Ke Au Okoa, Volume II, Number 2, 30 April 1866 — HE KAAO NO EMADAI. Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina, i unuhiia ma ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO EMADAI.

Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina, i unuhiia ma ka olelo Hawaii.

HELU 1. E ka mea heluhelu i keia Kaao, aloha oe, o ka mua paha keia o kou ike ana i ke Kaao o ka aina Pake, e like me ko Hawaii nei a me ko na aina haole, a kakou e ike nei maloko o ko kakou mau nupepa, a na kakou ia e hoonanea malie iho me ka noonoo i ke ano, a e hoomaka kakou e kamailio no ka mea nona keia Kaao. NO NA MAKUA O EMADAI. Ua oleleia ma keia Kaao, he mau makua ilihune ko Emadai, no ke kulanakauhale o Pekina, i ko laua wa i hoolilo ia ai i io hookahi, elua makahiki i hala ia laua i noho ai he kane a he wahine, a i ke kolu o na makahiki, hapai iho la kana wahine, a hoomaka mai la na la o keia mea he iloli keiki ana, alaila, niuau aku la ke kane i kana wahine, "Heaha mai nei keia ou i keia mau la ?" I mai la hoi ka wahine i kana kane, "Heaha hoi, aole he maopopo ia'u, a o ka mea maopopo ia'u o ka malohi o kuu kino iloko o keia mau la, a, akahi ae nei no paha mahina o ka hoomaka ana ia'u o keia mea, a me he mea la e hapai ana au i keia wa i ke keiki." I aku la kana kane, " Ina he oiaio e hapai ana oe i ke keiki, alaila, e pomaikai auanei kaua i na la o ko kaua ola ana ma keia ao, i ka hua mua o ko kaua mau puhaka ; aka, ua ike au ma kou helehelena, a nolaila ko'u mea i ninau aku ai ia oe, nolaila, ua hai mai na ouli i kou ano iho i keia wa, me he mea la e hapai io ana oe i ke keiki, nolaila, e hoolohe mai e kuu wahine, i ka'u e olelo aku nei ia oe, i keia po auanei ea, e moe kaawale ana kaua, i kumu e maapopo ai ia'u ua hapai oe, a penei, a i moe oe i keia po, a i loaa kau moe, alaila, e hai mai oe ia'u, a pela hoi au ia oe." A holo ia mea ia laua, a pau ka laua kamailio ana, a ma ia hope iho, haalele mai la ka la i kona malamalama, a uhi mai la na eheu o ka po, a haule aku la laua i ka hiamoe kapu o Niolopua, moe iho la laua a hiki i ke ao ana, ala mai la ka wahine mai kona hiamoe ana, aole hoi i loaa ia ia kekahi moeuhane, a ma ia hope iho, hoomakaukau iho la oia i na pono kino no laua, no ka aina kakahiaka, a o ke kane hoi, ke hiolani la no kela iluna o ka uluna, o Welehu ka malama, a kakali aku la keia o ke ala mai o kahi kane, a no ke ala ole o ke kane, nolaila, he mea haohao loa no hoi ia i kana wahine, no ka mea, akahi wale no oia a ike i ka hiamoe loa o kana kane, aole oia pela mamua a hiki wale ia la, a ma ia hope iho, kii aku la oia a hoala i kana kane, a ala mai la ke kane mai kona hiamoe ana, a ninau mai la oia i kana wahine, " Pehea oe ua loaa anei kau moeuhane, e like me ka'u i olelo aku ai ia oe ?" Pane mai la ka wahine, " Aole a'u moe, a hiki i ke ao ana." Pane hou aku ke kane, "Aole anei oe i hoopunipuni mai ia'u, a huna oe i ka mea oiaio ? " " Aole," wahi a ka wahine, " A pehea la wau e hana aku ai i ka mea pono ole imua ou, no ka mea, ua ike no oe i ko kaua noho ana, mai kou la i lawe ai ia'u ma kou aoao a hiki i keia la, aole au i hana aku ia oe i ka mea pono ole mawaena o ko kaua noho ana me ka oluolu." A o ka pau no hoi ia o ko ke kane manao ana e ninau i kana wahine. No ka ninau ana o ka wahine i kana kane, i kana moeuhane. Ninau aku ka wahine i kana kane, "Pehea hoi