Ke Au Okoa, Volume II, Number 2, 30 April 1866 — Untitled [ARTICLE]

E like me ka olelo kahea. Moi, e halawai ka Ahaolelo kau Kanawai, ika la 25 0 keia malama, a nolaila, i ka Poakolu iho nei, ua hooko lea loa ia ua olelo kahea la. No kamea, make kakahiaka o ka Poakoluihala iho nei, ua houluulu ae na puali koa ma ka pa o ka Halealii, no ka ukali ana i ka Moi i ka Hale Hookolokolo. Ma ka hora 12 ponoi oia la, ua hai ia mai la eke kani ana ona pu o ka Papu Puowina, i ka lehulehu kanaka e haiamu ana ma na pipa alanui ame waho iho o ka Hale Hookolokolo, ke hoomaka mai la ka Moi a me kona mau ukali e haalele Ika Halealii lolani. He mau minnte loihi wale paha, mahope iho o ke kani ana o na pu, ike ia aku la ka huakai alii mamua ae o ka Hale Hookolokolo. I ka hoea ana mai o ke kaa alii, ua manao ia eka ahakanaka e lulumi ana, o ka Moi maluna o ke kaa, aole nae oia, aku, o ka Mākua I_l~ " i koe. A ponoi iho o ke kaa, ka Moi a me kona mau ukali, i hoonani ia me na kahili eha ma kela ame keia aoao. Iko makou ike ana aku i ka Moi e ukali mai ana mahope 0 kona Alii Makuakane, aohe mea e ae a ko makou puuwai e mahalo ai e like kana 1 hana ai ma ka hoohanohano i kona makuakane, a lilo paka oia maoli no ka ukali mai i na ohohina o kana elemakule. Aohe no hoi he la e ae a makou i ike ai i ka eehia a me ke anoano, " o ka hele ana mai a ka Lani," e like me ua la la i wehe ia iho nei ka Ahaolelo. I I ka hiki ana mai i ka Hale Hookolokolo, ua naue koke aku la ka Moi a me kona mau ukali i ka rumi Ahaolelo, malaila hoi kahi i punonohu ai ka ahakanaka e ake nui ana e ike ika hiki aku o ka Moi. Ike ku ana mai oka Moi ma kona wahi, ua haawi ia ae ka pule, e hoonani ana i ka Mea Mana Loa, e ka Haku Bihopa o Honolulu nei.

I ka pau ana o ka pule ana, ku mai la ka Moi, a haawi mai la i kana haiolelo. Moi, ma ka olelo Hawaii mamua, a mahope iho ma ka olelo Beritania, a penei kana: " E 2TA 'Lll A ME KA POEIKOHOIA :—

Hauoli ko'u naau i ko kakou halawai pu ana ma keia Keena, ma keia wahi hoi i hoakoakoa ia mai ai oukou no ka noonoo ana ame ke kuka pu ana hoi, no na mea e pili ana no ka maluhia ame ka pomaikai o ko kakou aina.

Ua hilinai au ma ko oukou noiau a me ko oukou aloha aina, nolaila, ua lana ko'u manao, o ka hua e loaa mai ana mahope iho o' ko oukou noonoo akahi ana, he mea ia e hoapono ana i ka pololei o ka paulele ana ō Tca manao o ko'u mau MaKaainana ia- oūkou, a me ko'u hoi kekahi.

Mah'ope mai nei o ka halawai ana o kela Ahaolelo, ua loohia mai Ko'u Aupuni i kapoino kaumaha, ma ka make ana o Ko'u Kuhina no. ko na Aina E, oR. C. Wyllier 0 keia hoaloha oiaio a hoomanawanui hoi o Ko'u Lahui a me Ko'u Ohana Alii, ua hala e aku; aka, aohe nae mamua o kona ike maopopo ana, i ka pii mau ana o ka pomaikai i loaa mai i ka Aina, he hope hala ole i. na aupuni maikai.a pau. , ~ Ua. oluolu ka launa ana o ko'u Aupuni me na aupuni o na aina e, a ke mau nei ka loaa ana mai ia'u, ma ke ano pohihihi ole, i ko lakoii makemake e noho launa aloha kakou.me lakou. . Na Ko'u Kuhina o ko na Aina E, e hoi;ke aku. ia oukou i na kumu a'u i hoopau ai i ka .hana ana o ke Kuikahi Pili Ano Aupuni", me na aupuni aumoku'nui o keia honua. Mai ka lakou mau olelo i hiki mai i o'u nei, ua maopopo i ko'u manao, e hoomau ialen ana ke ku ana o Ko'u Noho Alii'a me ke Kuokoa o ko kakou noho ana, mamuli wale no o ka Mana o ka noho pōno ana, a me ka hooko hemolele ia'na o ko kakou mau Kuikahi. Ua mahuahua kupono na loaa o ke Aupuni ke nana aku. Ke waiho nei ma ka Waihona Dala Aupuni he -puu dala nui, he koena, i oi "wale aku mamua o na lilo o ka makahiki e pau ana ma ka la 31 o Maraki, 1 halā'iOeu nei. ' Ma ka nana iho ma ka Papa Hoike Loaa o ke Aupūni, he mea olulolu i ko •kakou naau, i ka ike ana iho i ka piii ana o na loaa'o ke ( ,Aupuni. _ . w ,Na Ko'u Kuhina Waiwai e hoike aku ia oukou i ka nui o na loaa i noonoo mua : ia^ku 3 no keia mau'makahiki elua e hiki mai ana, a r pēla hoi me na lilo o ke Aupujnimo ia manawa like. ■ ■ - ~;;: U a:hooi ia'ku.na haawina no na hana 'koloko o ke Aupuni, a oi aku mamua o na haawina i hookaawale ia no ia mau hana, ina n'a Bilai Haawina ona makahiki ihala muaaku nei. ; Aka, aohe ia he kumu e hopo ai kakou, no ka mea, aohe i oi aku mamua o ko ka;kou loaa., _ " , E waiho aku ana ko'u Aup>uni imua o oukou, i kekahi bila kanawai, _i loaa ai ka mana ia lakou, ke hooko aku i keia mau hana, xna ka hoolilo ana ae i na loaa o ke(kahi;o:keia mau hana hou, no.ka uku ana Akui'ke.kumupaa a me ka uku hoopanee ī £bbl3o.ia|ku. , h e noonoo akahele ia na^lHō'" i' J : mttnab :: i&no na Alanui, me 'na 'Awa; l a;m)e na wahi pae waapa e- oukou. ulunuia mahuahua, aohe «anelenoi mai.ana e hooakea iakona mau euka. , *2Ja KoJu Kalaiaina e hoike aku ia' bd!Kou; iiō na'liaha a pau e pili no ke 1 ka s laha' ana'ku- o ka Nio Aai ikaika: a me ka maHoola, ua mahualiua loaa mai ana ia kakon. Ua

