Ke Au Okoa, Volume II, Number 34, 10 December 1866 — Ke Kumukanawai, me na Kanawai. [ARTICLE]

Ke Kumukanawai, me na Kanawai.

0 keia knmumanao i knu ia ae ma ke poo 0 keia kukulu manao ana; he mea nui no ia ma na aupnni naouao o kahonun neii O keia mea he Kuinukanawai a ine na Kanawai, he olelo paa no ia i kau ia e ka Moi a me na'Lii a me na Luna i koho ia e na makaainana, he mea kahiko keia i hana ia ma na aupuni i hoonanuao ia; ahe mea hou ia ma Hawaii nei iloko o kein mau makahiki he-2C a keu. 1 ka wa kahiko o Hawaii nei, he'kannwai no i hana ia e ka Moi a me konn poe ulii, aole o na makoninana pu kekahi, hookahi no hana a na maknainana o ka hoolohe wale no. 1 ka.wa kahiko, ua nui na kannka o heleana i ka hana i kahi loihi, i, .ks oki lnau iuka o Wahinwa. he mau pule, a koe ka .wahine a me na keiki i ko lakou wahi, e hele ana ma nn pahulu ai e leilo paoo. ae ohi wahi lau aheahea paha, i wahi kaman en e hoohalā la ai. Aika wa e hoi mni ai ke kane, a launa hou mo ka wahine a.mo na keiki, aohe p.nha e Poalua iho ka mahiai ana i oi, i mea e ola ai no kona ohnna iho, hiki hou no kn luoa, a knhen no me kn leo nui e hele i ka hana, ma

