Ke Au Okoa, Volume II, Number 6, 28 May 1866 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO.

, Poalua, Mei 22, 1866. $ : . ka Hale ma ka hora mau. Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa ma ka noho. *01elo mai ka Mea Kiekie W ,C. Lunalilo, \ ' mwiiua 0 ka hapaī ia ana 0 na hana 0 ka la, hoa ae kona manao no na mea e p|||ana i ka hopu ia ana o Kulika, a lawe °j|r~imua o lakou no,kekahi mea ilokoo kOTa nupepa, a aohe ona makemake e kau ufi&ona inoa ma ka' hoole a me ka ae. ... Na Paiapala Hooph. ®ai Wailnkn mai e noi ana e. haawi ia i pjfadala a $4QQy &frke. i.ukulu:ana i moaono e.hookohu' ia i Lūna Hoomalu ma auhau ia na hale inu ti ma Wai•lijp£n; a e hoololi ia kekahi mea e pili anai fauhau alanui. £ai Hawaii. mai e noi ana e hoohana ia na ihao ma na alanui, ame kekahi man hoololi ē«ae. Hoomoe ia ma ka papa J>2fai Kool&upoko mai, e noi ana.e. lioonoa figjia lawaia ana ma ia apana, a nje kekahi zsau mea.e ae. Haawiiai na Komite Wae. Hilo mai, .e noi ana e hoonoa ia na la•vgiia ana, maluna 0 na aina Konohiki, koe 'mea i papaia ma ke Kanawai. Hoihoi hou ii i ka luna 0 Hilo., * 9 fc-Mai ka apana mai 0 Ewa a me Waianae, e haawi i ka hapakolu o kela- Ahūpuaa keia Ahnpuaa, no ka pomaikai o na Konohiki, . .i Hoolaha mai o Kaapa, e hookomomai ana i& i;Bila Kanawai e.hoololi āi i ke Kanawai e pili ana no.ka hoonaanao. i Olelo mai ke Kuhina Waiwai, i kona manao;e hookomo mai ana iai elua maa Komitc kumau i koe, okekahi nona Wahi a me na Knmu, a o kakahi Mea pili Kulo£o. i Komite ka hale i na hana o ka; la, no na mea e.pili ana i ka hoololi i ke Kanawai Komisina palena aina. ; 0 Mi Heuek, ma ka noho. ; ... Noi mai ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, e Kapae ia ka Pauku 2, e hookolia ike Kokua Mua 0 ka Aha Kiekie, ke Komisina holookoa. Olelo.mai © Mahelona e hoookomo pu i ke Kuhina Kalaiaina, me ua Kokua Mua la . Noi mai o Nahaku e hookomo ia ka Pao ke Kanawai o ka M. H. 1862 ma ka Pāuku 2 0 uāT"KanawaT ia, rmea e nono" ai i elua Komis?na Palena aina, ma kela apaiia; keia apana pili Aupuni. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, aole e pono ke noho ke Kuhina Kalaiaina i Komisina Palena Aina, oiai, oia no ka mea nana e malama na Aina Aupnni, a oia no hoi ka mea ku aku ma ka aoao 0 ke Aupuni ke hiki mai ka hoopaapaa. īua e hookomo mai i ka Pauku 1 o ke Kanawai 0 ka M H 1862, ma kahi o ka Pauku 2 o ke Kanawāi Hou. alaila, he mea ia e ko ole ai ka mea i makemake ia oloko 0 ua Kanawai la. Kokuao Keawehunahala i ka Pagku, me ka hoololi ia o kekahi m<m ole'o. Kue o Waaa i ka hookohu ana ia Robertson i Komisina, no ka mt*a, oia kekahi o na Lunakanawai Kiekie, a ina e hiki mai kekahi ' hoopaapaa, alaila, imua no ona, a noi mai ia 0 kapao^ia. Olelo mai o Kalakaua, ua noonoo 'oia no keia mea, a'ua hooholo kona manao me ko ka Mea Kiekie e kapae ia Pauku. Ua hookohu na'iii ia Lee, Robertson, Ii, iloko o ko lakou m»kap», a ua ike ia he nui na pilikia e hoea mai, ina ia mea. I kona wa e nohoana iloko 0 ke Keena Kalaiaina, ua ike Iea ia i na mea e hana ia ana ilaila, a he nui na mea 1 waiho ia ae mawaho 0 na bdke hoopaa me ke kupono ole.

Kokua 0 Ukeke i ka Pnuku, me ka olelo mai, ua kopono 0 Robertson no iu wahi, oiai, ua maa ia ma ia wahi. Kokua mai ke Kuhina o ko no aina e i ka Bila, oiai, he mau mea ole wale no kn na Komisi»a e noho nei i hana ai, a he wa pono keia 0 hoao ai i kekahi mau kumu okoa, oi ola mai nh hoike. Kue mai ka Luna o Koolauloa i ka Bila. OI»-lo mai ka Peresidena, o ka mea imua 0 ka h'ale, 0 ka ana i ke koho ana i ke Kokua Mua o ka Aha Kiekie i Koniisina;a makemake ia e ike, 'owai la auanei ke kanaka kupono e hiki ke noho ma ia wahi. ' ' Wehewehe mai ke Kuhina Waiwai, i kekahi mou mea e pili ana i ka hookohu ana i ke Komisina. Aohe hana a ka Bila i na mea e 'pili ana i na kuleana, a aohe no hoi i 'kēkahi mau kuleana e ae i ike'pono ia ko lakou mau palenn; aka, i mau mea e hooponopono ole ia ko lakou mou 'palena. Olelo mai o Kanaina, ua kupono ko Rohikana noho aua ma ka oihana Komisina Aina; a o ke Kinaina kekahi o Maui i kokun mni i ka heluhela ana 0 ka Bila. Ua kokun 0 Hoapili ma ka waiho ana i na huaolelo " Kokua Mua," a noi mai oia 0 hoololi ia. ■ ■ ' - Mahope iho 0 ka honpaapaa ann, ua haule na hoololi. U« haule'ke n«i e kapae i ka Paaku 2, he 13 ma ka ae, a he 19 ma ka hoolo.

N»i mai o Nahaku e hoopau ia ke Komite —haule. Heluhelu ia ka Pauku 4. V. Wehewehe mai o Kapepa Loke i kekahi mau mea e pili ana i ka poe nana i hana ka Bila. Ua manao ia e hookomo mai i kekahi hoololi, aka, makemake ia e lohe i ko ke Kuhina Waiwai munao. Olelo mai ke Kuhina Waiwai e pono e hoopanee ia ka noonoo ana ne ka . Pauku. Hoopau ia ke Komite a hoopanee ia ka Hale a ka la apopo hora 11. Poakolp, Mei 16. Halawai ka Hale elike me ka men i hoopanee ia. Ka Mea Kiekie ame Kapena Loke ma ka noho. . No'hmai o Kamalo -e hookomo ia leona inoa ma kn aoao ae i ka Paukii'2 a 'me" 3 ka Bila Komisina Palena Aina, i hoopaapaa ia i kekahi la iho. O Hoapili kahi i manao pela. Heluheln ia mai he palapala noi mai ka apana mai o Kau, Hawaii, e noiana i $2;ō00 00 ke alanui ma ia wahi—hoomoe ia ma ka papa. Hieluhelu mai ke Kakauolelo i kekahi palapala i ke:KubinaKalaiaina, mai ia W. M. Gibson mai 0 Laoai, e pili ana no ke kupono ole 0 ko L. Aholo noho ana iloko o ka Ahao-lelo—-hoomoe ia ma ka papa. Hoike mai o Keawehunahala i kekahi palapala hoike mai ke Komite Kanawai mai e pili ana no ko Kaaino'a koho ia ana. a na manao lakou ua kupono no ko Kaainoa koho ia ana—Aponoia ka hoike, a hoomoe ia 'ka paiapala hoopii ma ka papa. Hoolaha mai ke Kuhina WaTwai i kona manao e hookoino mai ana ia i kekahi Bila e hoopakele ai i kekahi mea, ke loohia i ieekahi popilikia, i kekahila ae; " •• ~ ■

