Ke Au Okoa, Volume II, Number 14, 23 July 1866 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO.

Poaha, Iulai 12, 1866. Halawai ka Hale ma ka hora mau. O. ka Hope Peresidena ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia ka moolelo, a ua aponoia. Hoohiki ia o.Hon. Kaeo, e lawe ia i kona noho me na'lii. Noi mai ke Kuhina o na Aina e e hoomoe ia ka olelo hooholo ma ka papa. He ano ke Kuhina, a ua olelo mai e hiki ma i ana oia i ke.awakea. | Ua hooholo ia ka olelo hooholo. v Kuhina''Ka-' 1 'laiaina, iloko o ka Hale. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai i • kona manao e hookomo mai i bila e hana ai i olelo ae like i loaa mai ai ke dala no ka oihana wai, a me kekahi mau hana e ae. A me ka hookomo ana mai i kekahi hila e pili ana i ka wa e koho ai. Noi mai o Mahelona, oiai, ua loihi ka manawa o keia Ahaolelo ana, ua mikiala no hoi na Lunā i ka lakou mau hana, a ua pau loa ka lakou mau wahi dala, noiaila, e hooholo ia e haawi ia i kela a i keia hoa Luna Makaainana $100 pakahi, mai na lilo mai o ka Ahaolelo. Olelo mai ka Hope Paresidena, aole i kupono ia bila, a noi mai oia e hoihoi aku ka mea nana i hookomo mai, oiai, ua kue i ke Kumukanawai. Noi mai oia i ka Hale e kokua i ka hoomalu ana a ka noho. Kokua o Smith a me Kupau i ka hoomalu ana a ka noho. Olele mai o Aholo me ke kokua i ka olelo hooholo'a Mahelona. Olelo mai o Smitb, aole i ku e wale kela olelo hooholo i ke Komukanawai, aka, ua kue i na mla 38, 44, 72. Olelo mai ka Hope, Paresidena o ka ninan imua o ka Hale, o ka hoomalu ana o ka Hale, aole o na pomaikai o na olele hooholo. Noi mai o Mahelona i ka ninau maia hoohholoia. • s Oka ninau ina ua hoomauia ka hoomala ana o ka'Hale, ua haule. Noi mai o Nahaku e hooholo ia ka olelo hooholo. -Noi mai-hoi "ke' Kuhina o na Aaina e, e kapae Ioa ia. " Olelo mai 'ka 'Hope Paresedena,a ole e hiki i na Luna Makaainana ke baIota oo ka mea i na e nana e like me ka rula 40. Mahope iho, ua nui loa ka hoopaapaa ana, a ua kapaeia kaolelo hooholo, he 21 ma ka ae, a he 14 ma ka hoole, a o na mea a. pau loa e pili ana i keia hoopaapaa ana, ua hoololi ia mai ka moolelo aku o ka Hale. Hoopanee ka Halea ka laapopo, hor;i 11. PoALiau, Iulai 13. Halawai ka Hale ma-ka hora mau. O ka Hope Paresidena ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia 1 ka moolelo o ka Hale, a ua aponoia. Hoolilo ia ka noonoo ana o ka Hale, ma ka bila e hoopau ai i ke kanawai e hoemi ai i na ino ma ka hookamākama. Noi mai o Kaapa e hooholo i ka bila. Noi mai o Kapena Iioke e hoopanee Ioa i' ka bila, oiai, ua' kupono kela kanawai i ke ola o ka lehulehu. 0 Heuek no hoi kahi i kue i ka hoololi ana ae i ua kanawai la. Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina.ua paulele oia e noohoo pono ana ka Hale, mamua o ko lakou hoopriu ana. Ua kuhihewa kahi poe ma' ka lav/e āna i na laiīeini, ua noa ioa !akou i ka hana ana i na mea a pau ioa. O Bi"hopa kahi i hooikaika i ke kue ana i ka hoopau ana i ke kanawai. Ua haule ke noi e hoopanee loa ia ka bila. Noi ia mai e hoopau ia ke Komite, hfjloia. Hooholoia ia ka noonoo ana o ka Hale, ma ka bila e ae ana i ke Aupuni e hoopii ma na hihia karaima, mai na aha mai o lalo a hiki iluna. . Noi mai o Heleluhi e hoopanee loa ia ka hila. Noi mai o Kahulu e hooholoia. Olelo niai ke Kuhina Waiwai, ua like me keia kanawai, me na kanawai o na aupuni e, a ua kukulu ia maluna o ke kahua aohe he holo pololei loa o na hooholo ana a na Lunakanawai Kaapuui e me na Lunakanawai Apana. Olelo mai no hoi oia no kekahi mau mea i hana ia ma Molokai. o ko laila Lunakanawai. Hooia mai ke Kiaaina i ka huna ana a ua Lunakanawai la. Kue o Nahaku i ka bila, no ka mea, i kona manao ho mea hoopilikia ia i na ; kanaka. Olelo mai ko Kuhina o na Aina e, ua ololo. ia mai ho moa ia e hookaumaha ai i na kannka, ia wai la, i ka poe maikai anei a i ka poe ino paha ? Ma ke koho ana a ke Aupuni i na Lunakanawai, ua kuhihowa no kekahi koho ana. Olelo mai o Aholo, he oiaio no ka hookuu ana o ka Lunakanawai o Molokai i kekahi hihia, aka, no ko kupono ole o na olelo e hoohewn ano ia ia.

0 ka poe e ake ana e hooholo i ka bila e makemake ana lakou e hookaamaha i na feanaka. i Mahope iho o ka olelo iki hon ana imai a ke Kuhina Waiwai, ua noi ia mai e-1roopanee. Hoopanee ia ka Hale a ka la apopo, hora - 11 o kekahi la ae. Poaoko, Iulai 14. Halawai ka Hale ma ka hora m'au. ; O ka Hope Peresidena ma ka noho. : Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia ka moolelo aaponoīa. Olelo mai'ka Pāresidena, ua'hoi aku ke kakaaolelo ia ia, e haalele ana ia i ke kolanakaahale^ei^'i^ehB i; ana"iā i ma ; ltalri'e**ma ke ano loio. Mea pāhā o hāpai : āe kekahi hoa i kekahi olelo hooholo. Olelo mai o Boyd o Ragsdale (Bila) kenolio kakauolelo, i ka wa e hele ai 'o StanJey, a e koho hou ia i Unuhi'oīelo. ' Noi ia mai e Nahaku ia Ragsdale (Bila) no na hana a i elua, ke Kakauolelo a me ka Unuhiolelo. Ninaa aku ka Hope Paresidena ia Ragsdale ina he mea hiki ia ia ke hoopiha i na wahi a i elua. -Aē mai o Ragsdale. Ua hooholoia ka hoololi a Nahaku. Hapai hou mai o Nahaku i ka olelo hooholo, e holoi i kela hapa o ka moolelo, no ka haawi ana i $100 i kela'a i' keia hoa Lonamakaainana. Hoomalu maino ka Hope Paresidena elike me mamua, aole e olelo hou no ke ku ole e like me ke kumukanawai. Ua makaukau ka Bila Haawina no ka heluhela akoln' ana, a mahope aku hiki ke hoalaia mai ke noL Noi mai o Smith e heluhelu akolu 'ia kā BiIaHaawina. Hooholoia. Noi mai ke Kuhina Waiwai e heluhelu ia ma kona poo. ' Noi mai o Aholo e helahelu pakahi ia kela a me keia haawina. Olelo mai ke Kuhina o na aina e, ina kona manao he heluhelu mokuna. Pane mai o Aholo, e heluhelu pakahi ia kela a me keia haawina mai mua ai ka hope. Heluhelu pakahi maike Kakauolelo i- ka bila. 1 ka hiki ana mai i ka haawina - ku mau o ka Moiwahine " Kuhina Waīwar*aole puu dala i hooholo nt no ka haawina ku mau o Kalama. Noi mai o Smith e kapae ia ia haawina. ua hooholo ia ke noi. Noi mai o Keliipio i hoololi e pakni hou aku i $600 i ka haawina o ke Kiaaina o Maui. Hooholoia. I ka haawina no ke Kiaaina o Kauai ua pakui hou ia aku i $400. Ka haawina no ka Mea ana Aina Aupuni $800, ua heluhelu ia, Noi mai ke Kuhina o na Aina e, i hooholo ia $2,500, Haule. Nei mai o Kupan e pakui hou akui$ 1.000 i koe ko ka haawina o ke Hahukula NuL Eaule. Noi hou mai' Ukeke e hoomahuahua ae i $10,000 ka haawina o ke kokua Mua o ka Luna Kānāwai Kiekie. Haule. Ua noi ia mai e pakui aku $400, i koe ho ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo. Haulel Noi o Aholo e hookomo f$3',OOG ma kāhi o $2,400 no ke Kokua o ke Kakauolelo ka Aha Kiekie. Noi mai o Huluili e holoi ae ka haawina makahiki o Ione Ii,$2,000. Haale. I k āheluhelu ia ana mai o ka haawina no na Lilo o ka Ahaolelo, noi mai o Nahaku e hoomahuahu ae i $15,000. Hooholo. Noi mai o Hon. Kalakaua e hoololi i ka Pauku 6, e pili ana i ka papalua o na oihana, ma ka hookomo ana i $2,200, ma kahi o. $2,000 —haule. Noi mai o Smith e hoololi ia ka bila Haawina ma kona heluhelu akolu ia ana. me..ka hoololi. Ua hooholoia ka hoopanee ana.no ka hapaha hora. Ika houluulu hou ana mai, aa ninau ia.ka hooholoia ana o ka Bila, a ua hooholoia; Ua hiki aku ka haawina i ka.$858,897.68, Ua hopai hou ia ka noonoo ana i ka. olelo hooholo a Nahaku. a ua hoopaapaa haahana. ia. Hoopanee ia ka.. Hale :; a ,ka Poakahi, horall. Poaxahi, Iulai 16. . Hulawai ka Hale ma ka hora mau. O'ka Hope Paresidena ma ka noho. - ' - Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia ka moolelo, a ua aponoia. '' Heluhelu mai o Kapuniai he .palapala hoopii mai Waimea mai, e noi ana, e hoomahuahuaia ke dute o na raiki laweia mai, • -i-pna dalo $2,000 no ko alanui. < . Noimai o Kakani, e haiwiia i ke Ebmite . Kalopa ka hapa mua o.ka'palapalālioopii;''• o.ka hapa hopo, e hoomoeia'ma ka 'pāpāi* ua hooholoia. , : l.. . ■ Holuhelu mai ke Kiaaina.o Oahu,'na olif« olu i ka Moi ke kau inoa ka'Bi]£'H«*- . • wina, p me ka olelo hooholo e haawi ana*hka ¥ Mdiwnhine Emama $3,4)00* i .iol oe ii Z Noi mai o Nahaku. 'e kaaohaia na 'ieomhi 1

0 ka Euke Helu, e ohi i:$100 pakahi na na Luna, e like me ka olelo hooholo i hooholo ia 1 ka Poaono. ..Ua ninauia na. Lunakanawai o ka Aha Kiekie, no ka olelo hoōholo, a ua hai tnai lakou i ko lakou manao, aole i ku like me ke Kumukanawai. Ua hoopanee loa ia ka noonoo ana o ka olelo hooholo. Heluhelu.mai ke Kuhina Waiwai i kekahi J>ila.ana i hoolaha mua mai ai, e ae ana e hoaie i $50,000 no na uku i hiki i ka wa e uku ja&, a i $60,000 oo ka oihana .waū - Noi mai o Kahaulelio, e hooholoia ka bila. : Noi mai hoi o Keawehnnahala, e kapaeia. Hooakaka mai ke Kuhina Waiwai i ke ano o ka bila, me. ka olelo mai, ina aole e hooholo ia ka bila, aole e hiki ke malama ia ka oihana waL: : O ka ninau e kapae ia ka. bila,. ua haule, a ua hooholo ia ka hila ma kona. heluhelu muaiaana. Kotnite ka hale, no ka bila e ae ana i ke Aupuni e hoopii mai na Aha olalo a i na Aha Kiekie. .. Ua noi ia mai ka. pauku m.»