Ke Au Okoa, Volume I, Number 52, 16 April 1866 — Page 1

Page PDF (1.27 MB)

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 52.}  HONOLULU, MONEDE, APERILA 16 , 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KENETE.

He Moolelo no Sekotia.

BUKE II.

Ia wa, pane mai la o Kenete, "A ina au e hoi hou me ke keiki, alaila, e hele loa no au ma ke ala a kakou i hele mai ai me ko'u kipa ole i ka halealii Callander, no ka mea, he makemake loa au e hoi i Edineboro mamua o kuu hele ana i ka halealii a kakou e manao nei e hele, no ka mea hoi, aia no i Ediheboro kahi i hookahua ia ai ko'u manao no ka'u oihana i hoouna ia mai ai e kuu makua hanai e ka haku Galenakaila, ka mea hoi nana i hanai ia'u i ka palena o ke ahonui; a o ko'u manao mua iloko o na hora a kakou i hele mai nei, ua lana mai ko'u manao e hoi no au i Edineboro."

"Ea," wahi a Denuba, "o ka hiki aku no hoi koe o kakou i ka halealii, nolaila, e hoomanawanui loa no kaua a hiki i ka hale, no ka mea, o ke ao ae no hoi koe; a ke paa loa nei no kou manao e hoi oe i Edineboro.''

I mai la o Kenete, "He hiki no ia'u ke hoi hou i Edineboro iloko o nei mau hora i koe, a ke manao nei au, aole e ao hiki hou au i Edineboro, no ka mea, ina oe e hoomanao ae i ka loa mawaena o Ladana a me Dumfries, me he mea la elima la e hele ai mawaena oia wahi, aka, i ko'u hele ana ua hiki no ia'u ke holo i elua hora mawaena o ia wahi. A o ka loa o keia wahi a kakou i hele mai nei, he hiki no ia'u ke hoi mai ia nei aku a hiki i Edineboro iloko o na hora ekolu."

Ia wa, olelo mai la ka haku Denuba, "E holo mai oe a pili ma ka aoao o ko'u lio," ia manawa, holo aku la ua Kenete nei a pili ma ka aoao o ka lio o ka haku Denuba, a hoomaka aku la laua e holo ikaika i loaa koke aku ai na alihikaua, a halawai koke aku la laua me ua poe alihikaua nei, a holo like aku la lakou a hiki pono iluna o ka puu, kahi e ku ana ka halealii Salatina.

A ia lakou nei i maalo ae ai mawaho o ka puka nui o ua halealii nei, pane ae la ke alakai, "e, ua paa ka puka," aka, hele aku la lakou nei a ku iho la ma ua puka nei, ia wa, lele iho la kekahi alihikaua, a wehe ae i ka puka a hamama, a i ka nana ana aku o lakou aohe a mai o ke kukui o ka rumi kiai, aole no hoi he wahi leo hookahi i lohe ia aku e pane mai ana, aka, ua mehameha loa ia hale nei, mai loko no a waho, aohe mea kiai e ku ana ia manawa.

I ka ike ana mai o na poe alakai o ka aoao Lutera i ke ano mehameha o ka pakaua, huki mai la lakou i ke kaulawaha o ko lakou mau lio me ke ano kahaha nui loa, oiai, aohe mea i puka mai iwaho e hoolaulea aku ia lakou iloko o ka pakaua. Manao iho la lakou, heaha la ke ano nui o ke kumu i neoneo ai ua pakaua nei, me he kula lele pueo la ka neoneo.

No ka hamumu ole mai o kau wahi leo, nolaila, kahea ae la ka haku Maraki, "Imua e na kanaka koa o Sekotia nei!" A ia wa, i hoopau ia ae ai ka hauwalaau ole o ka pakaua, a lohe ia aku la ke kamumu o na kapuai lio iloko o ka pakaua. I ko lakou komo ana aku no hoi iloko o ka pakaua, aohe poe kahu lio i puka mai iwaho, kahea ae la ka haku Maraki me ka leo nui i kekahi mau kahu lio e puka mai iwaho. Alaila, puka mai la eono paha mau kauwa; me ko lakou mau helehelena i kahakaha ia e ka makau a me ka eehia, a i ko lakou kokoke loa ana mai i ua poe alii nei, ua hoopau ia ae ko lakou makau nui, a alakai aku la kekahi mau kauwa i na lio iloko o na hale lio, a o kekahi poe hoi, alakai aku la lakou i na malihini alii iloko o ka rumi nui o ka pakaua.

