Ke Au Okoa, Volume II, Number 48, 18 March 1867 — Untitled [ARTICLE]

mmm^mmmmmmmmmĒmmmmtmt J " lfA kckahi o na manao pepa o kekahi o nu pēpa i kaahope ae nei, us hoopuka aku makou i kekahi mau olelo e pili ana i ka mala-

raa ana o na makua i k:i lakou mau keiki, a ua huli hoi, B£i lukou c hoopilia iho i ua nanae i ka-i ia a waiho oneanea iho e ke ku malie ana a ke aa o ka manawa; oiai ua ane like no paha ma ka hoohalike ana, na keiki opiopio me ka poipoi ana mai, a ine ka hokaln ana ae i na lau nahelehele e makili ae ana ina ka aoao « na huli hou i onou ia aku ai iluua oka puepue loi. He mea mau ike kanaka i kuluinaa i maa i ka mahiai, ke kiai a me ka makaala niau i ka oilo ae o na lau nahelehele okoa e ae ana i makemake ole ai e hihipea ae, i tnea e huomiinino ai i ka ulu mohaha ana ae o kana mau mea kanu i hiipoi ai. nie ka paki haalele ana i kona mau hooikaika ana maluna oia mau mea; no koua manaolo.ua be poinaikai ke loaa mai ana, mai ko lakou mau hua mai. Pela no hoi ke kanaka e kanu ana i na laau, aole oia e hoopalaleha ana i ke kipulu a ine ka niniui atia i ka wai i na laau, no ka mea, ina aole oia e hana pela, alaila, o kona mau manaolana noi ana i kukulu ai īloko o ka pakaua oka iiui o kona naau, e hiolo anei lakou. a palaho wale i ka honua. Ua kiai aku anei oukou i ke kanaka kanu laau, i ka wa e pa mai ai na makani, ua kii aku oia a kekahi laau okoa, a kakoo mai i kona hiua ana aku i ka wa opiopio, ma ke alo o ka makani ? A heaha kona knnm nni o ke kakoo ana mai i luma laau kanu, me ka hoopololei kupouo ana ae ? No kona lealea wale iho no anei—a i hoomaunanna wale no anei oia ia manawa i mea e hoopau wale ai i ke poluluhi o ka manawa? Aole ! Aole lou ! Ke kumu nui o kona kakoo ana inai e hoopololei ai i na laau la, no ka mea, ina e waiho aku i kona kiwi ana me ia ano i ka pa aua mai a ka uiakani i ka wa opinpio, alaila, in;i e uln ae ua laan la, e mau ana no kona pakauakee a me kona hilala ana ma kahi a ka makani o kona mau la opiopio i kono ai <t kuoe a e lapuu hoi a malia paha i ka pa. ana mai a ke kikiao makani mua, ua ane hio iki aku no, a i ka pa ana mai a ke kikiito alua, na haki pu ae la na laau nei, a liloiho la ka luhi o ka hoomoamoa ana i ua laau nei i mea poho wale. Ke ulu pono ua mau laau nei, a hoohua mai, a nunni maikai mnoli, alaila, aole wale o ka pomaikai e loaa mai ana ma ko laua mau loaa, aka, o ka inoa kahi e hoomaoe ia ae, " Ka mala ai leela a mea i mahi ai la; a aia no hoi ba ululaau ana i kanu ai la e punonohn mai la !" 0 ua olelo ao e loaa mai anaia kakou mai keia mau hoohalike ana, he mau haawina kupono no ia ana makua e uhai aku ai—e like me ke kakoo iia mai a ke kanaka kanu f laau i kana mau laaa opiopio, pela no oukou ena makna e pono ai i ke kakoo ana mai i ka hilala ana aku oka oukou mau keiki. E ( like no hoi me ke kanaka e hokala ana i na hioi oukou e waele ae ai i na manao hoohuki- ; huki iloko o ka oukon mau keiki.