kau moe ana i keia po?" I mai hoi ke kane, "I ka wa a ka hiamoe i uhi mai ai maluna o'u, aia hoi, nana aku la ko'u uhane i kekahi mau kumu laau elua, e ku ana ma ke kulanakauhale o Pekina nei, e like me ke ano mau o na laau. E ku ana laua ma kahi hookahi, o kekahi ma ka Hikina, a o kekahi ma ke Komohana, a o ka laau ma ka Hikina, oia ka laau oi loa o ka nani, he ulaula kona kino a me kona mau lala, me kona lau a me kona pua, a o kona pua e kau pono ana iluna o ka wekiu o ua laau nei, aohe pua i oi ae o ka nani a me ka maikai a'u i ike ai ma Pekina nei. A o ka laau hoi ma ke Komohana e ku ana, he laau keokeo ia, he keokeo kona kino me kona mau lala a me kona lau, aole nae ona pua, a o kekahi lala nae o ua laau keokeo nei, ua hele aku ia lala a hui pu me ka laau ulaula i olelo mua ia ae nei, a hoomau aku la au i ka nana ana, aia hoi, puka mai la kekahi manu nani loa, mailoko mai o ka laau ulaula, i kahiko ia i na wai hooluu o kela ano keia ano, a o kona hulu ma ka a-i, me he mea la ua hoonani ia i ke daimana, a o kona mau maka, ua like no ia me ka ula o ke ahi e lapalapa ana, a o na hulu ma kona puapua, ua hoonani ia i na mea nani a pau o kela ano keia ano. A mahope iho o kona ike ana aku, eehia iho la ia me ka makau nui a me ka haalulu, a liuliu loa iho la ka waiho ana o ko'u uhane, a pohala ae la au mailoko ae o ka makau nui a me ka eehia, a nana pono hou aku la au i ua manu la, huli ae la oia ma o a maanei a puni, alaila, lele mai la na manu o kela ano keia ano ma ka lewa, a hiki ma kahi a ua manu nei e kau ana, poai ae la lakou a

puni ua manu nei, a hookani ae la kela manu keia manu i ko lakou mau leo, e like pu me ke kani a ke kahuli leo lea o ka uka. A ma ia hope iho, lele mai la kekahi manu hulu melemele, maikai kona helehelena ke nana aku, a kau pu iho la me ua manu la ma kahi hookahi, me he mea la e hookaukaunu ana, a liuliu loa kona kau pu ana, lele mai la kekahi manu hou i like kona ano me ua manu nei, a wehe ae la kona mau eheu i kona lei alii ma kona a-i, a hoolei aku la oia ma ka a-i o ua manu la, aole i liuliu iho, lele pu aku la ua manu nei me ka manu hou mai nona ka lei alii ma ka lewa, a uhi mai la ka noe a ka ohu, a nalowale aku la ma na pea o ka kuahiwi, a ike aku la au i na anuenue he umikumamalua e pio ana ma ka lewa, eono mamua, a eono mahope. A ma ia hope iho, uhi mai la na ao a puni ka lewa, a pouli ae la ka la, a nalowale aku la, a pau aku la ko'u ike ana, a puoho wale ae la au ia oe i kau hoala." A oia iho la ke ano e ka'u moeuhane i keia po, i lohe oe e kuu wahine aloha. No ka ninau hou ana o ka wahine i kana kane, i ke ano o kana moeuhane. I aku la ka wahine i kana kane, " Heaha iho la ke ano o ia moe au ? " I mai la ke kane, " Aole he maopopo ia'u ke ano o keia moe a'u, nolaila, ke noonoo nei au i ka mea e hiki ai ke wehewehe akaka mai i ke ano o kuu moe, nolaila, ua hooholo iho au, e kii oe ia Ateni Pake, ka mea kaulana ma ka ike a me ke akamai a me ka noiau, ma ka wehewehe ana i na ano a pau o ke ano kilokilo, a e hele mai oia io'u nei." " Ae,'' wahi a ka wahine. Ke kii ana o ka wahine i ke kanaka kilokilo, oia hoi o Ateni Pake. Hele aku la ua wahine nei, e like me ka hoouna ana a kana kane, a hiki aku la oia ma kahi o Ateni, a haawi aku la oia i kona aloha ia ia, me ka leo nahenahe loa, a aloha mai la no hoi o Ateni ia ia, a he mea haohao no hoi ia i kona