| Keokea paha i Waikiki, a ma Honolula paha, a hele hou no ilaila. Oia ka hana e hooko ana i ua mau kanawai la i hookoloia e ka Moi a me kona mau alii; he mao kanawai o ka Marquis o Alanadela. I keia manawa hoi, mai ka $1. H. 1820 mai, ua hiki mai ka olelo a ke Akua ma Hawaii nei, ka Baibala. Hemolele, ua ao ia na'Llii ma ka pono, ua hoohuli ia na makaainana, ua hoolaha ia ka naauao, holo ma kela wahi keia wahi o keia pae aina. A hala na makahiki he 20, ua hoopuka ia mai he Eumukanawai no keia pae_aina", me .ke ōle ja' makaaioana ma'ke ano hoomaln kahiko. _ 0 keia Kumnkanawai, 'mamuli no ia o ka lokomaikai o ka.Moi i aloha nni ia, o Kameh'āmeha 111., a me kona mau alii, a xne kekahi o na Misionari aloha .makaainanā, a ma ia Kumukanawaia me na Kanawaii ,kaheajā mai ai na kanaka haahaa loa o lalo, e hele ako e imi pu me ka Moi, a me na'iii, a e kuka pu ika pono koulike mai ka Moi', na'lii, a me na makaainana, a e kapa ia lakou, " ka Ahaolelo oke aupuni HawaiL" Oia hoi ka hoohui ana iho i ka.Moi, na'Lii, na makaainana, i huaolelo ano nui, " Aupuni Hawaii," a ma ia huaolelo ano nui kakou e noho nei i keia manawa. Ua hoolaha ia ke Kumukanawai a me ua Kanawai mai o a-o o keia aupuni, mai ka loa a ka laula o ka aina, mahope iho o ka ike ana o ke aupuni i ke ao pala--pala a me ka pono Kristiano. 1 ka wa e noho alii ,ana o loane ka Moi o Beritania, mawaena o ka M. H. 1199—1216, he 17 makahiki, maloko oia wa, ua loaa mai ke Kumukanawai maikai o Beritania a .hiki i keia wa, 650 makahiki a keu, a me ko lakou Kumukanawai, ua oi aku ka ikaika ame ka manao a hiki i keia manawa, mamuli o ke Kumukanawai wale no, o ka loaa ana.o keia-, Kumukanawai ia lakou,. mamuli .no ia o ka ikaika.o na olelo, a me na noi aaa a lakoa ma na palapala, a pela aku, e kauoha anae hoopau o loane i na hana hookaumaha, a mena auhau ku ika wa, i hana ia e na-.kupuna 0 loane a hiki mai ia ia, aka, he loihi no ka manao o ka hooloiele ana o loane i ka ae aku e hoopaa ia mau mana.o ka Moi, a e hana i Kumukanawai kaulike, ano kona hoo- / loiele wale, aa knmohia. 1 ka haunaele ame ke kaua, aua liopu ia no o loane a hoopilikia ia, aia wale no kona hookuu ia e hoi e noho i ka noho Moi o Beritania, a ae mai oia e kau i kona inoa naalalo o ke Kumukanawai, o kona ae koke no ia, nolaila, ua loaa ko Beritania Kumukanawa mamuli o ka hoohaunaele kuloko, a aneane e hookahe koko. O keia ioane, oia: no ke kaikaina o Rikeke, na keiki a Heoeri 11., na moopuna boia Heneri I, na kualua hoi a Wiliam 1., no jSToremanedi, ka mea nana i kaua mua o Beritania, a lilo ia ia, a nana'hoi keia mamo alii e noho mai nei, oia o Victoria ke Aliiwahine kaulana o ke ao nei no Beritania, a o na'lii iho hoi ona, oia no na mamo a kona mau luna koa. Aua kajilana no keia Kumukanawai ma ke ao nei a pau, (koe nae na aina naaupo loa.) Eia hoi kekahi Kumukanawai kaulana, o ko Amerika Huipuia, ,na loaa mai ko laila Kumukanawai mamuli o ka hookahe kokō, a me ke kipi ana aka i kona makuahine oolea, ua ae ia mai kona kuokoa ana, aua hana lakou i Kuoiukanawai no lakou, a ma ka mana oia Kumukanawni ko. lakou ikaika a hiki i keia la, a ua kaulana no oia. ma ke ao nei a puni, e like me Beritania kona makuahine, e like me ka hana a kona makua, pela no anei e pii pu aka ai ka naauao o kana keiki. a pela paha o Hawaii e pii pu aku ai e like .me Beritania a me Amerika kona maumakua. Manao hope :—O ka manao hope o ko ou- ' kou makamaka lawe nupepa, a kakau akn hoi, oia ke noi ana aku i na luna o ka nupe- ' pa o ke " Au Okoa," e hoolaha ia mai ke Kumukanawai o Beritania, a Kumukanawai o Amerika'Huipiiia, i ike kakou mai-o a ' o i ke kumu o ko lakou ikaika, a me ka naauao, (he okoa nae ke kuma loa aku o ka ikaika. oia hoi ka Baibala, wahi a Victoria.) Eia hoi kekahi, ua hoolaha ia mai mamua iho nei, na Moi o Europa, ma ka huinahelu, he 43, aolo naō i hai pakiihi ia mai na inoa, ame ka moolelo o ko lākou kulan'ā, mai na kupuna mai, a pela no hoi e hoik<j ia māi ai ka pnpa inoa holookoa o na Moi a pauj ā me ' na Peresidena o ke ao nei ā pāu, e noho alii ' ana i keia'M. H. IBGC &co., a e hoike pu mai i ko lakwu mau kulana, a me'na moolelo, ua ike au he wahi mooleloi .no' Aberaliāih&" Linokona, a me Joanekona e noho Peresidena nei no Amcrika Huipuia, «nai ke kulana . haahaa mai. Ma kuu manao, ua' oi aku no hoi ka maikai o keiainau moolelo mamua o na auna manu a Ateni, e hookikakāha la ma na kai o Kina a me lapana, a he mau. moolelo kupono ko kau aku mahope ō ka moolelo o ka kakou Kamalei ke pau ae, oia o Eenete'' Edegera, ka Marqms Opio o ka pakaua o Alanadela. Owau no me ka mahalo/.' "n" £ ■ ' i -i. u.i m' w v J. H..luswpw. . Mauna-kilohana, Palolo,