Ke Au Okoa, Volume II, Number 1, 23 April 1866 — Untitled [ARTICLE]

, TJA.halawai.niai makoo. me na manao hoohalahala a ke Kuokoa o ka.la 1 o Aperila i. hala. iho nei, i pili 110 ka pauka 4 o na " Eiila'kūhikahi no na Lunakula a me na Kumuk'ula. 7 ' Ualoaa ke knmu hoohalahala knpono i ke Kaokoa, uo ka mea, ua . hemahema loa ka unuhi ia ana o ka paukii 4 e hoohalahala ia » nei. 0 ke komo ana o na huaolelo " me ka ona ole," ua hemahema io no ia; aole pela ' māoli ke ano nia ka oleio haole o ua mau rnla nei i unuhi ia mai ai. Ina e nana ke Kitokoamz ka pauku 4 ma kā olelo haole, alaila, e hoopau kōke ia no kona kuhihewa; a peiiei nō ka pololēi: " 0 na kumu a pau aole wale o ka malaina a kaokoa i ko lakou noho ana pono nieka maikai, a e noho me ka nohō ana kuoo a me ka inakaala akahele ma kona noho aiia, me ka malama i na keiki malalo iho o kona ihalu me ka olnolu, aole naeme kapono ole, aka, &c" 0 keia ke ano maoli o ka mea i paa ma ia ōlelo haole, a ma keia unuhi pololei ia ana", e hoopauia ai ke kuhihewa o ka JVuspe- j <pa Kuokoa, e ho«halahala ponp mai nei no na rula o na kalai keia wa.- A he mea maopopo no hoi,.ina na hewa ka. olelo Hawaii, aīa.ila, e bHiiiu ia ka pololei ma ka .olelo haole ', .TJa ; aponoia ke knhikuhi. ana o ke, Kuohea no keia noea,.ina 1& o ka r w'aiho la ia me ia, a hiki i ka wa a na, Kumakula .d"irie na ( Kahukula; e ae ai, .i.ke āno.o. keia paukn a kona āno f kina.. A ma.ia c jiana ana e.,;|>oino io ai maikai .o na ohana a me na •• : mea i pili, i ke Kumpkula moekolo]ae, ..mla a ~ka Pppa. me ke. Ēahukula Noi i hoonoho ; ma ka ; Oihana Kumukula; .ua kohihewa^ia. manao ana.,.r, Na. ke. Kahnkola.lao ia i,|toho boa.,a.ku, aole 'pa ke like me ka ole}o ; .ipa \fi.Kuohoa r ' / no,.nae ka 'Lt}nakala 8)B an kok^ftna ,tl kona loaajikq • %i! '.»#■ f ?na* f i jM t gaea .a pau ji ? " a> meu.kon# % e ua konoi mau •" OMO

Ua kuhi paha kc. Kuokoa o kona aoao wale no ka aoao Euanelio, a koe na lioomana e ae. Ua hoike ae oia i ka hemahema o kona hoakaka ana i kc ano oia mea Ke Euanelio, no

ka mea, ina nooaoo pono oia.i kōua wa i manao ai e lioopuka i kona manāo, alaila, aole paha ia i manao e hoalakai hewa mai i ka'poe-e heluhelu ana i kona kino, o io laikou wale no ka hoomana Euanelio, a aohehoomana Euanelio e ae. He ano naaupo ka manao aiia e kamailio pela, no'ka mea","o kia Enanelio no na hoomana "Karistiano a pau oka honua nei e aoia nei. 0 Uoma me kona paewaewa 'a pau, aka, aole oia i haalele i ke ano Euanelio'o kona Ekalesia. oka manao ana o ka Papa Ho'onaauao e hoopio i ka hoo; mana Euanelio, alaila, o ka hoopio ana no ia i na hoomana e ae, no ka mea, ua lawa ia lakou ka noho ana me ke alakai ia « ka Euanelio, a me kona maū kahu ponoi. ' '

