Ke Au Okoa, Volume II, Number 37, 31 December 1866 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Selotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Selotia.

Ninau aku ian i xta moneka nei, ina ua ho--1 7 lp :io 'O Dougalasa ma i Ladana, ' A,.' ■wahi ana, 'ca ku aku au ma ke kapakai o Montarosa; a hiki -wale i ka manawa a. ka moku i nalo aku ai, a mamina au i ka ike ana aku c lawe ia ana ka mea nana i hanai ia'u iloko o ko'-u mau la pokeo."

ruka mai Ia kekahi mau manao kahaha mai loko mai oka umauma o Walaka. Oia , ka. uiea nana i hoopau mal i ke kamailio ana, aka, aole i liuliu, hoomaka hou mai la. no ia i.kana kamailio ana me ka i. ana .mai, ;Aole - o Dougalasa wiwo ole wale ino'kai lawe ia ■ mai kona aina akn, aka, o ke alii keka:hi, a m'e 'ke kia hemolele' 'a lakoba, ā nā kaula i olelo ai.oia ke puu pale. o keia aina nei : o Sekotia. .* Heaha?" walii' a Wiilaka, ā lele ino ae la ' oiailunn mai kbna n6h : 6'ae,'"Ua la.we āku .anei.o Baliola, i kela mea kaulana o Sekotia nei—rka makana laa* a Eeie^u^a; ae hoolilo : iā i'mea makana ; aku i ke Iā ilii makau wale?" Pahe hou māl lā o Monateika, " Aohe o Balioia ka mea nana i powa. Ua lawe ia ua • pohakn la mai Sakone akn ma ke : kauohā a - Edcwada, a ua lawe "ia i "Pelekane malnna < oia-mokn-hookahi no i lawe ! pu :; ia ai *laua. Na mea-laa a paa o ko Aopuni nei, ua' lawe .ia māi iw'e na lima pono i Edewada, a 1 kiola .ia iloko oke ahi. Aole'anei on manao, 'he mau mea inō loā keiai hanaiaiā Sefbotia uei?'' Hoomaulion mai lā' : no'o Monateika i ka oTelo"āna mai,'." O'kā Edewadā mau Hana'ino ana, ua laulaha loa ; ia ,mao a maanai, ;pela -ka hāi maioka monekā ia'u. ; Ua pau i- ka •'hāehae ia:iiā palapālā hoomanāo 'o' kela' āno keiaano, e ku puni ana .ia ; Mootarose. . A o ka oia.no- ka

hui ana akix o Denuba; Haka-Souleia,- a : me ; •kā'Hāka Marāki;. me keia alii hāc> i ko waiwai, i ka hao ana i kela.mea mai na kapakai.hikinao kaHilana, -a hiki ike kapakai komohāna ona mokupuni . : Kombhana." : ' : ""' Pāne mai la|o Walāka, E manao ana anei ia poe kipi, ma ko lakou man powa ana i na moolelo o Sekotia nei, a hde kela kia pohaku, ua hapuka pan akn lakou i nā' kokuā : āna o Sekotia a pau, a me kpha māu -hooma,nao ia Sekotiā, aia iloko o ha ho.ōmānao ; iae* kāua mau'keiki -: kona kokua ia ana, na ; kakau 'ia māluna.o ko lakou man puuwāi;? a i kahi la e-ike iho 'anei o na Edewada la, e hoomanao ana p;Sckotia i ka lanakila ana ona ma ke . kūlanakauhale o Laga ? a ohe ia e haāwi ākn i uku pan no kona lanakila ai\a.: " Aole paha i ko kakou nei-mau manawa," wahi a Monateika, "no ka mea, eia koke no na ihe .i'ko kākon'nei māu 'nmauina.; a o ka kakou hana wale no o ka- haawi pio akn ia kakop iho. Ke ike nei oe i keiā manawa, ua piha ka pakana nei i na koa Pelekane o 'Edewadā ,1,0 kela ame keiā hale, he wahi noho ia no 'koa o Pelekane? aka, mahope aku au e hai aku ai, e hai mua akū au i na mea iloko ona ope palapala. Ika pau ana o na' mea a ka moneka i hai mai ai ia'u, a

a'u hoi i hahai aku nei ia oe, kauoha ae la ari e hanai ia oia i ka ai, a haawi aku la au i mea e kokoa ai ia ia ma kana huakai, a hoi mai la au e wehe i ke ope palapala e nana i ua mea oloko. Elua man palapala oloko, hookahi na Sir James Dougalasa ma Parisu, a o kekahi ua'u, a penei ka heluhelu ana o ka palapala : " Da kono o Atola ia Ealiola, a ma ia kono ana i hulihia ai oia; a owau hoi, ua kumakaia ia au iloko o na lima o £dewnda. Aohe ao c ike hon ana ia Sckotia. 0 keia palapala maloko nei, e hoouna aku oe ia i Parisa i kuu keiki; hc mea ia e hai aku ai ia ia i ka ioakemake hope loa o Sir Wiliama Dougalasa no kona aina. 0 ka paliu hao a'u i. waiho aku ai ia oe, e malama pono loa ia e like me kou malama ana i kou ola ponoi iho, a hiki wale i ka manawa e waiho aku ai oe me kuu keiki. Aka, ina ia i noho loihi loa ma. ka aina e, a ua pilikia paha oe ma kun malaina ana, alaila, o haawi aku oe i ke kanaka Sekotia oiaio loa e malama ai me ka iiai aku ia ia, aole make wehe iki ona a hiki i ka wa e laaakiln ai o Sckotia, a ina ia e weho, olaila, e poino anei kona uliane. I ka hiki nna mai o ka hora e lanakila ai o Sekotia, alnilu, na ko kanaka nona ka ik'aika i lanakila ni o kona aiua, e wehe a e lawe nona i na pahu la, no ka mou, ua olelo ia nona ua paliu la." I ka pati ana o ka Monateika heluheln ana i ka palapala, pane aku la o Wuhika, " E Monateika, oio : , aolo oe o hoohaahaa ana i na ohohina i haule aku la i ka lua o kou makuakane, a oini no lioi, o mauaolana ana oe no kn hanoliano i keia wa, a mo ka pomaikai ma keia liope, nolaila, e pono ia oe o hooko koke hoi i na kauoha a pan a kou mea nana i hanai." Nhiau hou mai la no hoi o Walaka me ke ano huhu i na enemi a pau loa o Sckotia,

" E hai mai oe ia'n, pehea la e hiki āi k'e kc| kua akn i keia mau makemake a kou h'6% aloha maikai ? *Kā'ke ano hea Ia e : hilri f "a| | ia'u ke kokua ākn ?" ' "f | Pane hou māi Ia o : Monāteika ma ka : 6'ēTt£ ihelu hou ana mai ika palapāla, " Akā,' :J e noho loihi loa kuu keiki ma ka aina ua pilikia palia oe inā kon malama āna, afe3ff | la, e' haawi oe i ke kanaka Sekotia ka malama aaa ! Oia ko'u pilikia i' nkwa. Ua hoonoho mai o Edew ; ada' i ioalr' mau koa ma aa kulanakauhale-a pau o Se? kotia nei; a tiā hoonoho mai-no- : hoi Kiaaina maluna o lakou. 0 Kiaaina maliina o na okāna nei'o LanaieKa}: Ua hoopuka ae 'ia i kekahi olelo kan6hli;'||s' huli na pakana a pau o na alii-i hele riō';{ix£, palapala malu, a me' na palapala *c : pil? «Mi' ke anpuni. Ua pan ika huli -ia kekahi : mae 1 pakaua elua a ekoln i kei'a māu la : aku'°hM a ua ike ia, aohe no na palapalā 'ka lākw' maamea o ka hnli ana, aka, e hapuku' t lakou'i na waiwāi gnlā i a me ke daīā. -n .āi ° ... ! !•: :.• v.VSf»K Ua hoouna īa mai nei īa nei i kakahiaea .•;pi nei poe koa; a ka -apopo e:hiky.kino ; Heselelika e hnlui i ka pakana nei Ua-hāi'Hā •mai auj.ua manāb ia he enemei ino-o ;Doijgaiara no Edewada, a o kona' 'pakāua riiajfcrT huli ia.anā- aone wahi i koeoloko nel o^on^".

