Ke Au Okoa, Volume II, Number 51, 8 April 1867 — Untitled [ARTICLE]

Ma kekahi o ko makou mau mauao pepa 0 na pepa i kaahope ae nei, ua hoopuka aku no makou i .kekalii mau mamala olelo e pili -ana i ka makaala ana o na makua i kalakou maa kamaiki o ka poai o ka noho'na ohana ana. Aia no ena maleua maloko o ko kakou maa uolio ohana ana, kahi e lioomakili mua ai na keiki i ka pono a me ka hewa—na kamu a oukou e alakai aku ai, i pono ai ka noho ana aku o ko lakou " hale makuahono■wai," no. ka mea, e like me kekahi olelo a ko kakou mau kupuna, "ka hale uiakuahonowai, he wahi e pa ai Ka pepeiao i na olelo _ka : kana," a he " hale poi nalo " hoi ma kekahi olelo ia ana mai. O .keia olelo o ka wa kahiko, he mea kaumaha no ia i ka manao o na makua o ke kane, no ka mea, ilaila e hu-la ia mai ai hoi ko lakou hune. Aka, ina he hune maoli io no ko ia ohana, ma ka loaa ole ia lakou o na kumu e pale ae ai i ka lmne, alaila, aohe no paha ia he kuinu e hilahila ai ka inanao o na makua. Aka, ina he mau liina nunui a kupono i ka hana ko ua mau keiki nei, a mau kane ! mare aku ai i ka hai kaikumahine—a aole olua e na makua i hoomaamaa, iaia i ka hana, aka, ua hoomoanioa vrale no, a ma ia .mea, na hemahema ua keiki la i ka hana, a l ia*la, maluna no o oukou ka hiliuai ana o ko lakou mau hemahema, a aohe maluna o na keiki, no ka mea, o ka onkoa hana, ke kapio mai a pololei i na laau o ko oukou mahinaai i ko lakou mau manawa opiopio. Ke ano o ka imi ana i na mea e ola ai i ka wa kahiko, a e paa ai hoi ka houpo naenae o me ko keia manawa, ua ano okoa loa, oiai he mau wahi hana kakaikahi wale no ia wa »» loaa ai ke ola o ka noho ana, aka, i keia manawa, he manunnuu wale na hana e ulakolako a e kaonoono ai ka noho'na, ke hoomakaulii hoi ka mea e hooikaika ana. Ke malama ka makua i kana mau keiki ma ka hahai ana aku ia lakou i na mea kupono a lakou e hana ai, a loaa mai ka pomaikai. He mea maumaua e lohe ia nei iloko mai nei o keiā mau makahiki, ke hele ka ke keiki 1 Lahainaluna, a puka mai la, alaila, ina aole e loaa kahi oihana kumnkula, o ka hopu akn la no ia i ka anmaka maun, a me ka auamo umeke poi maauauwa; a o ka lilo aku ?a no ia malaila, a haule poho ka ike o k& hale ao ",i ka nenelu o Kahuailana." He olelo keia a makoa i lohe pinepine ai, me ka olelo he inea poho wale no ka hele ana ilaila, e aho iio ka noho ana i ka hale e kahn imu olia ai. Ia makon, o ka poe e manao ana pela, he naanpo maoli, ka hoopoina i ka hoomalamalama ia mai i na mea ike. t Aka, he mea pono no ia kakoa ena makna mea feiki. ke hwl " e p!li ana Hea keiki. Aole anei