Ke Au Okoa, Volume II, Number 24, 1 October 1866 — Ka Ekalesia i hoowahawaha nuiia. [ARTICLE]

Ka Ekalesia i hoowahawaha nuiia.

He hoike keia e wahahpe ole ana, no ka oleln ana aku ake Akua ia loune, maloko o Hoikeana 2:1; " e paiapala aku oe," (oia hoi o loane) i ka " A«ela," oia hoi, " Elele, a Lunaolelo " o ka " Ekalesia ma Epeso, &c." Ama ka pauku 2, ua olelo o loane, "ua hoao i ka poe i hai mai ia lukou iho he pf« ' Lunaolel»,' aole ka." A ua ike ua " Anela " o ia hoi, Elele a Lunaolelo hoi o Epeso, " he poe wahahee." " O keia " poe wahahee " i oleloia, he poe no ia i kapa ia lakou iho ia wa he " Poe.Lunaolelo," e like me Rev. Emesona o Waialua. Ua kapa. iho oia iaia iho, he'Lunaolelo ena kahi o na Bihopa. He oiaio keia, no ka niea, i ka wa i hiki mai ai ka Bihopa o Honolala »iia Hawaii nei, kakau iho ia ia i kona inoa, ma Kana Card, (he pepa hoike inoa no ka hele ana « ike i ka poe malihini.) peoei: " Rev. S. Emesona, Bihapa- o Waialua." Mahope aka e hooakaka ai au i ke ano o ke kolana ona Bihopa a me ka like ana me na Lunaolelo, ma ke kiekie a me ka lakou oihana. Ma keia mau hoike he lehuleha, i hoikeia i kela pule, i hala ae nei, e maopnpo auanei, aole i make ka Oihana a na Lunaolelo me Jakou, aka, ua hoomaau ia mai a hiki wale i ka pau ana o na Lunaolelo mua he umikumamalua ika make. Aua ili mai iko lakou mau hooilina. He oiaio, aole he mea hiki ke hoole kumu ole i na oleio a loane, i oleb iho ai, " Ua hoao oe i ka poe i hai mai ia lakou iho he poe Lunaolelo, aole ka, a ua ike oe ia lakoo, he poe wahahee ! * Hoikana 2:2. O keia hoao ana a loane i oleloia ma keīa pauku, oia no ka lawe ana'e o kekahi poe ia lakou iho i poe Lunaolelo, e like la me ko loane ka Luoaolelo ano, a me ke Onosimusa la ka Lunaolelo a Anela hoi i hoonohoia ma Epeso. Ma keia wahi i hoikeia'i, inala no i kiūohi loa o ka Ekaliesia, i mauao ai kekahi poe e ae, e.lawe i ka Oihana Lunaolelo maluna o lakou iho. He mea e ka like loa o ka Rev. Emesona hana aua i ka Bihopa me kēia poe i oleioia e .loane ; a i kapa ai iaia iho he Lunaolelo ; a e a-o o. " ikeia auanei ihe. wahahee." * . - I ka makahiki. o ka Haku A. D. 96, ke'kakau ana a loane i ka wanana ma Hoikeana. Ua pau kaliiko aku na Lunaolelo he umikumamalua ika make, koe ofa wale no, o loko ae oka umikumamalua mua. la wa, ua lilo iho ka hooponopono ana o na Ekalesia i kuknluia e na Lunaolelo i ko lakou mau hooilina. Oia ka hoomaka ana okaA. D. 65, a hiki 67. E like me Timoteo ma Kolosa ame Epeso ikaA. D. 65. Tito ma Kerete, A. D. "65.'. Ia Apiā ā me Anekipo ma Pilemona, A. D. 64. O Lino ma Roma, A. D. 67, a -pela'aku. Pela me ka hope mai o Analipa ka Anela a Lunaolel» o Peregamo." O Karapusa ka Aoela aLunaolelo hoi o TWeira, a pela aku mai ka A. D. 67 a hiki i ka A, D;-96. .V Inn aole he inau hope o na haumana he umikumamalua a' leau,' pehea la e pono ai ia lakou ke hoomau aku i ka haiīa, ina aole he mau hooilina a hope ko lakou, nana e maluma ina Ekalesia oia mau lā ? Aole anei lakon i.hoonoho aku i mau kohu ma kela Ekalesia keia Ekale&ia i mea e pono ai ka Oihana ako lakoa-Haku ? Pehea la, e hookuu wale no.anei lakou-i na'hipa e ai ia mai ona ilio-hiliiu ? Aole loa I Ua kiai lakou me ka makaala, a na hoomakauknu e no ka hopena, me ka hoolnna pu ia o ko lakou inanao i na olelo paipui a ko lakou Haku ia la* kou, me ka olelo ana, " Owau pu no me oukou o hiki.i ka hopena o ka honua " O ka Buke o .Hoikeana ka mea nona e waele i ke pohihihi o. na mea a pau i kannlua o ka hnonoho Lunaolelo ia ana o lia Ekaleiia ma kfla,wahi keia wahi, a i hoikeia malaila na Lunaolelo hope ehik'u ma Aaī'aoiai hnokohi wale no, o na Lunaolelo he umikumamalua i koo iho o ka umikumamalua muu. Oin hoi o loane. Pehea la i lioikoia'i keia roau kahu Ekalesia kukaawaleae ai mnwnho ae oka helu umikumamalua ? A i kaowalo au mai oa Lunaolelo o noho ana mn leruaalemn, Korineto, Roma, Anetioka, Aloxonaderi«, M»gnnnßia, Taroiia, Hieiapoli, P«rathi», Lnodiccn, Setotia, a me na wahi lehulehu e ue ? .

