Ke Au Okoa, Volume II, Number 46, 4 March 1867 — No Honolulu a me kona hiohiona. [ARTICLE]

No Honolulu a me kona hiohiona.

HELU 5. Me ia mau pelo no a na Jure kepa kanaka, haalele aku ia maua i ua mau aua nei ona JY7uA£o ka aina, a naue mai la maua a hiki ma ke kihi o ke Alanui Kalepa a me ke Alanui nui a maua e ku'oiii hele nei. Ku iho la maua me Ukali, e nana ana mao a maanei, a me he mea la e iniki ia ae ana na kapuai o ua wahi Ukali nei, kona holo aku la no ia, a hopu i kekahi laau hoailpna a ka haole kahi umiumi, mao iho oka Raila. Ninau aku la wau ia Ukali, i kona kumu oka hana ana pela. I mai la ua wahi Ukali nei, me ka hooma u ana no i ka paa i ua laau kahi umiumi nei, " A make ka'u ko omoomo (candy) nui e I Ua lohe wale no au o Home ka haole hana ko omoomo, aka, aole paha he nunui o kana e like me nei. I hana ia no paha keia no na kanaka a pau; e lawe ka wau na'u keia," a hoonenene iho la ua Ukali nei e uhuki ae, ka pukamai la no ia o ka haole kahi umiumi a huhu; a o ko ua o Ukali holo mai la no hoi ia, a ku ma kuu aoao; i aku no hoi au, "Kupannha no hoi oe, i bolo aku nei ka hoi oe e uhaki i ka laau kahi umiumi a ka haole J3aba." " No ko'u manao no hoi," wahi a Ukali, " he ko oinoomo la, no ka like loa hoi me ia ke onionio, eia nae hoi ka hewa o kela o ke oolea launa ole, he laau no paha la.*' Olelo aku lā au ia ia. mai noho a hana hou oia 'pelā/ me ia mau ano hupo ona, no ka mea, "ua pau paha kauna o kana maa hanaana pela, mamua aku, a ua ano hilahila au ia maa mea. Ka. Raiala. .Ma leahi a maua e ku nei, he halu' hamuhumu lole, a naa kola aoao mai mauka, he hale hoainu rama malalo, a he hale biliada oluna, a ua kapa ia kona inoa ka Royal Hotel, (Hotele Alii.) He pana inoa alii wale ana no paha ka inoa alii no ia hale, no ka mea. o na hana a pau ,loa e hana ia ana maloko oia hale, aohe he mau hana alii, a keonimaoa ika nana aku. Ina e makemake ka mea oiakaikai e kiei aku iloko olaila, a malia mai laila mai paha e loaa mai ai kekahi mau hauwioa eao mai ai ia ia. Oka wa ulumoku nae, ka manawa e ike nui ia ai na iuo o kela ame keia ano. Ke kanaka i hele ike okohnla—a ke hoi mai oia, o kahi muano keia a kona poo e komo ai, a mahope e hoi aku ai e hookomo i kona poo ma ka hale o na ho- I alauna. Ke kanaka hana lima, e noho ana no «ia, a ke ohi mai kona uku pule, o ka hoi mai la no ia, a kipa iloko o ua ana nei e ume hikiwawe ia aku ai o kona luhi ana, me he la, he haie auau ia e holoi aku ai la i kona kpo; a mahope ka hoohiki loa ana aku i ka hale e wehe ae ai i kona wahi palaka hana o kela la keia la. oka poe kau i-a, ke nai la no ka ieo i ke kahea, a ke nalo iho ka, aia i ua hale inu nei, kahi i pa kiaha efa ai, a ma kekahi ulelo ana a ia poe, " I mea e hooikaika ai i ka lakou mau hana."