"=G kamanao ana'o ka Papa Hoonaauao e " hookahuli liilii i na kula, a hōolilo ia lakou i 'alanui.kahi e alakai ia aku ai. ka hanauna hou mai nei ma ka hoomana hog lt a ke- \ "' oolioa-i;aacfeemakc^>^ u aiD-_i 'K o i ka . poe no^ pau l a «t hookahuliia'&na .o V .vu.a i keife.j wa; no ka pouo ole o lko lakou ; noho, ana ma-1 lalo oke ano kahiko, kukuīu īa :inālalō o ke kahua o ke Kap * ka Ahaolelo o, ka makahiki: 1564 i ai. 'Ma ke ano kahiko, ua noho huikau na kaikamahine me na keikikane. Ia makahiki no; ka ikeia ana 0 ka loaa o na keiki o,kekahi mau hale kulā 1 na mai ino mamu£ : oia noho hnikau. ana. A mailaila mai k&ahi kumu hoomaopopo, aole loa he pono o keia noho huikau ana o na.kula, a me he mea la e hoike ana, o kekahi kumu nui keia o ka emi ana o.kalahuij mamuli.o.ka iuo ani o ;na kula malalo o na -Kanawai kahiko o ka Papa Hoonaauao inua. Q ka malama ana i ka lahui opiopio.o keia. mailoko mai "*"» ~-*>a la, mua kia a ka Pqjja-H " niau,la e malāma.ai. , 0 ke. o keia w.a..ma ke ano." hooi * ole ia ai," aole ia he mln - .iaauao, e loaa ai la hoi kl »upono i ka. Nupepa Kuokoa.^ Oka lajau o ka ii . pela oia no ka manao aina, e mau aiw .io£a noho ana o ke keiki malalo o ke alakai ia e ka Papa Hoonaauao, mai kona wa e noho ana iloko o ke kula a hiki i kona wa e haalele ai. • Heaha Ia ka.mana o ka Hoonaauao maluna .o ka manao hoomana q kekahi hanmana ke pau ae kona noho ana .malalo o ka malu o kana mau kumuao ? Aia no ia ia ka huli ma kana hoomanai makemake. ai me ke kuhikuhi ole aku o. ka Papa Hoonaauao; 110 ka mēa, ika wenni ai ke keiki a"haalele ike -kn lā-. imLc>ia. mailoko'ae o kahi naaoao.i ioaa. ia ia, kahi a kona manao akna e alakai : ai, aole ma ka onoonou ia e ka Papa Hoonaauao a me nā Kumukula. He lehulehu wale.na keiki o ke Kulanui o Lahainaluna, a me. na kula e ae i ao. ia ma ke ano hoomana hookahi wale no, aka, i ko lakon puka ana mai, ua okoa ka mea a lakou i ao ia ai, okoa.ka mea a kona maka, kona manao a me kona Innaikehala e knhikuhi. ai r i ka aoao hoomana pono ana e hnli aku ai. Nolaila, o ka manao ana.o ka Nupepa Kuo-, koa, ua manao ka " lala haole oka Papa Hoonaauao ē hookāhuli i ke ano o ka hoomana o ka na kanaka o keia Anpnni," uaano hoiWoia i.kona wa i kakan ai i kona manao, i kona lele ino ana me ka puiwa honua i na mea.e hana ia nei e ko ka : , kou wahi aupuni i pili no na halekula, na kula a me na kumukula.

" Naei no hoi ka maalea oka lak.ou hana ana ? Hoolaha mai ma ka rnla akahi, ke papa loa ia aku nei, aole e hookomo a e ao aku i na mea pili i kekahi hoomana. a kumuao paha iloko ona hora kula." .......

Heaha la ka hewa i manao nui ia ai ma keia kula ? No na horakula wale no keia papa ana, aole no ka wa e hoomaka ai ke kula.a me ka wa e hookuuia ai na kula. Ua hiki loa i kela kumukula keia kumukula, ke hoomaka e mamua 0 nā hora kula i ka pnle, a pela me ka wa e pau ai na hora kula; no ka mea, i na hora kula wale no ka mana o nei rula a ka Papa Hoouaauaoi olelo ai, aole nae ina hora e. ae. . E hooholo ioa aku i ke

