Ke Au Okoa, Volume II, Number 41, 28 January 1867 — HE KAAO NO TONEIAHUANU. Ke Kilohana Pookela o Mesiko, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Paniolo a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO TONEIAHUANU.

Ke Kilohana Pookela o Mesiko, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Paniolo a i ka olelo Hawaii.

HEL.U 6. Pehea la kou manao ana e ka mea heluhelu ana i keia Kaao, ua kanalua paha oe no keia mau olelo no ke nahili loa, alia paha oe e kanelua; oia ka manao o Toneiaaineti i hoopuka ai imua o kona kaikunane Arapunita, i kumu e lilo ai o Toneiahulia ia Arapunita, a nele o Tooeiahuanu i ka wahine ole, nolailn, ma ke akamai o Toneiaaineti i ka noonoo ma ka olelo ana; mulaila oe e ka mea helulielu e nana nui ai i ke ano o kana mau olelo, aole oe e liuliu'ke nana iho, e ike koke no oe i na manao hoopilikia no Toneiahuanu iaua me Tonalafaie kaoa aikane aloha. Ma keia mau olelo a kona kaikuahine, ua hooko no o Arapunita i kana mau oleloa pan, mai ka mua a ka hope, e like no me ka manao mua ana i hooko ai, nolaila, ua he'e hou aku oia ma kahi o ko laua makuakane, a hai bou aku la oia i kona manao a pau, mai ka mua a ka hope, ua ae mai no ka Moi i kona manao, nolaila, ua kauoha hou ia kona mau alii a pau ame kona mau Kuhina. Ma ia hope iho, he mau minute paha i hala, ua akoakoa ae na'lii a me na Kuhina ma kahi o ka Moi, a hoopuka aku la oia i kona manao imua o kona ohana alii a me na Kuhina. " Ua kauoha aku nei au ia oukou a pau loa e ko'u poe alii ame ko'u mau Kuhina a pau, e like me ka mea mau ia kakou, oiai, ua ike iho nei oukou i na Ia i hala ae nei mahope, oia hoi ka hoolilo ana i ka'u keiki ponoi ia Arapunita i Hooilina no ka Lei Alii o Mesiko nei, i hiki ia'u ke ao aku ia ia ma ke ano o ka noho aupuni ana, a rae ka malama ana i ke Kumukanawai a me na Kanawaio Meaiko nei me ka maluhia loa, me ka malaena ana i ka maluhia o na makaainana a me na kanaka o na aina e, e noho nei me ke kaulike ana i ka pouo me na aupuni me ka noho pio ole aku maloko o kekahi mau aupuni noi, nolaila, ua puka mai ka huanlelo mai ka waha mai o ka'u keiki ponoi, ka mea a'a i hoonoho'aku ai maluna o ka Noho Moi, ka Hooilina hoi o ka Lei Alii o Mesiko uei maluna ona me ka hanohano nui maluna o na mea a pau o keia ola honua ana, a o ua huaolelo la i puka mai ai mai ka waha mai o ka'u keiki, eia no ia—Ua noonoo au a me ko'u Hooilina e hoololi hou ia ke Kumukanawai a ine na Kanawai i ikeia ka hemahema, oiai, he mau makahiki ae nei he nui ka waihp ana o na Kanawai mawnnna o'o a mo j<ko'u'ohana alii a me na Kuhina, a me ko'u man makaainana ponoi o Mesiko nei a me na ainn e, nolaila, ua mau no ka malama. ana o na mea a pau i na Kanawai, a me ka ike ana o ko'u Hooilina Alii i ka pono ole o kekahi mau paiAu i hana Kanawai ia e pili ana i na Olelo Hoolaha, oiai, ua hana au a me ko'u ohana alii a me na Kuhina a me na makaainana, nolaila, i keia wa, ke makemake nei au e hnna ia i Kanawai paa loa ma ka hoololi hna i na huaolelo hou." Pela ka hoakaka ana a ka Moi i kona manao imua o kona oiiana alii ame na Kuhina a pau, nolaila, ua ku mai iluna na'lii a me na Kuhiaa a hai mai i ko lakou mau manao maikai he nuf wale, nie ka hoakaka lea mai i ke ano o ka pono no ka hoomau ia ana o na Kanawai kahiko, oiai, aole i ikeia ka hewa, nolaila, un nui tvale na huaolelo hoopanpaa mawaena o lakou a hala na la elima, a me ke orio o ka la, ua holo ka manao o na'lii a me