Aka, i keia pule ilio nei, na knia mai la makon e kekuhī m;m lono, 110 ka hooikaika ole o kekahi o na makua raa kekahi man apana i ka hoonna ana i ka lakon mau keiki ika hale ao oka ike ame ka naauao. A i ko maknn lohe ana ī keia man lono, aia hoi, na ano kuia ko makon uiau manao iue ke kahalia nni, no ka mea, ina aole na makna e hooikaika i ka hele ana o ka lakou man opiopio i ke kula, alaila, e hookun anei oukou i ko oukoa mau keiki e hoopapa mau ia e na welelau o na kikiao makani o ka hnpo ame ka uoho'ua poali. Ua kaulana ko kakou nei aina i ka pae mokn le kakaikahi loa ka poe i hiki ole ke heluheln a me ke kakanlima. 0 ka hoouna ana i ua keiki i ke kala, oia ka hana mua a na makua i ka lakou mau pnlapnla, ke kiola iao n% aahn o na la pokeo wale; a ke hoopoina na makua ia mea, a hiki wale i ka manawa e oo ai, alaila, e paakiki loa anei ka Inokomo ana aku ia mau mea iloko o lakon, a me ka hiki ole no pahn; no ka mea, o ka iva opiopio ka wa hiki ke hoolu a ke kapio-la mai na manao o ke kanaka, a wahine palia. Ke hoopalaleha onkon e na makna i ke kono ana i ka onkon mau keiki i ka hele itua i ke kula, kahi e ao ia mai ai ika ike kupono maoii, alaila, maluna no o kou mau poohiwi ka hoiuo ia no ka hoopalaleha e kaa ai. Ahe makehewa ko oukon olelo ana aka i ka onkou mau ke:ki ina olelo hookaau o keia wa, " Lnlii u-a i ka ai a ka lio ia oe e ke keiki," oiai, non no ke kumu " o ka luhi u-a ana," e ka makua. Ua kuknlu ke Anpnni i hale kula, a ua hoonoho i kuuiu kupono a akamai, a nou ke alina no ka hoouua ole ilaila. Aka, ua hana ia no nae he kanawai no kn hoopai ana i na makua hoikaika ole i ka hele aua o ka lakon mau keiki i ke kuln, » penei no ia : " Paukl* 21. Ina e paakiki kekahi keiki i lea haalele i ke kula, na kekuhi Lunakanawai Hoomaln a Apitna paha, ke hoopiiia imua ona e ke kumuknla, lunakula, oke Kahnknla Nui paha, e kena aku e hopnia ka makuakane % makuahūie paha, a kahu lianai a inakua lioohiki paha o ua keiki nei, a ine ke keiki pu kekalii, a ina e maopopo «a hooikaika ole ka mea naiia ka malama ana o ke keiki e hele mau oia i 3?c kula, alaila, e hoopaiia oia aole e oi aku i ua dala elima, a i ole ke dula, e hoopanhaoia ma ka hanaoolea, aole e oi akn i na la he umikumamaha; a ina no ke keiki ka hewa,.ua ka Lnnakanawoi « hoonna aku ia ia ma keknlii kula hoopololei ma ka liana lima, muhiila e noho ai rio ka mnnawa aole e emi inalalo o na makmia eono, aole hoi e oi aleo I na makuhiki elna, a i ole, e hoopai ia ia mn ke Ualu, aole nue e ni mamua o na dalu ehm, a i ule in, e hoopa* ah:io ia ia me ka haua oolea no nn lu i oi ole mamua o ka umi."