he mea pono ia kakoū, mahope iho o ka loaa ana o kekahi ike knpono mai nei no—ke hoouna ia lakou iloko ona hale e aoia mai ai i kahanalima? Ua holopono ko makon manao, kekahi kumn kupono no ia e pili ana i na keiki e ike ia akn auaaohe puni palapala. He nni uo na ano o na keiki, a ka lakou mau oihana e makemake nui ai. Ina no i inanao, a i kupu mai paha ka manao iloko o ke keiki, he loio kana hana; oka moekahi akn la no ia oka manao malaila. Ina paha, he kui amara, he kamana, a me kekahi mau mea e ae,.o ka iho aku Ia no ia ma ia mea; koe nae paha kekahi poe keiki, no lakou na manap pakau-lei. Ma ko makou mau heluheln ana i na moolelo o na aina e, a au ana akn hoi ma na aoao o na buke, aohe mea e ae e pomaikai ai na noho ana aku o ke keiki i kona mau la e pii ae ai, e like me ka ike ana i keia mea he hana lima. E hele no ke kanaka ma ku papaliaa holookoa o ka honua, i o a ia nei, me ka makamaka a hoalauna ole, aka, aia ika peahi o kona lima ka hoalauna, kahi moe, a ka mea hoi e hanai mai ai i ka hakahaka o kona opu. E hele wale no ke keiki ma ka oihana lapaan, aei no ua kahuna lapaau i oi ae. paha kona akamai, a haule ino iho la kekahi, he pilikia no kekalii e loaa ana iaia. E hele no kekahi ma ka oihana hanohnno a laa loa o ke kahunapule, a ke haule mai oia mai ia wahi, e aho> iki ka pohaku kaa o Kahualoa iaia, aka, ke kanaka i ike i ka hana lima, ke mau la no kona ai ana i kalo mo-a. Ee kanaka kalepa, ina i hele oia ma ia oihana, a poho hoi kona mau waiwai ma kana mau hoopnkapuka ann, alaila, ina ia ua ike ole i ka hana lima, aole anei e pololi kona opu. Nolaila, e na makua mea keiki, e hoouna i ka oukou mau keiki i ka hana lima, e like me ke kamana, hana hao, kui amara, a me kekahi mau hana kupono e ae, i hoomaamaa ia ai lakou i ka hana lima, a ke loaa ia lakoa ka ike maoli, ko lakon pomaikai nui no ia me ko lakon makuahonowai, a o ka'inoa nae ka mea nui e loaa ia oeima kaa alakai kupono aua.. Aia o Ulakoheo, na hale olopapa, na hale hana noho lio, haoa moe a me kekahi man hale hana e ae. Aolo nae hoi e manao ana oukou e loaa mai ana he man uku kiekie loa ma ka hoomaka ana aha e hana. Aka, me ka uku no e ho< 'awanui ai. no ka mea, o ka ike ka mea i tuanao nui ia akū; ,' ' ..i' ko makoa nei mau manao, ina kakakon maa |kelki a pau e ike i na hana linoii o kela ano .k'eia ano, me ke ano mikioi a hoopono; a IU6 mai 'no hoi ia lakon ke ao ana mai i na VaQa-.li/naj.a'boohdahaa iho no hni ka «kn o ]fa ( lako'nman meaelianaai, alnila, he knmn' no. paha'ia e kipaku' akn ai i ka poe ha* ~ na lim'a o na aina o mai ka aina akn nei.

