Ke Au Okoa, Volume II, Number 10, 25 June 1866 — Ua ola au, ua maikai kuu noho, ua pale hoi kana, ua ono ka ai. [ARTICLE]

Ua ola au, ua maikai kuu noho, ua pale hoi kana, ua ono ka ai.

E ea Luna Hooponopono ; —Aloha oe : O keia Papaikaniau i hai ia ae Ja, oia no ka papa o Eamakau wahi ana. Ua like io no anei o Kanealai me Kahekili? ke manaoio nei au aole like, aole anei e pau ka pohihihi malaila, .ua maopopo ua paa ka maka o kahi mo'>puna a Auwahikika i ka hualu, oia ke kumu o ka lalau, a piikoi, a haakei, ua-ua, ā hookano hoi r"na'lii, a hdbkomo hewa ia Kanealai he kupuoa no na'Iii. Pakele au mai hai ole i ko mau wahi kupuna, aka, i koo hapai ana ae nei ia Kanealai, a hoopili aku i na'Iii me ke kapa aku be bupuoa no lakoo, nolaila, ua ala ko'u manao e hai ae ma ke akea i ike mai ai ka poe opiopio o-keauo Kamehameha V i ka lepo a Kamakau -e hapala nei maluna o na'lih

O Auwahikika kai noho ia Kalalolalilali, hanau o Aawaliwali kai noho ia Lualualei. hanau o Maihaoa.i noho aku ai ia Popoloau-, hanaiu o Koholalelekapaole kai noho ia Kealaikapukahaole hanau o Pueohulunui kai doho .ia Ālapahihi hanau o Kaupulehu, kai noho ia Kahilinai hanau o Ohiki kai noho ia Kukii'hannu o Manoanoaalakuekne, kai noho ia-Wainanaiii hatraxnr-KHirilta-"kar noho - ia" Hoonou hanau o noho ia Uhapahee, hanau. o Kii.kiikahua, kai noho ia Nalauhulu, hanau o Kahue, kai noho ia Hawanā.wana hanau o Lalowaiaala, kai noho ia Kolopo, hanau o Laepuoi, kai noho, ia Kilohoku hanau o Papaikilohoku, kai noho ia Maiuau, hapau o Anaehoooialu. kai noho ia la-; pinai, hanau o Mamakaia, kai noho-ia Kihewa, hanau o Pehn, i noho ia Pupuka, hanau o Kahooioapehu, kai noho ia Luahiwa hanau ■ o Kuinapehu. kai noho aku ia Keawea hanan o Kanealai, he lepo.

Aia hoi kahi o Kanealai ke_kupunawahirie o S. M. K. ua puka a maka ae la, a ke kaakaa nei na maka o Kamakau, ua pili anei kefa kaamoo i kahi o Kekuanaoa a me C. Kanaina? .Ke waiho nei au i keia wahi na oukou e nana, a hoōhalike hoi ma o na kupuna Ia a'u i hai aku la, a hoomaopopo iho, alaila, e ike auanei oukou, aole.loa e loaa ka pili ana, a aole loa no hoi e loaa ka oiaio o' ka Kamakau olelo ana, aole ,loa no e kokoke awi ilaila, no ka mea, o Kekuanaoa ma, o laoa ke kalao kaoaka o Haloa, a o Kamakau hoi ko ke.kuamoo o Auwahikikal

No-kou-akainei anei i ke- kuauhaa -keia tra~ e hoopili nei ia Auwahikika a rae Kānealai, a he mau kupuna ho na'lii ? ae mai paha oe; ae, pela'paha, e lakou la o ka pohaku wela keiaakapoekahiko Imakau ai, a ne wahi pohaku wela hoi ke «mo ae ke kua, o keia no ka umauma pa i ka i!io t noloko ia o kēia ohana, aole noloko o keia "kuamoo ka' E-e, ke Kuhaulua. ka Ikialealeā, a me ke kamaiki o ka'pali haki hohe, he oleloa no he kopu keia inau inoa i keia kuamoo, he ahi, he wela, a he make no hoi ke ae r a ke'olelo ino hoi. *'

O.Kahekili ka moopuna mua a Kihapiilani i noho' aku ai ia Kumaka, il haiiau o Kamalalawalu, kai noho aku iit Piilaniwahine, hanau o Kauhiakama, : kai noho akū ia Kapukini. hanau o Kalanikaumakaowakea, kai nobo ia Kaneakalau; hnnau o Lonohonuakini, kai noho ia Kalanikauanakinilani a hanau.o-Kaula-hea (k;) i noho aka ai ia Papaikauiau (w,) hanau o Kekaulike (k,) kai noho ia Kekuia'poiwa (w.) a loaa o Kahekili (k.) '

He o-e o Kekuanaoa, he Kuhaulua, he

Ikialealea, a he kamaiki hoi no ka pali h»ki holu, a pela no me lakou la, a he paapu wale e noho ae )a, a'u e ike nei, a o Kamakau ma o Kanealai la a me Auwahikika, ua ike au, a ua maopopo loa aole ona alanui e hiki ai ina e pii hou ana, alaila, he pii peeleele wale iho no, no ka mea, na maopopo loa, ka oiaio ole o keia hoopili ana a Eamakau ia Kanealai me Kekuanaoa ma. He mau alii ia he ahi ko laua hoa like, aka, alawa mua nae o Kamakau a ike ua komo oia iloko o ka pilikin, nolaila, hoopili aku kela, ia Kanaina ma i ike ia mai ai e ka hanauna opiopio o keia au ua komo io kela iloko o kahi hookahi me ia mau kanaka. J£ waiho ana no au i keia na oukou no e hoomaopopo ka pili a me ka pili ole. "No ka haule ana o S. M. Kamakau." Aole au i wahahee ia'a iho, o ka olelo a ka Moi ma ka luakini Kawaiahao i ka M. H. 1565, e olelo ana. "Ua pau ka noho ana mai a ke Akua me kaaaka, a ua hoi mai nei ke Aupuni me na'lii, oia ko ka Moi Kamehameha IV hoohaahaa ana ia ia iho, i kona mua i hala ma ka noho Moi, aka, o ua Moi Kamehameha IV la no kekahi o ka ohana akua, a iloko nae o ka hoopuka ana a ka Moi i kela olelo kukala, ua lele koke o Kamakau a lawe ae i ka olelo alii<a nana e kamailio.