;;A no ia mea, o oe .hookahi ; no ke Sekotia ike ai i 'Walaka, laila.iau: Lmanao ai e •waiho- akn i ka >liao meioe, a iloko hoi o kou malama &na.*E hiki'no" ia 'oe ke ihuna ma- na 3s<ila Hpilipi, a ole einke ia mare<hoi, a hoi Sir James'alaila; nah e aku ia ia. . I ka la apopo, kēiiiki mai o Bfe- ; selclika, :alaīīa., mahope iho o kon-'haawf!ana aku.i ke ki.iaia; e noi aku no ah e hook&i ia au mai : ka pakaua aku nei, a e hoi no au ma kon wahi ponoi3 • ( •:! Aole o:Walaka i hoole aku i ka ae atia nana e.malama i na pahn hao nei, a koi>aku ,la oia i;v Monateīka; ina e loaa ka wa kupo:Ao ia ia/alaila,.e hoouna koke\i ka palapala a Sir .Tajnes Doogalasa ine ka iai pu aKii, aia ma ka pakana o Elasalie kahi i waiho|ii 0 ka : pahu hao'; a rioi pu aku 'la'no hoi oia>e ■ hookuu īa mai oia e koi, no ka mea, na aka loa ae la ka mahina ilnna lilo. • Lawe'' aē^a i ,oia<i,ke.apo ili o.kana pahikana, a hookomo ae la ma. na apo hao o ua wahi pahu hao aei a lei ae. la ia ma- kona poohiwa a lawelawe; ma kona aoao bema, a nhi iho kona:>So^bj . n.l nn — «••-: 9pl . I ka lilo.ana mai o ka.pahu ia. Jfottateīka,i haalele mai la ke ano maka'a a jne ka haikea i ko Monateika.mau papalina, a ku ae la oia iluna me ka olioli.maikai, o- kona. manao, .» hele aku la.oia e kauoha i ; .na. kauw», e hoomakpiukauia nalip o Walaka.ma ma kona mau kauwa. īa Walaka ma-.i lululima aloha ai me M,onateika, aia hoi, olelo. mai la oia ia e malama .pono loa i kahi e waiho ai o ua pahu nei. , • No keia mea, olelo aku la o "Walaka iaia, "Mai makau oe i ka waiho ana mai o keia pahu ma ko'u malama ana; oiai, aohe mau maka'e ae e ike'mai ai i kona ili owaho; a aia' wale no paha a kuia mai āu eka popilikia e like rae mea i loaa mai nei ia' oe, a 'oia ka mea a'u e haawi aku ai i keia pahu iloko o ha limii a'u i mana'o ai he pono." • " E malama pono' loa oe ia mea," wahi a Monateika, " oiai, o'wai la auanei ka mea e mala#ia pono loa ana ia mau papa ia ana, e like me kau a tne ka'u malama ana hoi ? A no ko'n manao, aia iloko o ua pnhu nei kekahi mau mea hemolele loa, a aohe i mukeniake ia e kioi iho na maka haumia ia mau mea, a nolaila e malama pono loa hoi oe e like me ka'u malama ana; a pela hoi kana a 1 elua e pono ai i ko nei aina I" " Ina he maa mea hoomanao hemolele," wahi a Walaka, " ua like no na ino a me ka hewa ke nana iloko 'o keia pahu, a me ka nhaki ana i na mea a pau loa i papa ia no keia pahn; aka, iloko o ko'u manao ma ke ano koikoi o keia pahu, he gulft paha oloko, a Baliola i manao ai oia ka uku o ka mea nana e hoolanakiln i ka aina a na Mori ino la i haawi wale ai me ke ano o ke kanaka haahaa loa makau wale ]" Pane hnu mai ' la o Monatcika, " Aole wau i manao iki he dala a he gnla hoi ko loko, he mea oiaio nae he koikoi loa oloko— a oiai, aia malnna o ko kaua man ola keia na mea oloko o keia pahu, nolaila, e noonoo kaua i na mea oloko olaila." " Aolo ia kaua," wahi a Walaka ka noonoo ana i ua mea oloko olaila; oiai, aohe kau wahi mea i pili iki ia kaua oloko olaila. 0 ka kaua liuna wale no e haua ai, o ka malama pono wule no, a aohe no hoi o uliaki ia na rula me na ike o ko kaua, man maka, a oiai, ua waiho mai nei hoi oo na'u e malama, nolaila, ke houhiki aku nei au iu oo aole e ike ko'u mau maka i na mea a pau oloko o keia pahu, uuo e alolm anoi oe 1" " Heaha-' kou mea o wikiwiki nei," wahi a Monatcika, "e noho iki hou mai.kaua o kamailio hou; oiai akalii no hoi kaua a halawai hou no ka manawa loihi-1" "Ko hoomaikai aku nei au ia oe," wahi a Walaka, a puku. aku la oia iwaho ma kahi o