ano ona pauku akahi nei, a f e pau no auanei ke knhiliewa 0. ka poe i manao e hahai mop ke alakai.ana a ka Nnpepa Kuokoa. " Aka hoi, ma na mea e pili ana i ke ao ana i ka.hoomana i mea e hoomaikai ai i ka noho

ana o na hanmaoa,. kc. ake io nei ka Papa Hoonaauao i na Kahunapule Karistiano a me.na makua pu no.hoi, e hooikaika nui ma ke«o ana i ka Jakou mau keiki ,i,ka hoomana ma.ke ai,.a pie ka manawa a lakou e manap.ai he 'wa kupono no ke ao asa.ia.mea,.&c ; ", Ma.keia hapa,hqpe o.ua ; pauku akahi noi ; « hoomaopopo ia ai ko ano,< npkamakemake ole e ao ia na keiki ma. ke aao hoomana.wale uo, i na manawa v a pāu, a uuku loa na manawa e hookaawale.ia.no ke ao ana. i,jia hana naauaoe ae. , • (i , ,

0 ke pai ana o ka Papa Hooiiaauao i na ljule i .haka, pololqLia ; no ,kc ao, ana i na haumana }.ka pule,pololei.aname kalauwili ole,, he mea posf>,loa is>, a i oleehsuijae)|eke anp, o.ka ana«ka,i ke : Akua F< e like me y ka, nui 6 na pulo f ( Jiaka olo.ia.penci: , ... ke.Atyja ; o aloha aka i ka m*. >>.a^ ■ <v.; o ; . t ,Ke.lalaUiwale 1» 90. paha .lakoa-,. ; . ; . 8,. a[oha. algO M i sa ina iMilolii r(1 ,,.,. la-ao paha, lakou.,, ;:J( C i! : " iloha'kji,i ko'u;pAuJioahg,nau ma Kanaio haka hoohake ia la no paha lakou."

Ka. Ahaolelo. —E like me ka olelo kaliea a ka Moi, a ka Poakoln ae nei e' haiawai ai ka Ahaolelo, ma ka Hale Hookolokalo ma Honolulu nei, ma ka hora 12 o ke. awakea. I'keia pule iho nei, ke mau mai nei no, ka hiki ana ; mai.o na Lunamakaainana mai 6 a o. A keia pule aku e pai no makou ika olelo a ka o.na hale elua. — -

Aihue liilii. —I ka Poakahi iho nei; ua komo mai kekahi keiki ano-00, iloko o ko makou Halepai, a ninau mai la i ke Kanawai Kivila, a kuhiUuhi ia aku la e makou, ehele i ke Keena Kalaiaina, oini, ua nele ko makou keena nei ia Buke. Aka hot, ia auina la no,ua hiki mai io makou nei ka lono, na limalima ua raea nei i kekahi o na waiwai oloko o ka hale kuai o Halewai, (J. T. Waterhouse.) Poohu iho la' nae ka lae la, o ua kolohe !

Mai pao ike ahi. —I ke kakahiaka nui o ka Poalima iho nei, mai pau kekahi o na hale hana hao.o Ulakoheo i kc ahi,: e ole ka ike ia ana mai e Paulo F. Maaini a. ine kona kokoolua. Ke kumu oka a ana oke ahi,.he mau »*; JJj'i i fib»»<iii;o!ika J^viJoUS^-| * ka hana.-.ua a.'W- | ki ae e kinai a' pio, ina I ah a Ulakoheo, e liks .«amua. y..W • r . . Ci I WSta qoau ma- : hina j kunewa ney ' - hai pinepipe aku ao' makou i na ha/' i hana ia, ke oki puu,. ke oki lima> hou-fafei, ka li, piholo iloko oke kai, a i Ka pepem i ke ola. makamae i "waiho.ia mai. * i aknla hoi ia tae ko makou man< ae-Ia no hoi ia, a eia hou no.kt| mokuna holookoa i ua mau hf' ; - Okamea i hoopoino ia ia ihe Keia pule iho nei, o Henry Fixen, he'». ie~Geremania,:no Makawao Maui. Ma na.lono ihikimai io makou nei, .ua hai ia. mai -i ke kakahiaka o,ka. Poataiii, o keia. pu» nei, ua haalele oia ia Makawao, a holo 0 Kahuli, me ka manao e holo .i Oahu nei. : ,'1 'ke kakahiaka. o ka Poalua, -imi mai kekahi mau keiki, e hoihoi i ke.kaaana i holoimai ai.v 1 loaa mai ka hana, eku ana no kt saa ike alanui, ua hakib%ki ia ke kalo, a ua nakinaki ia na lio ike kaa. I ka,nana ana aku oka mea i ike mua ai i ke kaa ma kapa o.ke ala-' nui, e lewalewa mai ana iluna o kekahi kumu laau, ua haki ka a-i, a ua aneane e paa na kuli ika lepo. Aohe kumu eae e manao ia ai no kona make, eia wale no, me he mea la>

