe, aka, i ko'u manao ana, aole e pakele ia oe, no ka mea, ma kau wili ana mai i kau pahikaua imua o Sir Roxburg, ua weliweli loa au, nolaila, he makehewa loa ko Sir Roxburg ku ana mai imua ou, no ka mea, ua ike aku au i kana paa ana mai i kana pahikaua aole i makaukau no ka hakaka ana," wahi a ka haku Denuba.

A pane aku la o Kenete, "Ke manao nei au, aole paha o'u pono ina e lohe kuu makua hanai, no kuu hele ana mai nei i keia po me ka holo pono ole o kau mea i hoouna ia mai ai e ua makua hanai la o'u, oia hoi o Galenakaila." "Pela kou manao," wahi a ka haku Denuba, "Ae, o ko'u manao paa io no ia, e hoowahawaha ia ana au e ka haku Galenakaila no ka holo pono ole o ka'u mea i hele mai ai mai kona alo mai, a pehea la auanei au e pono ai ke hui aku me oukou, no ka mea, aole oukou malalo o ka malu o ka haku Galenakaila," wahi a Kenete.

Ia wa, holo malie loa aku la ka haku Denuba me Kenete iloko o kekahi mau minute pokole, pane aku la no hoi o Kenete i ka haku Denuba, "Ke manao loa nei au i ko kakou hoomaka ana mai i ka holo ana a hiki i keia mau minute pokole a kaua e hele nei, a me he mea la, ua aneane haneri paha ko'u hoomanao ana i na ninau a oukou i ui mai ai ia'u." Aka, aole nae i pane mai ka haku Denuba i ka kakou kamalei, a pane hou aku la no o Kenete.

"E ka haku Denuba, ke makau nei au no kou holo pu ana me a'u, aka, ke mahalo aku nei au ia oe no kou oluolu ia'u, a ua maopopo no hoi ia'u kou ano ahonui ko'u, a ke manao nei au he hiki no ia'u ke haalele i ko'u hele pu ana me oukou i keia po, no ka mea, aole keia o ka'u hana i hele mai ai, aka, aole e hiki ia'u ke haalele i ke kokua ana ia'u," wahi a Kenete, "a hookahi a'u mea e pane aku ia oe, he aa no anei oe e hoihoi hou aku i ka pakaua o Holyrood i keia keiki, ina au e haawi aku ia oe?" "Ae, he lana loa ko'u manao e hoihoi hou i ke keiki i ka hale alii Holyrood, ina oe e haawi mai i ke keiki e hoihoi i kahi o kona makua."

(Aole i pau.)