lakoo mau lio e ku nui aua, " aka, ua loa, aia ka maliiua ilena, a ua hai e aku au i ka'u wahine e tiki aku no au i ka 4 pakaua mamua o ke aka ana ae o ka mahi[s na, a i keia manawa, aia ka mahina iluna !-lTbr*-'E pono e alohā oe. Ina oe e makej£i māke i ko'u kokua, aiaila; e oluolu no au i fj ka halawai ana me oe m'a ka pakaua o ElapBiilfei ka la : apopo. E lōaa no ia oe o Ma-||riona'-ma'Elasalie, a e olioli aiiei oia i ka hookipa maikaī anā i ka hoa'loha -maikai a jUpumrfiana akana kāhe?f ~ . . v 'īaWalaka i olelo mai ai, kau aku la oia |jtinaluna o kona lio, a ua hoomaamaamaia ae | kahi a na lio e ku ana, e na ipuku-e-paa ia ana e na kauwa, a me na koa Pelei, ka'ne'i mumqlu ( ma.i malaila e nana ai i ka f, hoi ana o Walāka. Ia ia nae i hoonene aku [• iaieAookomo i kona mau 'wawae iloko o ke , keehi; paa iho la oia i kana pahikaua ma ko- ' no ka mea, na lilo ka ili apo i ka . Hāwanawana mai la o;Monatci;kā3aria," i" E manao iiio'ia mai paha auanei oe,.ke ike ia mai oe e paa ana ōe i kau pahikaaa ina kou lima." Aoleo Walaka i hoolohe. aku i kana mau, olelo ; a ia ia nae i kau ae.ai nialūna o kona lio. ua II! ia. mai'la ka ■ hulali o ka pahu malalo o kona koloka e na ; mea a pau eku ana. Āka, aohe nae he mea ... ••' ■ '■ - - • ' mai e na koa o Edewada ;.kahe ae ■ 'j£ oiā i na koa ona, a haawi hou aku la oia ' a kona aloha hope ia Monateika, puka aku , ine'konā mau koa* ukāli iwahō o ka ■■■ - i' • • i •>/: mokiwa; II; āna'ke. aliāli o kā māhina konalail lāāu ; na mehā' ke'kani olioli ana a na maiin, a uā pau āku lakoi.fi kā hoi i ko : lakou mau haka e-moe. ai ao ke aweawe;;iki ke.leile, ana e hanalaoa ai.i ke konanemaiiai. a ka mahināj—i ia w'a .a Walaka ma i puka mai ai : mailoko mai'o ka pakaua. Aole i komo mai ia manao ia Walaka e lin r e. i pahu; a nana ina imea oloko olaila. Ia lakou. nae e boi-ana, oka mea komo nui mai iloko crko Walakamanao, kahan ai ana r aku 'i kanā wālVine i'ā'"Mariōna, aiā' ā aha ae ka māhi'nā, ōia ka hoi ka m&uawā e hiki aku āi oiā : i kā hāle: Mana'o iho laoiāikonano"Ko hookāhi, ::; ā maliā pāha, 'ua 'komo aku la "le'āeahi māu : ' : manā'o kupilikii iloko "ua pilikia oia, (Walāka.) O Sek6tīaU umē'kbi liowa, ua poina. ia iloko o kona:aToha • Sijss3daane/na- mie. iloko hoo'kaM 1 mana e hoopakele ai i kona o kona . nui ka-malama ana i.'kafm&ruh.ia;o kajaa wahine... Ame keia mau : manao, a ma.lalo hoi oka molaelae ; o ka.mahina, .i hou ae oia i naiepa.i.na aoao o koria.lio, i ko lakou puka ana aku iwaho o ke kulanakauhale. Ē huli ae ana lukou i kā 'pakanakee āna 'āe o ke alauui, e alakai aku ana ilalo ā āu aku i ka'muliwai, pa-e mai ana kekahīi 'mau leo pcpthi'kanaka i konā pepeiao,' kāohi koke mai la oia i kona lio & ku iho' lā oia e ho<ilolie; na ka' owe'ana o na meā kāna i hai mai ia lakou nei, e i aku ma kekahi ololi ma ke komohana kekahi pepehi. kanaka-.e. hana ja ana; a. lele mai la oia mailuna mai o.kona lio me. ka eemoole loa, a huki ae la oia i kana pahi, a kiola aku la oia i ka wahi o ka pahi,. (oia k&.mea nana i kumakaia ia. ia a me kana mau hana o kela-wa/ii paliilu.ua.) Haalele iho la oia i kona lio me .kekahi o kana man kauwa, a uhai mai Ia mau kauwa iho ekolu i kahi ana e awiwi nei o ka hele ana, a na kā walaau hoi i kuhikuhi mai āi i kona wahi e hele ai. I k'o lakou hiki ana aku ilaila, aia hoi, ike aku la lakou nei e alu ana ka hakaka ana o kekahi mau koa Pel.ekane i kekahi mau kanaka Sekotia. Iko lakou ike ana i keia mea, uā pii ae la na manāo h'nhu iloko o lakou, a puhi ae la kekahi kāuwa a Walaka i kekahi 01-e, i mea e. houluulu ai i ke kaua, uliai aku la.lakou i ko lakou haku, ahoouka kaua aku la lakou, a pepelii iho la kelaa me keia i kona.enemi iho.; , No ka loaa ana o ko lakou nei kokua i ka poe Sckotia mamua, nolaila, oia ka mea nana i ho'ohoihoi loa ae i na manao o lakou e kaua me ka hooki olc, a lele mai la kahi o lakou me ka mama o bn lele aha me he tiga la, a ia wa nae ana i lele mai ai, moku iho la.kona kua i ka pahikaua, a mai lmule paha oia iloko o.na lima o ka poe enemi, ina aole i hopu mai o Walaka nie kona lima hema, a kapae ae ia ia mahope me kona neo aku imua, a hea aku lu oia i kona mau ukali, " I ke awaawa I"—a ia ia i puana aku ai hoi ia mau huaolelo, haalele akii la oia i ua malihini nei i maule iloko o na lima o kana mau kauwa; o. o ka Jua, ka mea nana i hea mai me ka leo nni, haule iho la oia ilalo me ke ano māke, me ka uhi ia o kona kii.o holookoa i ka lepo, a hooho ao la oia me ka leo aloha—" E hoola ! e hoola ae oukou i kuu haku !" Elua o na kauwa a na Walaka nei, ua lawo aku la laua i ka mea mua, a o ko kolu o na kauwa a ia nei, ua pnni ae laoia i na koa Pelekano. Komo p<jp akn la o Walaka e kokua i kana kāuwa; nka, ua koe hookahi ilio la o Wolaka o kaua, no ka mea, ua moku pu

iho la kona lima i ka pahikaua, a kauoha mai la konii haku, o ka mea pouo ia ia kc hana, o ka holo wale no. Koe hookahi wale iho Ia no o Walaka, me kona ola, e hilinai nui ana maluna o kona ikaika hookahi w?le uo. E lele mai aha hoi kekahi mea, me kona pahikaua e oki i kona poo, a mai kaawale e paha, ina aole ē halawai kana pahikau me ka Walaka, a o ka pahikaua no hoi a Walaka, ka mea nana i ako aku i ka pua o ke ola e waiho ana īl.oko ona. Haule aku Ia oiā ilalo, me ke kahea ae me ka leo nui, e haawi iho kona mau koa i ka hoopai ino maluna o Walaka.

Uwa like ae la ka poe koa, "He pepehi kanaka ! he kipi! ua make o ArthurHeselelika, ke keiki ake Kiaaiua !" Laulaha loa ae la

ka uwu ana mao a maanei. Wehe ia ae la na ipuka āniani o ria hale e ku koke mai ana, a puka koke mai Ia kela mea keia mea e ninau ike kumu o ka uwa ana. Ua ane hiki ole ia Walaka ke pule ae i na meā a paa loa e.kau mai ana. maluna ona ; oiai, he haneri paha nx pahikaua e kau ana me ke ake nui e inu i kona koko, aka, i ka wa oia mau pahikaua e hoonenene mai ana i ka ikoi o kona puuwai, aia hoi, naha āno e iho la ka honua malalo o ko lakou māu kapuai, a poho iho la lakou iloko o ka pouli nui.

Ma ka ia nei honi ana i ke ano o ka ea o kahi a lākoii nei i haule iho āi, ike iho I& keia he lua ia no ka hale i'hoopiha ia i na pulumi. • A oiai nae, lohe aku la no ia ina olelo hoino a k& poe.koa i hāule; iho iloko o ua lua nei, a ua pau loa kaīii poe ika eha o ia haule āna; ike aku la keia i ka hamama o kekahi ipuka e ku ana, ko ia nei puka aku la no ia. Ik& ike ana mai 6 na kanaka i ko 'ia nei aka i ka maalo aha ae ma k'a puka, nolaila, hooho ae la lakou, akā, aohe nae lakōu e hiki ke ohai mai ia iā nei; a o ua Walaka nei, holo ak'u iā oia e like me ka mama o ke diā, a komo aka lā iloko o ka rumi kuke, ā m& ka puka aniani) lehei aku la oia a puka iwaho ma ka mole-o na puu Lanareka.

Uluaoa loa ae la ka hea ana a ria koa no kona pakele ana māi ko lakou hukaua māL Holo akn la ia ma ria kakāi pali, a hala mai la ka mnliwai, a hiki keia i ka pun e kiei iho ana ina mahinaai o Elasalie. Ko ia nei iho mai ia no ia a komo iloko o .kekahi opu nahele o> kela ano keia ano laau, a oia no hoi kahi e hooluolu ai o kana Manona aloha 0 nai la loloa oka makalii. On& ea olnolu 1 i pu-a mai ai mailoko mai olaila, ua puka mai no ia. rac ka. oluola maikai lanna ole, a me he rnea-?a "e puana mai ana i ka moe," he maluhia. kai loko olaila; a.ia ia i oili mai ai mailoko mai olaila, hele malie mai 'la oia a hiki i k&.hāie. Eonio mai 1& oia ma ka ipuka mahope o'ka haleC E hamama anano ka puka. Ike māi Iā oia ike kulou o kaiia wahine maluna o kahi moe a'ka mea ana i hoopakele ai e moe ana. E h'ana āna ka'na kāu'w& o H&labatā i konāman wahi i eha. .

"' ! Ku Diola o Walakāekakali, me ka noonoo i na hiana lokomaikai a kana wahine, maluna o ka inea ana i hoopakele ai i kona ola. 'E hōani aku anā o Mariona ike kiaha wai : f na 'lehelehe oka mea i'eha, āiaiae kiŌiiho' ari& maluna ona, aiā iho " me'. ie maewā wale la a ka pua-a-hau," ka hiiolo iho a konā m&u lauolio loloā ilana o ka umauma 0 ka mea i eha. ' Na ke kāmiimu a ko Wālaka niā'n kapuai, i hai aku i kaiia wahine, o kana Wālaka keia e komo aku nei, a e hoi aku anāhoi o hooluoln ia iloko o kona mau puliki pamehana ia ana. Aia ia i huli ae ai, aole no oia i kuhihewa, o kana kane no keia, e hoi aku nei e halawai pu me ia—lele mai la i& me k& olioli launa ole, a hopu aku 1 naliina o kāna kāne. oka w& mn& iho 1& no kei& o Walaka i kaawale akn ai mai kana Mariona aku, aua kau wale mai no kona makau, oka wa hope loa paha ia. I& bora, ka hakaka aua—a me ka malihini e waiho a eha nei. Aka, uā ho'i la no kana kane—ua pākele mai la no oia !