paha, ua lumilumi ia kona mau maoao e k3% makau, o poho auanei kona waiwai. Ekōli? makahiki i hala ; ae nei, ua hoao no oia i kona ola, a ua ol§lo ke Kauka e lapaau ae? "la. ra~be~au"(J aūpiile" kona *T~ IfeKanr manawa. Ua nana.ia oia, aua hooholo ia ka manao o kekahi poe, uamake oia e like me na kumu i hai ia ae la maluna. O ka lua, 0 P. W. Lobe, he haole Gerema nia no oia, e like me Fixen, he haole malama papa pilioki a papa karioTci, oia no Halehai, (Union Holele.) Ike kakahiaka oka Poakahi iho nei, ua loaa aku oia maluna o kona wahi moe, o waiho a mauleana.no kekahi eha i loaa ia ia, ma ka hou ana i ka pahi ma I ka aoao akan, maliina ponoi ae o ka puuwai. I Ua mau no kona nawe āna mai ka Poakahi mai, ā hiki wale i ke ahiahi o ka Poalua, ka lawe ia aku la no ia 0 kooa hanu. Aole ia i hai mai i ke kumu o kona hana ana pela, aka, me he mea la paha ua like no ke āiio o keia haole me ko Hanāle 0 Makawao, no ka mea, o keīa liaole no, kai oki i kona lima mie ka pahi umiumi, inala i kaahope ae nei. Pakele ,nae ia ma ia h'oao ana ana, a i keia hoi, ua holopono loa. O Perusia kona one hanau, a iloko no o ke kaua ia o kona aina i kekahi mau makahiki. He kānaha ka nui o kona muu makahiki. "0 ke kolu hoi, he haole piholo iloko oko kākou nei awa 0 Honolulu, noluna 0 ka moku okohola loaeph Maonoell, Capt. Chose. O Brodley ka inoa oua haole nei. Ikapo o ka Poalua, o ka hora.ll paha. iao ke anmoe, a manao ihola ua haole nei e boi iluna o ka

m'oku, a ua alo iā aku la ia ;' aieā, i lie 'kaa ana aku mawaho, o kona hina aku ld no iā iloko okā opu oke awa. Ua hooikaika nui lā oiii e kau hou iluna o ka wāapa, a mahiupe ōa kau pono koaa kino iluna o ka wāapa ; aka,/ no kona moni oui ana i ke kai, a no kft ano hookunewanewa ia no koi kekahi'e ka .wai

hoomaiiile kino, nolaila, āōie ia ipohnlā hou māi. Ua lawe ia oia ika Halewai, aua kuū ' ; : ... -M'-: * h,•♦. >?• <*. r , •>.• aku la kona.luhi, i ka wa i.hiki aku ai ke Kauka. Ka nui o kona, mou makahiki, he kannhakumamalima, a ua kaulana o|a he akamai i ka pepehi konola. rr ■• , • ~; ••• m>: •. .:',■ 0 "ka ha, a 0 ka hope loa no hoi.ia, hehaole.Pukiki no luna o ka moku okohola, Milp, i oki no ia i kona lima. Ua hoio mnlu keia