Hoolaha mai o Kahaulelio i kona manao e hookomo mai ana ia i kekahi mau Bila e hoololi ai i ke Kanawai e 'pili ana i ka auhau wai, alaoui, ame ke kula.

Haawi ia mai ka olelo hoolaha e hookomo ia mai ana kekahi Kanawai e hoololi ai i ka Pauka 1,396 o ke Kanawai Kivila. Heluhelu mai o Kepoikai i kekahi olelo hooholo, e noi ana i ke Kuhina Kalaiaina e hookomo mai i Eila e pili ana i ka Poe Ana Aina. Olelo mai ke Kuhina Kulaiaina, aohe e kopooo k« Bila, ina.e hoole ka Hale i ka puu dala i manao ia ai no ia mea. . «ooia na mai' o~ JVahu ku r ri>ona "manao e noi ana e hoololi i ka panku 1 a me 4 o ka mokuna 14 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Hoolaha mai o Keawehunahala i kona manao e hookomo mai ana ia i Bila "e kauoha e pai ia na olelo hooholo o ka Aha Kiekie," ma ka olelo Hawaii. Olelo mai ke Kuhiua Waiwai, e hikiaka ana paha ka nui o ka lile no ia mea i ke $6,000,"a he $1,000 wale no paha e hoi mai ma ke kuai ana aku. . - Hapai ia na . hanao ka la, a Komite o Ka Hale no na mea e'pili ana i ka Bila e hoololi ai i na Komisina Palena 'Aina. Heluhelu.ia ka pāuku 4; a noi mai ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo e ka pae loa ia ia pauku , oiai, aohe i pili i ke Komuka^awai. Noi mai Kekuhina Kalaiaina e hookomo i inau hoololi, ma ua pauku la. Hoihoi hou Ka Mea Kiekie W. C. Lunalio i kana olelo e kapae loa i ka'pauku. Noi mai o Kamakau e holoi ia ka huaolelo " papalua." Olelo mai ke Kuhina.Waiwai i ke kumu i kau papalaa ia ai o na koina, i mea e kono ai i na mea aina e hookomo koke mai ai i ka lakou mau palapala noi i ka manawa kupono. Olelo mai 0 Kamakau he mea pili kaumaha keia maluna ona'lii, i oi ae maluna o na Luna Makaaina, oiai, he poe ahupuaa, a ili ko lakou. Noi mai o Kalakaua e hoololi ia ka huaolelo, •• hoopai." _ Olelo mai ke Kiaaina 0 Kauai, aolie kuleana iki o na Lunamakaāinana ma ia mea Makemake o Kaapa e ike i ke kumu i olelo ai ke Kiaaina o Kauai'pHa, oiai, 0 lakou kekahi hapa o ka hale, n i hele mai lakou e hana no ka_pomaikai o ka lehnlehu. Kokua o Jnhn Ii i ka hoololi ana i ka Pauku e like me ka Kamakau i manao ai. Olelo mai,o Wana, ina paha kekahi kanaka e nobo ana iluna o kekuhi ahupuaa, aohe i ike pono ia kona mnu palena, a aohe no paha e hoopaapaa ia ana, e kono ia anei ua kanaka lā e ke Kahina Kalaiaina, a i ole iae ko Loio Kuhina e hele ma ka hoopaapaa kanawai ? He kue i ke Knmukanawai ke koi hou ann aku i ka poe i uku no ko lakou aina e ukn hou mai. Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, ua hai pinepine ia aku, aohe hana a keia Kanawai, maluna o na apnha aina, i loaa na palapala sila, a iko pono ia na paleha. Kue o Mahelooa i kela huaolelo, " papalua," eia, he mea nui ia r»a na 'huahelu, a mnnao ia o ka nui o na nina e pau no i ka uku ia e. na koina. Makemake' ia e hoihoi hou ka pne nana i hana i ka Bila . i noohoo hon i ka Pauku. . Ua like ko Hoapili manao me ko Mahelona, a noi ia e hoomoe ia ma ka papa, .■ .