Olelu mai la o Mariona, " 0 oe io no anc; keia maanei i kma mimawa ? " A kahe mai la'ke koko mai lu'ila mai o kona lao, a pala-he-.i alai la maluiia o ka nmanma o kana wahine. "0 ! e knu Walaka ! e kuu Walaka !" a puliki niai 'la oia i kana alii kane i konaumauma. I iho la o Walaka, " Mai makau oe e kun aloha, aohe e pilikia, no' ka mea. he walii pohole wale no kai loaa mai ia'n. Ua pomaikai wale 110 na mea a pau 100, pehea ka malihini, ua oluolu anei oia ?" Pane niai la o Mariona, " Aka, ko 'mau mai la nae ke kulu abn mai o ke koko o ko lae." Aohe e hiki ia manawa.'ke aua a ke kuiaano aku i ka hiolo makawalii ana mai a na waimaka o kulukula mai la mailoko mai o kela mau lihilihi momi. la wa lioi, olelo mai la ka mea i eha, "Ko manaolana nei au, aol<>.paha i eha kukonukonu loa kuu moa nana i hoopakele mai." Pane aku Ia o Walaka, " Aohe au i eha loa, he wahi pohole wale uo, eia ma kun lae e kau noi. Ua manao paha ka hakaka ana o keia po, na oi ao ia mnmua o ka eha i loaa mai ia'u, aka, aole pela." Huli mal la oia a ike i kn ano haikea ana ae o ka helehelena o kuna wahiue, a i aku la oia ia ia penei, " £

manao ana paha oe na nui loa to'a eha, aolie knmu o koa maa makan. Aia no ia oe ko'u laau e ola ai; e wehe ae oe i kon apo, a e kakna ae oe ia ma kna poo nei." I ka lobe ana o Mariona i keia man olelo oluoln o kana kane, aia hoi, hoopaa iho la oia i kona mao. manao makau. Ala mai la oia mai ka moe ana maluna o ka nmanma o kana kane, a wehe iho Ia i ke apo e hoopnni ana i kona hope; kauoha aku la īa Halabata e ninini iho i kau wahi wai laau iloko o kahi e aleale ana o ka eha; aka, ia i|i nae i hoomalo ae ai i ka hikii ana i kahi eha, aia hoi, me he ano powehi la tai uhi'iho malona o kona mau helehelena no kona .manaonao i ka nana iho i ka eha; aka, hoopan ae Ia nae oia i kona makau, a hikii iho la oia a paa pono loa i kahi i eha o.ka lae o kana kane. I ka paa pono ana, aihue mai Ia oia i kekahi honi mai ka papalina mai o iana alii kane, a noho iho la oia ma kona aoao. ' " E ke koa lua ole e Walaka,'* wahi a ka malihini i eha, oiai nae e kauaupe ia ana oia e ka eha ma'o a maanei; " o ka oiea au i -hōopakele ai, a au hoi e' malama. maikai nei malalo o kon kaupaku, aohe ia he mea okoa e ae, aka, o Donalda no ia ka £arl o Maraki; a o kona ola kau i hoopakele ai me ka wiwo ole." • " Ina pela," wahi a Walaka, "ke hoomaikai ae nei au i kau mau lima,' ka mea nana i hoopakele ia oe, a i ke.ola hoi i moamoa ai i kou kupa a hanaa nei hoi." , Olelo mai la hoi o Maraki, "He oiaio no ia, e pono ia;no hoi e hoomaikai. ia e iela puuwai keia-;pnuwai Sekotia oiaio maoli; oiai, na na mea_i hanaia i keia po e hoike aku i na koa o Pelekane, aia maloko nei: o na kaiaulu o,Sekotia nei kekahi kanaka hookahi e ola Jiei, i makau ole i ke pale ana ae i ka hookaumaha ia, a e ake ana hoi e kaipalu i ka hookauwa ia e na lima kakauha o ka. hookaumaha ame ka pakaha wale ana!"

Pakaha wale! Pakaha wale ! " •wahi a Mariona, ka hoopuka ana, no ka mea, iloko 0 kona manao, aohe man hana pakaha wale 1 koe, oiai, ua haawi wale akn na alii o Sekotia ia lakoa iho, a ma ia meā.la, na noho maluhia iho la ka umanma holookoa o .na kulu o Sekotia. ■ .. . .

No keia mea, • pane mai hou .mai la; ka Earla o Maraki, " Aole ia Sir Wiliama Walaka, a m'e'na poe 'a pan o kō lakou axio makaa ole, a aloha aina maoli io hoii; aka, ua ike kakou a pau'loa ika hookaoniaha ia"o ko kakou aina poooi maol: ; na ike pu 110 kakou ika lakou mau bani pakaha wale' a i keia po/na ike paka maoli au ia maumea aieloa, ua hana ia me ke aloha ole. 0 Ueselelikaj ke-Kiaāina Pelekane ma Lanareka, ua hoouna ae oia i mau koa ma ka pakaua o Botawela, kahi a kna ohana e noho nei 'i keia mana~wa, me ka manao, o ka haku o na pakaua, na kae ia Edewada, aua hala ika Hilana; a e pono e huli pau iano ka manao ia, aia iloko oua pakaua nei kekahi mau palapala e pili ana no na manao kipi. No ko'u manao owau ka hope o ko'u kaikoeke- Botawela, a no ko'u manao no boi, Ke poe powa waie no 'keia e hele miii ana e hao i na mea oloko o ka pakaua, nolaila, ua hoole aku au i ko lakon komo ana mai iloko o ka pakaua ; a ike aku | la au ia lakou e haalele mai ana i ka pakaua, me kuu lohe pu aku no hoi, ika lakou mau olelo, e hoi ana lakou e hoopuipui ae i ko lakou mau koa, a kekahi la ae, e hoi hou mai ai lakou c hoouka kaua mai ai i ka paksua o Botawela. " I mea e ike io ai au i ka oiaioo ka lakou mau olelo, nolaila, noho iho la no au roa Lanareka, me ko'n manao ole e holo no ka makau. Halawai iho la au me Heselelika, aka, no .kona manao paha ua oi ae ko'u mana mamua o kona ma ia aina, nolaila, i mai la ov4, aole e hoopoino mai i ka pakana, e like me ka loihi o ko'u noho ana malaila, me ko'a ohana. £ ane aku ana ika poeleele, manao iho la au e haalele i ka pakaua ; aia'u i hooka mai ai e pnka iwaho o ka mmi oai, halawai mai la au me kekahi kanaka opiopiō. Ike koke aku la no wau, oia ke alii koa i;hele mai ai me kekohi puali koa i ka la mamua ae. Ua hai mai o Heaelelika ia'u o'kana keiki no ia, a kona kaikuaana, aohe au i kaulaa iho i ka hoi aku me ia. i "A tio kona i ana mai no'hoi kahi ia'u, he makemake kona makuakane e hai mai ia'u i kekahi mea nui ana i,mana» ai e hai mai ia'n, a noi, mai Ia ia'u e hoi fcou aku me i%. Kuu uhai koke aku la no » iaia'; aka, aole nne oia i alnkai aku ia'u i ka rumi a maua i kamailio pu ai me Heselelika; ua iilakai aku la oia ia'u iloko o kekahi rumi ololi, a kauoha mai la oia ia'u e kali au malaila, a hiki mai kona makuekane e kamailio pu me a'n. A i kona paka ana aka iwaho, aia hoi, mamna ao o kuu ana ia'u iho, lohe aku la au i ke ptmiia, ana, mai o ka puka, me ke ki ia mai a faa. ; Manao iho la au ia'u iho, e lawe pio iv ana wau, a no kuu manao nni i ke ola o kin' ohana, hoom&ka iho la au e wawahi akni ka ipuka, ma!ko'a kahea nna me ka leo aui, aole nae e-.loho mai kekahi mea i ka'* kahea ana; aoīe iliuliu komo mai ana oi<> m'e kekahi maī leapee hao, ame kekahi maa koa ona elua, a 'manao iho la aa e lawe pi> ia aoa wau. ; • , r {Aoleipau^n'