Aole o na kaae wale no ka poe ekomo ana iloko o keia ana hoowalewale a diabolo, aka, o na wahine unu pehi pohaku, a me kekwhi mau kaikamahine maka-palupalu kahi e boomahoi ana i ka hoomama aoa i ko lukou mau wahi waha—elua, ekulu, a eha pnba mau kiaha o ke komo ana, alaila, o ka pouiu mai la no ia o ka noonoo kanaka, a lilo ke kni kapu a kooa makua i hoomoamoa maikai ai, i kai hehi wale iho no, na kela a me keia kue*a e hehi iho, a u-a wale iho no. Uu ike au i kekahi mnu kaikamahine e alako ia ana ilaila e kopalu ia ai i mohai no ke kunhu a ke diubolo. Ma keia mau la ua iho nei, a ma ua la lealea nui oo hoi, e ike ia aku no na wahine a me na kaikamahine e 01010 ana iloko o keia mau wahi maeu, me na keiki o ka aoao oolna; a aole paha e hala ka hora maloko olaila, a puka mai la lakou mai loko mai olaila, e hio ana i-o a ia nei me na hiohiona hehera, me he la, ua noho ia iho lunu o lakou e oa dmbolo hoonohonoho a na kahuna wahahee, ka noonoo ole i ka lakou mau mea e hana ana. O ! he hilahila maoli keknhi inau ano haoa ana a lakou, ke noho ia iho luna o lakou e ka ona. la'u e hiola ia ann no keia mau mea, kapu iho hoi kane, no ka wahine aku no ka noa;

aia hoi, ua komo aku la o Ukali iloko o ua hale Dfi, a puka mai la oia, a olplo mai la, " E Holoholopinaau—e ! Me he anoUiakona ia hoi, ka hoomahie lua luna ou. Jna.oe i komo pu aku nei me a'u iloko o ka Elaialn, ina ua ike oe i kekahi kanaka puipni i kana inu ana i ka ela." Ninau aku ia au, " Pehea la kana inu ana ? " I mai la kela, "Pehea mai ka hoi kau. Ua ike no hoi paha w»u i na inu ani» mamua, he ninini iho a loko o ke kiah.i, alaila, inu ae. Ka kela kanaka ea; he ninini mua a loko o ke kiaha, alaila, hoomaka ae ka inu, a ninini no kekahi lima i ka omole iloko o ke kiaha; a e like me ka nui e kuhe iho ana iloko o ke kiaha, pela ka nui ana e ale ai. Pela kana hana una, a pau elua, a ekolu omole, a mahope e inu ai i ka mea oloko oke kiaha." " Kupanaha io no, oia paha ka mea e olelo ia nei e kau haole la, ' Inu e like me ka lio."

Haalele aku la inaua ia kihi alanui, a naue mai la maua, a hiki i ke kihi o ke alanui Moi ame ke alanni Nuuanu. Mai kahi a maua i haalele aku la a hiki i keia kihi, ma ka aoao akau o ke alanui, 4 halekuai no na P«ke, 1 halekuai no na wahi Farani, 1 hale tela lole. Oaa Pake, na mea halekuai nui ma ia kuea, ahe kakaikahi na halekuai ona lahui e ae, aheO no hoi ko kakou nei; a mea la hoi oe la hapahapa walu O, heO loa no.

Rla kela aoao mai o ke alanui, kahi i ku ai o kekahi mau hale nui o ke kaona nei, makai iho no o Ahuaako ma; a mauka iho hoi, kekahi hale pohaku nui, no Ivimo ua hale la. O iuna he keena rumi ahaaina hula; a o lalo, he halekuai lole no Afona ma, a he halekuai

ipukukui, mea puna, a me' na mea aniani a pau. Ua laki no keia mau halekuai, e kuai pinepine ia nei. la maua nae i kiola iho ai ia uiaua e ku malalo o ua hale nei, aia hoi, hoomanao ae la au, i na Ia mamua aku o ke kukulu ia ana o keia mnu hale. Ia manawa, he mau hale laau wale iho no, hehi.le hoainu rama kahi, a ma ia mau pa, he mau wahi e paila ia ai na o>da wahie; aka, i keia manawa, kc hoohalike ae oe e ka mea heluhela o keia wa, me ko ka wa i hala, ua ano okoa loa, oiai, ke kokoia mau ia nei kakuu e na ale o ka hoio ana imua. "7 No Polelewa.