Olelo maio.Kapena Loke, iaalakou.enopr noo i ka 'wa kupōno, alaila, lakon h e uku papalua. , Ua apono ia i ka Pauku. eHke lue ka hoololi a ke Eahioa. Ealaiaina.:,, ■Ua haule ka ioololia Hoapili, a pela no hoi ka D. Kalakaua a me ka .W. Z Kamakau.. Ua hooholo ia ka ke Kuhina Kalaiaina, ka Pauku me ka hoololL . Helahelu ia ka Pauku elima. Noi mai o D. Kalakaua e hoihoi na Buke hoopaa.a pe i ke Kuhina Kalaiaina, a aole i k'e Komlsina. Kue ia e ke Kuhina Kalaiaina, a hooholoia -e mau no ka heluhelu ana o kā Pauku.. .. ,^ Heluhelu ia ka Pauko 'eono. Manao o ae ai i ka noho ana o ke Komisina ma ke ano Lunakanawai imua o ka Ab^Banako. Manao o Kamalo, ua oi aku ka maikaiiha he kanaiwa la, no ka manawa i hoopii ai i na Komisina.' Manao hoi o Keawehunahala, ua hiki iho la no ke kanaono. Noi mai o Kamakau e hoololi i ka Pauku ma ka hoopii ana i ke jure, a aole i ka Banako. * Ninau mai o Kalakaoa, ina ua piha pono ka Aha, ke kapae ia ke Kokua mua mai ka lawelawe ana ? Olelo mai ke : Kuhina Waiwai, aole, koe nae, ke mui ia, a hele roa kahi e. Haule ka hoololi a Kamalo, a pela no hoi ka Kamakaa.- Hooholo ia ka Pauku e like me kona heluhelu mua ana. Heluhelu ia ka Pauku ehikn. Noi mai ke Kuhina Kalaiaina, e hoololi, a e hookomo i na huaolelo penei, " i 25 kencta no na huaolelo hookahi haneri, i kupono no ka hoike ana i ka hihia." Ua kokua ia mai keia hoololi e ke Kuhina WaiwaL Noi mai oUkeke e hooaoe ia ka hoololi ma ka papa. Ua hooholo'ia ka hoololi a ke Kiihina Kalaiaina. Noi mai ke Kuhina-Waīwai e kapae ia keia mau huaolelo, " E uku aku ke Komisinaii na loaa a pau loa i ka Waih'ooā :'Waiwai o ke Aupuni." Ina e hooholo ia keia hoololi, alaila, e noi ana ia e holoi i ka Pauku ewala, alaila, e kau maa no ke Kanawai elike >me keia wa—hooholow. :•••..•; : ;i Noi mai o Kamakan e hookomo i $5. ma kahi o $10. ma ka laina mua o ka Pauku. . Kue o Keawehunahala.i ka hoololi, a hoi1—- 1 Tr l-.« ; r I,Bnn .hnnlnli RAnk&. Ioia ka Pa'iku me ka hooloIL, Ua kapae Ioa ia ka Pauku ewalu, ma i.ke noi a ke Kuhina. Waiwai, a. heluhelu .ia; ka Pauku eiwa raa kona wahL Ma ke noia ke Kuhina Waiwai, e hooholo ia ke poo o ka Bila; a. ua hooholo okoa ia ka Bila. ; Kauoha ia ka Bila e kakau poepoe ia. Hoopau ia ke Komite, a hoi mai o Keawehnnahala e hoopanee ia ka noonoo ana o .ka Bila Haawina, no ka Hoike a ke Komite Waiwai. ' Koinite ka Hale, no ka Bila e hoololi ana i ke kanawai e pili ana i ka hookamakama a me ka moekolohe. Ke Kiaaina o Oahu ma ka noho. A Heluhelu ia-ka Pauku alua, a hoi mai o Keawehunahala e holoi ia Panku. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, ua manao iā ua ike pono ka Hale i na ano nui o ka Bila, a nolaila, a aohe mea kanalua i kai hooholh ana i na Pauku i koe, Noi mai ka Mea KiekieW. C. Lnoalilo e ninau ia ka ninau mua—haule. Olelo mai o Keawehunahala imua o ka Hale e kue ana i ka Pauku, me ka hai mai o ka hoopaino ka hookamakama olelo ia ma keia Pauku) aohe e kala i hoolaha ia ai e ka Pauku ho'okahi no ke Kanawai moekoloe. Noi mai ia e hoihoi hou i ka Pauku i ka poe nana ka hooloIL Ua ninau ia ka ninau mua, a na hoohoIoiaL Ua ninau ia ka ninau alua e kapae anai ka Pauku nlua, ua hooholoia/a hoopau ia ke Komite o ka Hale. . ■> '■ > Noi mai o Kamalo e opono ia ka hoike ft ke Komite o ka Hale. t : Olelo maika Lunao- Kohala, he Bila nui Ioa ia ma ka noonoo ana, a noi wi ia i mau Komite wae,. i hoomakaukau hou ia ka unuhi hou ana ma ka olelo Hawaii. Hooholoia, a haawi ia ka hila i keia.mau Ko> • mite: Ka Mea Kiekie Harris, Kaapa, : Wa)ia, • Kepoikai r a me Pinehasa Wood.;. V, Ma ke noi, ua hoopanee ia ka .'Hale a ka laapopo, hora 11. . Halawai ka Hale e like me.ka . mea mau. M. Kekuanaoa ma.ka noho. Mahope ihp.o ka pule ana. heluhelu .ia ka mooleIo ; o.ka Hale a apono ia. , •, .7 ; . Heluhelu ia mai kekahi, palapala mai. ,ka apana mai nei o Honolulu e noi anae hoo^ loli ia ka Hauku 123 0 ke Kanawai Eiviia. Haowi ia i ke Komite Wae. Heluhelu mai 0 Keawehunahala i ka Ho» ike a ke Komite Kanawai e pili ana noke ho ia ana o Kupau. , Ua kena lakooiio li. Mofitt, a oo kona: hiki ole; mai, nolaila, aa manao Iakou, ua koho pono ia o Kupau,.a .04 hoomoe ia ka palapala a Mofita; ma ka ( gtr> • lia—aponoia,,. ■ . • i

*» 1 5 Helohelu' -mai' o B»yd i k« hoike a ke Komite, e pili aaa i ke noi a Wuianae, i puu dala $400, e hoomoe ia ma ka papa —aponoia. • Heluhela mai o Ke'awehunahala i ka hoike a ke Komite, e pili ana i ka palapala hoopii mai'.'Ha'waii mai no ke "Kanawai e hooemi ai," a pela aku, e hai ana e hoomoe ia ma ka papa Lawe mai ke Kuhina Waiwai i ka Hoike mai ke Komite Wae mai e honponopooo hou 'ana i ka olelo Hawaii o kā Pauku alua o ke Kanawai Moekolohe. Ma ke noi e lawe ia mai ka Palapala Hoike. " Nōi'mai o Keawehnnahal-a e hoomoeia ka Palapala Hoike ma ka papa; oiai, ua nui iho la nō na mea i hooponopono kanawai ia no ia mea; Oia kanawai, he mea ia e kono ai ina makai e hoohiki wahahee, i kumn e loaa ai ka hapalua ona dala hoopai. ona pomaikai e loaa mai, mai ia Bila mai, he uuku loa ke hoohalikeia me na poino. Olelo mai ka Luna o Kohala, ua ike no na hoā, aole o ka pomaikai o ka Bila ka mea imaa o ka Hale, aka, o ka lawe mai i ka hoike a na Komite. 0 ke noi e hoomoe ia ka hoike ma ka papa, ua haule, ao ke noi e la\re ia mai ka hoike a fce Komite, ua apono ia. E like me ka hoolaha ana mai a ke Kuhinu "Waiwai, e bo<jfcomo mai ana ia i Bila e huikala ai ia ia mai kana oihana Kuhina Waiwai mai, no na dala i hoolilo ia no ka mokumahu " Kilauea," he §10,668, a me na kii o Kamehameha IV a me Kamehameha V. Hoolaha mai ke Kiaaina o Oahu, e hookomo mai ana ia i Bila e pili ana i ka haawiia ana o na kuleana. Ua ae ia mai ia Keawehunahala e kapaeia na rula, no ka heluhelu ana mai i kekahi plelo hooholo, a hoolaha mai oia, e hookomo mai ana ia i kekahi Bila, " e ae ana i ka poe waiwai e kukuln i man hale hookamakama." Olelo mai ka Hope Paresidena, he mea kuponoole ia ke lawe ia mai imua o ka Hale, a nolaila, e pono e hoiboi hou ia. Aole i hoihoi o Keawehunahala i kooa onanao. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, o ka PereBĪdena ka mea mana, a he mea hoonaukiuki ia i ka Hale, a noi mai ia e hookuke i ka Luna o Waialua. . . Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, o ka mea e hoolaha mai i kona manao e like pu me ia, he kupono ole ia ke noho mai i loko o ka Hale. Makemake ke Kuhina o ko na Aina e,e heluhelu pono ia ka oleio hoolaha a ka Luna o Waialua i Kuhihewa ole ai. ; Olelo mai o Keawehnnahala, he pono no i kela hoa keia iioa ke hoolaha mai i kona manao e hookomo mai ana ia i Bila; a aia a hoopāapaa ia ka Bila, alaila, he nni wale no "ka manawa e Kamailio ai no ka hoonaukiuki ana f ka Hale.