Hai ia aku la i ke Kiaaina o ka pakaua ia Sir. Nenian-Melivila i ka hiki ana aku o na koa alakai o ka aoao o Lutera, a i kona lohe ana ua hiki aku lakou, aole no hoi ia i hoolioli ole ia, oiai, oia kahi ma ua aoao hookahi la. I kona halawai ana mai me lakou, hai mai la ia i kona olioli, no ko lakou lawe ana mai i ka Moi opio, aole nae ia i manao oia iho la ka po a lakou e hiki mai ai, a e hooko ia ai hoi ka mea a lakou i noonoo mau ai e hooko.

" Sir. Melivila,'' wahi a ka haku Maraki, "o makou o ka poe e noho mau ana iloko o na kaiaulu o Edineboro, a ua ike lea no hoi i na kaao hookau o ke ano o ka pakaua nei, aole makou i lawe mai iloko o ko makou poo i na wa e hiki mai ai ua mau mea hoomaka'uka'u nei. Aohe mea o makou i hoomanao i na mea e hanaia ana ia nei i keia po; aka, iloko o ka hopuhoualulu, ka wikiwiki o na mea a pau a makou i manao ai e hooko ia, nolaila, aohe manawa e hiki ai ia makou ke hoomanao ae. Aole loa, a hiki wale i ko makou hiki ana mai nei, a ike makou i na ipuka o ka pakaua e waiho lahalaha hamama ana—."

"E waiho i keia kamailio a kakou," wahi a ka haku Dalakita, "ka mea pono ia kakou e hana ai i keia wa, o ke kukulu i mau koa kiai ma ka ipuka o ka pakaua, i mea e pakele ai ko kino o ke alii opio."

"O na alihikaua ikaika a pau loa o Sekotia nei,'' wahi a Sir. Melivila, "aohe hookahi o lakou e aa ana e ku i mau koa kiai ma ka ipuka o ka pakaua nei i keia po. Aohe no hoi he kupono e pani ia na ipuka o ka pakaua i keia po, no ka mea, he mea mau ma ka pakaua nei o Stirling e mau ka hamama ana o ka puka, mai kana poo ana o ka la, a hiki wale i ka puka ana mai. No keia po hookahi wale no nae."

No keia mea, pane mai la kekahi mau haku e ae i ka i ana mai, "Ua maikai ka olelo a ke Kiaaina, E pono kakou e hoi e hooluolu ia kakou iho, i hiki ai ia kakou ke hooko pono i ka kakou mau hana o ka la apopo, ma ka huki ana i ko kakou mau hae maluna o ka pakaua o Stirling nei."

Pane mai la hoi ka haku Dalakita, "E hoi no oukou e moe, ina he makemake io ko oukou, aka, owau nei la, aole e waiho iki ana ko'u poo maluna o kuu uluna i keia po, no ka mea, ina e mau ka hamama o kela mau puka, aole e hiki iki ia'u ke moe. He mea pono i kekahi mau mea o kakou ke ku kiai, aole anei hoi he aa o ka puali koa e ku kiai."

"Ua hoea mai nei anei na uhane?" wahi a kekahi o lakou, me ke ane haalulu, a i ke Kiaaina keia ninau ana aku. Pane mai la o Melivila, "Aohe i ike pono ia, no ka mea, aohe mea i kiai aku nei—.''

"Ua oki keia hoopaapaa ana," wahi a ka haku Dalakita, me ka hue mai i kana pahikaua mai kona waihona mai, ''aole e hiki i kekahi mea hoomaka'uka'u ke kue mai ia'u mai ko'u hooko ana i ka'u hana. Ina aole e hele kekahi mau mea o oukou e kiai, owau wale no ka'u e aa nei e hele e kiai ma ka ipuka o ka pakaua.''

"Owau pu kahi e hele pu me oe," wahi a ka haku Roxburgh.

"a owau kahi," wahi a ka haku Maraki. "A owau hoi ka ha," wahi a kekahi alii iho, o Sir. Heriota Muifuta kona inoa.

O keia mau alii a i eha, o lakou kai lalau aku i ka lakou mau pahikaua, a hele aku la lakou a ku ma ka ipuka o ka pakaua, elua ma kela aoao keia aoao, me ka waiho hoohamama i na pani puka, a aohe hoi he wahi ihoiho kukui e hoomalamalama mai ai i ka lakou ku wati ana.

