Ke Au Okoa, Volume II, Number 18, 20 August 1866 — KENETE. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

KENETE. He Moolelo no Sekotia.

BUBJE 11. MOKUNA X. Ano, i nni ke aho e ka mea helnhelu, e huli ae kakou a e makaikai i na kaiaulu o ko Denuba pakaua. O kona pakaua, ua hoopuniia e na pa manoanoa nunui, a he kinikini wale na hale i kukulu ia me na pohaku, he mau hale ia no na kauwa. He kane wahinemake o Denuba, aohe ona ohana, ahe keikikane hookahi nae kana, ua hala i Farani. Mahope iho o kona haalele ana i ka pakana o Stirling, aa ike no kakou i kona holo loa anā i ka pakaua o Lindsay, i mea e hiki ai ia ia ke hai aku ia Galenakaila i ko lakou kulana ia manawa; a mahope iho hoi mai oia i kona pakaua e hoomakaukau ai ia ia iho-no na ino e hiki mai ana paha mahope aku. Palapala aku no. hoi o Denuba ia Galenakaila e hoi ia i kona pakoua ponoi iho. Hiki aku oia i kona pakaua iho i ka la i paa ai o Kenete i na haole Pelekane. Ike kakahiaka okala mahope iho o ka hemo ana o Kenete mai ka pakaua aku o Alanadela, mawaena o ka hora eiwa a me ka hora umi, hīki ana kekahi mau kanaka elua i ka ipuka o ,ka pakaua o Denuba, a ninau maila lana ina aia iloko no o ka pakaua ka hakn oia wahi, a makemake laua e komo iloko o ka pakaua e kamailio pu ai hoi me ia. " Owai ko olua mau inoa a'u e hai aku ai i kuu haku," wahi a ka mea kiaipuka. Pane mai la kekahi o ua mau.kanaka~ nei, " Hai akn oe i ko Hakn, he man kanaka Pelekane maua, akahi no mana a «hiki mai i Sekotia nei, no ko maua lealea, a ke noi aku nei maua e hoolauna ia akn mana ia Haku Denuba. 0 ko'u inoa o Gresham, a o ko kuu hoalanna o Davenant no Ladana." I ke kiaipuka i hala aku ai e malama i ka lana nei kauoha, olelo aku Ia o Gresham kahi.i kahi, " Maikai maoli an i hai aku nei no Ladana kaua,no ka mea, he haaheoloalakou i ka poe olaīla mai, a me ko lakou knlana." 2fo keia*inea, pane mai la hoi ka lua, " Aole i ku like ko'a manao me kou, no ka mea, aole he poe nana nni ka poe Sekotia i kahi i hele mai ai ke kanaka. £ like me ka Haku Denuba, e nana nui ana ia i ka mookuauhau oke kanaka, aka, i ka loihi wale no o kana pahikana, ka mea manao a keia lahui he Sekotia." Ia wa, owe mai ana ka pnka nui, me he mea Ia e wehe-ia mai ana, a hoopau koke ae la laua i ka laua nei kamailio, a hoea mai la kekahi kanaka, a hai mai la ia laua nei na oluolu ia laua nei e komo iloko o ka pakaua e kamailio pn ai me Dennba.

I ko laua komo ana aku iloko, ua alakaiia aku laua iloko mawaena o kekahi rumi i lioopuni ia i na hae a me na kapa umau'ma kila, a pii aku la laua nei iluna o kekahi alanui pii, a komo aku la iloko o kekahi mmi, a iloko oia rumi kahi i kali mai ai o Denuba e kamailio pu me lana nei. I ka noho ana iho o na mau kanaka Pelekane nei, olelo mai la o Denuba, " ī ko'u manao, o ko olua mau inoa paha o Gresham a me Davenant, he mau kanaka olua no ka hanauna Pelekane. Aole anei pela ?" "He oiaio no e kuu haku," wahi a Greshara, " he mau kanaka waiwai no maua, a he lako pono no hoi ko niaua mau ohana. He lanna mau maua ma na alo alii o Pelekane. Aka, na ke gula no i kau i konamau eheu a lele aku. oka punahele ana ma ke alo alii, ua like me ke ao omamalu, aohe e emo a molaelae mai." I ka pau ana o ke kamailio ana a kahi, ku mai la kahi a olelo mai la, "Ua hai aku nei ko'u hoa'loha ia oe, no ko mana mau ano. He oiaio e like me kana i hai aku nei, he mau keiki maua na ka-poe koikoi, aka, ua oi aku nae ko maua aloha i ka pahikaua mamua ae ona waiwai oka honua. A ano, ke haawi aku nei maua imaa o na mea a pau e kaua no lakou." I ka pau ana o kana olelo, nee aku la oia i hope. Kulou iho la o Denuba ilalo me ka noonoo nui a olelo mai la, "Ua maopopo ia'u ka olua mea i olelo mai nei; aka, mamua o ko kakou kamailio hou ana aku, makemake au e ike i ke kumu o ko olua hele ana mai i o'u nei e noi mai ai." No keia ninau a Denuba, olelo mai la o Gresbam f "No ko maua lohe ana e kaua ana ka poe hanai alii me na hoa'loha o Galenakaila.. Malalo o keia mea i manao ai maua e hoike i ka ikaika uuku o ka maua wahi pakaua, a no ko maua manao no hoi e kaua no maua malalo o ka hao a maua i manao ai he pono No keia mau kumu i manao ai maua e kaua malalo oa." " Aka, no ke aha," wahi a Denuba, " i hole kino ole ai olua i ka Haku Galenakaila mamua o ko olua hele ana mai imua o'u, oiai, oia ke poo a olua e manao nei, o ka poe a ke aupuni e kue mai ana ?"