Ua hoomaiia —1 keia Poakahi iho nei. ka hoomaha aua o ke Kula o ka Punahou, no na pule elua; a i keia Poakahi ae e h»omaka hou ai. JVla ko kakou pepa o keia kakahiaka; no ka piha loa o ka kakou pepa, ua kapae ae maknu. a keia pule ae, i na palapala a Holoholopinaau. He lun-a haole kepa hou.—Ua lawe iho nei o A.D. Caitoright i ka laikini kepa haolo laina ona moku; a ua kuai aku oia i kona hale kuai mea ai ma ke alanui Papu ia I. Barttett o ka Hui o Burua ma. Ka Ahakukamalū. —I ke awakea oka Poaha iho nei, on halawai ae ka Ahnkoknmalu o ka Moi; a e like no hoi me na rula mau oia Aha, aohe lauhaha o na hana i hana ia malaila. No Ka Moi.—Ua oluolu maikai no ke ola OKaMm i keia mau pule c naue nei, I keia pule holookoa iho nei, ua waiho aku oia i kona home owehe launiu; a ua hoi mai i ke kupilikii o ke kaona nei. Ka Aha Kaapuni.—l ka Poalua o keia pule iho nei, ua holo aku ka Lunakanawai Kaapuni, Hon. W. P. Kamakau e malama i kana oihana ma Ewa a me W»i»lua; a i ka aiiina la o ka Poalima iho nei kona hoi aoa mai. Ka Auhau oxa Pake.—Ua hooholoia iho nei e ka Aha Kiekie e uku no na Pake kinikiu paahana i ka auhau, aole na na Pake liana e nkn. A keia pnle ae pai ako makou 1 ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie nO' ia mea. Ma kela pule nku nei i hala, ua waiho ia mai ma ko makou nei Keena kekahi 4 ieta e pili am i ka moolelo o Mary K. liepohnni, aka, no ka lnihi Ina o ka haku ia ana, nolai--1«, ua lawa ole ia i ka maoao o ka mea liana e lei. Papale haule. —Ua poloai ia mai makou e kekahi o ko makou mau hoaloha, e hai aku ua nalowale kekahi papale pua nona ms} ke alanui P-ipu, raa ka po o ka Poakolu, la 6 o keia mahina. oka poe e loaa ai, a hoiho mai i ko makou nei Keena, e loaa no ia iā ka uku meikai. Ua make iho nei. Ua make iho kahi wahine a makoa i hai aku ai i ka pau ana i ke ahi makai iho o ka Halemahoe, ma ka po mai o ka Ia pule, mahope o k4n>> 1& i pīiu nL i ahi. Uā inānoo inui no ( |ii3* knu, he akelekele wale no kona ola, ka men, ua kukonukonu loana alinaakeahi ialuna ona. * Ike katta huliamahi. —Ua kau mai Jnaluna o Hoku Ao i ku mai nei ma ke ano sela, kekahi walii kanaka Hawaii o Aarona ni kona inoa. Ike kaua huliamahi mainei oia o Amerika. Ka nui ona kanaka Hal'aii i komo pu i ka Puali Helu 29 <> Nu he 41. Ua pau aku ika make na m<f ■ ku," he o(ie nahau d'oa wftfir Ka'naK'a :— : % Ua ane mokuahi.—l ka Poaono o kē|. fe aku nei, ua ku mai la o Neki Mela "mai Kauai mai. Ika Poakahi, holo aku Ia oia i ku i Kauai ika Poalua. Hooili no ika ukana a me ka bipi, a holo mai no, a ku ianei i ka auina la oka Poaha iho m;i,a ika Poaliina n<> hol» hou. Uii ane rno.kuabi maoli keia mau holo ana i kela kailoa, no ka mea, no ia kai ka olelo ana, '• He inau anahulu ike i ka aina.

Xa laau. —Mamua aku nei o ka ua nui ana, hai ia mai makou i ke kanu ana o Kapena Luika, ka Luna Alanui o Oahu nei, i na laau kiawe ma kela a me keia aoao o ke alanui e hele la i Kapalama, a hiki wale i Kahauiki, aka. ua pau loa i ka makei ka wai nui iho nei. £ ho«mau hou ana no nae ia i ke kanu hou ana i ua mau lauu la; a ke ulu pono la mau laau, e lilo no ia i mea e hiehie ai ke alanui.

He RU>rt heluhelū bitke.—Ua wehe ia ae nei he rumi heluhelu buke ma ka Punahou, no na haumana olaila i keia pule iho nei. He mea kupono maoli keia i na e hana a hooala ia e kekahi Ahahui mawaena a na kanaka Hawaii, me ka hoolimalima ana i na iunii kupono. Ke manaolana nei makou, aia he wa e hiki irai ana, e hooala ia ai kekalii rumi heluhulu palapala no ka lehulehu inawaena o na kanaka Hawuii.

Make hikiwawe.—l k«: Poalua iho nei ka make ana o Paul Emrnert, me keano hikiwawe no. Ua ike ia kona mai ina mahina i kanhope ae nei, a ua holoholo mau no oia ma na pipa alanui nei, aka, aole i emo. a o kona make iho la no ia. He haole oia i noho loihi me kak»ti nei; he kaulana oia ma ke pena kiiana; a i kekahi muu la mamua aku nei, ua nolio mahiai oin ma Kona i Hawoii.

Make i ka pauku wahie.—Ma Lihue no i Kauai, ma ka Poukolu, la 6 iho nei o Maraki, i kekahi kanaka <> Huluili e lawe ana i ka wnhie maluna o ka hipi, a e n»ho nna oin maluna o ke kolo o ke kaa; olelo niai kekahi kanaka ia ia, aole inake noho malailn, ua kaumnhn loa ke kaa i kn wnhie; a aohe i puka lea loa aku kana huanlelo, haule mai la ka pauku wnhie mni luna mai, a pa iho In mn ka hono; a aohe i liuliu loa mahope iho oia manawa, kona inake ilu> la no ia.