I ka hala ana aku o kela poe alii e kiai, olelo ae la kekahi o ka poe i koe iho, "E pono paha ia kakou ke hoi e hooluolu ia kakou iho. Ua manao ia e pono me ka haku Denuba e moe ai ka Moi opiopio ia po, a hiki wale i ka wa e loaa ai kekahi mau mea nana e malama oluolu pono i ke ola o ke keiki. Ua nana pono loa o Kenete i ka rumi i hookaokoa ia no ka haku Denuda; a he wa pokole no mahope iho, puka mai la ia mai kona rumi mai, a hele aku la ia me ka palanehe loa i ka rumi a Denuba e moe ana.

Aka, mamua o ko kakou hahai ana aku ia Kenete, e pono paha makou e hookaulua iki aku ia oukou ma ka waiho iki ana aku ia Kenete, a e kamailio ae kakou no ke Kaao o ka pakaua o Stirling.

MOKUNA V.

KA MOOLELEO O KA PAKAUA O STIRLING.

He keneturia paha mamua ae o ka wa a makou e kakau nei i keia moolelo, o Sir. Aleberika Rutevena ke Kiaaina o ka pakaua o Stirling ia manawa. Ua kaulana kona inoa ma o a maanei o ka aina, no ka nani o kona oiwi a me kona akamai ma na mea kaua a pau. Iloko o na makahiki opiopio wale he umikumamaiwa, ua kaulana kona inoa ma na hoouka kaua me ka poe Beritania, a i ka iwakaluakumamalua o kona mau makahiki, ua hoolilo ia oia i Knight he koa kaulana, eha a elima mau makahiki mahope mai oia wa, ua hoolilo ia oia ke Kiaaina o ka pakaua o Stirling.

I kona noho alii ana maluna o ka pakaua, ua hoomau no oia i ka noho'na o na kauwa a ke Kiaaina kahiko i make malalo o kona malu, a mawaena o na kauwa kekahi keiki ui opiopio, o Alberic Raymond kona inoa —a o kana hana he mea lawe paleumauma. I ka noho alii ana aku o Alberic Rutavena, he umikumamahiku wale no makahiki o ua Alberic Raymond nei, a ina wa a pau loa a ua Rutavena nei e holo lio ai iloko o ke kulanakauhale o Stirling, ua ukali pu mai no hoi ua Alberic Raymond nei i kona haku.

He wahi moolelo uuku kahi e pili ana i ua Alberic Raymond nei. I kona noho ana mai me kona haku mua, he kulana haahaa loa kona, oia hoi he wahi keiki kokua i ke kanaka palaki lio oloko o na hale lio o ka pakaua o Stirling; a ma kona hoolohe a malama pono hoi i na kauoha i hai ia aku ia ia, ua pii malie ae ia mai kona kulana haahaa loa mai a hiki wale i kiekiena o kahi ana e ku ana. I kona hiki ana nae i ke kulana ana e ku ana, ua haaheo loa oia me ka noonoo ole i kona kulana kahiko he ilihune. Aole no hoi i ike ko ia nei mau makua, aohe no hoi he poe e ae i ike i na mea e pili ana i kona ohana.

Oia iho la ke ano o Raymond St. Clair, ke kauwa nui a koikoi hoi a Alberic Rutavena o ka pakaua o Stirling. Aole i liuliu loa,

ua komo mai la iloko o ke Kiaaina opiopio ka punahele o ua kauwa nei. He kakaikahi loa ka hele pu ole o ua kauwa nei, me kona haku. Ma na uhai holoholona ana a ka haku Kiaaina mawaena o na puu uliuli o Stirling—ma na heihei waapa maluna o ka muliwai o Forth—ma na kaua kukuluaeo, ina paha ma ka pakaua o Stirling a me kekahi mau pakaua e ae o kekahi o na alii e pili koke mai ana—a ma na ahaaina lealea, a ma na wahi no a pau loa, he kakaikahi ka wa e haule ai o Raymond Sr. Clair.

Pela ka noho ana a hala hookahi makahiki; ia manawa, ua hookahaha ia ka manao o na wahine koikoi o ke kulanakauhale o Stirling no ka opiopio, ui, nani na heleheleha i ka nana aku, a aohe nae he imi i ko koolua noho nona oloko o ka pakaua, a i ole hoi ia, kiola wale aku no la hoi ia ia iloko o na mokupuni o ka hooipoipo me kekahi mea aku, oiai, ua nui loa na makuakane i hoopomaikai ia me na kaikamahine nohenohea wale luna, a he olioli no hoi paha ko ia poe makuakane e mare mai ka lakou mau kaikamahine me ke Kiaaina o ka pakaua o Stirling.