Pane mai la o Gresham, "No ia kumu mana i hele mai nei ion nei. Ho ko mana launa ole me ka haku o Galenakaila, a no ko maua lohe ana hoi he hoa'loha maikai loa oe nona, maua i manao ai e hele mua mai maua ia oe e kamailio pu ai. Aka, ina oe e manao o ka pono loa ko maua hele io Galenakaila, alaila, e holo koke no maua i kona pakaua e kamailio pu ai." . "Ua ane naauao ka olua kamailio ana," wahi aka haku Denuba, " oiai paha, aia no me olua na palapala e hoike mai ana i ko olua inakaukau i na oihana kaua, a he mea no hoi ia e kakoo mai ai i ka olua mau mea e olelo nei no ka, kaua." Olelo mai Ia o Gresham, " I ko maua manao ma ko maua helehelena e ike mai ai la oe iko maua ano koa, a na ka maua mau hana ana no la hoi i ka la kana e hooia loa mai. Aka, he mau palapala hooiaio no ko maua a eia no ia." īa wa, hoike aku la ia i kekahi mau palapala e hoike ana ī ko laua akamai, na laua ponoi no i hana i ka pakaua o AJanadela, a ua kakau hoopunīpuni ia kekahi mau inoa o ka poe kiekie o Pelekane i ka wa o Heneri VIII ka Moi o Beritania. Nana iho la o Dennba i na man palapala hoopunipuni nei, a manao iho la oia he oiaio, a apono mai la oia me ka olelo mai, " E na malihini, ua nana iho nei an i ko olua mau palapala hoike, aua apono au ia. Ina io e kaua ana, alaila, ua makemake ia kekahi man alii koa i mau mea nana e alakai ina puali koa—i mau mea akamai i ke kakan ana i na palapala—a i man alii koa hoi hiki ke paulele ia me na olelo malu o ke kaua—." " 0 na mea a pau au i olelo mai la," -wahi a,Gresham, "na hiki īa mea ia'n a me Deveneta ke hooko pololei loa me ka hoopono, ahe hiki no hoi ia maui ke olelo ae ina e hiki mai ka Ia kana, e hana no mana e like me ka mea hikī i ka maua pahikana ke hana. No ke aō ana i na koa, e oluolu oe e hookuu mai ia'u i hookahi haneiī koa na'u e ao ponoi, a ina aole lakon e koa a akamai ī ka la o ke kaua, alaila, e i mai oe ia'u, owau ka hupo nuī e auwana nei ma ka ili o ka honua." "Ee ae aku nei au ia olua," wahi a Denuba, " a paii ka olna paina aīia, alaila, e holo pn olua me a'a, a na'u no e hahai aku ia olua ike ano o ka waiho ana o ke kahua kana, ame keia okana—i mea e īke pono ai olua i ke kulana o na mea a pau, i hiki i ko olua akamai ke hooponopono i ka hoonoho ana i na koa."