Noi mai ka Paresidana, e hoihoi ka Pare-

sidaoa i kana noi. Hoolemai ke K'uhina Waiwai, ma ke kapae ia aaa o na rula, a ma hope hoolaha mai oia ikekahi bila e hoonaukiuki ana i ka Hale. Ua kauoha ia aku o Keawehuoahala e haalele i ka Hale, a waino ia aku oia i ka Makai 0 ka Hale, no ka wa e hoopaapaa ana. Noi mai o Nahaku, o na Lunamakaainana "wale no ka poe e hooholo ma keia mea. Kue ke Kuhina Waiwai i keia mea, a olelo mai oīa, na ike na mea a pan i na hana a ka Luna .0 Waialua, e pili ana i ka bila moekolohe, a ma keia mea hoi, noi mai oia e kapae ia na ra!a, no ka hookomo mai i olelo hooholo, a mahope hoolaha mai i bila kana•wai, e hoopunipuni ana i ka Hale,- a lilo ia i mea e hoonaukiuki ai, aole i ka Hale wale 00, aka, i ka Moi pu kahi. Ina eaeia 0 Keawehunahala, he mea ia e hoohaahaa ai i ' ka Hale ame ka aina nei. Ina e hooholoia, noi mai oia e pono e pai ia ka inoa 0 ka poe ae a me ka poe hoole, i ike ia mai Hawaii a Niihau. ; Olelo 0 Heuek ma ka olelo Hawaii e kokua ana i ka aoao 0 ke Kuhina Waiwai. Manao 0 Kamalo e waiho ike noi ake Kuhina Waiwai ina Komito Woe. Kue oia 1 ka bana hopuhopualulu ana. Olelo mai ke Knhina o ko na aina e, aole ia e kokua .ana i ka hana a ka Lnna.o Waialoa, «-I™., aole ia i manao, o ka manao 0 ka Luna 0. Waialua ka hoopunipuni mai. ika Hale. . Kue o Heaek i ke noi a Kamalo, oia hoi ka haawi ana i na Komite, aka, ua hoihoi hon ia i kona manao, i ka -wa i olelo mai ai ka,Paresidena e hoihoi liou. Manao 0 Aliolo, ua nui iho la noka hoopai maluna 0 ka Luna o Waialua, ma na mea i hana ia aku'ia i&. - . Aole.i hoapono 0 Kakani ina hana & ka Lnna o' Waialua, aika, na kanalua ia i ka hiki i ka Hale ke hookuke ia ia. Noi mai o Aholo, e hookuke ia ka Luna 0 Waialua no ka hora hookahi: ■' Olelo mai ka Paresidena, aia i ka Hale ka mana e hana ai i ka Luna o Waialua, e like f&e ka mānao ana-he pono, a ; o ke noi ake Kiihina Waiwai ka mea imua 0 ka Hale. ' •Oielo mai o Kamalo,-e nana ma ka rula 11, ō-hai'ana'aole'e hiki i'ka Hale' ke hoopai- i kiēkahi lioa; : aia j ā hooha'aoaele. Kue ka Hope Parēsidena. 'p Kuhikuhi mai o : Smith ma kamla 79, a 0 nW 1 fnia n o ,i na ;i i.haolelo' ō Beritania' ame 1 ; he pono ke lawe ia mai e keia Hfele.' /Manao ia he ponō ka'Luna 0 Waialua, a e kenaio lto'mo '*mai ( i a noi loohaahaa mai i ia aku e ka Hale, alaila,-nohoJiou ia |yjkonaxobo.

Olelo niai ka .Pari:sideii;t. aole i kupuno ua rula o na aina e no keia Hule. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, ua apono ia ka lawe ana mai oia man rula, i na makahiki he umikumamaono i hala ae nei. Hoihoi hou ke Kuhina Waiwai i kananoi, a hooholoia ke noi a Smith, me ekolu poe kne. 'Ua kena iā ka Luna o Waialua, a lawe ia mai imua o ka Hale. Hai aku ka Paresidena i na mea a pau i hana ia, a olelo mai ia he haawina paha ia e ao aku ana ia ia. Noi mai o Keawehunahala e ae ia mai oia i mau wahi manawa nona e noonoo ai, ae ia. Hoolilo ka Hale ma ka noonoo ana ina hana o ka la, no ka bila moekolohe. Heluhelu ia mai ka hoike me kau wahi pnewa iki ma ka olelo Hawaii, ua aponoia ms ka hoopaapaa ole ia, a heluhelu ia ka pauku ekolu. Noi mai o Nahakii e kiolaia ia pauku. Hoapono o Kamalo i ka bila holookoa, oiai, he_ mea ia e hooeini ai i ka moekolohe, a hoomahuahna ae ika lahui. Noi mai oia e ninau ia—hooholoia. Ke noi a Naliaku e kapae i ka pauku akolu, ua haule,. a ua hooholo ia ka paukn e like me konā heluhelu ana. Ua hooholo pu ia ka panku eha; a «a apono holookoa ia ka bila, me ke kanohaia e kakuu poepoeia. y Olelo mai o Smith, ua noi m»i ia i ka Luna o Waialua, e hai aku imua o ka Hale, e noonoo ia a kekahi la ae, alaila, hai mai oia i kona manao, ae ia. Hoopauee ka Hale a ka la apopo hora 11 kakahiak3. Po.alima, Mei 18. Halawai ka Hale ma ka hora 11. Ka Mea Kiekie a me kapena Loke ma ka noho. Mahope iho o ka pau ana o ka pule, noi mai o Kupau, e lawe ia mai o Keawehunahala ma kooa noho. Olelo mai ka Hope Peresidena, aole e hiki, oiai, aole i hoomaka ka Hale e hana. Heluhelu ia ka moolelo oka Hale, a ku mai o Kupau a olelo mai, mamua o ka apono ana i ka moolelo o ka Hale, aia kekahi mea iloko o ka moolelo e kue ana i ka Pauku 53 oke Kumukanawai. Ma ko Kupan manao aole i hoowahawaha o Keawehunahala i ka Hale; a o na mea i hana ia ia Keawehunahala, aole i pili iki i ke Kumukanawai. Olelo mai ka Hope Peresideoa, aoie ia o ka ninau. Ma ke noi, ua apono ia ka moolelo o ka Hale. Heluhelu mai ke Kakaoolelo i ka palapala hopu o Kulika, a e lawe ia mai imua o ka Hale. A hai mai ka Makai, ua hooko pono ia i na mea i kauoha ia. Noi mai o Boyd e lawe ia mai ke kino o Kulika imua oka Hale, a e nioaninau ia— hooholoia. Ma ko noi a Smith, ua lilo ka Hale i ka noonoo ana ina hana, a hiki mai o Kulika. I Hoike mai o Kamalo i kekahi palapala hoopii i waiho ia akn i ke Komite Wae, e pili ana-i ka hoololi i ka Pauku 1,280 o ke -Kanawai Kivila, a e hai ana.e hoihoi ia ka palapaia hoopii i ka poe nanai hoomakaukau —aponoia.

Hiki mai o Kolika, a ninan ia e ka Hnpe Peresidena.