Nani a kolike maoli. —I kekahi la o kein pule iho Di*i mnkou i kiei aku ai ilnko o kn rumi pai kii o Poikeke (6urgess,) a ike iho la ike kino oka Mekia Moepali. Ua nani a ua maikni maoli no ke penu ia ana me nn wni hooluu o kela ano keia nnn. Ua kahiko in oia i kona lole koa mai lunu a lalo; ua lim>hou no ke kukilakiln o kona kino n-ka. I kn makou hooinnopopo len loa nnn aku, oia no n eo; ka mino an« iho no a nn papnlina;- ka mohola muikni mni no n na innkn, a hookuhi no niea i koe, okn pane leo inni, " o*hii okoa no nei, mai lun» n lulo!" Ke kumukuai o ua kii nei, he $100.

No Km.auea.—Ua ku mai 110 o Kilauea i ke Uakahiaka nui o ka Poaono ilio nei; i na awa wale no o M«ui kona holo anti aku nei, 11 hoi mai; a he kakaikahi wale ro na ohua i kau mai. Ua ike iho makou mawaena o na ohua o hope o Rev. S. E. Bihopa, o Peter Treadwwy, Adamu a me Hale Turton o Lahaina. i keia auina la oia e holo hoij ai ma na awa ku mau; a maluna aku no hoi ona e hoi ai oS. Kipi o Hil» ame J. H. Kamaloo Kona. Alohu ino ka ike ana'ku o k» mua i ka ua kanilehua, a me ka hope hoi " i ka pohu malino a Ehu."

Ke Kanawai kūai kama. —I ku Poakahi o keia pule iho nei, ua lawe ia ae elua mau hihia" imua o ka Lunakanawai o ka Aha Iloninalu, no ke kuai ana i ka rama i na kan.ika Hawaii. onn hale ī hopu ia, o Halehai a me kau wahi keena kuai rama i ka hale aina oka Nekina. Uaae aku laua, ua kuai ia e ka laua mau mea lawelawe, me ko laua ike ole, a e ole hoi ia kuai ana; a e malama pono ana ua mau hale la i ka manawa e hiki mai ana. Ua h.'ōopni in ua mnu hale nei, $50. pakahi, ame nu koina. E 10-io ana paha, aole paha !

Ahu kapeke a Kaliula i Mana.—Ma ke kakahiaka Poalima iho nei, Maraki 3, hele mai ana o Kuiaia, ma ka rumi hana o ka Lunaauhau o Ewa a ineWaianae, ninau ia'ku, pane mai ana, "I hele mai nei hoi paha au ia oe, tta hoopii ia au imua o ka Lonakanawai Apana o Ewa, no ka hookaa ole ia o kuu inoa i hai ai i ka Lunahelu, o Pikapao, a o Kuiaia h"i kuu inoa i hai ai ia oe, a ma ia inoa ka hookan ia ana," pane mai ka Lunaauhau, " Pono oe ke hoi e huli i koialu auhau a hookaa aka, no ka mea, ua kaa mua no ko Kuiaia, a koe ko Pikapao," ia manawa, ike aku la makou ia ia, e kiwī ana, me he mea la, ua lou i ka makau a "Maakuakeke ka boa lawaia o Kawelo." Pii ke kai, pakeu Pali. Mai pono loa no hoi, ina elua hou aku inoa i koe, i na ua loaa na i-a manuahi o ka lai. Ena kini o makou, e hookanaka, mai hoolalau e like ine ia la maluna, o kamau bou iho auanei na o-ha.