O ka oiaio maoli o Al beric Rutavena, ke Kiaaina opio o ka pakaua o Stirling, aole oia i hookupapa ia mawaena o ka poe hupo a puni wale ana i na mali leo, a me na olelo hoohaihai a ka poe o ka aoao palupalu. Aohe no hoi ona hiaai wale aku i ka muimuia nohenohea mai a na ula wena iluna o na papalina o na kaikamahine a Ewa. He mea mau a he kakaikahi wale no paha ka poe o ka honua nei i mahalo ole aku i ka hana akamai a ke Akua, oia hoi ka wahine; aka, aole nae i komo mai iloko ona ka manao hupo i komohia iloko o kekahi poe, me ke pelu ana iho i na kuli imua o ka wahine, a hoohiki iho la ma na hoku o ka lani, e lilo ka mea o ka aoao palupalu i hoa kui lima, a i hoa kui pua hoi o na ahua o Kaana, no keia noho inea ana, no ka wa pokole a naue aku i ke ala molia a Kane.

Aka, iloko o kekahi.mau la mai mahope, ua ku ia mai la ua Kiaaina opio nei e kekahi mau manao uiha. Haalele mai la kona mau manao olioli ia ia, a huli mau aku la i ka noho'na neoneo oloko o kona rumi, a hoomaka mai la ia e hookae i ka launa ana aku me ka lehulehu, a o kana punahele pu no hoi kahi o Raymond St. Clair, ua hookae pu mai no oia ia ia.

O keia kahuli ano e ana o ka manao o Alberic, aa ike ia mai la e kela mea keia mea, a ua kahaha iho la ka manao o kela mea keia mea i ke kumu nui i hookae ai ia i na mea a pau. Manao iho la na wahine o Stirling, ua noi aku paha ia i ka lima o kekahi wahine no ka mare ia, a ua hoole ia mai oia, a oia paha ke kumu nui o kona kaumaha. Manao iho la lakou, aole paha oia i aloha i kekahi wahine i mare ia i ke kane i na wa a pau. Heaha la auanei ke kumu o kona maua ana?—Heaha la auanei ke kumu; oiai ua hala ae he mau pule a he mau mahina; aohe ona ike ia ma na huikau ana e pipili mau ai i na la i kunewa hope ae.

Hele mai la na pule, na mahina a lele aku la maluna o na eheu mama o ka manawa, a hala ka makahiki hookahi, ua mau no ka noho'na maua o ua alii Kiaaina nei. Ua hoomau no ia i kona noho neoneo ana, aole maloko wale o ka mehameha o kona rumi, aka, ua ike ia oia e hele hookahi ana me ka auwana wale maloko o na ululaau, mai ka puka ana mai a ka la a hiki wale i ka liula. O i noho wale kana kauwa, a o ka maliu ole mai o ua haku nei ona, ua ano ehaeha iho la kona manao, no ka mea, aole ia i ike i kana mau hana ino ana i hana aku ai i kona haku; nolaila, i kekahi la, hoolei iho la oia i kona mau kuli iluna o na honua, a imua hoi o kona haku, a i aku la ia penei:—

"E kuu haku a'u i aloha nui ai! heaha la ka'u mea i hana aku ai ia oe i kue mai ai oe ia'u, me he malihini e loa la hoi au ia oe i keia wa—owau nei la au i aloha nui ai, a i hoopunahele ai hoi i na la o kou noho mua ana mai. A i keia wa hoi, ke ike nei au ua hoowahawaha mai oe ia'u! A no ke aha la ke kumu o keia mea?"

Na keia mau huaolelo i hoalaku mai i kona puuwai no na hana maikai a pau loa ana i hana aku ai i kana kauwa opiopio, a ku ia koke mai la no hoi iloko ona ka manao, ua hana ino aku ia i kana kauwa opiopio, a no ia mea, olelo aku la ia penei—:

"E Raymond, ua hana hewa aku au ia oe, no ko'u hookae ana aku ia oe e kuu punahele; aka, aole nae au i ike mua i ka hewa oka'u hana, a akahi wale no i keia wa. Na kau mau huaolelo i hai mai ia'u i ka hewa o ka'u hana ana. E noho iho ilalo e Raymond—a e hoolohe mai i ka moolelo o ko'u kaumaha ana. I kekahi la, hookahi makahiki ponoi i hala ae nei, ia'u e holo hookahi ana owau wale no, no ka mea, ua hoouna aku au ia oe i ka pakaua o Falakaka—halawai mai la au me kekahi wahine nani loa, aohe huaolelo a kanaka nei, e hiki ai ia'u ke hahai aku i kona nani launa ole. Oia wale no ke ku ana ma kahi oneanea, e nana ia i ka waiho lahalaha o ka aina mai o a o.