Kena ae la o Denuba i kekahi o kana mau kauwa, e alakai ia laua i kahi i hoomakaukauia ai na mea paina na laua. Hookahi hora mahope iho, hai ia mai la ua makaukau ka Hakn Denuba e holo aku me laua e kuhikuhi ai i ka hiohiooa o ka aina. I ka makaukau ana o ua mau haole Pelekane nei, kan like ae la lakou maluna o na lio, a puka aku la mailoko aka o ka pakaua. ī ko lakou holo ana, Garesahama ma ka aoao akan o Denuba, a o hoi ma ka aoao hema. īa lakou e holo ana, na hoolilo nui ia ko lakon manawa i ke kamailio ana no ke alo alii o Pelekane, a ua hoolioli loa ia ko Denuba manao e ka waipahe o ka laua kamailio ana. Aka, aole nae o Denuba i hoopoina i ka hahai aka ia laaa i ke kulaua o na wahi a pau—aia he wahi e hoopuniia ai ka enemi—io e hiki ai ke hoomoana me ka ike ole ia mai e ka enemi—eia he ala ololi e hele ai mawaena o na mauna a hiki i ka pakaua o Galenakaila—ilnna o kela kiekiena e ikeia ai ka okana holookoa o Denuba, a ilaila no hoi e ho-aia ai ke ahi no ka houluulu ana i na koa o Denuba no ke kaua. Ua hoikeike ia aku ia lana na wahi a jiau loa o Denuba,raka, aole nae ia i moeuhane he mau nahesa keia ana e hoomoamoa nei iloko o kona.poli, a ina e hoolei mai laua i ko laua awa, alaila," e koni auanei ia iloko o kona iwihilo I Mahope iho o ko lakon kipa ana i ka hale o kekahi kauwa a Denuba, a paina lakou, a hoomau aka la no hoi lakou i ka lakoo hnakai. Iho aku 1a lakou ilalo o kekahi awawa, a aia ilaila kahi i noho paapu loa ai na koa 0 Denuba. I ke kani'ana o ka pu puhi e hai aku ana, ua hiki aku ko lakou alii, ia wa, puka mai Ia mailoko mai o na ana a me na loa hnna kona mau koa. 0 Damota o ka Puu kahi i hoea mai i ka lohe ana aku i ke kani o ka pu. A oiaio, ua Damota*nei he kanaka nui ia, ua hoolauna ia akn ia me na haole Pelekane. " 0 keia mau hoa'loha o'u, na laua no e ao aku i kekahi man koa o kakou i ko kaua ana ma ke ano Pelekane," a leha ae la kona mau maka i na haneri kanaka'koa ona, " na laua e ao i ka ike e koa ai 1 ka la kaua I" " Ua holo pono loa ko'u manao," wahi a Garesahama, " a he mea olioli loa no hoi ia ia maua i ka haawi ana aku i ke akamai laa ole o ka oihana koa Pelekane." " Ua makaukau loa lrtkou i na mea kaaa ma ke ano o ko Sekotia nei, a aohe o'u manao he leupono na oihana Pelekane ia nei. I Pelekano no ko Pelekane, a i Sekotia nei no ko Sekotia mau akamai kaua o hahana iho ai I" Ua pane io keia mau huaolelo o Damo

ta o ka Puu, a haka pono loa aku la kona mau maka ia laua, me ke ano hoowahawaha; aole no ka loaa ana o kekahi kumu hoowahawaha, aka, aia kekahi mau mea iloko o ko laua helehelena, i knpono ole i kona manao, a me he mea la no paha, ua hai mai la no kona lunaikehala ia ia, aole no ka pomaikai a me ka pono o Denuba ko laua hui ana mai, aka' no ko hai mau pono a mau pomaikai hoi. Me he mea Ia o laua ka pakali! Ahe oiaio no L " Aole kakou e hoopaapaa no ia' mau mea i keia wa/ wahi a Denuba, me ka 'akaaka, no ka mea. ike mai la o Dennba, na ane hookae o Damota i na haole Pelekanu, no ko laua Pelekane ana paha. Hoomau hou mai .la o Denuba i ka olelo ana, " 0 keia mau keonimana; he mau hoa'loha maikai loaia no kakou, aia me kakou ko laua mau manao nni, a ke keuoha aku nei au ia oe e hoolohe ika laua mea e kamailio ai. E loaa ana paha ia kakou ka pomaikai ma ka laua kuhikuhi ana, a o ,ka laua mau pahikaua e hooikaika ana ia mahope o kakou." " 0 ka makemake ou e ka haku, oia ke kanawai ikaika maluna o kau kanwa nei," wahi a Damota o ka Puu me ka leo ano hoohaahaa i kona haku kino, aka, aia nae iloko o na laa huna o kona puuwai kahi i nune ai na manao kanalua no keia mau haole Pelekane hoomalimali.