O keia wahi, he wahi kaulana no keia i ka i»a kahiko; mamua, ma keia wahi no, na haIe ai o na kanaka, a me na hale inu ki, me na hale hana inea ono a kanaka; aka, i keia manawa, he mau halekuai laau maikai wale no—a ona wahi e piele ia ai na ai a kakou, aia malalo ona laau o keia wahi, e noa»bo ai na kanaka maauauwa, me ka lakou mnu umeke poi—e hoohamama wale ia ana no, me ka hookuu ia aku na kauna lepo e komo mai, i mea paha e awili pu ia ai, a mahaahua ae. Pela io paha !

Ia maua e ku ana ma ua kihi nei, hoomanao ae la maua i ka miko o na waha o ka poe kau i-a makai o Ulakoheo; a me ka uaniio □a waha o ka p"e kau paka ma kealunui Marine ;aoko keia poe piele poi mau ivaha, e pono paha e k»pa ia ko lakoa tnaa waha, he kou-u. No keia mea, me keia, ke boi mai ka poe kuai i-a o kai o Ulak«heo—a pnu mai la paha ka-ohi ana aku a kau wahine kau paka i kau wahi hnpawal", hiki loa mai la hoi ia nei, a kiei iho na wahine a me ne kane, pa ka leo o kahi kanaka i lawe ia ai e na koa, no ka hoomaewa ana ika oihana koa, "E ! kuu kaikuahme maka palupulu e ! Eia ka poi uouo a ke knikunane haku onele, a kanikau oka olu kohai o Haliīmaile a ! Ua kalana ia, a aohe wahi kau puupuu. E kipa, e kuai b, he ole wale hoi ke aloha kipa i ka ilio, eia hoi ka pono la, o ka lilo aku ia oe, aohe iioi e leh» hou ka a-i i ka hoihoi bou i ka hale, no ka mea, ua pau aku Ia hoi ia oe." E kukala ana no hoi ka leo o keia wahi kanaka me ia, pa ana nohoi ka leoo kau wahi kanaka, ma kela kihi aku, " Eia ka ai ouo a, ka poi ono o Waiolimu, aohe e kuia ou mau manamanalima i na puupuu auwana wale oloko oka umeke. Ua hana wale in a mikioi i ke kai o Lehua." Pane mai la hoi kau wahi knnaka mauka o ke alanui, " Mai puni aku oe ia, o ka'u ka poi ono. Aohe wale paha oukou la i ike la, aka, ua lohe wale no pnha oukou i kalo paa o Waiahole; a oia keia, e miki oe, e palu oia Ia la." Pe keia mau e noke ai keia niau kanaka maunuwa, a hiki wale ika napoo ana oka la. 0 keia wahi o Polelewa, oia ka makeke nui e kuai ia ai na poi, na niahu hoi o k<> kakou uei mau kino. I kfia mau la a kakou e noho nei, oia, he mau halekuai, ae hoaimu ia ai hoi, na pnlaon a kela ame keia haole. He mau wahi e loaa maemae mai ai ka lakou mau mea e hoopuipui mai ai i ko lakou mau kino. A pehea hoi ka kakou ai, ka na komaaina o ka hale; o ka na molihioi anei ai ke piele ia niai me ka maikai; a o ka kakou hoi, ewaiho iaiwaho o kahua hale, i na wahi a pau loa e htki ai i kela a me keia mea ke kuha, a ke hanuino iho. He mea nui no keia e noonoo pono ia ai e kela a me keia poe mauauwa poi, oiai, oka poi, oia no ke kokua o keia ola ana, ma ko kakou neiano. la mauanae e ku ana malaila, aia hoi, iho iho la ke kunua nui e pulupo ai mai loko mai, a hiki ika pale mehana owaho. Ho kuaua e holo ai ma oa mele, a ka poe knhiko, e i ana penei: " Hana e ko lani e ua auanei, Ke hnokokohi nei ka makani o ke ao, Ka iloli ino a ka ua i ka lani, E huniniauanei kawu ka honua." Me ia pulu kawakawa a ka ua la, pulupo iho la muua, a hoi aku la maua i ka hale. HoLoiioLori.VAAC. (Aole i pau.) '