Hamau a he leo keia, A ei ae ka me ia, ■ ■ , . Pela io anei keia, £ hiki mai ana oia ? • - Jfoha me l;a malnhia, Ua ane hiki mai oia, I io kakeu nei paia, A eia—Hape Nuia'l

_JL lieiala,.iia iiikLmai kakou i 'ka la 'hope o keia makahiki, a oiai nae, o ka la e puka mai aua i keia la hope o keia makahiki IS6G, kaiioa'loha.i ukali pu.inai ine kakou; aole 110 ia e ano e ae aiia mai ka-Ia o ka la apopo okaM. H. 1867. Ua oui no ke ahoiini o keia makahiki 1866 i alakai qjai jiei ia kakou a ku ma ke kae o koua palenae lele nei. E pono no hoi i ke kanaka ka haa-\vi ana ae 1 kona hoomaīkai ana i ka llakua Nui, no kona ahai ana mai me ka hoopakele ana ona i kona ola, a hiki wale mai i keia la, a malia e mao mai ana no kona ahonui a puka aku oe e ke kanaka e ike i ka molaelae o ka wehe ana mai hoi o- kai ao o ka la mua o ka M. H. 1867.

I kela a me keia mana-wa, he mea liiki ole • i ke kanaka ke anana aaa i ka loihi o kona lu&ii la, malia paha mawaena o keia la a me ka la. apopo i ko ke kanaka manao he poko.le.wale no, oiai, he mau horakakaikahi wale no, aka, ua kue oiai la T aae ole raai la paha ka Oia Mau i kona ike ana'ku i ka laapopo; a e ]ike ai me Kana bana ana ia Mosc malunao ■ka mauna o Pisaga; ua ae ia aku no o Mose ■e kiei aku i ka waihō lahalaha mai anakula moinona a me na awawa o ka aina, kahi " a • . ka wain a me ka meli e kahe ana " o Kanaaria. E aho iki nae o J[ose, ua ike aku nae oia, aka, o ke kanaka e kuia koke mai ana i keia po e ka make, aolei ia e ike i ka pumehana o ka la o ka la apopo. - Aka, heāha na mea nui i'hanaia i ka poai a«a o keia makahiki ? He kaumaha liae makou ika hai ae, elua o ko kakou inan alii, ua'kaihi ia'aku mailoko aku o ko kakou mau 'poli iloko o keia makahiki. Ua hiln mai he inai piva, a ua hohola ae mai na pulou o ka Hale Alii, a ilalo o ka pupupu haahaa loa; a "ua pulumi akn no hoi ia he mau hanen o kakou nei. Ua hoi mai ko kakou Moiwahine mai kana' huakai hele 'mai i na aina e. "Ua hoomoe ia he uapo no nii mokuah'i e holo ana mawaena o Kina, Kaleponi a me kakou neL A lie mau mea eae no hoi kahi i hana 'ia iloko o keia makahiki, knpono i ka hoomanao ia: ' Aka, mamua ae nae o ka hoēa ana niai o ka wena o ka la apopo, ua ike no makou, e "hni like mai ana kakon a pau i ke ake ana e 'haawi aku i ko kakou Moi Lokomaikai, a ia kakon no hoi a pau mai ka Moknpuni Nui a • i k'a Mokupuni o lalo o Hawaii nei—Hape Ntia ! ''

. . I kela. pule aku nei, ua loaa mai ia makou •keia maa lalani-olelo malalo. nei, mai kekahi mai o .ko.makon .poc kakaa maaao mai. . : Eka Lūxa Hooponopon'oī: Moha oe.—Ua lohe mai makou, ua iuanao o Brigham Yomig, ka Lnna Ntri:o na Moremona, ke hooniakaukau .nei o.ia e kii rnai i keia Aupuni e hoolilo.i Panalaau. no Amerika; a. hui- pu aku .me Uta- 3 Loko ..Paakui, ma Mauna Pohaku. Ua lohe na kahuna a me na hoaLanau Moremona i keia;mea, a ke hoopu nei lakou 'me .ka.bai.ole aku.ia hai. •: Ina aole e hoomakaukau na lalini no, ke kaua r alaila, aohe no he kaua. He mea makehewa no palia ko niakou -hoolilo ana i ka maka o ka makou wahi. peni e kamailio ao ieia mea, aka, aohe nae he. uo-a. i ole kona

imi a noonoo ia i kona wahi i huu;tia ai. 0 keia lono i pa-e inai nei, ke oiiaio, aohe no ia 1 he lono e kani hche. ; ai ka. kakou' mau aka ana, a e oluolu ai 'hoi ka nape ana o ko' kaiou mau hanu ilnna a ilalo. Aobe no hoi he lono e lealea inaikai ai ka kakou mau kukahekahe ana aku, a kaao ana aku i ka hoalauna, i ka makuakane, ka makualiine a me ko kakou miau ohana—aka, be 'lono e oiliili ai o ka mauao, e kupikipikio ai hoi ka puuwai, a e lele ae ai hoi ka hanu i ka pu-ai 1 . Eeliea; ina he oiaio maoli hoi keia lono e uwalo Dei,.ke kii ia mai o keia Aupuni, a k;ve ia e ka lima o ka mea pakaha wale, a hoohui ia malalo o ka tioho!ua o ke Aupūni ame ke aiii.pakui 1 Heaha kau hana e ke kanaka ui' nona na lima puipai ? . Heaha kau hana e ke kanaka i noho a knpa nie kou nianao « waiho na iwi o kamahele. i ke one . o Hawaii ? Heaha kau hana e Aeto lahalaha, ka:mea.nana na pulapula he nui wale e noho nei malalo .'o ka : olu kohai o' Hawaii nei ? Pehea bQi.oe e.ka'LiONA o na kai, ka mea nona na keiki i noho ulakolako nia na knpakai o Ulakua nei ?,. E nana kapakahi wale ajcu;noianei;kau mau ono e Farani, ina he ōiaio keia lono e'hoea mai nei ?. Aole loa ! Ke hooinaka mai,ka oiaio o 'keia lono e hooko ia',' : alaila'; e haal6le anei ke kanaka mahiai i. kana.oo; ke.kamana i kanakoikahi; ke knii'kana liamarc; a o ke kupakako hoi i katfā hiiiti. peni\ a e lnlnmi anei lakou i ka hoopakele : aria iko lakou mau waiwai ame ko lakou : maū.howe; I. , ':'Aka,fkeā ae ineynakou me ka;makaa ole, aole r e aa ana'lt!a mVa pakaha -wale e halawai • oia roo o kona ninii, kipā, ; ka,li6aa ;hoi ilwo o kona v aua,'',oiai, > ko kakou nn ko kakou kulana i wano okoii'.'wa.. 'E like/ me ka %/i- i manaoiia miu. ai f e eha ko lwate;£e U holōi'iapanei Mnai,maxi itooi r i na a pau loa-.oke»&eo,i muj -fca«lpoli; o-ka hikii <ka milo o Pela no,