Hope Peresidena—O oe no anei ka Luna Hooponopono 0 ke Kuokoa ? Kulika—Ae; owau ao. Hope P«residena—Maluna anei ou na mea a pau i olelo ia ma ka Poaono la 12 iho nei ? Kulika—Ae. - Hope Peresidena—o oe no anei ka mea hoopuka ? .. Kulika—Ae. Hope Peresidena—E puka oe mawaho, ma ka malama ana a ka Makai, me ke kali i na hana 0 ka Hale. Olelo mai 0 Boyd, no ka mea, nana i noi i hookomo mai i ka olelo hooholo e hopu ia 0 Gulika, nolaila, manao ia e hoopai ia o Kulikama ka Puuku 52 o ke Kumukanawai. Noi mai o Kaapa e hoopanee ia a pau ka halawai ann, alaila, e ninau aku ia Kulika i ka mea nana i kakau, mea paha aole na Kulika. Hooikaika mai 0 Ukeke e hoomoe ia ke noi ma ka p»pa, no ka mea, aohe ia o ka mea e hoopai ia ai 0 ke kanaka, 0 ka i aku he hoopilimenai i na Kuhina. Olwlo mai 0 Aholo, he nni wale ke ano oia huaole|o he hoopilimeaai, a noi mai oia e hookuu ia ke kino o Kulika. Ua kokua pu o Kupau a me Kahaulelio ia mea. Kokua 0. Pinehasa i ka Boyd noi, me ka olelo mai i ka Hale ka mana nui e hoopai ai ia ia. A.mahope nae, noi mai e ao ia aku o Kulika a e hookn ia. Olelo mai o Ukeke, aohe kahi kanaka mai Hawaii a IViihau i hoopai ia no ka hua olelo " hoopilimeaai." Heluhelu ma.i ke Kakauolelo i kekahi palapala mai ia Kulika mai, e olelo ana, e ae ia mai.oia e haawi i kana olelo -pale, e like nie ka haawi ana.mai o na kanaka iahihia apau. Ma ke noi a ke Kuhina Kalaiaina, ua hoomoe ia ke noi ma ka papa. Kokua mai 0 Heuek ua hooholoia Pinehaaa, e ao aku.ia Kulika. He mea kupon ke aoana aku ia ia i mea nono e malama aiaole e olelo hou pela ika wa e hiki mai ,«na; a he m<*ō olelo ioa hoi ka hookuu wale ana aku no iaia... . < • Olelo mai o. Smith, ua ano okoa kana hoo : loli m«i kekahi poe e ae. Ikona manao, e kii ia aku o> Kulika, ae ao ia aku, ua noonoo ko ka;Hale, hr Aoowahawaha kona mea i hookomoai i ka Hal«, a e hoopau ia ia mea; - Mnnao 0 li, he mea pnno i ka Hale ke hookuu aku ia Kulika, e .haawi mai i kana olelo pale.

•Hoi iuai o Aholo e uinau iu ka oinau mua hooholo ia. Ua hooholoia'ka ho»loIi a Smith, e lajve ia mai o Kulika, me ka olelo aku o ka Pajesidena, ua hana ia i ka mea ku ika hoowahawaha i ks Hale, a ao aku ia ia aohe e htoa hou pela, a hookuu ia aku la o kulika. Noi mai o Kupau e kauoha ia ka. Makai e hoihoi mai ika Luna o Waialua ma kona noho. Olelo mai ka Hope Paresidaua, aole oiaka mea i mua o ka Hale. Noi mai o Kahulu e kauoha ia ka Makai e lawe mai i mua o ka • Hale i ke kino o ka Luna Hoopooopono o Ke Au Okoa,. Ma ke noi, ua heluhelu ia na mea iloko o Ke Au OLoa, e pili ana no na Luna o Lahnina i kn hoohalike ana ia laua me ke kii o Pakaka. Ninau tnai ke Kuhina Kalaiaina, ina ua kakau inoa ia ua mea la, a hai ia mai e Ica unuhiolelo, ae, o " Namakaainana ka inoa." N"i inai ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo/' i kokua ia mai e Aholo, e hoomoei;t ma ka pi|jpa. Olelo mai o Ukeke, e pono e lawe ia mai ke kino o ka Luna Hooponopono, noka mfea, hn nupepa Aupuni ia e hanai mau ia nei i ; na tausani dala i ka Ahaolelo. JS Olelo mai ke Kuhina Waiwai. he mea.3rj*o i ka mea nana i noi mai, e> hoike mai i iika mea ana i makemake ia e lav/e mai. • f Ua nui ka- hoopaapaa ana no keia a hookomo mai o Kuhulu i ka inoao ka Lupa Pni oJ. H. Bl«ck. Ma ka ninau ana ia, pa haule; a ua hooholo ia ka ninau mua e kapae' loa ia. Noi mai o Nahaku i olelo hooholo e ka'uoha ana i ke Kuhina Kalaiaina, e haawfi i $5.000 no ke kukulu ana i Halemai ma L a * haina. Kue ia e Heleluhi e hoomoe ma Jc.a p»pa. Manao o K;iapa e haawi ia ika Papa Ola, a ma ke nei a ke Kuhina Kalaiaina; ua haawi ia i ke Komite o ka P»pa Ola. Noi hon mai o Kupau e hoihoi ia mai ka Luna o Waialua ma kona noho; a manao ke Kuhina Waiwai, aole e hooholo ia ia noi. Hoolilo ka Hale i ka heluhelu alua ana i ka Pauku 9 o ka Mokuna 9 o ke Kanawai Hoopi Kuraima. Hooholoia ka Bila ma kooa heluhelu.alaa,a ekolu ana.