E akaka auanei ma keia muu mea, he Oihaūa ka i haawi kiuo ia i kela mea i kaei mea e lawelawe ana i ko Eristo Ekalesla i kukulu ai maluna o ke "Kahua a oa Aposet«lo (Lunaolelo) i kukulu ai," a ooloko oia Oihana ekolu papa kahuoa i akakai. £ ao paha au, o i mai auanei na koo o ke Kuokoa, pela no makou e hana nei, a pela no hoi makou u ao nei. _A.ole o makou hoole ia mau hoike au e kuhikohi mai neī, no ka mea, ua ike makou, elua.wale no paha kahuna a makou i ike ai, a pela no makou e paa nei a hiki i keia la. Oia no oa Lunaolelo o makou, a me na Diakona, i waeia i poe kokua i na hana a na Lunaolelo e like la aie ka mea i oleloia ma Oih. 6:1, a hikii ke 6. Mai hooko au i ka na koo oke Kuokoa, ina ia nei i pau ai na hoike o ke Kauoha Hou oo kekahi papa kahuoa e ae. Aka, heluhelu loa aku laau, a ike iholai keia mau olelo ma'Oih. 15:2, penei: " Manao iho la Iakoo e hele o Paulo me Bareuaba, a me kekahi poe o lakou i Ierusalema, ina Lunaolelo a ine na Lunakahiko &c." Ka'ulua iho la kuu ike ana i ke ano o keia poe, i kapaia he poe Luiiakahiko, a i ku kaawale loa ae mai na Lunaolelo. Heluhelu Ioa aku la au a hikī i ka pauku 4, e i ana : " A .hiki lakou i Ierusalema, apt> mai la ka Ekaia lakou, a me na Lunaolelo a me na Lunak:thiko &c." Ma ka pauku 6, ua olelo īa, " Hoakoakoa ae la ka poe Lunaolelo a me na Lunakahiko &c." Pela no ma ka pauku 2*2, "Alaila, manao iho la na Lunaoielo a me na Lunakahiko a me ka Ekalesia a pau &c." No ke kuawili loa o keia mau olelo ana, no na Lunaolelo a me na Luoakahiko, kaana iho la au iloko o'u, me ka ninau iho, heaha la keia pi>e i kapaia he poe Lunakahiko ? He mea moopopo, aole lakou he mau Lunaolelo, aole no hoi he poe i kapaia he poe Diakona. Ua oleloia ma ka Oih. 16:4, " He mau Lonaolelo a me oa Luoakahiko ma Ierusalema," o noho ana ia wa. Oia ka makahiki 53. He iwakalua makahiki mahope iho 0 ke kukulu ia ana o ka £kalesia i ka laPenetek»a, A. D 33. Aka, ua olelo mua ia no nae, no na Lunakahiko, he - mau makahiki ehiku maama aku o keia, Oih. 14:23. Ua hemahema keia pauku 23, ma ka unuhi ia ana. Penei ka poloiei . "Aikolauawa 1 hoonoho ai ia lakou (oia hoi na haumana i oleloia ma ka pauku 33,) i mau Lunakahiko iloko o kela Ekalesia keia Ekalesia 8cc." Renei ka mea.e paa nei ma ka olelo Hawaii: " A hoonoho iho la laua i poe Lunakahiko &c." 0 ke ano o ka huaolelo " hoonoho," i ole!oia, ua like ia me ke " kukulu," " hoopaa," a " hoolilo." Oia hoi, hoonoho, kukulu, hoopaa, a hoolilo i " Lunakahiko no kela Ekalesia keia Ekalesia." Mahope mai, ai keia manawa no, u& hoolilo ia ke ano o kei& huaolelo he " hoonoho a hoolilo kahuna, a poni kahuna " ia paha. Nolaila, o ke ano maoli o kela huaolelo he " hoonoha " i oleloia, oia no ka poni ana i na Lunakahiko i poni kahuna no kela Ekalesia keia Ekaleaia a Paulo ma laua o Bareoat>a i hele ai. Ina na oa Lunaolelo o Paulo ma laua o Barenaba i poni keia mau Lunakahiko m« na wahi e ae raawaho-ae o ke kulaoakauhale 0 Ierusalema, alail.), he mea maopopo, pela no hoi na Lunaolelo ina Ierusaleina i hana'i. A oolaila, i piiku ai kela olelo ana ma ka Oih. 15:2, a Paulo ma i hele