— e kapae ia— hooholoia, a hauie loa ka bila. Hoopau ia ke Komite. Hooholo. ia ka noonoo ana o ka Hale, no ka bila e hoopau anai ke kanawai, e hoemi ai Tna ino, a me na mai i loaa mai ma. ka hookamakama. Noi mai o Kapuniai e hoopanee loa, a noi mai hoi o Ukeke e hooholo. Ua manao ke Alii Kiaaina o Maui, ua maikai no ke kanuwai o keia wa, a kue ia i ka hoopau aha. Kokua o Keohokaua i ka hooholo ana i ka bila. Kokua ka Hope Paresidena ma ke kanawai o keia wa. Hoopanee ka Hale aka la apopo hora 11. Poalua, lulai 17. Halawai ka Hale ma ka hora mau. Oka Hope Parcsidena ma ka noho. Mahope iho o.ka pule ana, ua holuhelu ia ka moolelo, a ua aponoia. Heluhelu mai o Boyd i ka hoike a ke Komite e pili ana no ka palapala hoopii o Waimea mai i nehinei, e hai ana e hoomoe ia ma ka papa. Noi mai o Kupau o ka hoomahuahua ana o ka uku o ka Lanakanawai Kaapuni o Oahn e hoomaka aku mai ka mahina o Apeiila— Hoomoe ia ma ka papa. Noi ia mai e haawi ia aku ka hoomaikai ana ia Stanley no kona noho ana ma ka oiha-

na Kakauolelo—hoomoe ia ma ka papa. Noi ia mai e hoopau ia ka Ahaolelo i ka la 21, a kue ke Kuhina Waiwai, me ke noi mai e hoomoe ia ma ka papa—hooholoia. Noi tc- z ~ TJ ~~ — -> hapai hoo ia ka nooaoō aaa oKa bila aaiar pepa. Olelo mai o Kapena Loke, e kapae ; mua ia na rula, alaila, hiki ke noonoo hou ia, a ua kapae ia na rula. Ua hoopaapaa ia ka noonoo hoa ana no na bila nei, a noi iamai e ke.Kuhina Waiwai e balota ia ma ka ae a ma ka hoole. ,Ua hanle ke noi e kapae ia na rula. Hoolilo ia ka Hale ma ka noonoo hou ana i ka bila e hoopau ai i ke kanawai o na ino ame na mai i loaa mai ka hookamakama ana aku. , 270i mai ke Kuhina o na aina e e hoomoe loa ia ka bila.—Hooholoia. Hoolilo iā ko noonoo ana o ka Hale ma ka Bila e hoololi ai i ka Pauku 514 o ke Kanawai Kivila, no na Lunakawai Apana. Wehewehe mai ke. Kuhina Waiwai i ke ano o ka bila. Noi mai o Keawehunahala e holoi ae i ka huaolelo, " Ka Loio Kuhina a o kona Hope." Hooholoia. Hooholo ia ka panku me kona hoololi ia. Nai mai ke Kuhina Waiwai e noonoo hou ia, a ua hooholoia. Wehewehe mai ke Kuhina Waiwai i ke aho o kai pauku ke hoopau ia ka huaolelo " Loio Kuhina." Noi mai o Kamalo e hooholo ia ka bila elike me kona heluhelu ia ana—hooholoia. Hooholo ia ma kana heluhelu alua ia ana. Ka bila alua no ka noonoo ana, o ka bila, e lioololi ai i ka Pauku 481 o ke Kanawai Kivila, (no ka auhau lio.) Ua hai ia ma ka hila e hookuu ift kela a me keia mai ko lakou mau auhau aku, ina ua o?aka ko lakou waiwai mamua o $250, koe nae hookahi lio. r ' Noi mai ke Kuhina o na Aina e e hoopa-

nee loa ia.ka bila, a aa hooholoia, he 21 ma lTa ae a 9 nia ka hoolo. ' Noi mai o Keawehunahala o balota ia— hooholoia. He 21 ma ka ae, ahe 9 ma ka hoole. ' Hoopanee ka Hale, a ka laapopo, hora 11. •j: ; , i Poakolu, lulai 18. ;,. : Halawai .ka Hale ma ka hora mau. Oka Hope # ParesideDa ma ka noho.. 8 Mahope o ka pule ana. ua heluhelu ia ka moolelo, a ua apooo ia. _ r .Noi mai ke Kuhioa Waiwai e kauoha ia ke Kakauolelo. e inaj i Maheleolelo kupono, | nui.loa ka_hana e ili aku i ke Kakaueloio- Hoomoo ia maka.papa. y o ( Keawehunahala e # kapae ia oa i.h.ila e hoololi ai i.ka oke ,-kumukaoawai, ma.ka hookana ī $250, ma kahi o $150, no ka uku Hooholoia ma ka BiiMftW°ft/iltri^ e i ll o.j!, ft f!?i! fl / 0 ana ' r ka hoonohonohoaaa na w;ahf i koe.