" E aloha ananei e Damota o ka Puu," wahi a Denuba, " ina e lawe mai kekahi o keia mau keonīmana i kekahi olelo kauoha a'u ī na wa a pau, alaila, e malama loa oe—aohe i makemake ia ina he manao kue kou no ia mea." Ika pau ana o kana olelo, hoohuli ae la oia i kona lio, a holo aku Ia lakou ma ke ala e hoi ai i ka pakaua o Denuba. E hele akn ana i ka liula, i ko lakou wa i hiki hoū aku ai i ka pakaua, no ka meu, he iwakalua mile mai ka pakaua aku a hiki i ke awawa a lakon i hele ai, a no ka hele pakanakee ana hoi kahi kumu i loihi loa ai ka lakou hele ana. E hoomaka mai ana na malu 0 ke ahiahi e houluulu malnna o na manna, 1 ka wa i hoomaka aku ai ka huakai hele a Denuba ma e komo iloko o ka pakaua. E ano pioloke ana ka pakaua i ke komo ana aku o Denuba ma, no' kekahi palapala i haawī ia mai ia.Denuba ia lakou i hoomaka aku ai e komo iloko o ka pakaua, a penei ua palapalala:. "Pakaua o G-alenakaila, 1 Hora Awakea. )

E knn hoa'loha maikai, Moha oe:—Ua hīki inai nei ka lono, ke hele mai neī me ka makankau ka poe koa hni o ka pakaua o Alanadela a me ka pakaua o Makalapine; a o ke kuma nai o keia hele ana mai, ua huna maln loa ia, aka, ua ike wale ia, e hele mai ana lakou me ka manao e kue mai ia'u. He hoa'loha maikai ia nō'u—be mea malama hale hookipa nana i hoōuna mai nei i kana keiki ponoi e hai mai ia'u i keia lono pilihua. Nolaila, ke hiki mai nei ka hora oka popilikia. Ea nui ona koa hui o Alanadela a me Makalapine, he ekoln tausani, a o ko kaua hoi ke huipu ia he elua tausani wale no. Nolaila, ina e hoouka io anā keia kaua, ua pokole loa ka wa o'u e hoomakaukau ai i ko'u poe koa. Ina au e pani ia'u iho iloko o ko'u pakaua, alaila, he mea ia e hoike mai ai i ka nawaliwali o ko'u mau kumu manao ia Sekotia holookoa. Nolaila, e kuu haku, a ipe kuu hoa'loha, e hoomaka koke kaea ika hoomakaukau aua. E pono ia oe e hoouna koke mai i kekahi mea hiki ia oe ke paulele i o'u nei, a nana ia e hai aku i ka'u mau mea i manao ai he pono. E hoouna koke mai oe a mai lohi hoi. Kou Hoa'loha, <rALEJUKAILA. I kuu hoa'loha nui a maikai liaku Denuba, E wiki, e wiki, i ike iho ai ia i keia mau mea." Ia wa, houluulu mai la ka Haku Denuba i kona mau koa ikaika, o Garesahama a me Deveneta no hoi kahi, a heluhelu aka la oia me ka leo moakaka imua o lakou i keia mau mea i bai ia ae la oloko oka palapala. Ika lohe ana o na haole Pelekane i na mea a pau oloko o ka palapala, nana aku la kāhi i kahi, me he mea la paha ua pii ae ka manaolana iloko o ko laua mau umauma, ua kokoke mai ka hora e kumakaia ai laua i ko Denuba ma aoao, a e hooko ai hoi i ko laua manao kipi eleele loa o ka lokoino.

Olelo mai la o Deauba i ka poo a pau e ku puni mai ana ia ia penei:— " E na lioa'loha, ua kokoke mai ka wa o ke kaua. I mea o hooko ai ika maua olelo hoohiki me Galenakaila, ina e kab mai ka poino maluna o'u, e kokua mai ia, a ina hoi e kau inai malona ona, alaila, e kokua aku hoi au mo ko'u mau koa, a me ko'u ikaika a pau loa ia ia. ■ 0 ke kaua maluna ona, maluna pu ia o'u. E eleu kakou ma keia mea 1 0 oe e Garesaharaa, he hiki oo ke panlele ia, a he akauaai no hoi e kau ae maluna o ka lio, a e holo aku i ka pakaua o Galenakaila, e hoolohe ai i na mea a pau a Galeuakaila c hai mai ai ia oe. Eia kuu komo, he mea ia e hooiaio ana mai o'u aku nei oe; a e ukali ia oe e ka mea nana i lawe mai ka palapala a Galcnakaila." "Ua makaukau au," wahi a Garcsahama, me ka olioli o kona manao oloko no ka hilinai ana mai a Denuba nana e lawe ka palapala ia Galenakaila. " Aolo anei au mau olelo kauoha e ae a'u e hai aku ai ia Galenakaila wiwo ole.".