inti e hoomaka mai keia niea pakaha wale i kana liaua o ke kaili wale, alaila, e eha ana no paha ko Aupuni; o ke Aupuni hookahi wale no antn ke eha ? Aole, e holo anei ke koni o ia eha ana i na lala, na inea i lioopuipniia ai ua Aupuni nei. E eha auanei na I keiki a ka Aeto nui noua na eheu e hohola uei mai na kapakai hikina o ka moana Atelanika, a ina one olinolino o ka moana Pakipika nei ma ke komohana I E mala auanei _ka ili o na pulapula o ka .aina. noua ka olelo ia ana, " aohe e uapoo ka la maluna o kona mau palena." 0 Farani, e uwe anei oia no ka hoopoino waleia hoi o 'na waiwai o kana inau keiki ! ( A heaha ka lakou mau mea e bana ai, a i hoonanaia ai na mala, na hui a me na koni i loohia iho ai maluna o ka lakou man keiki ? Aohe e hala na li§ra lehnlehu wale. a iho pae lalani mai na moku e kinai a holo olohelohe na hana ino a ka mea pakaha wale. Eia ma keia moana nui nei kahi i lana mai ai na pukoa pu o keia mau mana nui o ka honua nei; e noho makaukan ana i na kau a kau, e kauoha ia aku ai no ka naue mai ke hai ia aku, he hana pakaha wale kai hana ia ma Hawaii nei. A ke i nei ua palapala nei, " Ua lohe na kahuna a nie na hoahanau moremona i keia mea, a ke hoopu nei lakou liai ole ae ia hai." 0 keia niau hoahanau i oleloia, ua lohe lakou, a " ke hoopu nei lakou me ka hai ole ae ia hai," pwai ko lakou makuahine ? Aole anei na na kalo paa e Waiahole o Hawaii nei i hanai ia lakou ? Aole anei na na kapa pa-upa-u o kou mau awaawa, a me na mamaki o kou mau kualono i lioopumehana mau ia lakou i ke anu o na po loloa o ka hooilo ? A o ka haua maikai iho ia anei ia a ua poe hoahunau nei i kokua ai i ka haua a' ka bipi, o.ka lohe i na mea e hana inoia mai ana o ko lakon aina. ponoi iho, a hunahoi ia mea me ka hai ole ia hai ? 0 ka uku pono anei keia a oukou e haawi aku ai i ko oukou aina makuahine nana i hookohi maiia oukou? Na ka makuahine e no paha oukou, a o ke omo pu wale ana no i ka u hookahi !

Aka, ke hooko io ia keia, e hoino' anei oukou i ka Ia i hoea mai ai oukou mai na opu mai o ko oukou mau makaahine, a ik'? ae hoi ika molaelae okala ! E hoomanao anei onleou i ka moolelo o ke kanaka i kuai ai i kōna liaku no na apana. dala he kanakolu ! E hoomanao pu no hoi oukon i kona hopena, ana ko oukou mau lima ponoi maoli no e lawe ae i ka hipuu o ke kula a liia ia oukou ilio, a hiki wale hoi i ko oukou manawa e haalele mai ai 1 ke ao o Olepau !

Ee hoomaa liou nel no makou i kc k'alalealai o'elo ana no na mea e pili aaa i leeia. | ano niai. A oiai nae, aole paha emanao ia ana lia helnhelu maoli kela a me keia mea i ke ano o ko lakou niau ola; a' o ka poe palia: a pāii i heluhelu ia mau mea, e uh'ai palia. lakou ina rula e waiho ia aku ai. Ke hai , aku nei makou i 'ke ana oka mai, kē malaīna 1 pono ole ia, a īna mea kupono 'a .oukou e liaua ai, ina e ino loa mai ana paha. E mahuahua no anei ke kunu me ka pinapinai, a me ka ikaika ; kahanu ana e paupauaho ana ; a e hiki mai ana ka eh.a Ikaikama ka aoao ;ae hiki ole onei ike kaoakake moe iluna ke alo ma kona kua a ma kona aoao paha. Alaila, e ano ikiiki anei ke hoopuka mai i ka malea ioa e puka.mai, alaila, he hakuhaku me ke ano ulaula, a olenalena paha. E nalulu ino mai no ke poo, a. ona iwi 0 ke kir.o e piha ana lakou i ka eba, a e nui anei ka wela a me ka loaa ole o ka m^ha ( i ka. mea i loohia ia eka mai., Jna,e hoomaha iho ka. hiamoe maluna o na lihilihi, alaila, e hooalaala mau ia ēna ooia. Ma kahi, ua ike ia ko ino loa ana mai ma ka hopena o ka la niua, a i ole ia ma ka la alua o ka hoomahuahua ana mai o ka piva ; alaila, o kahi keokeo o ka onohī, e ane olenalena ann ; ao ka ponioka onohi, e uhi ia anei i ka ulaula hohoau ; o ke alelo, e nialohaha ana; a e makemake nui nnei ka mea i loohia i ka "mai e iou pinepine 1 ka.wai. I ka wa e hiki mai ai ka mai i keia ano, alaila, ke kono ae nei makou i kamea mai e kii koke i ke Kauka akumai e kokokemai ana i ko oukou mau wahi, no ka mea, ke hele.mai la ika manawa oka pilikia loa; a ina aole e loaa ke Kauka, alaila, e hele i kekahi haole i ike i ke ano o na laau, ina paha he Misionari u he haole e ae paha, a nana no e haawi mui ika laau. A malin paha, aohe oukou a me ka poe nana e haawi i ike i ka laau e haawi ia mai ai, a me ko lakou ano e hana ia ai —nolaila, e lawe i ka la mua a i elua paha, i . kela a me keia akoiu hora, i hookahi hua ealomela a me ka ipeeaea i hui pu ia ; a e haa- ■ wi pu ia mai no hoi i luau hoopala no ka umnuma. E waiho i kou muu kapuai wawae i elua manawa o ka la, i ka hapalua hora, iloko oka wai wela kupono i kou ili. Ina mahope iho o ka hala ana o na la elua, a maniua ae paha, ua pala mai la ka waha no ke ealomela, alaila,- e hoololi ae. no ia i, ka inu .ana i apu o ka sallpctre a i ole.ia i nilrale of potash —he 10 hua i kela a i keia nlua hom, me hookahi. hua ipeeaea—e "Inu ia me.ka wai, a i ole ia me ka mnlakeke a me ka wai. I keia manawa, e hiki i ka mai. ke iu.u i ka • wai e Jike me kona makemake, aka, e mala- • niainae ika moa eai ai. Ikawa o ka piva 6 ikaika loa ana, aohe kupono o ka' ai ana i' kelinnea keia mea, aka, o ka pia, ;ka palaoa a ine ka raiki i haila pu ia me ka waiu, a nie ka wai paha. A. olua paha la maliope mai, ina e.ono mai ana ka ai, alaila, 64ti no i ka poi, me ke kai bipi a me ka inoa i kupa pu ia me ka raiki., •:

E tono. —Mawaena o na kolamu uklo hoolaha o ko kakou pepa o keia la, e ia ai ka hoolaha a ka Luna Wai, no ka awiana i ka hookaa ana i ka uku o na pono w|L o ka poe i loaa. No Kaimilani.—Ua hai ia mai makou, mau nei no ka oluolu maikai o ke ola o KaP milania me-Kaimihaku u kakou,-.a aia no ot ma.kona home aekai.ma Papukanene kahif noho ai. • ' Ke Kta Hoomanao o Kapena Kūke.—eke awakea o ka Poakahi o keia pule iho ne, ua halawai ae ka poe e haawi i na dala, nfc ke kukula ana i Kia Hoomanao no Lono ma ka nuku oko kukou awa o Kaawaloa. ¥' - I Ka hoomaka ana o na Kula Aopuni.—S hoomanao ia e kela; inakua keia makua mea keiki, e hoomaka ana na Kula Aupunio nolulu nei, ma ka Poakolu, 1a.2 o lanuari ae nei; a e hoouna ae hoi oukou ika oukou inauJ pulapula i ka haie ao a ka ike. ; Ka Bpke Mahele.—Ua oluolu ia ke Kuhina Kalaiaina, ka waiho ana akn i ke kope qi ka Buke Mahele ma ke Keena o ke olelo mua o ka Aha Kiekie; aia hoi maloko o laila na haawina o na kuleana i kela mea keia mea iloko o ka M. H. 1848. He ahaaina. —-Ua hai ia mai makou e haawi aua ka Ahaliui Himeui o Kaumaknpili i