Ka pepehi kanaka ma Lanai.—Aole i ane pololei loa na mea e pili ana no ka wahine i pepehi ia ai ma Lanai, nona ka inoa o Mahaoi. Ike kakahiaka okala 27 o Feberuari ua loaa aku oia ua make. Ua olelo muao Papalua a me kona mau pilikana, he m-ike maoli oo kona, aka, mahope iho, ua konio kekahi mau manao pono <>le iloko o kahi poe, a ua ahaī ia ka lono i ka Makai Nui ma Lahai na, a ua holo kōke mai la oia i Lanai e nana pono ai. Uahue hou ia ae ke kino o Mahaoi iluna, a ua ino nae; a ua noho iho ke Jure Conoreno e noonoo. Ua manao ke Jure i make ma ka hou ia ana i kekahi pahi. Ua manao na kanaka o Lanai, na Papalua no i wahine; no ka inea, he wahine Hlalluaili uu naua, a' uu uaaana ua iuanat/i nei me ua wahine manuahi la, a ma kekahi o na olelo hoikea kekahi poe, ua lohe ia ka olelo ana a Papaloa e laweaoa'oia i ke ola o kana wahime o Mahnoi. I ka wa e ola ana o Mahaoi, ua oleloaku oia in Gibesona, he makau «ia, mamuii anei pepehi ia oia e Papalua kana kane.

Ka " Hoku Ao " hou. —I ke kakahiaka o ka Poakahi o keia pule iho nei, ua ike ia'ku la ka " Hoku Ao " hou, a ua kii aku la o Pele e kolo mai ia ia iloko nei. Iko makou makaikai ana ia ia, me be mea la, he kakaikahi loa na kii ano inoku e like me ia, ka nani o kona kukulu ia ana. Ua kukulu ia oia ma Bi>setona, a ua hoolana ia aku oia i ke kai i ka la 22 o Sepatemuba o ka M. H. 1366, uhe 172 Ua nui <> kona mau tona. Ua haalele oia ia Bosetona i ka Ia 15 o No-vemaba o keia inakahiki i hala iho nei, a he 117 la, kaUwa oia mawaho ae o Hilo; a i ka 120 o kona mau la o ka holo ana mai, ku oia ma Honolulu nei. He ano hou loa na mea a pau ioa e pili ana i ua wahi moku nei; a o kona mau keena o hope he oluolu maikai maoli i ka nana aku. He naau kii hoonani keknhi e knka» ana; ke kii o kau wahi keiki uuku e hooinakHiikau ann e hiamoe, me ke kukuli anae pule, a ua kaulia na huaolelo mal.-ilo iho, " Ano, ke hooknu nei au ia'u ibo e hiamoe; " he kii o lesu e hoomaikai ana i na k»malii; a mi ke kihi o ka aoao hema o ka moku, keleahi B»ibMh nui i makana ia mai e na keiki o ke kula Sab»ti. Ma ka aoao akau o ke ko'no ana mai mahope o ke keena, he wahi wniho buke, i piha ina palapala. Kahi mea hou nae oluna, oke panana, aole e like me na ano panana o n& nioku e ae, ke kokua ia e ka in;i»erieti.

Kaawe a make loa. —I ke ku ana mai nei 0 ka moku kuna Neki Mela mai Kauai mai i ka nuina la o ka Poaha ilio nei, ua hiki mai kekahi ]nno mHnaonao mai laila mai; aia ma ku po o ka Poaluo, Ih 5 o Maraki, ua kaawe kekahi kanaka ia i;v iho, o Kealakai kona ini>a ma Lihue i Kauai. Aole nae makou i hni ia mni i ke kumu nna i knawe ni oia ia ia iho; aka, ua hai ia mai makou i ua po Po alua nei, ua hoomakaukau ua knnaka nei i ka hoi aku e inne ma keknhi rumi okoa nku; a haohn" kana wahine i ke komu o kana hana ana pela. Ua pani iamni la ua rumi la, me ke ki ia mni a paa loa. Komo w«le mai la no ka manao iloko o ua wnhine nei, he ino ka ke kane pnha e hana ana; a kiai iho la ua wahine nei ina hnna ake knne. Ua aueane e Humoe 1"U, a lohe aku la ua wahine nei i ka nakuke ana » ka puka Kninni, a k«ehi inoaliu la ua wahine nei : ka rumi, a ike nku la oia 1 kn lekei ana <> ua knne nei ma ka pukaaniani, a nulownle aku la iloko o kn ulu kuikui. Kiui ih«> la ua wnhine nei a o ka hoi ole mai, hiiule iho la e moo; ai puoho ua wnhine nei i ke kaikunnne ona i kn puka ana mni, oiai, ua loiih mai 1« ke kaikoeko i ka wnnoao, ua li 0111 in in iiio, ine ko k»ula hulu, a manno uu kaikoeke noi, ua pepehi U i ku wahine, ke kumu la iu o kona li uoa ia ia iho. I