Alaluka akū nei o k*a moUu R. W. Wood, i hoi aku nei o Mi. V T «'ti Holt oka Elui o Von Holt &. Heuek, e makaikai hou i kona aina hanau ia Cfcremania. Oia wale no, roe kana kauwa, kai holo aku. No ka manawa.—J\la ke kolamu o na olelo uia ke kauoha o ko kak<m pepa o keia kakahiaka, e ike ia ai, ua lilo iho nei, no ka manawa a hoi mai ke Kuhina Waiwai, ia Stephen H. Phillips, Loio ka noho Luna ana ma ke Keena Waiwai. Ma ka Poakahi la 22 o Apf rila nei, elike me ke kauoha a Hon. R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie; e hoolohe hou ia ai kekahi mau mea kuleana, e kue ana i ka o Walker, Alena ma, i haule poho iho nei. No na iwi HOLOHOLONAa —Mawaena o na kolamu elelo hoolaha o ko kakou nei pepa, e ike ia ai ka olelo hoolaha a Kale Olelo e ma, e pili ana, no ka makemake ia o na iwi holoholona. E haawi no lakou ehiku dala no ke tona, ke lawe ia mai a hiki ma ka uwapo o Honolulu nei. E nana ika olelo hoolaha. E haawi ana ka papa Heimeni o Kaūkeano.—l kekahi hoikeike himeni ma Ua po oka la 16 paha e hiki mai ana ; a o na dak a pau loa e loaa mai ana ma ia mea, e hoolilo ia ana ma ke kuai ana i Ogana no īa Luakini, ke uhai mai nei ka lakou hana i ka ka Papa I Himeni o Kawaiahao. Hookūū īa. —I ka aoina la oka Poakoh? 0 keia pule iho nei, ua hookuu ia kekahi poe koa kahiko, i n<>ho iho nei i noau koa Ponoi, a muiama i ke ola oka Moi, oiai, ua pau ko lakou mau makahiki elima o ka hoohiki ana e n<>ho oia ia oihana. Aole no paha e nele ka lele ae o na hauli h'>omanao o lakou i na luana ana o ka Hale Koa. Ua ipuhao nei —Ke hoomanao nei no paha ko makou poe heluhelu no ka ipuhao i lawe ia ae i Koolau, a nalowale ai i keia makahiki i hala iho nei. Ud loaa ka ike kuna lawe leta Milloii Badgcr, e lana ana no. Ua hooikaika ka ke kapena e hookau mai, a no ke ino loa o ka makani, nolaila, aole e hiki. Ua loaa ia ia he kanalima mile maluna aku nei o Oahu nei. Ua make eUa hala: —I ka poo kela Poaono aku nei, ua haalele m»i la ke kino wailua i ke kino lepo o Mrs. Harieta Kaluaipihena Kaihipiilaoi Malaihi; aua hele nku la Ika hukai mua oka honaa. Ua lono mai makou, ua h»ea mai keia wahine noloko mai o kekahi mau ewe alii o ka mokupuni o Mano. Ua hannu ia oia ma Nawiliwili, Ka«ai i ka M. H. 1838, a make aku la oia iloko o ka 29 0 kona mau makahiki. ' Ka Kiekie,—l ka keia pule iho neī, ua~hoomaka fho ka noho ana o ke Kau Hnokolukolo o keia Kaa nei o Aperi!a. Ua hookolokolo ia ka hihia o ke Alii kue ia Halulu, no ka apiki kolohe ana i ka<vaiwai 1 waiho ia sku ia ia e malama ai. Ua ae mai no oia i kona hewa, a ua hoopaa ia oia ma ka hale ao, e hana ai i ka hana hooluhi kino no na n-.akahiki ekolu. Ua hoopau ia ka hana a na Jure kanaka, a ua hoopanee ia mai ka Aha i keia ia ma ka h<-ra 9. no na Jure haole. Ka manowa Lancaster. —I ka hapa mua o ka M. H. 1866 i hala iho nei, ua ku mai keia manuwa ia nei nei. Ia ia i boi aka ai mai io kakou aku nei. ua olelo ia, ua ili oia mawaho ae o ka Lae Hao; aka, mawaena o na nii hou hope loa i hiki mai nei, ua loaa umi ka lono, ua hiki ola aku oia i Nu loka. Ua lono wale ia no paha kona ili ana,- no ka manao ia no kona ano apulu, a aole la oia o hiki pono aku anu i kahi ana i manao ai e hoi, me ka manao ole ia, ua hooinaemae hou ia kona ano apulu ma ka Mokupuni o Mare.