" Jfai poina oe i ka hai aku e Garesahama," wahi a Denuba, " ina ia e ninau mai ia oe i kē kumu o ka lohi loa ana, a aohe i hiki wawēika pane ia aku o kana palapala, alaila, e haiakn oe, i ka makaikai kakou i na koa a hoi na ano ahiahi hiki kakou i ka pakaua ne£i. E hai pu aku no hoi oe i ka haku Gales&kaila, ke liookomo nei au ia'u holookoaiSloko o keia mea." A kulou mai la o Garotehama imua o Denuba, a holo aku la ia me kl-hikiwawe loa. •I £ puka ana aku o Garesahama, huli ae la iaSjiolelo aku la ia Deveneta, " A ia oe regveneta, na na mea i ulia wale mai i keiaflgra'i kono mai ia'u e hookauwa koke loaa aku neiia Gar#ahamakana hana, ake wailro mai*iei no hoi kekahi wahi nou e hana ai." "33 hai mai i kou makemake e kuu haku, a e malama ia no lakou," wahi a Deveneta, me ka pihoihoi nui. Olelō aku la o Denuba, " E kau ae maluna o ka lio i keia wa no, a na ke kamaaina e alakai ia oe i ke awawa, a'u i hoike aku nei ia olua i keia la, a kahi hoi i noho nui ai kuu poe koa. E laina ia lakou ma ka maamaama o ke knkui—e hai aku ia lakou ke hikl koke. mai nei ka manawa e kaua āi, a ka hora hoi e hoike ai i ko lakou ikaika a me ke aloha i ko lakon haku Denuba—e halawai aku no ka lakou mau koi me na pahikaua o na koa o Makalapine ame Alanadela—e hoonoho makaukau ia lakou no ke kahea ia aku inawa a pau. E hoouna hou akn no au i kekahi mau olelo kauoha hou ke hoi mai o Garesahama." Hoomaikai mai la o Deveneta i ka haku Denuba, no ka hanohano i waīho ia akn ia ia, ma ka malama ana i na koa, a puka aku Ia oia e hele aku e hooko ī na olelo kauoha a Deuuba ia ia.

MOKUNA XI. Ano, e ka mea ieluhelu e ukali pa ae kakou ia Garesahama ia ia i holo aku la a halawai me Galenakaila. Ua oi iki aku paha mamua o ka hora hookahi, hiki aku la laua i ka pakaua o Galenakaila, no ka mea, ua lawe aku la ke kamaaina ia ia ma kahi e hiki koke aku ai i ka pakaua. 0 ka pakaoa o Galenakaila-ia-wa, e pioloKe'anakeia mea keia mea, no ka' hiki ana ■mai o ka lono» e i ae ke kaua ke hele' mai nei. Ilnna ponoi o ka pakaua e a ana kekahi ahi nui, he hoailona ia e kahea ai i kela mea keia mea e pili aha ia Galenakaila e hoi mai iloko o ka pakaua e hoomakaukan ai no ke kaua. la Garesahama i komo aku ai iloko, ike akn la oia i na alihikaua e hoomakaukau ana no ke kaua—e haawi ana kekahi poe i ko lakou mau inoa, a o kekahi poe e hoomaamaa ana i ka lakou mau mea kana— e hookala ana hoi kekahi poe i ka lakou man maka koi, a e hoomakaukau ana kela a me keia i ka lakoo man mea kaua, no ka mea, ua haawe ko lakou aloha i ko lakou haku, a ua makankan maa ka lakon mau mea kaua e lele ae mai ko lakou wahi no ko lakou hakn no Galenakaila. Iwaena o ka ulaāoa ana o na kanaka, ike ia aku la o Galenakaila a me ka Haku Maeoma e hele ana mao a maanei. Aole i paa loa ka maknakane i ke kapakila mailuna a lalo, aka, o Maeoma ua paa pono oia mailuna a lalo i ke kapakila, a he mau hulu omaomao ke wewelo ana maluna o kona papale kila; a ke wehe ae oia i koua papalu maka, ua hoi•ke okoa ia mai na helehelena kanaka ui oi kelakela iluna ona. A aia i hea ka Lede Evelina l Aole oia iloko o kona rami e noho u ana e like me ke ano mau o na wahine ke hiki mai' ka lono o ka poino; aka, aia oia iwaenakonu o na koa 0 kona makuakane, e haawi hele ana i na lipine, a e hooinu aku ana no hoi iloko o ko lakou maa pepeiao i na huaolelo e hoolanalana aku ai hoi i ka manao o na koa. A ia Eveliua e olelo aku ai me kona leo nahenahe 1 na koa, ua ho-aia ko lakou mau naau e na manao aa, makau a wiwo ole. Oia no kahi i hauhoa iho me he ano'koa la, he wahi pahi ma koua puhaka i apo ia ae me ke apo silika ulaula. 1 ka hoike ia ana aku o Garesahama imua o Galenakaila, hai aku la oia i kona inoa—a haawi aku la i ke komo o kona maka hoi ia, a hai aku la i na kauoha a pau loa i hai ia mai ai ia ia e haawi aku ia Galenakaila. Hai aku la no hoi o Garesahama i kona makaukau e ahai aku i ka Haku Denuba i na mea a pau a Galenakaila e hai aku ai. Olelo mai la o Galenakaila, " Xe hookipa oluolu aku nei au ia oe, ma ke ano elele o Denuba, a ia oe au e kamailio aku ai me ka paulele nui, me he mea la o ka Haku Denuba pu kahi ia nei a'u e kamailio aku ai. E loho oe, ua hoouna aka nei au i kekahi mau kiu e*nana i na koa hui o Alanadela n me Makalapine, a ua hoi mai nei lakou a olelo mai, " Aia lakou ekolu mile mai kun pakaua aku noi, kahi i hoomoana ai i keia po. Nolaila, he mea kanalua ole e poi po mai ana lakou malana o kuu pakaua i ka la apo-