haole maiiuna mai o ua mok'u la, a uu ia e na mukai, a hoihoi ia aku ina alii 0 ua moku.nei. Ika hilii ana. ak'u oua Pukiki ? nei iiuna oka moku, o kona |alau akii r ,la no ia,i ke koi, a oki iho la i kona lima, a lele e kona poho lima, a i paa iki wale no i ka, alualu. r » ii i i.: ♦.: •*. J, Ua hooliolo loa ia i kona, munao,, aole e holo hpojinaluna.o ua moku nei, r a nolaila, ke kumii.i hoomaunauna ai i-kokohi^lalao^ona kino i hana mikioi ia ai! Ua lawo ia.oiai ka Hnlomai, a malaila oia i i,ka ( Ja,au hoohiamoe, a.okiia kop^.lima.,, . Oia ibo-la na mea. i ja,i,|ia pul ( e. i l>ala iho nei,.,," ma (ie kai a aina/'a ,ia mn : kou e kakau ne|, ua f j)nkui na hun,» weliweli.o keia.mnu mahina, aka f pela iho la no na hana ma koia kao 0 ko lua !

Ka Kamalei. —U_a bai ia mai makou, lj,elmau nei no ka nawaliwali o ka oiwi o.ka kjtkou Kamalei Aliiwahine, Kalohelani. A ke ake ritii ae nei makou, e pahala ae kona nawa lī^ali.

hoc W. C. Jones.-—E ike ia ina ko kakou kolamu o na olelo hoolaha o ko kakou pipa o keJr lavka olelo hoolaliā e kahea ana i na.mea o na ano hihia a<pāu e hele io W.d Jones. ,E loaa n«« ka hale hana kahiko iho nei o (Alapaki) A. F. Judd.

Hi Manowa.—l.ka auina la o ka Poalua iho nii, ua kau hou niai no ka laau telegarapa, ! a hoailona mokuahi ia; a aole i liuliu ana, a i ke komo ana mai iloko o ke awa, ike ia aku la he wahi kialua manuwa ]lusia. Ua aneane no e like ka nui me kahi;moku e ku.nei ike awa. Alua manawa e kt| nei i ke awa. ■

EA SELĀ DIALTJNA 0 KA WAA I MAA OLE.— I kji Poolīma iho nei, ia makou e kn ana nia na|iuina alaiiui o ke Alanui Nuuanu, aia hōi ka ?a'e la kekahi sela o ka manuwa' Rukini m> una 'o kekahi lio, a i ka-hbonene ana alru "" i lio e holo, kaohi mai Ia ua sela nei,' ke ibi 'noia 'a kuia/i'kekahi puka aniani, noha la ka pūka, haule aku la ua haole nei mapaka aniani, a k'u ka- lio : mawaho; no paha i uniki! .

hiahia o ka Halepūle o Wimea. —I ka Poalima iho nei, ia makou i kiei aku ai i o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hana ana ka hihia e pili aaa i ka halepule o Waim'ea, Kauai. £ loihi ana paha ka manawa e hiana ia aij oiai, na lehūlehu 'na hoike me na kumu hoopaapaa, e pili anano uā • ihia nei. O B.; H! Stanley,. ma ko G. B. •iwel! ina aoao,. a o Alap'aki, (A. F. Judd,) l'me W. Chase Jones, ma keKalii aoaō. "f 'Hoi r kahī MAU.—He mea kaumaha no .ia makou, ka līlo ana i poe na Xana a ka make. ■ I ka wanaaox> kela ,Poa4ma aku nei, ua hopo ia mai, 4)a manele ia aku la e ka make, kekahi kaikamahi- ' ne, a pulapula hoi.a kekahi o ko. makou mau 'hoaaloha Keone Kapu; o Waikoolihilihi koua inoa. Akahi no keia ; kaikamahine a ane\ane e hoomakili ae. ma. ka noho'na wahiue imakuā', aka, aohe e;imai ana ka make e.ua t aoa ia !: ■ -■:>; •: . ' Kapaeia—XTa hiki mai io • makoa nei ka i lono. ua kape ia kekahi mau hoahanau kupaa : o Kaumakapili, a o ke kuma oia, .110 ka manao ia, ua pa wai ona,' i'ka hele ana i kekahi 1 ahaaina ma Maemae i na la i kaahope ae nei. ; 1 ko makou lohe mai, ua kanalua ko makou [ manao. no kekahi mau mea, oiai, ua launa [ pinepine makou : me laua, aohe •wahi' kee 2 makou i ike ai no laua ma ko laua mau kulaiLnailoko' o ka: Ekalesia.. Ua';puni paha ka poe nana i kapae i ka alapihī-a !