lIE paina ika wao.—l ka auina la o kela Poaono aku nei, ua naue aku la ka Papa Himeni o Knwaiahao, a me ko lakou poo, Mrs. Lydia K. Dominis, i ka uka o Kahalnuaola; a inalaila i haawi ia ai kekahi wuhi paina oluolu īnaikai, i kokua ia mai e kekahi mau leo mele e kukai aku ana i k» leo ko'u a na manu. Ua naue pu aku ilaila kekahi mau alii koa e mahele pu ai me lakou ma ka luana oluolu ana. Ai ka welo ana aku akala i ke komohana, ua lioi hu;.kai mai Ia lakou maluna o na lio i ke kaona nei.

Komo kolohe ia.—Ma ka hora 2 o ka wanaao o kela Sabati aku nei, ua komo kolohe ia ka hale kuai o na wahi haole olelo e o Grunwald & Schutte, ma Monikahaaee ke kahi mau mea e manao ana e kolohe. Ua ho-a ia kekahi ahi, a eu huli ana i ke dal«, a aohe paha he loaa iki. Ia manawa ike ia mai e kekahi Pake, ma ka hale kuai hipi mauka iho. Ka holina ne la no ia o ua Pake nei i ka makai, aka, ua holo koke aku la ua mnu mea aihue ne', ma kekahi puka i hana ia paha e laua ma ka pn mahope; a haule iho la mahope o laua kekahi mau kamaa pale. Ke Kuhina WAiwai,—l ka holo ona a kekahi moku lawe leta o kakou nei, ka Elridge i ka auina lao ka Poalua o keia pule iho nei, ua holo aku la mnluna oon ke Kuhina Waiwai, C. C. Harris, kana wahine a me'na !«• ua kaikamnhine. E holo ana lakou i KapaInkiko, a mai laila aka, e holo ana i Waainetona, i ka Peresi(īena o Amerika Huipuia, ma ke ano, he Elele Kuhina, e kamailio pu me ko Amerika mau poo no knkahi mnu mea pili Aupuni, a pili paha i ka pono o ka lehuiehu'. He mau mahina u wale paha kona e nulo aku ai mai o kakou aku nei, a hoi mai oia. i

Ika mi-kupuni » Kama —Ua hiki mai ka lono laieihea io makou nei, i na la hope paha o keia mahina, a i na !a n»ua pahu o "lei,.e manao ana ka Moiwahine Kaleleonalani, e holo i ka mokupuni o Kama, (Maui) e makaikai aku ai i kahi i kuluma mau ia laua me kana aliikane i hala aku la me ka laua kamalei. Aia oukou ena keikikane ame na kaikamahine, e hookipa aku ia ia me ka pumehana o kc aloha alii.

He paixa hholaolea. —Ua hai ia mai makou, ika nuina la o kel ( ;i Poaono aku nei, ua haawi ae ka Moiwahine Kaleleonalani, i kekahi wahi paina hoelaulea ma kona houe owehelaukoa; no ke Komisina Pelekaiie

\Vodf house ame kona wahine. Ua ukali ia ka Meiwahine e kona kaikunane pilikana, P. K. Kekuankwlani. Ua oluolu, a ua pumehana maikai ka lunna ana o ua poe kakaikahi la malail». Ua hoomaka ia ka ai ana ika hora 3, a ua pau i ka hora 5, a mahope iho, hookuu ia ka ahaaina.

No Kilauea. ke aloha la.— Ike kakab :, «- ka o ka Poako'u iho nei, ua hoi hou mai "ka mokuahi o ke kaona nei," i Honolulu-nei. A i kamnkou ninole ana aku i kekahi mau ohua ooa, ua hai ia mai 'i, ke kumu oka boi h(iu ana mui, ua haki kekahi hao e hiki ai ke ho'oholo.imua. Ua haalele iho oia ia H'molulu nei i ka auina la o keia Poakahi iho nei, a ua ku aku la oia i Luhuina i ka hora 10 o ke kakahiaka oka Pnulua ae. Ika hora 2o ka auioa la, hoomaka hou aku la oia e h&lo, a mawaho ae o Lauoiupoko mao a.ku, kuia mai la oia eka poiao hiki ole ia ia ke holo bpu aku imua. I ko makoa.-koihe, aole no he pono loa o ka hnomau ana i ka holoholo a>ia mawaena pili aina o kakou nei, oiai, ke ike pinepine ia nei, a aohe he mea malihini, kona poleke mau ana. £ bia mau poioo e kuia bou mai ai ia ia, a holo a i-a akuoiai. ka inoaaa. Oka mea pono, oka hoolilo aku ia ia ma kahi e; a ir.a e manao ia ana e hooniau loa i keia mea he hooholo mokuahi, alaila, e

pono e imi hou i mokuahi i ike ia kona pāa pono, e ole e lele ai ka hauli makau o na ohua eemoku. la makou e kakau ana i keia mao mea maluna ae, ua wawa ia mai e hoouna ia an» ua Kilaoea nei i Valeparaiso e kuai ia ai, alaila, e hoouna hou no o J«ni.in Green ma i mokuahi hou nia kona w«tii i Pelekane.