"I ko'u ike ana aku ia ia, holo aku la au a lele iho la mailuna mai o ko'u lio, a kukuli iho la au imua o kona alo, me ka haawii aku i kekahi mau huaolelo hooluolu ia ia, aka, aole oia i maliu mai ia'u. I kuu lalau ana aku i kona lima, aia hoi, nauki iho la ia no ke ano o ka'u hana imua ona, aka, hoomalimali aku la au ia ia. Hahai aku la au ia ia i ka aa launa ole a ke ahi o ke aloha iloko o ko’u puuwai no kona nani launa ole.

"Hoolohe mai la ua kaikamahine nei ia'u a pau, olelo mai la ia, he wahi kaikamahine ilihune wale no oia, a olelo mai la no hoi kela, he kanaka waiwai au ma ke ano o ko'u lole komo. Ma ia mea, ua kahea ia mai la ko'u mau manao e na ano o ko maua mau kulana, nolaila, haalele aku la au i ua kaikamahine nei, me ka haawi aku i ko'u aloha hope loa ia ia—aia hoi, holo aku la au ma kahi e.

"No ia mea, loli ae la ko'u mau manao, mai ko lakou kulana mai. Hala ae la he mau pule aole e hiki ia'u ke hoomanawanui hou i na ehaeha o ko'u puuwai ponoi maoli iho. Ua haalele malu aku au i ka pakaua, a ua hele aku au e imi hele ia ia iloko o ka ululaau i kahi i loaa mua ai ia'u. I ko'u imi ana aku, aole no hoi au i hoohokaia mai, aka, ua hoopomaikai hou ia mai no hoi au e na lani ma ka halawai ana aku me ia. I kuu halawai ana aku me ia, a heluhelu aku la au i na mea huna o kona puuwai, a ike maoli iho la no hoi au ua aloha io oia ia'u, a ua hoomoamoa ia no hoi ua aloha la iloko o kona puuwai mai ka wa mua loa mai o maua i halawai mua loa ai. Ua loihi wale ka maua ha-iha-i olelo ana, a mahope hai mai la kela aia oia ke noho pu nei no me kona makuakane—ua makapo oia—."

"Aue! heaha—ua makapo," wahi a Raymond St. Clair, "aka, aohe aue hookaulua aku i kau kamailio ana. E kamailio mai."

Hoomau aku la o Rutavena i ke kamailio ana ma ka i ana aku, "E like me ka'u i hai aku nei, ke noho pu nei oia me kona makuakane makapo, iloko o kekahi wahi hale ana i kuhikuhi mai ai ia'u; a no kuu makau o hoohikilele ia auanei oia ke hai aku au, owau ke Kiaaina o ka pakaua o Stirling. Hai aku la au ia ia he inoa e, me kuu olelo aku he malihini au no kahi e loa mai. E ka lani, e kala mai i keia wahahee nui o'u—."

"E kala io mai no ka lani ia oe me kona ahonui a pau loa," wahi a ke kauwa, me ka leo haahaa loa ilalo me ka lohe ole mai o kona haku, oiai, ua opiopi ia oia iloko o ka ehaeha.

"Manao io iho la o Joletta, no ka mea, o ia ka inoa o ua kaikamahine nei, i na mea a pau loa a'u i hai aku ai ia ia, e pili ana no'u, no ka mea, me he mea la, no kona maluhia loa paha me kona makuakane, nolaila, aole ia i ike iki i na mea o ke ao owaho nei, a aohe paha ona ae ia e hele mai iloko nei o ke kulanakauhale o Stirling nei.

"He mau hora loihi wale ko maua noho ana me Joletta, a hookaawale ae la maua ia maua iho, me ka hoohiki ana, a kekahi la ae, e halawai hou ai maua iloko o ka ululaau. I kekahi la ae no, halawai hou no maua; pela mau no maua e halawai ai i kela la keia la iloko o ka ululaau, a na ia mea, i kono mau i ko'u uhane e kukuli hoomaikai ia ia me he kii hoomana la no'u a me ka'u mau pulapula. O ke ao nei, me kona mau lealea, na luana ana, ua pani ku ia aku ia mai o'u aku, me he mea la, ua lawe ia aku i kekahi aina neoneo, a owau a me ia na kanaka o ua mokupuni la. Na mea a pau loa a maua e kamailio ai, a me na kumu o ko maua kamailio ana, oia no ke aloha."

I ka lohe ana o kana kauwa o Raymond St. Clair, ua hookunewa hope ia kona mau manao, oiai, akahi no ia a lohe ponoi mai ka waha mai o kona haku i ke kumu nui o kona maua ana ia makahiki holookoa.