po, aka, e lik'e me ka'u i palapala aku nei i kun hoa'loha Denuba, o ko'a manao paa e liooko i'na mea a knu mau enemi e makemake nei. Ika wehe ana mai o kai ao oka la apopo, e hele aku no au mamua ponoi o kuu mau puali koa e kaua aku me na koa hui o Alanadela ame Hakalapine; a i ka hoea ana mai o ka la o ka la apopo. e lilo ia i hoike no' ka halawai ana o Galenakaila, he maka a he maka me kona mau enemi." I ka pau ana o ke kamailio a Galenakaila, lalau aku la oia i ka peni a me ka pepa, a kahakaha iho la oia i kekahi mau hoailona, a olelo mai la ia penei:— " E Garesahama e nana pono mai oe i keia mau mea a'u e hahai aku ai ia oe," ala- • •TlarkahilrofaūitioJa J .oia ina kaha ana i kau ax maluna o ka pepa, " eia —am-" hoi ka pakaua'o Denuba—a aia hoi he iwakalua mile ka mamao aku, ke awawa kahi i noho nui ai ka poe koa ikaika o Denuba. A o keia mau kaha oia ke kulana o na koa hui o Alanadela ame Makalapine. Ike hiaka nui e kaua aku ai au ma ke alo o ka enemi, a e kaua hikiwawe mai o Denuba ma ke kua oka enemi. I mea e holo pono ai keia mea, e hele mai na koa o Denuba iloko • o ke awawa i elima hora mamua o ke ao ana. Ma ka uhai ana ina ala a'u i kuhikuhi ae la, a ua kamaaina no' hoi i na koa o Denuba, owau aku mamua, a oia mau koa mai mahope, alaila, e puiwa a pihoihoi anei ua koa hui o Alanadela a me Makalapine, pela iho la ka hoi i ko'u manao e hee ai kela inau pūali koa nuL" " TJa maikai loa ka hoonohonoho ana a kuu makuakane," wahi a Maeoma, " a ina aole hoi ka holo pono loa ana o ka hoonohonoho ana, aka, ina e hiki pono mai i ka wa a me ka hora i manaoia ai e hui ka hoouka ana, mamua a mahope, alaila, i ke'u manao paa, e hee auanei ka enemi i ka la apopo." "Ua maopopo ia'a ka hoonoho ana o ke kaaa," a lalau aku la oia i ka peni a me ka pepa, kahakaha iho la oia i kekahi mau maka e like me ka Galenakaila i kahakaha ai, a olelo aku la oia, "Aia, he mea keiaehooiaio aka ai ia oe, ua ike maopopo au i kau mea i manao ai e hana, a oiai he olelo na olua me ka Haku Denuba e paa waha no ka pono o ka olna mau hana, a aole e kakau ia o haole aaanei,.loaa i ka lima o na eoemi, ike. wale ia, nolaila, e pono e hoopaanaau noTu." No keia pololei loa o ka hoōnohonoho ana, a Gresahama; nolaila, ua olioli loa ka Haku Galenakaila, a olelo mai la oia, "Ua kupono loa ka hoouna ana mai nei'a Denuba ia oe, oiai, ua makaukau aua noiau loa oe. Aohe e loaa ia ia kekahi i oi ae mamua o kou akamai." Mahalo pu mai la no hoi kela a me keia ia ia nei, no ko ia nei hikiwawe loa i ka hoopaanaaa ana ina mea a pau. Haawi mai la o Galenakaila ia ia nei i kekahi komo me ka olelo mai, '' E lawe oe i keia komo ma ke ano hoa'loha, a ke ake nui nei no hoi au ina e eo ia kakou ke kana o ka la apopo, he hoailona keia a'u e manaolana ai, e loaa ana ia oe kekahi makana i oi loa aku kona kumukuai nui."