Poino i ka mikiki hoomaloo K<>. —I keia pule iho ka loaa ana niai o kekahi palapaln mai Wailuko mai, e hai ana jo ka nwku ana o kekahi Pake i ka niikiai hoomaloo ko, a me ka pakele muhunehune ana o kekahi mau kanaka; a penei no ia: "Ma ka la 26 iho nei o keia inaiama, ua naha ka mikini k«-paa o hale pnhi ko o lutini Bal oia. Ika inanawa' i. noha ai oa mikini ko-paa la; elua kanaka e kokoke ana malaila, hookahi P«ke s a hqokiili hoi kannka Hawaii; ao ufroau o ka ™i^ke kanaka. Oka Pake nae ieai make loa, a ola mahunehone ke kanaka; penei ka poino ! loaa ika Pnke a make loa aku la: 0 ka'ūha hema, ua haki elua pnuku, a o Inna mai o ka papakole ua lepe-e, mai lalo mai o ka lemu a hiki iluna o ke-ka, ua naha; penei hoi ko ke kokoolua oka mea i poino: Mai konamaka a hiki i kona lehelehe, ea moku pu; a oia o laua kai ola.mahunehune mni. Ano ka ikaikn loa o ka mikini ko paa i ka \va i noha ai, ua lele aku kekahi apana a loaa ke keiki puhi ko, o Keanu kona inoa, a pa aku la ma kona iima akao, a pohole iho la kona lima. 0 ka loa mai kahi i noha ai ka mikina, a hiki i kahi i pa aku ai o. Kean», he ekolu hapaha koulahao paha xa; a o ke kokoolua hoi o Keana e pela ko pu ana, he Pake no ia, oia hoi o Asiu, a o kekahi apana o ka inikini, lele aku la a pn ka aoao nkau o ua Puke la puka pu; ke wniho nei no ia nie ka eha. Pela il>» la ka poino i loaa iloko o keia hale puhi-ko."

Ka hopena o na mea pepehi xaxaka.—l ke kakahiaka o ka Poalima iho nei, ua hooko ia ka mana o ka olelo hoohol» a ke Kau Jure o Waīmen, maluna o oa mea pppehi kanaka, Paakaula a me Kabajiliko, i ka hnole ia Henry Clark. He mau minute pokole mahope iho o ka hora 9, na alakai ia mai la luua mai ko laua mau lumi paahao mai, a i ka rumi 'oihana o ka. Hale Paahao; a ilaila i heluhelo in aku ni ka palnpala hoaliewā imua o laua. Mahope iho.ua alikai ia aku la laua i ka amaaa, kahi, he wahi leowa uaka loa mawaena o laua a me ka make. Iko laua ku ana iluna o laila, u» haiiwi ia ka pule hope loa e kekahi kahuna Kutolika Rotna; a i ka puana ia ana o ka huaolelo liope o ka pule, nid hoi, he 22 minute mahope ib<> o ka hora 9, aia hoi, na hemo aku la ke poni o ko laua e ku ano, a loaa iho la ia laua ka uku panai, a ka bua hoi o ka laua mea i ha-' na ai. Ua ku o Kahaulikoma ka aoao ma Ewa o ka nmana, a o Paaknula ma ka aoao ma Waikiki, me ka huli ooa alo i kai. Ika wa e hookomo ia ana o ke kaula i ko laua mao puana-i, aia hui, ua hoopuka mai la ko luun mau lehelehe i na huaolelo hope loa i ka poe e kuku aku ana malailu, " Alohn oukou a pau loa I " 1 ka heino ana iho o be pani, a haule ibo la laua, aobe i oni iki ae o Paakaula mwo a maanei; o Kahouliko walu no ka mea e ano nili ana paha ka hanu, ekolu a eha maaawa, haalele m*i la kaoni ana. (Ja kau ia Ihuh pela, a be mau minnle innhopeihoo ka hora 10, ua kuu ia mni la ko laua rnau kino ilalo; a ua nann ia e na Kauka, a hai mui la lakou, ua make io laua. Hookomo ia iloko o ka pabo, a makia ia iho la ke kui, me ka bnmnre eleelo a kn make molnna o ko laua mau kino lepo. Oin ibu la kn bop«*na powa ai i ke ola mukuinue o kekahi hoa kanaka I