kekahi ahaaina i ka la apopo A■ ka la. Hape Nuia, ma ka pa o ka luakiiii ō'Kaumakapili. E himem'. ia ana kekahi loaa mele Hape Nuia a me kekahi njau ano mele e ae malailā. Ke kukui 'MAnu.—Ua' lohe iho makou i keia pule ilio nei, e hana liouia ana ke kukui mahu ina Honolulu uei, e Wm.L. Crcen, Thos Hughes ame kekahi poe e iho. ■ Ua kuai ia na pono maliu o ka hale liana mahu kahiko; a e h'oomaka ana paha ka hana ana i keia mahinā e hiki iiiai ana. . Ka Oihana; KiPtA.iAHi.— : Ua hai ia mai ma' kou i ke ahiahi iho oei o ka Poaono, .ua kani mai ka bele o ka Helu 4, me he ano hookani ia la he bele pau ahi, a pao like ae la na kaawai a.pau iwaho eki wai ai. Oka hookani mua iaana keia inahope iho o ka hookani ia ana i ka hooiewa o Kapena Kano. Ahaaina malu. —I ka po iho nei oka Poaba, ua hui ae na lala o ka-Hui Malu, ma ka hale pohaku o Kimo. Ua kapa ia ia hui ana he ahaaina Hui Malu. He mau-haiole-lo kahi i haawi ia ma ia po. Ua ' hoomaka ka halawai aea' i ka hofa 9,- a'i ka«hora 12 o ke aumoe, a mahope iho paha, hookuu ia. ; He hoolewa.—l keia- la Sabati ae, oia ka la 6 o keia mahina, e hoolewa ia ana : o Mrs. wahine a Pulenui oka Puukolo ma . ia.la, n ua kono ia mai.makou e hai. aku i na makamaka a me na hoaalohao kamea.i mahe e naue ae j kona hoolewa..' ; .. .• Ke- Kau JuitE o ka Apana T;-—Ua^noi la makou' e bai aku,"a ka la 7~o~ianuafT~ae J nei. e malama ia ai ke Kau Jure o ka Apana l ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu : nei; a nolaila, e na Jure no ia Kau, e pono ia oue makaala ae, o hoalualu iho oukou. kanono na la i na ala he umi a : MrPa-ka. Ke Kaū Jure o Waimea.—Ua lono mai makou mai kahi e hiki ai ia makou ke hilinai he oiaio, e malama ia ana ke Kau Jure mua o ka M. H. 1867 ma Waimea, Haw%ti, iloko ae nei o ka malama o Feberuari, la 7. A nolaila, o na Jure a pau oia Kau, e makaala ae ma ia la. ' • PĒpehi ino i kana keiki. —Ua hai ia mai makou, i ka la Karistimasa maka pa oka halepiile Katolika, ua pepehi hoomainoino iho kekahi wahine i kana wahi keiki, a ua kuakuai ino ia ka ihu o ke keiki i ka lepo, a moku pu-iho ka, mtflia paha i ke okaoka ahiani e waiho mokak-i nna. Ea ! e ka 'makuahine, pela iho la*nei kau hana i kau kamaiki.

Ua lawe ia akū. —i ke awakea o. ka Poalima iho nei, ua holo aku la ka nioku Albarni i Hilo; a maluoa ona i liiwo ia aku nei, na apuna o ka uwapo o Hiloi hookuikui ia iho nei, ma Ainohou e Hulipahu. He wahi manao kanalua iki ko makou e paa anapaha ia, aole paha; no ka mea, o ka ikaika o .ka pi-ha-a wale no ka mea e paa ole ai. Ka Moiwahine Emmaī.ani.—Ke mau nei no ka nohenohea maikai o ke ola o Kaleleonalani; n aia nooia maūka o Hanaiakamalama. 1 ka la Karistimasa aku nei, ua iho' mai oia i ka pule kakahiaka, a ua hoi akd no e hookipa aku kana ah'aaina ina kamalii. E kiai ia kon noho u nna, Me kou kaumaha kumokena/ No ua mea i lawena kohana, A hiki wale i kou hopenu. Ai a LinAMHA.—Uahai iamai makou, ma ka la Karistimaka iho nei, ua loaa 'aku i ba koa Ku nmu o ka Pn Alii, nai-a a 'me na mea ono a pau o kela ame keia ano. He kakaikahi pnha ka 'halawai ana o ko lakou mau puii'iiio uii'ono'i °loa& ia lakou' ia )a, Aka, i 'ko makou hahai ia nna mai, kahe e wale no ka'wai o ko makou waha, a inoni e wale no ko'mako'u haae. MAI FAŪ 1 KA'.OLANI A K& AHI.—I ka po Karistimaaa, i kela Poalua iho noi; a maliope iho o ka wa i ho-a ia. ae ai ona leukui e hoomaamaama ia ka īumi pule, aia hoi, hooruaka.mai la.ke aliio kekahiihoiho o a i kn lole o kekuhi kaikamaliino o ka Papa Himeni, o Rosalia<Tripp kona inoa. Aohe no hoi i hooikaika loa mui keahy kana han», a loaa mai, la i ke kinai ia ana e kekahi mea e ku ana.: ;

No ke apo pahu —Ua hai ia mai makou i keia pule iho nei, ua ikeia kekahi wahi keiki nona na makahiki he urni paha, e puka ae ana mai loko mai o ka lala hana makai o Ainahou, me kekahi mau apo pahu nui, a ike ia mai la e ka mea nana na hupn, a kii ia mai la tne ka ninau ia mai, heaha kana hana me ua mau hupa pahu nei. Pane mai la ua wahi keiki nei, "Na hupa keia o ka palekoki o Mama; i haule i ka iho ana mai i ka holoholo me ke kapena i ka ponei." Kahi nupepa ruKA —I, keia pule iho nei, aole i ike hou iki ia mai, ka puka ana mai hoi a kahi nupepa puka la. Ua lohe wale mai no hoi makou la, elua a ekolu paha puka ana mai oka pule hookahi. O i kali wale makou aohe puka inai, aohe la hoi ia la, o ke.kani wale mai la hoi. Malia paha ua pio ka oe kani, no. ka inea, he . wahi makika kani aumoe, aohe e emo halawai e me ke kehau oka wanaao, anu e, maeel*- pupuu, a ia hoolei loa ana, kaanini iluna tve alo, no ke kohola ia i-a. Aole i ko.—o ke noi a Kamaka, no ka upalapala kauoha a Hikiau, i olelo ai ua Kaf maka nei, ua hoolilo mai o Hikiau ia ia ; ua Ihookolokolo ia imua o ke Keena, & ua hooIhoka ia ua Kamaka aei, no ka mea, ua hana Upiki oia i kela palapala . kauoha. Pela mau [ka mea e loaa ana ia ano hana ana; o ka Ihoohoka ia. Ua.lohe mai makou, e hoopii 'hou ana ka oia. Aole inakou iike ike kumu _e hiki ai ia ia ke hoopiL oka mea pono wano ia ia ke haoa, o ka hooiho, a aie kekaulawaha mai i kona mau manao. * Ahaaina ake Kuokoa.—Ua 1000 lauahea mai ko makou kumu pepeiao, e haawi ana na ,Lona a pau o ka Nupepa Kuokoa o Honoijulu, i ahaaina no ka hooīnanao ana paha i ;ko lakou luhi no ka hoomanawanui ana i ua nupepa la, Ika la apopo la Hape Nuia, ka la e haawiia.ai ua ahaaina la, aia ino rna- ke*kahi rumi kaawule : o ka Hale oua nupepa la 110 e noho nei. Iloko o ka:āhaaina laulea, e : haawi.ia no kekahi mau haiolelo- maikai e pili Unaā ualnupepa ]a ia la, a iime kekahi mau mea.nui.okoa e ae i ku.i ka hoonaauao a me ka hoolioli ana ina manao. . v -Ka make . axa o •kekahi Pake.—l kela Poakahi. aku nei, ua mnke emoole loa keka--111 Pake paahana Da Mekia Kale H. Kauka. Uo manao ia ua inu pahaoia i ka opiuma, a frole ia i k'ekahi mau mea hooki ola e ae paha dkeia :ao. Ika noouoo'ia ana nae, aohe kumu e alakai ai i na manaa. oua Pake nei e hana ia. rnau «ea, oiai, ua. hana maikai loaia .okuoia e kona haku kane, a pela no hoi na it>na a kona haku wahine. Ika imi ana 'i kona kumu i mak'e ai, ūa. hooholo ia, me he mea la, ua halawai oia me ka mai paha a kaluiu nei e olelo mau nei lie mai kauhola.