Hoihoi aku la no hoi o Galenakaila i ka hoomaikai kupono, no ka makana i loaa mai ia ia, aka, aia nae iloko o kona puuwai kahi i hehene ai o ka aka, no ka mea, _ua holo pono loa kona manao e lanakila ana ka laua mea i kaunu nui ai o ke kumakaia ia Denuba a me Galenakaila, a manao iho la no hoi oia, ua paa pono iloko o kona poho lima na mea a pau loa e pio ai. *' E pouo paha au e hai aku," wahi a Garesahama, " aia elua haneri koa me Denuba iioko o ka pakaua, a aia hoi ua hiki aku paha i ka ehiku a ewalu haneri koa iloko o ke awawa, he mau kaua lio wale no lakou—a ano, ua holo pono loa na mea o ke kaua. E hui pu mai no ka Haku Denuba a me kona mau koa, me oe a me kou mau koa i ka Ia apopo'i kakahiaka nui loa; a aohe o'u kanalua e lilo ana ia'u a me ko'u hoa ka noho'na luna maluna o na koa o ke awawa r alai'.a, ma ke kua o na koa hui o Alanadela a me Makalapine makou e poi mai ai." I ka pau ana o ka hana ana o ka halawai, Jawe ia mai la kekahi pa kala nui i hooukaia i na kiaha o kela ano keia ano o na wai hoomalūle'kino, a e manao iho no hoi ka mea heluhelu, aole no i e-a ka waha o ka Haku Galenakaila i ke koi ana mai ia Garesahama e inu, a lalau aku la oia i ke kiaha a ale aku la me ka mau-u o ka puu i ka wai ānuhea a ka naulu. I ka aueane ana mai o ko luna poe o iho mai, mahope iho o ke kamakamau pinepine ana, olelo aku la o Garesahama no kona raakankau i ka hoi ana: a olelo mai la o Galenakaila, e pono paha e ukali aku kahi mea ia ia, a i 010 ia, i alakai nana e kuhikuhi i koiia kuamoo i ka pakaua o Denuba. Olelo aku la no o ua o Garcsabama o kana pahikana no ka ukali leupono, a i kona manao aole ia e huhewa i ke ala.a laua i hele mai ai. Kau ae la no o Garcsahama maluna o kona lio, a puka hookahi aku la mailokoaku o kapakaua o Galcnakaila, oohe koolua oia wale no. A he mau anana paha mai ka pu-

ka mai o ka pakaua, haalele akn la oia i l:e alanni e holo ana i ka pakaaa o Denuba, a huli aka la oia ma ke alanui c holo ana i kahi i hoomoana ai na koa hni o Alanadela a me Makalapine. Ua hoomaikai ae o Garesahama i ka hora nana i alakai ia ia e kamailio pu me Galenakaila, oiai, ua hoopaa pono loa oia i ke ano o ka hoonohonoho ana a Galenakaila-i hai mai no ka hoonka ana i kekahi la ae. Aole no hoī he mamao loa mai ka pakana o Galenakaila a hiki i kahi i hoomoana ai na koa o Inidulupa ma, nolaila, aole i emo hiki ana keia ilaila. I kona hiki ana akn ilaila, ua alakai ia aku la keia i ka halelole o ka Marqnis, a ilaila hoi keia i hahai aka ai i na mea a paa loa mai ko lakou wa mai i kaahi a kaMarqnis, "a ke ike nei ān aole ' e loaa wale ana ia oe a me kou hoa ka uku makahiki, aka, e hooliloia ana olua i mau alii, a e kaa mau na kepa o ka hanohano ma ko olua mau kamaa buti." Pane mai la o Garesahama, " 0 ka maua mea ia e hooikaika nei i na wa a pau loa. Aka, aohe paha e pono ia'u ke kakali loihi loa maanei. E nana pono oe, e puka mai ana ka poe koa o Galenakaila i ke kakahiaka nui o ka la apopo, me ka manao nui e hui ana me ko Denuha mau koa." " Na'u ia e nana pono i ka la apopo," wahi a ka Marquis, " o oe a me Deveneta, e malama pono loa olua aole e hooknu mai i na koa iloko o ke awawa." Me keia mau huaolelo, -haalele mai la o Garesahama ika halelole o ka Marqnis, a hou ae la oia i na kui i ka aoao o kona lio, a aole i linliu nalowale aku la oia iloko o ka ululaau ma ke ala e holo ana i ka pakaua o. Denuba. Mahope iki iho oka hora umi, hiki aku la oia i ka ipuka o ka pakaua o Denuba, a komo koke aku la oia e hala-wai me ka Haku Denuba ana e hoao nei e knmakaia.