na Kuliinaa pau mahnpe o ko ka Moi manao a me kana keiki, a kuu iho la ka Moi i kona inoa a me kona hope Mni, « me na'lii a.me na Kuhina. A lilo iho la ia i Kanawai hou no Mesiko ia wa. A ma ia la no h»i i hoomnopopi» iho ai na makua o Toneiahuanu ma, aole no hai ke i hana ia ai, nolaila, ua noonoo iho laua i keia Kaoawai hou i hoololi ai, ua pili no ia i ka laua mau keiki, na mea nana ka olelo hoolaha i ikeia i na Ia i hala aku, nolailo, ua ano anuanu io no ko lnua mau puuwai no ka manao o ka Moi a me knna hope Moi, nolailn, nole io no paha e ole ko laua haupu ae no keia Kanawai hou a ka Moi e hoololi nei, an hoomaopnpoio no laua, a ua akaka io no, aole no hai, no ka laua mau keiki io no, kamea no laua na kulana o ka nani a me ka ui oi kelakeln i ikeiu ma ia aina. Ma ia hopn iho, ua puka ae na olelo hooInhn o ua Knnawni lniu Ia o Mesiko i hoololi ai, i pai ia ma na huina alanui a pau, a i ka ike ana o ka lehulehu holookoa a pau, ua komo mai na manao kuihe iloko o ko lakou mau punwai no ua Knnawai nei, oiai, he mau makahiki he nui kai hnln ae mahope, me ka ike ole ia o ka hewa a mo ka poino, a me ka pilikia i hiki mai ma ia hnna nna, nolaila, ma ko lakou ike ana a hoomaopopo iho, ua .pilikia ninoli ua Elanawni Ih, a nn kapa ia uu Kanawai In ma ka lakou olelo Vtrqfer\aa, a ma ka olelo Hawaii hoi, (He īawe ola,) noleila, e ike no oo o lia mea helulielu i ke Knnawai i hoololi iu ai ma ko kakou Kaao, a penei no ia : lIE KANAWAI KU I KA WA Be Kanawai i hoololi ia e ka Moi a me na'lii a uie no Kuhina o ke Aupuni o Mesiko, a penei ka heluhelu ana o tia Kanawai Ku i ka tpa la. # Paokū I. He Kannwai e hoololi ana i na olelo hoolnha, ao|p e hiki i ka Moi ke hana, a kakau palia i kekahi olelo hooloha e

pili ana i;i ia a i kona pono p*ha a me kona waiwai, a ine ko hai ma kaoa mea i manao ai he pono ia nona, me ke kau oie o kona hope Moi a me na'lii a me na Kuhina i ko lakou mau inoa malalo iho ooa paiapala la, alailn, e lilo no ia i mea ole; aole no oia e hoopaiia ma ke dala maoli, a me na hana kakauha o ke Aupuni maluna ona, a ina paha ua hana oia i kekahi mau palapala a palapala paha mamua aku o ka hoolaha ana o keia Kenawai hr>u he mahahiki hookahi paha, a mau makahiki paha he umi, a mau malama paha, alaila, he mana ko ke aupuni e kue aku ia ia ma ka hoahewa ana e lawe ia oia ma ka aioa kanaka ole, malaila oia e noho ai a hiki i ka pau ana o kona ola. Paūku 2. Aole 110 e hiki i kekahi alii a ohana alii a me na Kuhina a me na Kiaaina ke haoa i kekahi palapala honlaha ke ole e kau ia ka inoa o ka Moi a me kona hope Mo:, me ke kuni ia hoi o kooa Sila ponoi, a me na'lii a me na Kuhina ma ua palapala ]a, aia no a. kau '« ka inoa o ka Moi a me kona hope Moi a me kekahi o kona ohana alii, a me na Kuhina, alaila, e manao ia ua pono ua palapala Ia me ke kue i keia Kanawai, a i na 0 ka niea kue, alaila, e hoolei ia oia ma ka aina e a pau ke ola. Paūku 3. Aole no e hiki i kekahi kanaka a wahine a keiki paha ke hana i kekahi palapala hoolaha e pili ana ia ia a me kekahi mea e ae paha, ke ole e kau ia ka inoa o ka Moi a me kona iiope Moi, a me na'lii a me na Kuhina ma ua paīapala la, a i na o ka mea e hana a kue i na olelo o keiaKanawai, alaiia, e hoolei ia oia i ka aina kanaka ole, malaila oia e noho ai a pau kona ola, aole' no hoi oia e komo boa mai ma Mesiko nei. E lilo keia i Kanawai paa loa mai kona la 1 laha akn ai; i apono ia i ka Ia 31 o Aperila, o ka M. H. 12. Aiupuniia. Keonifa.ro Kxthina Nūi. Nolaila, ma ko kakou ike ana e na hoa heiuhelu i na olelo o keia Kaoawai imi hala pono ole i hana ia e ka Moi a nie kana keikiA holo ia laua a me ka ohana alii hoopili me ai wale aku uo mahope o keia Kanawai imi hala a Arapinita, aka, ma ko kakou noonoo ana i ke ano nui o nei Kanawai, ua puka ae