aku ai e hoopao a e hooliolo mai i na kamailio hoopaapaa, a kue mawaona o lakou, a e hele aku imua o na Lunaolelo a me na Lunakahiko e ooho ana ma Icrusalema. E alakai ae au i ka poe heluhelu ma ka Palapala a Paulo i ko Pilipi, mok. I, pauku 1, apenei ka hoomaopopo aoa oia pauku, no keia mau papa kahuna okoa. " O Paulo a me Tirnoteo na kauwa .a Iesu Kristo (oia hoi na Lunaolelo) i ka poe haipule (oia hoi na hoahanau) a pau iloko o Kristo Iesu e noho ana 1 Pilipi, me oa Lunakiai (oia hōi ka Bihopa, Lunakahiko a Luna Ekalesia) a me na Diakona, (oia hoi o Puuku Ekalesia) &c." . Ua lehulehu ka poe i kuhihewa ma ke ao ia ana, no ke ano o ka huaolelo Lunakahiko, a Luna Ekaleaia. Ke manao nei kekahi poe he Oihana okoa ka ka Lunakaliiko, a he Oihana okoa ka ka Luna Ekaleaia. Aole pela Hookahl no Oihana no keia mau Luua a i elua, a no ka unuhi ana ka hewa. Ua lehulehu nn wahi i oleloia he Lunakahiko, a ma ke kau wahii, ira:ole!oia Le Luna Ekaleeia ; a ma ke kau wahi uu oleloia he kanaka knhiko. E like la me i unnhiia ma ka 1 Tirnoteo 5:1,.a penei no in. " Mai papa ikaika i ke kanaka kahiko, &c." O ka pololei o keia, penei no iu : " Mai pnpa ikaika i kekuhi Lunnkahiko, &c." No ka mea, ina e n«na ka mea helnhelu ma ka Oih. 3:1, e ike auanei oia, he olelo ao.keia na Paulo ia Timoteo oo nn: mea i pili i ka Oihana kahuna ; oia hoi ka poe e noho ana malalo onn. E nana hou ka men heluhelu mn 1 Timoteo 5:19. (Ja like ke ao ia ana o Timnteo e Paulo, no na Lunakahiko, ke loaa kekahi hoahewa ia ana o ka Lunakahiko, e like me ka mea i oleIoaoia ai ma ka pnuku 1. Ua hai inua ae nei au, o kokohi nno o ka huaolelo " Bihopa," oia no ka huaolela "Lukiai a Lunakohiko." 0 ka huaolelo " Bilio> pa," i unuhiia ma ka 1 Timot. 3:2, ma ka olelu Helene a me ka olelo Enelnni, ua unuhiia " kaliuna pule," aka, o ka pololei, he Lunnknhiko, ii he Lunakiai, a i ole ia he Bihopa pnha. Penei ka pono ke heluheluia ka pauku 3, mok, 3 o I Timoteo. " Eia k»

pono no ka Laaakiai, (oa hoi ka Lanakahiko aßihopa( i kane na ka wahine hookahi &c." Ma kei« Mokuna 3 no o Timoteo e akaka ai, he okoa ke ao ana aku a Paulo i na Lukiai, (oia hoi Bihopa a Lunakahiko hoi') a he okoa ko na Diakona i kapaia he poe Puuka Ekalesia. E like la me ka mea i oleloia ma l Timoteo 3:8. Pene!: " Pela hoi ka Puuku Eka!esia (oia hoi ke Diakonn,) e pono e noho hanohano &c." E heluhelu no - keia a hiki i pauku 16. E nana hou ma ka Paulo palapala ia Tito, e olelo' ana, "No keia au i hoonoho aku ai ia oe ma. Kerete, e hooponopono oe i ua mea hemahema, a e kukulu (oia hoi, hoonoho, hoolilo, a poni,) hoi i na Luna Ekalesia (nia hoi, Lunakahiko, Lunakiai a Bihopa) iloko o na kulauakauhale a pau, e like me ka'u kauoha ia oe." Mn keia i pau ai ke kanalua. ana, no ka hoakaka aoa i na Papa Kahuna Ekolu o ka Ekalesia. O Tito ka Lunaolelo (oia hoi, Aposetolo,) i hoonoho ia'i e Paulo roa Kerete, e 'uoolilo a e poni i poe Lunakahiko ma na kulanakauliale a pau, a Paulo i kauoha aku ai. A e like me ke ao aoa a Paulo ia Timoteo, pela no ke ao ana ia Tito maka mokuna .1:7. " E pono e hala ole ka Luna Ekalesia &.c." iAoleipau.)