Heluhelu alua ia mai ka Bi!a e hoololi ana ika Pauku 41 Mokuna 41 o ke Kaoawai •O -i Hoopai Karaimn. Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoopanee loa ia Bila. Ua hoihoi hou o Kakani i ka - Bila, a ua hoopanee loa ia. Hoopanee ka hale a ka la apopo hora 11. Poaono, Mei 19. Halawai-ka Hale elike me ka mea mau. K» Mea Kiekie M. Kekuanaoa, a me Kapena Loke ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, ku mai o Keawehunahala, a hai mai ia i kona kaumaha no na mea a pao loa ana i olelo ai. A pau kana, ku mai ke Kuhina Waiwai,- ""a hoihoi mai ia i kana mau mea a pan loa i olelo ai, me ka olelo mai ina ua hoopuka ia i kekahi mea ino pili kino iloko o ka h<>opaapaa ana, e pono e hoopoina, a e huikala ia. Heluhelu ia ka moolelo, a mahope iho o ka hooponopono hou ana, ua nponoia. Heluhelu mai o Kaainoa i kekahi palapahoopii e hookuu ia kekahi kanaka mai ka aahau kuJa ina elua a ekolu anamau keiki; aole e noho ka poe hana aupuni ma ka oihana jure; e hanaia ka olelo aelike mawaena o ke kauwa a me ka hoku, aohe e emi iho malalo o na dala he $15 no ka mahina hookahi; a o na hora hana mai ka hora ehiku a hiki i ka hora eha. N»i mai ke Kuhina Kalaiaina e hoomoe ia ma ka papa. Manao o Kanpa e haawi ia i na Komile; a pela n» hoi ka manao o ka H»pe Peresidi:na; aua haawi ia ina K»mite Kula. Kaapa Kamalo, Kej)oikai, Boyd ame Kapuniai. { Noi ia mai e pai ia i mau kii no kela hoa keia hoa, a e haawi ia aku i eono i kela a i keia—haule. Noi mai o Heleluhi e.apono aku ka Hale i na han:i a Keawehunahale a me ke Kuhina Waiwni; a noi ia mai e ke Kuhina o ko na aina e, e hoomoe ia ma ka papa—hooLoloia. Noi mai o N»haku e onuhi hou ia ka Paaku 1 oka Mokuna 41 o ke Kanawai Hoopai Karaima. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, he mea makehewa ia, oiai, e hoopuka ia aku ana kekahi mau olelo ao i na Lunakanawai, a na ia mea e hoopololei. Ua hoihoi hou ia ke noi. Olelo mai o Kaapa e (ipihoi hou ana ia i kana Bila i hoolaha mai ai, e pili anai,ka Buro o ka Papa Hoonaauao. Noi mai o Heleluhi e ohi i $60 pakah.i kela hoa keia ,hoa, a e ohi no hoi na. Luna i ko lakou mau uk»—hooholoia. Hoolaha m»i o Kamakau, e hookomo mai ana ia i kekahi Bila, e hoololi ana i ka Pauku 407 o ke Kar.awni'Kivila. liookoma mni o Kakani > kekahi Bila e boonoa ia na kai lawaia ma na aina Konohiki. Noi ia mni e e kapae ia ka Bila, a kokua ia mai e Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo. Mft ka ba!ota ana, ua like a like. (i Hoololi hou ke Kuhina Waiwai i liona halola no ka Bila, a hooholo ia ka Bila ma kona heluhelu nkahi ia ana. ... , Hookomo mai ke Kiaaina o Oahu i kekahi Bila e pili ana vka haawi ia ana;o na kule,ana, a waiho ia no ka heluhelu alua ana. . ,K»mite ka Hale no. ka Bil« ei hoololi ai i ka Pauku l o ka Mokuna 85 o ke Kanawai Hoopai Kaīaima. , 0 Heuek ma ka noho. Noi mai o Aholo e hoopanee.loa ia ka Bila, oiai, mu kn Papa Hoike.a ka Lunakanawai Kiekie, ua ike ia ka mahuahua anu o ka. oaa ua kokua ia kana o Ukeko.

Kokua o Mahelona ika Bila. O'elo iiini o Kamnlo e pono e wae ia i poe makai muikai, alaila, aohe he kumu e hoololi ai i ke Kanawai. A mahnpe iho o ka-hoopaapaa ana, o Keawehunahala ma ke kokua, a o ke Kuhina o ko na aina e, a nie Kapena Loke ma ke kue ua ninau ia a haule ka Bila, he 24 ma ka ae; he 11 ma ka hoole. Hoopauee ia ke Knmite, a hoopanee ia ka Hule a ka Poakahi, hora 11. Poarahi, Mei 21. Halawai ka Hale i ka hora mau, e like me ka mea i hoopanee ia. M. Ki-kuanaoa ma ka noho. Mahope iho oka pule ann, ua he luhelu ia ka moolelo o ka Hale a aponoia. Hoopuka mai ke Kakauolelo i kekahiolelo e hookuu ia o Kamalo, no kona ano o niaimai, iio kekahi wa pokole, e like me ke kauoha a ka Peresidena. Heluhelu ia mai kekahi palapala hoopii mai Puna mai, e noi mai ana, e h"okuuia kekahi kanaka mai ka auhau kiiio mai, ina e loa ana na keiki eha mai ua kanaka la. a e wailionku na ua kanaka la no e malnma ia ia iho i na laau e malama ai i kona oh»r.a. Aua w«iho ia na ke Komite o k« P«pa 01« e noonoo.

A he palapala hoopii hou no n« ia wahi, e noi mai ana, e aeia ke k»lepa waiwai ana ina Hawaii. a e hoohalike ia ka auhau me ko na halekuai e ia nei, a ua waihoia i ke Komite no ke Kalepa. Heluhelu ia mai kekahi palapala hoopii, e noi rnai ana, e hoololi i ka uku » ka poejure. Kue ia e Keuwehunahala, a noi mai oiu e hoomoeia ma ka papa. Hoolaha mai o Kt*poik >i i kekahi hila no ka pilikia o ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania, i ka unuhi ia ana o na kanawai m.ii ka olelo e mai. Hoolaha mai hoi o Mi. Aholoi kek:ihi bila, b»wi ia i uku no na kumu kula, i hookahi daln no ka la* Noi mai o Kaapa, e hoopanee ia ka noonoo ana nr> ia bila. Hoolaha mai o Kaapa he hila e pili ana no oa Makai. Hoolaha mai o Kahaulelio he bila e hoololi ana i ka pauku 456 a me 487 oke Kanawai Kivila, a ua heluhelu mua īa. A noi hou mai no o Kahauleli", e haawiia $2,000 no ka Hooilina Moi T<toria. Noi o Keawehanahala, e haawiia i $4.000. Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e waiho iki ka noonoo ana o ia bila a mnhope aku. Hapai ia na hana o ka la. Noi mai o Keawehunahnla, e waiho iki ka noonoo ana a pau ka hapaiia ana o kekahi oiau hana, alnila hapai hou ia ka bila haawina no ka Hooilina Moi. Hai mai ka Hope Peresidena, ua makaukau ka Hale i ka noonoo ana no ua bila haawina la. • . - "A kokua iā mai ka bila e waihoia i ke Komite, hooholoia. O Hon. W. P. Kamakau ma ka noho. Haawina no ka Oihana Kauu, $56,026.20. Hai mai ke Kuhioa Waiwai, ina ka haawina mua i hapai ia e na Komite he $66,0-6, oia ka mea i hapai mua i«, hoohol»ia ma ka hoololi; No ka Oihana Ho»naauao, $4,000, hooholoia. a No ke Kakauolelo, $3.000. hooholoia. No ka pepa, peni, inika a m<* k«-kahi mau mea e ae no ia oihana $600, hooh»loia. No na mea e hoomakaukau ai i na hale kula kaouka a me na kula Beritania, $2,401), hooholoia. No ke Kula Hana Lima ma Kenneula, he $5,424 Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e hoomahuahua ae ka haawina, i $5 b24, i loaa ai ona mau kokua. Noi mai o Kahaulelio, e heluhelu ia ano. Ku roai o Kaapa a hai mai, no ka oluolu o na Lunamakaainana, i ka hele ana e mak«ikai i ka Hale Mai o ka Moi Wahii.e, a me ka Hale Mai L< pera. A komo ka hoowahawnha i na Hoa, i ka helo ana e makuikai i ka Hale Kula Ao Hana Liina, no ka ike ana aku i na keiki e ai ana mawaho, a hoolil» no hoi i ko lakou inau lima i mau puna, a kamailio mai na keiki, hookahi no hora kula i ka la, a ua lilo ka hapanui o ka maūawa ma ka hana.