"Ano wahi a Rutavena, "ua ike aku la oe i na kumu nui o ko'u hookae ana i na mea a pau loa mai o'u aku. No ka makau loa o ko'u lunaikehala i na ino a me na hewa a'u i hana aku ai ia Joletta, oiai, ua komohia paha ka manao iloko ona, e lawe ana au ia ia i wahine mare na'u imua o na lehulehu o ka lani, e like me ka'u i hai aku ai ia ia. Ua aloha io no au ia ia—o ke Akua kai ike ia mea! Aka, heaha la ka mea a'u e hana ai? Ina au e mare ia ia ma ke akea, a lawe aku ia ia i Kiaaina wahine i ka pakaua hanohano, alaila, e lilo auanei ia i mea olelo nui ia ma Sekotia no ko'u mare ana me ia, a lilo no hoi ia i mea e hookaeia ai au mai ko'u poe poo mai."

"E Sir. Alberic Rutavena," wahi a Raymond St. Clair, "oiai, ua hana hewa oe i keia kaikamahine, e pono paha ia oe e mare koke i keia kaikamahine au i hana hewa ai, i mea e kala ia ai kau mau hana hewa ana ia ia."

"Ae, e mare koke no au ia ia," wahi a Alberic Rutavena, "aka, aole nae au e mare ana ia ia ma ke akea, me ka ike mai o kela mea keia mea ia mare ana o'u no ka mea, ua aneane e hoohua mai kona opu i kekahi hua, a aole no hoi o'u makemake e ike ia owau ka mea nana i hoowalewale i ke

kaikamahine a kela elemakule makapo. Ma keia mau mea nae a pau loa, aole au i ike i ka'u mea e hana ai—."

No ia mea, pane aku la kana kauwa, "E noonoo pono oe i keia mea, no ka mea, aia wale no maluna oia mea kahi e hilinai nui nei kou kulana maikai, a me kou pomaikai; a e nana pono mai ana no hoi ka lani i keia hana hewa ou, a aole no hoi ka lani e hookuu mai ia oe, me ka haawi ole mai i kekahi hoopai ana."

I ka pau ana o keia olelo a ke kauwa, haalele koke mai la oia i kona haku, a kau ae la kona haku maluna o ka lio, me ka manao e holo aku iloko o ka ululaau, i halawai ai me kona hoa kui lima mau o kela la keia la, aka, hiki e mai la kekahi elele me na palapala i ona la. Maloko oia mau palapala, hai ia mai la keia, aia he kaua kue mawaena o Sekotia a me Beritania. I ka loaa ana mai o na palapala ia ia, ua ho-a ia mai la kona mau manao koa iloko ona, aka, ua hoopulu ia iho la ia e ke aloha pau ole o Joletta, ke hoomanao ae ia ia ia.

Ua hai ia maloko o ua palapala nei, e holo koke oia i Edineboro, a malaila e hahai ia mai ai oia e ke Aupuni, mamua ae o kona holo ana e komo iloko o ke kaua. Ua hai pu ia mai no hoi, aole ma ka palapala wale, aka, ma ka waha pu mai no hoi kahi e ka elele, e holo koke oia i Edineboro. Ia wa holo koke aku la ia e halawai me Joletta. Ua pani ia mai kona waha mai ka hai ana aku i kana mea aloha, e hele ana ia e kaua no kona aina ponoi iho, aka, hai wale aku la no ia ia ia, e kaawale ana laua no kekahi mau pule pokole wale. Ua ike no ia ina ia e hai aku e hele aku ana e komohia iloko o kekahi kaua huliamahi, e lilo auanei ia i mea hoopunini ia ai kona mau manao palupalu, a lilo hoi i mai hehe onu ae, a ke hu ae ia, palahee ma o a maanei.

Aaole no hoi ia i hai aku, i ko laua mau hora hope loa e kaawale ai, oiai ke Kiaaina o ka pakaua o Stiraburg—he hiki no paha ia la ke manao wale mai i ke kumu o ko laua kaawale ana, aka, aole nae i pu-a mai, oiai, he mea ia e noha ai ka puuwai, kahi loku mau ai na ua kiowao a ke aloha, i pai mau wale ia e na koii mau a ka makemake. I ko laua wa i kaawale ai, he mau hora kupilikii ia no na puuwai opiopio e like me ko laua hui ana; a hookahi wale no a laua mea e hana mau ai ia wa, oia hoi ka hiolo makawalu a ua ukana o ko luna mau kiowai, he waimaka; a ia i haalele aku ai ia Joletta, o ka mea hope loa ana i hana aku ai, o ka peahi wale aku no i kona lima, me he mea la e i aku ana,

"Ke lawe ia nei kuu kino,

E ke kai anu o Alika."