laua oluolu ko'u manao o ua liana a pau e haawiia aku ana i keia Papā, e hooko pololei ia no. Aohe no hoi i emi mai ka makaukau a me ka ikaika o ka Buro Eemoku i ka hooko ana i na hana a pau i waiho ia'ku ia lakou ma ke kanawai. Ua kokua kupono ia'ku na hemahema o na poe mahiai ko, a me kekahi poe mahiai.e ae, ma ka loaa koke ana mai o na lima hana mai na aina e mai, a ma ke kumukuai haahaa iho malalo o ka mea i noonoo wale ia'ku. E hiki ia kakoii ke hilinai ma ka hooko pololei ia o na hana a pau e lawelawe ia'na e keia Papa. 0 ka maikai a me ka paewaewa ole o ka hooko ia ana o ka pono iloko o na Aha Hookolokolo, ke hoomau ia'ku' nei no i ko'u mau makaainana, a me na kanaka o na aiīia e, e noho paa ana, a e noho ana no na la pokole. He hoike ia ina mea a pau, ua maluhia ke ola a me ka waiwai ma Ko'u Aupuni. ' v Na ka palapala hoike a ka Peresidena 0 ka Papa Hoonaauao e hoomaopopo aku ia oukou i ka lakou mau hana i hoapono ai i keia makahiki i hala ae nei, ame ka 1 lakou mau hana i manao ai no keia mau makahiki e hiki mal ana. Ua olioli ko'u naau no Tca makaukau o ka lakou mau hana, a no ka pomaikai a'u e ike nei e loaa I ms>i ana i ka lahui ma keia hopē akuE hauoli pu mai me a'u ka aina,' jju hv ano oi aku o ka makaukau o na hana i pili i ka naauao o ka.lahui. E 'Ln A 3IE KA POEIKOHOIA : Me ka naau haahaa e hoonani mua aku kakou i ke 'Lii Nui nona ka Lani a me ka Honua, no na pomaikai Axa i haa-\vi mai ai he lehulehula'u ame ko'u lahuikanaka. Ke haawi akn nei au ano iloko o ko oukou mau lima, i kekahi mau hana i hoōmakaukau mua ia e Ko'u Aupuni. No ka pii mau ana o ke Aupuni i ka naauao a me ka waiwai i na makahiki i hala hope ae nei, a no ka maopopo o ko oukou makaukau i ka noonoo ana i na mea a pau e pomaikai ai ka lehulehu, he mau kumu ia e hoopiha mai ana i ko'u naau, i ka manao lana, ina e hui kakou i ka imi pu ana no na mea e pomaikai ai ko kakou aina hanau, aohe mea nana e keakea ka pii mau ana o.ko kakou Aupuni i ka pomaikai. A ke kukala aku nei Auua weheiakeia Ahaolelo." Mahope iho o ka pau ana o ka haiolelo a ka Moi, ua hoi aku la Oia a me kona mau ukali i ka Halealii, a halawai iho la ka Ahaolelo, i hui ia na hale a i elua, a eia ka papa inoa o kaHale Alii: H. E. H. M. Kekuanaoa, C. Kapakea, C. Kanaina, C, H. Bishop, C. G. Hopkins, C. C. Harris, C. D. Varigny, W. C. Lunalilo, J. Kapena, John E, J. 0. Dominis, W. P. Kamakau, H. A. Kahanu, P. Y. Kaeo, P. Nahaolelua, P. Kanoa, D. Kalakaua, E. W. Hutchison. Na Lūka Makaaixana L. Kaapa, L. Kaaiula, J. H. Heleluhi, N, K. Poikai, J. 3. Nakaka, Levi Keliipio, D. Kahaulelio, J. Kupau, E. H. Boyd, Gr. Rhodes (Kapena Loke,) G. B. Ukeke, H. J. Wana, J. K. Kaunamano, J. M. Smith, C. K. Kakani, H. N. Kahulu. Keohokaua. L. Aholo, S. W. Mahelona, W. P. Wood, T. C. Heuek, J. W. Keawehunala, T. Huluili. I. H. Kapuniai. J. M. Smith.