Ku mai ke Kuhina Kalaiaina, a ninau maī 0 Kaapa paha kekahi i hele ilailu ? "Aole," wahi a Kaapa, be lohe mai kona mai kekahi mai o kona mau hoa, a hooinaka mai lje Ku'hina Kulaiaina e knmailio. Jka auina lax> ka Poaono ka wa i hele ai na hoa enana Ika hale hana lima. Ai ko lakou hiki ana aku, ua'hookuu ia na keiki mawaho o ka hale, a malaila lakou kahi i «i poi ai me ke kamano, aole nae i na manawa a pau e ai ai mawaho, no ka mea, aa hoomakaukauia n» ha runii aina.no Inkou. Ano ka uuku loa, nolnila, ua hoihoiia ma ka hale o ke kumu kula eai ai. A ekolu ai ann oka !a, ao ka lakou mau mea e ai ai, he nmu paona io bipi. hou, uala, pine, a ine kekahi mau hua e ae mai ka honua mai. Ai ka Poaono, e haawi ia aku iu lakou 'ka poi a me ke kamano, a pela i na Poaoao a pau. Ao ke kumu iai«i na keiki mawaho, no ka moa, o ka lu ia e h»loi oi ka rumi aino o lakou, i mnemae ai i ka la pule.

Aole no paha kakou e poina nna, oini, he waliinokeiae hoopai ia ai na keiki, elikeme leekahi mau hale kula e ae.A no ke aha la kamen i hoohnlahalo ia inai nei, no ka hor« kuln hookahi e ao aku ai i na keiki, oiai, he wahi ia e ao aku ai i ka hana liina.

Kokua o Nahaku i ka hoololi, hooholoia

No ka luna helu o ka M. H. 1866, Noi mui o Kumila, e hoomuhuahua ue i $3.fi000, "hoohoioia.

Hwawm» iiii L. Anaru, no ka Bulie Uictionary ana i imi iho nei me ka noiau, i ka unuhi ana ae i ka olelo Hawaii iloko o ka olel» Beritania, no ka Papa Hoonaauao, $1,000, hooholoia. •Uku o ka Lunakanawai Kiekie, $10 00. Lunakanawai alua o ka Aha Kiekie $ri,ooo. Ke k»lu o na Lunnkanawai o ka Aha Kiekie, $7,000. Noi mai o Keawehunahala, e hoomahuahua ae ka uku o ke kolu o na Lunakanawai, i $8.000. H opaapaa o Keawehunahala me ke Kuhina Waiwai, no ka hooinahuahua hou anaaei $8.000, • Kokua o Kaapa ika hoololi. Kokua hoi o Kapuniai i ka mea i haa\vi niua ia. Hai mai ke Kuhina Kalaiaina, aole e hiki ke h»ololi. no ka mea, ua hiki no ka ukn i haawiia mamua, $3 āOO 1 no ka makahiki hookahi, oiai, ua makaukau ka hale e hooholo ia Bila. ' Kokua o Kupau ma ka hoololi. Hooholoia ka ninau mua. Noi mai ke Kuhina W<»iwai, e noonoo hou ia, hooholoia. _ Hai in«i ke Kuhina Waiwai i kona manao, he olioli oia, ina ia e ike aku i ka ukn o ka Lunakanawai ak«>lu i $8,000, a i <>le ia i $10,000. Aua minamina n« hoi ia. ina lala oka Aha Hookolokolo o ke Aupuni. ke hookau like ia ae lana, e like me ka hila e manaoia n<-i e hooholo. A ina ua pono o $8.000 no

ka lua o ka Lunakan»wai. o ka Aha Kiekie, alaila, he mea hiki ole k«* lawe mai a klau like. A heaha kahi kuponooka Lunakaoawai e noi nku ai i ka Moi, e ae mai e lawe ia mai ke Kuhina o ko na Aina e, e kuhikuhi pono i hoololi ? A henha la ke kumu nui i manao ai keia mau Lunamakaainwua e kue i ka m«*a a ka'Moi i k-.ikau inoa ai $3.000 no ka mawahiki hookahi, a i ka ua mau Lunamakaainana nei i $4,000 no ka makahiki hookahi. A heaha ih<> la Ia ka ka M»i ? Olelo mai o Ukeke, ina he haole ma ia wahi, aole e kue ke Aupuni i ka hoomahuahua ana ia haawina. Kokua o Ah;>lo i ka haawina, a pela no boi 0 Kaainoa. O Kakani, Keawehunahala, Boyda me Mahelona, kokua i ka hoololi. Haule ka hoololi, a ua ho»bolota kabila, $7,000. Uku o ka Loio Kuhina, e $8,000. N"i m«i o Ukeke, e hnemi iho §5,000. Noi mai o Keliipio, i $6.000. N<>i niai o Kamika, e hoomahuahua ae i $10.000. Noi mai o Nabaku, e hooholoia ka haawina iloko o ka Bila. N<ii mai o Uk«tke, e waiho wale no aohe make koho i Loio, oiai, he nui loa na Loio e hiki ke lawelawe. Hai mai ka Peresidena, ma ke Kumukanawai, he pono e koho ia i Loio Kuhina. Hoopuka mai o Aholo i kana haa'wina no ka Loio Kuhina $3,000. Kokua_o Kaapa, e like me ka haawina i hoakakaia mamu'a. Olelo mai o KeawehunaHala, i ka wa i hoomakaia ai keia Keena, he $5,000 wale no ka uku no na makuhiki elua, aka, i kekai Ahaolel<> mai, ua knhoia $5,000, ka mea, ua ike ia ka Loio Kuhina la inanawa. A i keia manawa, aole i maopnpo, owai anei la ke k»hoia aku i Loio Kuhina ? Olelo mai ka ke Kuhina Kalaiaina, aole ia mea na ka Luna o W ialua e koh<>, aia na ka M«ii e koho ka Loio Kuhina. A o ka mea imua o kahale i keia manawa, o ka noonoo wale no i ka' haawina no ka Loio Kuhma e kolioia aku ai, nolaila, be makehewn ke kamaili» ana no ka mea e noho mai ana uia ia w«hi, <>iai, aiu wale n» i ka Moi ia mea. ' Nouoi hou tna« o Kauiika, e hoihoi h»u mai 1 kana mea i hoopuka mua ai, a e hnihoii kona mauao a like me ka mea i houholoia i ka bi!a i haawi mua ia. H<>tke ia mai ka hoololi $6,000, hoole ia, hf» 16 hoole, 8 «e. Niaau hou ia 18 ae, he 16 hoole. A hooholoia ma ka heluhelu ana uno. Hoopanee ia ka Hale, apopo, hora 11.