I kona hoi ana mai i ka pakaua o Stirling, a ninau ae la ia no kana kauwa, aia hoi, hai ia mai la oia, aohe i hoi mai kana kauwa, mahope iho o ko laua kaawale ana. Liuliu koke iho la ia i kona hele ana, a no ka hoi koke ole mai o kana kauwa, manao iho la ia e hele no ia, a na ua kauwa la no ia e uhai ae ia ia mahope. Aka, ia ia i puka aku ai mai ka pakaua aku, ua hiolo mau mai kona mau waimaka no Joletta, a me he mea la e hele ana ia iloko o ka moeuhane, ka uhai mau aku o ka Joletta hoomanao ana ia ia.

Aka, pehea kona manao no Jolet ta? Ekolu wale no mahina i koe, alaila, lilo o Joletta i makuahine; a ina paha e loihi loa ka manawa o ke kaua ana, mawaena o Sekotia a me Enelani, e hoopoina auanei o Rutavane ia ia. Aole, no ka mea, ia ia ka puuwai, e hiki ai ke hookae ia ia. Ua manaolana ia, ia ia e komohia ai iloko o ke kaua, a i pakele ia, e hoohanohano auanei oia i ke kulanakauhale o Stirling; a i make hoi, e haawi no ia ia Raymona i na mea a pau e hoolako ai no ko Joletta nele.

Pela iho la ke ano o ko Rutavena mau manao ia wa ana i haalele iho ai i kana mea aloha, a hele aku la ia e halawai me kona poe poo i ke kulanakauhale hiehie o Edineboro, a i kekahi la ae no hoi, hiki aku ana o Raymond kana punahele. I ka loaa ana mai o kona kena ia e ke aupuni i kona kulana o ke kaua, holo koke aku la ia i ke kulanakauhale o Beniwika, ma ka lihi o Pelekane a me Sekotia; a malaila ia i noho alii ai maluna o ka puali koa o Sekotia.

Ilaila ia i noho ai me kona mau puali koa, a hala kekahi mau mahina, a i kekahi la, olelo aku la oia ia Raymond penei:—

"E Raymond e, ano, ua hiki mai ka manawa e lilo ai o Joletta i makuahine. Ke hookui mau ia nei ko'u mau manao nona. E holo koke oe i Stirling i keia wa, a e hai aku oe ia Joletta no'u a me ko'u ana, me ka olelo pu aku ia ia, ina e pau ke kaua, a hookoe ia mai ko'u ola, alaila, e hoi aku no au a e lawe au ia ia i wahine mare na'u. E lawe pu oe me kekahi eke dala gula, a e hoonee ae ia ia a me kona makuakane i kekahi hale maikai loa o loko o Stirling. E kamailio oluolu aku oe i kona makuakane, i aai olo ai ko'u hana hewa ana a pau i kana kaikamahine."

"A ke hoohiki io nei anei oe," wahi a Raymond, "e lilo ia i wahine mare nau, no

ka mea, aole o'u makemake e lilo au i ahai olelo e hoolanalana aku ai ia ia me na manao lana wahahee."

Hoohiki hou mai la no kona haku imua o kana kauwa, e lawe io no oia ia ia i wahine mare nana, ina e hookoe ia mai kona ola mai ke kaua mai; a holo aku la no hoi kana kauwa i Stirling, i mea e hooluolu aku ai i na manao kupilikii o kona haku.

MOKUNA VI.

Maanei la, e ka mea heluhelu, e huli hou ae kaua i hope, a e nana aku ia Joletta a kaua i haalele aku la e u ana me ka awahia o ke kaawale ana mai kana mea aloha mai. Aole i komo iloko o kana elemakule makapo ka manao hewa, ke hoolalao nei kana kamalei o kona mau la hapauea. Aole no hoi ua makuakane nei i manao ke halawai nei kana kaikamahine me kekahi malihini iloko o ka ululaau; aka, aia nae kekahi mea e ae i aloha ia ia, a ua kaikamahine nei i makau ai o ike ia kana launa hewa ana me kekahi mea e aku, ma ka hua o kona opu. A oia mea, oia no kona kaikunane o Juliana, aka, oia no hoi kekahi i hele pu i ke kaua.