" E Gareshama, heaha kan man hnaolelo i lawe mai nei ? A heaha hoi na mea, a Galenakaila i hahai mai nei ia oe? Pelaka ninaa ana mai a Denuba i kana elele e hoao ana e kamakaia ia ia. No keia ninan, pane aku la o Gareshama, " E kmi Hakn, «a maopopo pono loa ia Galenakaila kana man mea e hana ai no ka hoonka kaua e hiki mai ana. Ma ke ano o ka hahai ana mai a na kiu i ke kulana o na koa 1 "o kaenemi, nal maopopo loa ia; Ga.lenakaila, e lanakila ana kakoa ika la apopo. Aka, e hahai akn aa i ka hoonohonoho ana a Gale-. nakaila." Lalan aku la ia ika peni ame ka pepa, a kahakaha wale iho la no i kekahi man mea ano e knlike ole. " Me keia mau mea an e hoonohonoho ai i knn poe koa," wahi a Denuba. " Ano, e Gareshama, o oe a me kon hoa'loha/ke haawi aku nei au ia olua i ka noho luna ana maluna ona koa iloko oke awaawa. E holo koke oe i ke awaawa, a e hai akn ia lakou, no ke kaua, me ka hoolalelale akn ia lakou. E hai aku oe ia lakou, o oe ko l&kou hakn, a ma kan mau kanoha e hoolohe mai ai lakon me ka pololei. Ike kakahiaka nni e hoomaka mai ai ko oukou hele ana mai." Pane mai la o Gareshama, " E paulele mai oe ia'u a me Devencta, a na maua no e hooko pono i na. mea a pan loa elanakila ai. TJa kamailio maī nei maua me Galenakaila, a na maopopo loa ka maua mea e hana ai no ka lanakila, a o ko kakou lanakila ole i ka la apopo, he mea hiki ole ia." I ka pan ana o kana hai ana i keia man hoaolelo, kan hou aku la oia maluna o ka lio, a holo aku la ike awaawa. Ua nkali pn akn kekahi kamaaina me ia, o huhewa auanei oia ke hiki akn ike awaawa. Mahope iho oke aumoe, hiki aku la oia i ke awaawa, e noho makankan mai ana na koa ma ke kanoha a Deveneta. E a ana na ahi, ana hele a. kanluwela keawaawaina ihoiho kukui o kela ano keia ano. Ua hala akn o Damota oka Pun, e hoakoakoa mai i na koa kaua lio, ma kela wahi keia wahi, mahope koke iho o ka hiki ana aku o Gareshama, na makau na puali kaua lio. Ea nni o na mau poe koa nei, elikeme ka makon i hai aku ai mamua, he ewala haneri ka nni o na koa iloko o ke awawa—na honluulu mai lakon makahi malalo o ka malamalama o ka wena ana a na kukni ihoiho he lehulehu wale, , Haiolelo akn la o Garosahama imua o lakou.me na oīelo pili i ka naanao hoomalimali. Hai pn akn la no hoi no na enea nui i hana ia malalo o'kā'hao o Denuba i na Ia i hala ae; a i ke ala ana aē o ko lakou man manao koa, iai aka la oia ia lakoz, ua hoonohoia mai laua i - maa' lnnii alakai malnna o lakou. .! I ka pau ana o kana olelo.'hai aku la oia i na koa, e hoi e hooluoln ia lakon iho, 1 i makaukan ai no ke kaua i kekahi la ae; a hoi , ■ aku la no hoi lakou iko lakon mau ana ame ko lakon mau Ina hnna. Iko lakoa pan;.loa : ana aku i ka hoi, koi mai o;Damot& o>ka;Ftiv ' ia Gareshama ma, e hoi i kona hale e-)hool»j| olu ai, a ua maikai ia mea i ko a ilaila lakon i hooluola ai ia ,jkoto»iptisF<o™