Noi mai o Kamalo e hoopanee loa ia ka pauku mua o ka bila. Mahope iho o ka wehewehe ana mai a ke Kuhina Waiwai, ua hoopau ia ke Komite. Noi mai o Kamalo e haawi ia ka bila i ke Komiti Wae, hooloia. Noi mai o Kupau, e noonoo ia ka bila e haawi ai i kela a me keia Alii i $150 no ke Kau hookahi. Olelo mai ke Kakauolelo, o ka bila mua i hooholoia ai ma kooa heluhela akahi ia ana, i ka la 14 o Mei, ua haule. Noiia mai e kapaeia na rula, a e laweia mai ka bila, a e heluhelu hou ia ma kona heluhelu alua ia ana. Noi mai ke -Kuhina o na aina e, e kapae loa i ka bila. Kokua o Ukeke i ka bila, a kue hoi o Bihopa. Ua haule ke noi e hoopanee lo'a ia ka bila, a ua hoohoholoia e noonoo hou ia. Ua hahana ka hoopaapaa ia ana oo keia bila. Olelo mai o Kapena Loke, he ano Aupuni Alii pakui, ke ae ia kauku aoa'i na'lii, e like me na aina e. .4* — Olelo mai hoi o Kalakaua,' ua Kaokoa ke kulana o na'lii 0 Hawaii nei, i ko na lahui e ae. Ikā M!H. 1848, uā laweia aku ko lakou mau kahiko, a ke noho nei lakou, aole ma.io lakou ano mau, aka, ma ka hookohu ia mai. Ua kokuāoia i ko lakou ūkuia. Ō ke noi e hoopanee loa i ka bila, ua haule. Noi ia mai e hoopau ia ke Komite, haule. O ke noi e hooholo ia ka pauku inua, a ua hooholoia. O ke noi e hooholo ia. ka bila ma kona heluhelu alua ia ana, ua hooholoia. Hoopau ia ke Komite, a hai ia mai ka olelo hoike. Noi mai ke Kuhina 0 na aina e, e kapae ia ka hoike ake Komite. Kokua pu mai no hoi 0 Smith. Ua haule ke noi e kapae ia ka hoike, a ua aponoia ka hoike. Hoopanee ka Hale, a ka Ia apopo, hora 11. 1 ea Moi Kamehasxeha V. Eea Makoa. E ola mau loa oe, no ka lono koikoi, luuluu, kaumaha, kumakena, paumako, i pae ae nei, ma ka welelau o kou Aupuni, ua hiki mai ia kaumaha maluna o kau poe kauwa lepo nei. Ua lawe aku ke Akua i kou pokii, ke Kama Alii Wahine o Hawaii nei, ka Hooilina Moi oke Aupuni. Ake waiho pu aku nei makou ia makou iho, malalo ona aahu kanikau ke biki aku i ka la 31 0 lulai, ka la hoi i hoihoi ia mai ai ke ea o ka aina, nolaila, makou e waiho pu aku nei iko makon aloha haalipo ana. He oluolu pu mai paha ka makua imi lani e kauo pu aku ia makou 00 keia laulau i ili iho maluna o makou. . A o ka makou nonoi aku i ke Akua o ka Lani, e ola mau loa ka Moi ike Akua. A nolaila eia iho ka inoa 0 na Komite malalo nei. Kahuhū, Keaiwa, Pahulio, Kahananui, M. Papa. B. Niniau. Kakauolelo. Maunahoano, Hamakua, Hawaii, lulai 10, 1866.