Lele ae ana ka pule, a hala he mau mahina, aole nae he hoi mai o ka mea a kona puuwai i hoomana ai me he kii la; aka, hiipoi iho la no keia i na manao lana i waiho ia mai ia ia, me ka ike ole i na ala pakauakee o keia noho ana, ma keia kae o ka lua pa-u. Nana iho la ia o ke kokoke mai koe o ka wa e hanau mai ai ka hua o kona opu, aohe ko koolua e kokua mai ai ia ia ke hiki mai ia wa.

Iloko oia mau hora e kupikipikio ia ana kona mau manao—a ia ia hoi i leha aku ai kona mau maka i kahi a kona aloha i haawi mai ai i kona aloha hope—ia wa, ike ia aku la kekahi mea e holo mai ana mai ka pakaua mai o Stirling. I kona ike ana aku, kapalili e wale no kona puuwai, me he pua pili la, ke pa kuehu ia mai e ka makani kolonahe. E like me ka makou i olelo ae la, kapalili kona puuwai i ka ike ana aku i keia kanaka—aole nae o kana mea aloha, a kona mau maka i kau nui aku ai, aka, o kona kaikunane, ka mea ana i kau ai ka li ia!

I kona hiki ana aku, maule aku la ua Joletta nei, a i kona pohala hou ana ae, e paa ia ana oia e Juliana, kona kaikunane, a olelo mai la oia.

"E Juliana—e Juliana, ua ike oe i na mea a pau loa—me he mea la, ua komo mai oe iloko o'u e nana ai i na mea o ko'u puuwai!" Heaha la ke kumu ou i nuku ole mai ai oe ia'u mamua?

"No ka mea, e Joletta, kuu kuahine," wahi a Juliana, "popilikia no oe ia oe iho, oiai, ua aneane e hiki mai ka wa e lilo ai oe i makuahine me kou mare ole ia mamua; aka, aia paha he pomaikai e hiki mai ana nou e kuu kaikuahine, no ka mea, akahi au a hai aku ia oe, o ka mea au e aloha nei, a ka makuakane hoi o ke keiki au e koko la iloko o ko opu, oia no o Sir Alberic Rutawena, ke Kiaaina o ka pakaua o Stirling!"

No keia mea a ke kaikunane i hai aku ai, kua ae la o Joletta iluna, a ninau mai la, "O ko haku anei e Juliana;" "Ae," wahi a Juliana, me ke ano hoonaukiuki ka pane ana aku. "E Juliana," wahi a Joletta, heaha la ke kumu o kou pane kakana ana mai ia'u pela, no ka mea, aole auanei oe i hai mai ia'u i kona ano maikai, a me kana mau hana maikai a pau loa ia oe, me he hoaaloha maikai la nou?"

"He oiaio ia," wahi a Juliana, "Ua hana maikai io mai no o Sir Alberic Rutawena ia'u, a ina ia e hooko io ana ia i kana hoohiki i hoohiki mai ai imua o'u me kona naau holookoa a pau loa, alaila, ua maikai na mea a pau. Aka, ina e kau iluna o'u ka hoailona huhu, aole ia i hoala ia mai e ko'u huhu, ma kau mea a pau loa i hana hewa ai, aka, no ko kaua kono ia, e ike aku kaua ia Sir Alberic Rutawena, me he haku la no'u."

(Aole i pau.)

 

Ke kau leo e aku nei.

Ke hai aku nei au imua o oukou, no ka hele ana mai o kekahi mau mea elua, ma ka Hale Leta nei, e hoopunipuni ai, o keia mau mea, he kane a he wahine. Ua hele mai laua me ke ano kolohe i ko hai waiwai, a no ia ike ana o'u i ko laua hana epa, nolaila, ke kau leo mua aku nei au ia oukou. Ma keia hope aku, aole au e haawi iki ana i ka hai leta, ma ka lima o ka poe e hele mai ana e hoopunipuni, aia no o ka mea nana ponoi ua leta la, alaila, hiki ia'u ke haawi pololei aku, ina he palapala na kona kaikuahine, a kaikunane paha, a kaikoeke paha, aole loa au e haawi iki aku ana, aia no a kii pololei mai ka mea nana ua leta la, alaila, he hiki ia'u ke haawi aku. Ina ua pilikia ka mea nona ua leta la, i ka mai paha, a i kekahi mau pilikia e ae, he pono ke kakau mai i palapala ma ka lima o ka mea au e hoouna mai ai, ina o ka olelo waha wale mai no, aole e loaa aku ana ka leta. Oia la i lohe oukou e hoomanao iho.

Owau no ka oukou kauwa haahaa.

P. W. K. KAUOHILO.

Mea Haawi Leta Hawaii.