He kuleana anei ko Kamakau e hoole, a olelo aku ua pau ke kapu ? pau na'iii niau pio? paū kawohi ? aole mea nanae ae ku. auna ka paepae kapu o Liloa, wahi a Kamakan. Eia ka ninau, i ka make aoa o ka Moi Kamehameha 111. Owai ka niau pio, owai ka wohi, owai ka mea nana e ae kuauna ka paepae kapu o Liloa ? Ke olelo nei 0 Kamakau i ka hala ana o Kamehauneha lII* 1 ka make, ua pau ae Ia no ke "kapu, no ka mea, ua manao o Kamakau oia wale no ke akua, oia waie no ka wahi, a oia wale no ke mea nana eae kuauna'ka paepae kapu o Liloa, a pela wale aku.

Alaila, eia ka ninau, auhea ko Liholiho kapu, a me ko Kamehameha V kapu, wahi a Kamakau, a'ōle, nolaila/ua hookomo wau, a olelo iho he haule nui no ia no ke kanaka i ike i ke kuauhau, no ka mea, ua lawe mai o Kamakau 'i ko ka Moi Kamehameha IV hoohaahaa ana ia'ia iho, a'hoolei loa ilalo, a huna loa i ko Kamehameha IV kapu, no ka mea, wahi a Kamakau' maleko o ka Elele. "I ka make ana o keia alii, pau na'lii kapu, nianpio, oh"i kapu-o," ma keia wehewehe a Mr Kamakau, ū a pono'paha kakou ke hookomo i ninau malaila, a penei paha ka' ninau. He 'lii kapu no kahī i koe mahope iho o ko Kamehameha 111 make ana aku ? wahi a Kamakau aule;"a niaupio hoi ? wahi no a Kamakau aole,'oia ke kumu o kuu menemene a kapa aku ia Kamakau he hookano, pehea ? ina i hoohaahaa o Kamehameha V ia ia iho. a kapa aku ia' oe be pokii nona. Ua pono anei oe ke pii aku a kapa aku he kaikuaana io no oe nona ! ' Auwe ke kua'ūhau i hanapela, he kuleana anei ko Kamakau e hanāJpela, .aole. " No ka loaa wale o na hookohu 0 S. M. Kamakau mai na'lii maL" - Aohe.a'u olelo ia oe no ka loaa ole a loaa pahao kau oihana; he mahalo ka'a i ka loaa o. ka oihana i ke kanaka Hawaii ke malama ponoia ka oihana Aupuni, aka, aole oe i malama i kau oihana, a ke manaoio nei au oia ke.kuoou.o ka lawe ia.ana o kau oihana- mai ou aku, a haule loa oe ilalo a o ko kuai pwika, hia ka.hana. . . : A.mamuli o kau hana ana ke kanaka Hawaii mua i noho i ka oihana a ike ia kou pono ole e ke Aupuni, nolaila, ua wna kou mau niuli Hawaii no kau mau hana, a aa awaawa lakon, tta lahea, oia iho la ka'u olelo pane ia oe ma ia manao ou. E hamau ka waha o ka lepo mai olelo ae, mai piikoi hou oe, mai kuhikuhi oe i kou mau kupuna no na'lii, a mai lawe mai hoi i kona 'lii, a ua ike no oe, o kou pule anaana ia nana oe e kia, he waha-a i na'Ui, no ka mea, aole i pau ko lakou awaawa. " Mai luku limalima kakou, He maonu: lima ike ino, » He lukuna no kini panopano, O hooleia i ke ku i kui, < Kuia ka hema kuia ka akau, Aole he lukuna no kini nui haalele loa/ He hehi wale iho no ko i ana, Ka laau make o ka noa, He hulu alii auanei, - 0 waea i Koaie,'" 1 koa laukani a Lono; Eia ei« ke hoaoo', Na laau pahi lepelua» . Naele pah'i niho wakawaka, Ka ulae:nui niho oioi, Kou laau make ia, E lukua'i o ke kino, He ino ahona auanei, Aole he ino haalele." Ua menemene au i kau mau olelo, a ke pii mai nei hoi ka makau īa r u hana, no ka mea, ua lalau 09 ia Olopu, a ua paa oe ma kou lima, a me he mea la o 'oe ko ka Poakahi;' nolaila, tta piha wau'i ka' weli- ' weli a me Ua ke nei aii ma keia, e hooki i ka'u kamailio ana rae.,oe ( aole nae no ka hiki ole ke kamailio. aka, no ka loaa pono ole wale no o na haina ninau a kaua:; - i: '' " A ma keia ke hoomaha nei'an. ma; keia la . 1 ka maka,o ka'u peni, a no ka peahi ana ■ mai hoi kahi a ka wai 0 Kuunah&wela ia'u. Me eleele wale no hoi ke aloha. ' John KOll, Unauna. Woiluku, Peepee, May 15, 1866.