manao, no ka mea, akahi no oia a ike i na papalina o keia wahine, a ninau mai la o Ateni i ua wahine nei, "Mai hea mai oe, i hele mai nei, a heaha kou mea i hiki mai ai ia nei ? " Pane aku ka wahine, " Ua hoouna ia mai au e ka'u kane e kii mai ia oe, ke ole au e kuhihewa, ina o oe o Ateni, ke kanaka akamai i ke kilokilo a me na ouli o na ano a pau." " Ae, owau no," wahi a Ateni, "Heaha ke kumu o kou kii ana mai ia'u ? " Pane hou aku ka wahine, "Ua hoouna ia mai au e ka'u kane e kii mai ia oe, e hele oe ma ko maua hale i keia wa no." Ninau pono mai la o Ateni i kona kuleana e hiki ai ia ia ke hele ilaila, olelo mai ka wahine, " E hele oe e wehewehe a hoakaka i ke ano o ka moeuhane a kuu kane, a oia iho la no ka mea a kuu kane i kauoha mai nei ia'u e kii mai ia oe." "Ae," wahi a Ateni, "E hoi oe a hai aku i ko kane, ka mea hoi nana oe i hoouna mai e kii mai oe ia'u e hele aku au ilaila, a e olelo aku oe i ko kane, e hiki aku aua au ilaila i ka hora 12 o ke awakea o keia la, a pela hoi oe e hai aku ai i ua kane la au." "Ae," wahi a ka wahine. Ka hoi ana o ka wahine mai kahi aku o Ateni a hiki ma ko laua wahi me ke kane, a hai aku i kana mau olelo a pau i ke kane. Hoi aku la ua wahine nei a hiki i ko laua wahi me ke kane, hai aku la oia i na olelo a pau, mai kona hele ana a hiki i kona hoi ana mai i ko laua wahi, a he mea maikai no hoi ia i ka manao o kana kane, a hoomakaukau iho la laua i na mea a pau e pono ai ka malihini ke hiki mai i ko laua hale, oia hoi o Ateni, a kakou i kamailio ae nei maluna, a kakali aku la laua no kona manawa e hiki mai ai, e like me ka mea i hai ia ae la mamua. No ka hiki ana o Ateni, ke kanaka akamai i ke kilokilo, ma ko laua hale. A hiki i ka manawa a Ateni i olelo aku ai i ka wahine, oia hoi ka hora 12 o ke awakea oia la, ia wa oia i hiki aku ai ilaila, a hookipa aku la laua nei ia Ateni ma ka rumi hookipa, e like me ke ano mau o na malihini, a olelo aku ke kane i kana wahine; e hoomakaukau i na mea ai a pau, a hoomakaukau iho la ka wahine me ka hikiwawe loa o na mea a pau iluna o ka papaaina, a ai iho la lakou nei a pau ka ai ana, a hoonanea iki iho la lakou nei ia manawa. Ka hai ana o ke kane i ka moeuhane ia Ateni. Ia wa no hoopuka aku la ke kane i kana olelo imua o Ateni, penei: "E Ateni e, no ko'u lohe ana he kanaka akamai oe i ke kilokilo, i ka nana i na ouli a me na ano a pau o keia ola ana, a o oe no hoi ke keu ma ia hana, a oia hoi ke kumu o kuu hoouna ana aku i kuu wahine e kii aku ia oe, e hele mai oe i keia manawa ia nei." "E olelo mai," wahi a Ateni, i na mea a pau loa e pili ana i kau moeuhane, mai ka mua a ka hope. Hai aku la ke kane i kana moe uhane imua o Atenei, e like me ka kakou i ike mua ae nei maluna, ia ia i hoakaka ai imua o kana wahine, a pau kana hai ana, olelo mai o Ateni ia laua, "Ua maopopo ia'u na mea a pau o kau moeuhane, mai ka mua a ka hope, a me ka hooko ia ana o ke ano o ua moeuhane la." Olelo aku o Atenei imua o ka mea nana ka moeuhane a me kana wahine, penei: "E hoomaka au e olelo aku ia olua, ma ka'u mea e olelo aku ai ia olua, e hiki ia olua ke hoolohe pololei loa." E ka mea e heluhelu ana i keia Kaao, maanei kakou e ike ai i ke akamai luaole o Ateni, i ka hoakaka ana me ka pololei a me ka aiaio kona akamai ma ka oihana kilokilo, a me ka ike i loaa ia ia, ma ka nana ana i na ouli o ka manawa e hiki mai ana. (Aole i pau.)