ia mea mai loko mai o Arapnoita ka mea pakaha wale, a na Toneiaaineti i kuhikuhi pololei mai ia Arapuūita i kahi e ko ai o kona. makemakea me kona manao paa, nolaila, e na hoa heluhelu, maanei e maopopo ai ia kakou, aole no hai keia Kanawai i hana ia ai, ua pili no ia ia Toneiahuanu a me Toneiahulia, oiai, aole paha i ikeia ka hewa o na olelo hoolaha mamua aku, e pili ana i ka Moi a me kona ohanaa me na Kuhina, a me na makaaioana iloko o na makahiki he nui i hala aku, a hiki mai hoi i ka wa o Arapunita, akahi no a ikeia he hewa ka na palapala hoolaha, nolaila, e ka mea heluhelu, maanei oe e ike ai i ka hana a ua Kanawai la, e pili ana i ke Kilohana Pookela o Mesiko, a me na hana inea a me ka pilikia e ili mai ana malunaona, aole hoi oe e hoopoina ia Tonalafaie, no kona komo pu ana no iloko o ka pilikia hookahi me kana aikane aloha,.aka, he oiaio, he mea moe-puu nei mea he aikane iloko o ka wa pīlikia, e like me ko Hawaii nei ikawa i hala aku, a ina oe e kanalua e ka mea heluhelu, alia, e kuhikuhi no ka mea kakau Kaao ia oe. Ma ka moolelo o kekahi alii o Oahu nei i ka wa ia ia, oia o KaAahana i kapa ia o Walia, i pepehi ia ai ma Hoaeae ma Waihi, no Kahahana ka make, ua make pu mai hoi kana aikane o Alapai; pela no o Tonalafaie, ka hookala kupua o Mesiko, nolaila, ma keia wahi oko kakou Kaao e ike ai kakou i ka hana a Arapuaita no l'oneiahuanu. Ka hoolaha ia anto na Kanaieai ma ke Kulanakauliule A}& ō Mesiko, a me ka hoopaa ia ana.a Tondahuanu iloko o ka Hele Paahao, e like me ka viakemake o Arapunila. I ka wa i ike ia ai na'olelo hoolaha ma ke kulanakauhale alii oJVlesiko, mai kela kihi a keia kihi o ua aina la, n:>laila, aole paha kakou e hoopoina ana i ka ike ole o Toneiahulia ma keia Kanawai hou i hoolaha ia. He c>au la elua mahope iho o ka hoolaha ia ana, ia wa no i ike ai o Toneiahuanu me Tonalafuie i ua Kanawai hou nei o Mesiko, nolaila, ua ninau knke aku o Toneiahuanu i kana aikane ia Ton.ilafaie, oia no ka manawa a T»nalafaie i liai mai ai i ka huaolelo ma kona waha ia Toneiahuanu. " Oia no hoi kun mea a'u i olelo aku ai ia oe, aole no kaua e wahine ana i keia wo,. ua hai mua aku au ia oe no keia wahine." Pela ka mea i hoikeia mamua ae nei no ia olelo & Tonnlufaie. Ia laua no e kamailio ana, i ka wa a ka mahina i hoolei ae ai i kona mo-akaka aliali maikai ana maluna o Mesiko, aia hoi, ua hoouna aku ka Moi a me Arapunita i kona Ilamuku Nui me na koa, me na lako kaua a pau loa, me ko lakou mnu kahiko i kinohinohi ia i na me.i onionio, a me na huihui kulae lewa ana ma ko lukou mau poohiwi, e hele ma kahi o ke Kiaaina e hopu i ke kino o Toneiahuanu, a ma ka Papu, maloko o ka Halepaahao o Mesiko, nolaila, ua hooko koke no ka Ilamuku a me na koa, e like me ka olelo kauoha a ka Moi, nolaila, ua hele aku lakou i ka po, i ka wa o ka muhina e kuupau ana i kona malalama maluna o ka honua a pau mnio a-o; o ka hora 9 paha in o ka po, oia no ka wa a Toneiahuanu ma o hoomakaukan ana e hiamoe me kana aikane ma ko laua wnhi moo, me ka manao ole—e o ko laua mnnnwa ka keia o lalau ia niai ai e na lima ona onemi, oiai, aolo i lohe mua ia ka pilikin hoohihia wnle e hiki mai ann mnluna o Toneinhuanri, ke keiki hoi nona ko kulana like 010 me na knnnka a pnu o Mesiko. I ka Ilamuku a me na koa i hiki aku ai mawaho o kn pn o ka hale o ka makunknne o Tonoinhuonu, oi» hoi ke Kiaaina, aia hoi, ua lioopuni in ae la o na koa a puni ma ka luina ana i nn pnpa koa elun ma ke kauoha a ka llamuku ia lakoa me ka maknala loa, a me ka makiiukau. i pau.)