Poalua, Mei 22. Halawai ka Hale i ka hora 11 o ke awakea. H. H. Kekuanaoa ame Kapena Loke ma ka noho Paresidena. • Mahope iho o ka pau ana o ka pule, helulrelu ia ka moolelo o ka liale a aponoia. Heluheluia mai.kekahi palapala hoopii mai Lanai. mai, eaeia i awa ku inoku. A e ho'emi i ka auhau o ka lio i 50 ken. (liapalua,) a i $200 no ka hoomakaukau ana i awa ku moku, a o knknla i hale hookolokolo malaila. Noi mai o Keliipio, e waihoia ka. hupa hope o ua hoopii 1& i ke' Komite, 'a o kekahi mau mea e hoomoeia ma ka papa. Helnheluia mai kekahi palapola hoopii mai Puna mai, e hookapu ana i na kanai;a o ka aina e aole e kalepa i na lole ma ia wahi. E ae akn e inu ia ka awa. A o kuu ia i kanawai no ka poe i Jiookaa ole i ko lakou mau aie ma k% hoohana ana malalo o ka poe a lakou i aio ai i hapaha ko ka la. Noi mai o Nahaku, e hoomoo ia ia palapala hoopii ma ka papa. Noi mai o Wana, e waihoia ia palapala hoopii i ke Komite. Muhalo o Keawehunahala i ka palapala hoopii, a olelo msi oia aohe ma ke hoomoe ma ka papa, . . Olelo mai o Kaapa, e hoomoeia ka palapala hoopii maka pnpa. Hooninopopo hou mai o Wana i ka palapnlo lioopii.

lliiomuopiipo mui o Kepoikai i ka pnlapula hoopii rna kahi e olelo anu e aeia ku inu o ka awa. Kokua mai o Holeluhi i ka palapala hoopii. Waihoia ka palapala hoopii i ke Komite. Heluhelu houia mai kekaln palapalahoopii mai Lanai mai, e noi mai' ana i wahi koho okoa no ia i kona Lunamakaaīnana. Waiho ia ka palapala hoopii i ke Komite. Heluheluia mai kekahi palapala hoopii mai Waianae a me Ewa mai, e noi ana e aeia'ku na mea kuleana a pau e kukai ia lakou, a e hoomakaukau i puu dala no ka hoomaikai ana i ka Uapo a me ka hoomahuahua hou i mau kumukula. Aua waihoia ike Komite. Helnhelu houia mai kekahi palapalahoopu mai Waimea mai, e kauia i auhau maluna o na hipa a me ka aina, a e hoemi i ka anhau o ka lio i hapalua, a e ana hou i na kuleana a e lia.'iwi ia na waiwai paa i ka Lunakana■wai Kaapimi. A e hoololi ika uku oka Lnnakanawai Apana i $100 no ka makahiki. Hoolaha mai o Keawehunahala i kekahi bila e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina, e 'pai ma ka'olelo Hawaii i ka Olelo Hooholo o ka Aha Kiekie i elua_makahiki mai keia kau aku.

Helnhelu mai o Kamakau i ka bila e hoololi ana i ka Pauku 497 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka lieluhelu akahi ana. Hoolaha mai o Keawehnnahala, e mo mai ana ia i kekahi bila e hoololi ai i ka ukn o ka Lnnakanawai Kaapuni o Oahu. Hoolaha mai o Mahelona, e pai houia na kii o lakou, a kne ia mai e ke Kuhina Kalaiaina, a me ke Kiaaina o Maui, a hooikaika loa mai o Kupau. Olelo mai o Aholo, aole lakou i hoounaia mai no ia nian mea hoolilo dala, aka, no ka' wehe ana ae i ka pilikia o ua kanaka. Kokua o Keawehunahala i ka olelo hooholo; 'a hooholoia ka hooholo e hoomoe ma ka pipa. Komite ka Hale no ka Bila Haawina— Srnith ma ka, noho. Noi mai o mamua o ka heluhelnia ana o na haawina, e noonoo ia ka hoike a ke Koniite Waiwai, a hooholoia. Noi ia mai e aponoia ka hoike a ke Komite. Olelo mai o Keawehunahala no na mea e .pili ana i ka Papapai Aupani, o na lilo wale no kai olelo ia, aole i hai ia mai na loaa. Ua waiho ia mai na lilo he $8,0()8 27 no na makahiki elna.

0 Boyd kalii i ano pohihihi iki no keia mea. Makemake oia e ike ina o $4,717 53 hooliloia ai no ke pai aiia i ka Olelo Hooholo a ka Aha Kiekie, ua haiia me $8,008 27, a oke $3,000 na ] o aa ?

Olelo mai o Smith, o ka mea a ka Komite i hana ai o ka hoike aku imua o ka Hale i ka lilo o ka aīna o keīa Baro, a o ka hoike ole ana oku i ka lilo, aohe ia he mea e noonooia ai, ua kuu pau loa aku na Komite i na mea a pan loa. Ina e nana pono na hoa i na hua hela e kau ana a houluulu aku ua like no. oka haawina he 15,000, ona dala i uku ia akn iloko o ke Keena Kalaiaina he $970 75. Ua hai ia mai ma ka Papa Hoike a ke Kuhina "Waiwai, ua pau loa i ka hoolilo ia, a koe he $264 85. Ua nku ia no ke pai ana he $9,803 74; no na pepa o ka Aha Elele he 357 67; na lilo e pili ana no ka Olelo Hooholo he $618 75; no ka humuhumu ana i na bnke kanawai he $472 '31; na kepau he $1,052 26; no ka.pepa he $3,371 07; he $8,008 27 i hoolilo ia no ke pai ana i ka nupepa Hawaiian Gazelle a me Ke Jki Ohoa, a pela aku, a mailoko mai olaila, e hoolawe ia he $3,000 i ukuia no na kepau a me na pepa, oiai, he waiwai ia e waiho nei no ke Anpuni. Na loaa uo ke pai ana he $8,998 51, a penei : JNa loaa o ka Gazelle he $1,335 14; na olelo hoolaha $2,258 50; no na hana e ae $3,556 88; »a loaa o Ke Au Okoa $1,116 99; na olelo hoolaha $721. He man aie kahi i koe aku aohe i kaa mai.

Kne mai o Ukeke i ka apono ana i ka hoike a ke Komite.

Olelo mai o Kaonamano, na bni ia mai oia e kekalii oloko oka Hule Pai Aupuni, aolie i knai ia ke kepau, aka, ua knkai ia na kepau kahiko no kekahi mau kepan bon; a oia kahi i apono ole i ka hoike a ke Komite. 0 Knpau kahi i kanalna, a ma ka hoakaka ana mai a ke Komite, na paa kona kanalua ana. 0 Keawehnnahala kahi i kanalua no keia hoike, a me na mea e pili ana i na Inna helu, a na apono oia i ka hoihoi hon ia aua i na Komite. Kue o Heuek ika apono ana i keia hoololi. Mahope iho, kn mai ke Knhina Knlaiaina a me ke Kuhina Waiwai, a wehewelie ( moi i ke kumn oke ano pohihihi. Mc he mea la i ko laua manao, na hoeuen ia mai paha kekahi o na boa, e kekahi poe owaho mai e makemake ana e pani i ka waha o ka papa pai Anpnni. _ Olelo mai o Boyd, na pau kona kanalna ma na mea i weheweheia mai. Ua hanle ke noi, a Komito hou ia ka bila. Ua haulo ke noi, e Komite hou ia ka hila, no na mea e pili ana i ke pai. U» hooholo ia ke upono an'a i ka hoike a ke Komite Waiwai, he l7 ma ka ae, a he 10 mnkahoole. Olelo mai o Keawehnnahala, makemake ia e ike i na loau inai na auhan mai, no na makahiki 1864 a me 1865, a tno na inea i uknia ako i na Lnna Helu. Olelo mai o Smith, e ikeia no ma ka nana ana i ka papa A., a me ka B„ $150,66*2 29 mai ka auhan mai, a he $ 10,000 i'ukuia oku i na Lnnn Heln. A weliewehe pu mai no hoi ke Kuhina o ko na aina e. Ma. ua hoopanee ia ka Halo a ka la 11, * ' >