' Hale kuai bibi hou.—l keia mau lā iho neī, ia makou i kiei aku ai mā ka makeke o Ulakoheo, aia hoi, halawal mai la makou me na leo heahea mai o ko mākou makamaka kuoili W. Pinehasa Wood,' o keia kaona kikiki, i hoopulu pakakahi ia e ka ua kukalahale. He makemake nae paha'oukou i mau io tibi momona, no ka paina kakahiaka, awakea. a ahiahi paha ? Ina pela ea, e hēle oukōu ma ka hale kuai bipi o Pinehasa. Aia malaila na kiakaunu a ka makemake, a mekamea e kipak'u āku ai ' kilinahe.

Hoao e pepehi.—Ua hoohikilele ia mai ko makou hauli, e ka ike ana aku i ka moku Haleakala e hoi hou mai ai»a i .ke ahiahi poeleele oka Poalua. Ai ke kakahiaka nui .o ka Poakolu, hai ia mai Ja makou.i ke kamu. I ka holo ana .aku o ua moku nei a. waho, olelo akn la ke Kapena i ke kuke e hoi mamua a pau koo'a ona, iiol mai mahope e hana ai i. ka mea ai. No ka on». ( loa. : paha hoopaakiki no e iho mahope, aka, • pale, ke Eapena ia ia, a uanao ke kuke i kekahi mea iloko o kona pakeke, aka, ike « ke ' Kapena i keiamea, lilo e ia ia la ka pahi; a holo aku la ua kuke la i ka. halekuke, a loaa ke- koi, ku hinliē ua'kake nei ma> ka ipukay me ka olelo ino mai ike Kapena. Hele aku la kekahi alii moku me ka manao e olelo: malie ākū ia ia, aka.-loaa e ia:i ke kui powa a r kekahi sela. No keia mea;-ka bui koke mai la no ia'o ka moku. n i ke kakahiaka Poakohi lawe ia imua o ka aha a hoopai ia he $100 dala pakahi. >' ■'■■■ •' ■•' Okoa o ke Aū'puni ?" ka! mehana au.—-Ua Imlawai makou na olelo'hilikau ā ke Kuokoa, 'no ka makou olelo ana ka [ Aohe pomaikāi e loaa i na Loio Hawāii ma kn buke a R<>baka ī)avis ! f ]booponopono iho nei. |He l 'oiaio ka 'makou i olelo ai. āōhe.pomaikai e I,oaā i nā' iofo"Hā- ' * • ?• '?'»'• •i • • .7; ■ • . ! waii ke 010 e unuhi ia ma kā olelo Hāwaii, Ipa e mākema'ke e iko i ka 'oiaio o .keia, e ninau i.na ioio HaWHii'o kakou nei,'e' noho nei mnloko o kc kulanakau'halo,' ina he hiki

ia lakou ke helullelu i kēkāhi aoi»o 0 ua liuke • ■ .... r •■■A ■ <•„ •. • : V ■■ r •;t la, me ka ike maopopo ī na ano . o na mea ana i heluhelu ai.He kanalua 'ko 'niāleou

manao, e hiki i kekahi o, kā' papa Loio Honolulu nei,jke heluh'ola '.me 'ka ille.i ke ano o na inea i kakauia' o' uā huiee la. He māhele iiei. no boi niakou la 'ma ka olelo-Beritania, a i ko makou Helnhelu āna ;c..:i j ali'. , .« ■',■*. i;il ■',/!» i.1,11 hh<: I}'. I i. aa ; jbuke nei, ,ua «no ko makoo ike i.na wahi keiki f pulumi paiia ; q ke Kuokoa, he opala ia mea. Cfa 01010 mai no ua iT«o/too nei, o makou ka poe hupq e. ( nqlio nei ma ka oihana,Aupuui, a ke. kuhi. aē nei nq i bqi. ( tnakpu, ua make.aku nei ō- Hihikāina no ka i ke Keena Kūokoa kahi i moe ai, a ala pu mai nei me Kaiilulaau.