Ka ahaaina maie He mea pahao- ; no paha i komakoa poe heluhela nupepa, ke ike iho i keia ano ahaaina mare, aka, e iki aku no paha makoū i ke ano oja —Or;niarfra-tii!ri''a"n'a _ ik'u o k'ekahi "ojortr •mea i ka umi o na makahiki' o ko laua mare -ia ana. I kela po Karistimasa aku nei, ua hoopahaohao, ; a ua'hookaemi iahoi o Ailuene H. Boyd a me'kona h'apa o ka aoaō palupalu, eka hiki ana aku o kekahi o ko laua mau hoa'loh'a,' me na kiaha, p-a; puna, ā me kela mea 'keia meia he tini ; a oia no hoi ka po i hiki aku ai laua i ka u'mi ona'makahiki o ko laua mare ia ana, a ke ake ae nei maUa e loaa' ana ia laua ka mare gula arra, oia hoi, he 35 makahiki. ' • ■<'

AhAAINA HOOMANAO I KA LA HANAU.—Ma ka 1a26 o keia malama, ua malamaiho o Kaaipuaa i ahaaina no ka la .hanau o Kalua ka laua.keiki mai ko laua mau puhakamai. A ma ke awakea o ua la la, ua poloai ia mai na keiki o na Flale P«i palapala a elua e Mr. Kaaikaula, kekahi makua o ua keiki la, e uaue aku malaila e paina olioli ai; a i ko makou hiki ana aku, ua hoolako ia na mea ai a pau i kupono no ka ahaaina.. Ua mahalo ia no na mea ai i hooniaknukau ia no ka la lianau, o ka akahi hoi ia oka makahiki o ka mea nona ua la la. A aia me ka mea nana makou i hookipa ko niakr>u mahalo, a i ka mea hoi nona ka la hanau ke aloha nui. Ka aea kanaka hele no a hoi, mai—Ua ike'mau ia ma ka nupepa Kuokoa, manaolelo e hoolaha ia ana ina no ka wahine ka haalele mai ike kane, alaila, holo kahi wahine me kahi puolo (ma ke kii;) a ina hoi no ke kane, holo aku la me kahi mamaka. I keia pulo iho nei, ua komo he mau manao enemia huhu paha .iwaena ona pooo kekahi ohana, a hele aku la ka wahine mahope o ka huhu a ma ka makau paha; a ao ka po a po ka la, hoi mni )a ua aea nei. e ku nku aoa kekahi wahi keiki o ka ohana, a i aku la oia i ka huao ka lea,. " I aea puaa paha pau i kalua ia ! " Pane mni la ka aea, "Peha la hoi, pau .no hoi paha au ia oukou i ka ai ia, no ko mea. kalua ia no hoi puha wau alawe ia ae no i Ulakoheo e kuai ia ai'! " WALOWALO £ HEA KA LEO O KALAWAKUA.— I ka po o ka Poalima iho nei, ia makou e noho malie ana iloko o ka poli o 'k'o mnkou homo, e hoolono ana-i kaowe moi a ka lou lnia; ke paknkniele iamai e ke Kukalahale; lawemai nnn hoi ke nheahe moikni a ka makani i kekahi leo, me he mea la, he kani kua na ka leo o na manu ka, " Walowalo e he'n ka ]eo o Kolawakua." I ko niakou puka ann aku iwaho e ' hoolono ui, mai hea mai la'keia leokahi i pu-a moi ni. A ! he mea hiki anei ia oe e ka mea heluhelu, ke koho-mai, no wai unloo la ? Aole ea ? No kahi kekake a knlii kanulea, fnnuka aku o mnkou, no Poleho.' : A i iho la makou, "Helu akabi hoi oe o lakake."

Uluhia e ka ponnKiA.—Ua hai ia moi makou i ke kakahiaka o ka Poalima iho nei, i ka po aku o ka Poaha, ua f loohia kekahi kanaka e ka popilikia, aole na hai, aka, na ka haakei no o kona manao. Mawaena oka hora ewalu a me ka hora eiwa, ka wa no ia a ka pouli e aaki ana; ua holo nui loa mai kekahi kanaka maluna o kooa lio mai ke alanui o Puunui mai, a i ke kikaha ana mai ma ke poo o kē alanui Liliha. piiiwa ae la kona lio, a pipa ae la ma kula, a he wahi lua paha malaila, kona okupe ihola no ia, a kiola aku la i kona haliu ilalo, a kuia aku la kona lima. i kekahi mea oolea me .be pohaku la, a ua lewa kona lima, i no i kaalualu. Ua ōlelo ia mai kahi i haule ai a i ka pohaku, he mau iniha wale no; a ina paha i haule kona poo iluna oua pohaku la, ina ua pahu liilii ka 1010, "Ma ka apua ke ola—

Ulumahiehie no Butaritari.—Mai ka wa' no i lohe ia mai ai ka make ana o na kanaka ma Butaritari, a hiki wale i keia pule iho nei, a ia makou e ku mau ai ma na huina alaoui, ua lohe mau makouina olelo a kanaka, me he mea la, oia iho Ia na olelo loaa oka la, e hoopaapaa nui ai, "Ina eae ana ke aupuni, e hoouna i poe koa, owau kahi makemake e holo, a oa'a no e hai aku i kela poe nalinali okuekue, o ke ola o kanaka Hawaii, he mea makamae ia," wahi a kekahi kanaka loihi. Pane mai hoi kau wahi:kanaka pauhakaki, " Ina he oiaio ia mea, alaila, aole o'u kanalua e lana.kila no na koa Hawaii, ina e hookuu ia mai ia'u kekahi puali koa, alaila au kaua moemoe o 'ka wa kahiko. 1 ko'u manao, i ko'u wa koke no e lohe'ai i keia olelo kahea, o ko'u inoa .no.ke kau mua ana i ka Palapala Kahea Aupuni." Pe iaiho Ia na olelo ana a na kanaka, ahe nui loa ae no kekahi mau olelo e ae. Aka, iko makou heluhelu ana aku nae i ko lakou mau helehe--leoa,. me he mea la, .be mau koa maikai lpa lakou.no Kukahaoa, a he keke niho. papai wale iho no hoi! '

Ka la Kajustimasa.—l ka Poalua o keia pule.iho nei, uaimalama ia ka la Karistimasa ma Honolulu nei. ,I ka hoomaka.ana mai o ke ahiahi o ka Poakahi aku, ua kau.ia ae na ipukukuiimaiana o ka laau kea o ka haiepule Katolika .Roma. Ua paapu no ke alanui e pili ana i ua halepule nei, a hiki wale i. ke aumoe, kani mai la na pu. hoala. hiamoe o Paowina he 21, a ala ae.la ka poee hiamoe ana; a hele aku la e nana i na anaina pule o Maliekamalu a me ka halepule Bihopa ma Pelekane. Ika makou nana aku la Maliekamalu, na hele wale loko a ulalena i ka a mai ana kukui ilioiho a puni. Ua like. no nae me na makaiiiki 'i kaahope ae. ' Ua niaikai na himeni i haawi ia ma Maliekamahi. I ka Poalua ponoi mai boi, ua haawiianae he mau ahaaina. ..Ua.haawi ae o W. J. Noa, kakauoieio a kē Kiaaina i kekahi wahi paina uuku no na hoalauoa kakaikahi wale no, a pela no h'oi ma kahi o na keiki a Mi Holo, Aka, ua hal ia mai nae makou, o ka oi iloa aku o ka.ahnaina maikai, o ka Kaleleon alani ahaaina i haawi ae ai no na kamalii ma kona home' laakoa ma Hanaiakamalama.