Ke Au Okoa, Volume III, Number 8, 13 June 1867 — Untitled [ARTICLE]

Ke kūt-a nūi o ka Punahoc.—l ka auina la o ka Poalua iho nei, hora 1, ua hoomaka ka hoike ana oke Kulanui ma Punahou. Ua hoomauia no hoi i ka hora 9 o nehinti|; o hiki i ka auina la, pau ka hoike ia ana o na buke ame na palapala. I keia po, ika hora 7, e haiolelo ai na haumana malaila no ; a ua poloai ia ke akea holookoae naue ae malaila ; aohe uku komo !

Na Buke Kula.—Ua kauleo ia mai makou, e hai aku, ua loaa mai nei, nia ma ke Keena Aopalapala, ka He'.unaau, ka First Reader a me ka Primer. —Mai Kualoa mai, ua lono hou ia mai no, ua pau kekahi mau eka ko i ke ahi. Ua aa ia na ha-ko aaloo, aole nae e poino nui, ina e oki koke ia, a wili ia. Maluna o ka Laokawan i hoi mai ai no ke Alii Kiaaina Wahine o Hawaii. Ma Kauai no hoi i haule ai ke Kokua Kauka Keber 0 ka manuwa, a haki kona iwi hoehoe. Ka Laokawana. —I ke hakahiaka o ka la Sabati iho nei, ua hoi moku manuwa Laekawana, mai kana huakai makaikai ma ka mokupuni o Mano. Ua lohemei makou, ua ki poka pa-hu oia ma Hanalei, Kauai. I ka Poakahi o keia pule i hala iho nei, ua kudala ia na lako kino o Ka Mea Kiekie V. K. Kaahnmanu i make aku nei ma Mokuaikaua no. Ua pii no kekahi mau mea i kuai, no ka nui no o ka poe i naue ae malaila e koho ai. Pili kino. —I ka holo ana a ka mokuahi Kilauea i ka auina )a o ka Poakahi iho nei, ua holo aku l& ka Mea Hanohano R G. Davis. Ka Loio Kuhiua, SH. Phil!ips ame kana Kakauolelo, F. H. Harris. I holoaku la lakou i ka Aha Kaapuni o ka Apana alua. I ka auina la o keia Sabati ibo nei, ua haawi ae o Rew. S. W. Nueku, i kana haiolelo e pili ana no na Misionari Kuwaho, ma Kawaiahao. Aia kana Poolelo ma Mataio 9: 38. 1 ka makou hoolohe ana aku i kana haiolelo, aole no makou i hoonele ia i ka mahalo ole i kana mau wehewehe ana, no na mea e pili ana i na Ekalesia Kuwaho.

Na ipu haole mua.—l ke kakahiaka o ka Poaono o keia pule iho nei, ku mai la ka moku kuna Wailele, mai ka mokupuni mai o Kaululaau, me na ipu haolo be 3,000. Ua mimiki nui ae la ko ke kaona nei poe e kuai i ua mau ipu la. He momona no kehihi mau ipu, a oia mau ipu, he hapaha ko ka ipuhookahi; a o na ipu malili hoi, he hapawalu. Pau hou no i k& ahi.—Kainoa hoi o ka pau ana la o ka Hale Wili ko ma Halawa wale no la ke ahi pau mai i keia pule iho ner, eia no ka hoi kekahī ahi bou ma'ka po mai o ka Poakolu, ma Kailua ma ka pali Koolau ae nei. Oua hale wili nei no o Cotton. Aka. aohe no paha e poho ana oia, no ka mea, u-'. insure ia ua wahi la no na dala $2,200. Ko Uilama o Halawa, aole i insure ia. i Ka Lunakanawai Kiekie.—l ka hoi ana mai nei o ka manuwa Laekawana i ke kakahiaka oka ia Sabati iho nei, ua hoi mai ka Lunakanawai Kiekie Hon. E. H. Allen, a m' kona ohana mai Kauai mai o Mano. Maluna pu no hoi o laila i hoi inai ai o HisEx. P/ Kanoa, "ke Kiaaina nana e lawe i ka la Iilo."

WaIHO NA IWI I KA AINA MALIHINI. —Maluna o ka moku manuwa Laekawana, ia ia ma Hanalei, Kanai, uamakeakula kekahi haole o James Saneston kona inoa. Ka nui 0 kona mau makehiki, he 60; a he 40 boi ba nui o kona mnu makahiki i holo ai maluna o na manuwa o Amerika. Aole paha i manao ia, e waiho ana na iwi i ka aina malihini. He mau ūwapo hou.—l keia pule iho nei, ua hana ia iho nei e Hulipahu, kekahi mau uwapo hou, no kekahi mau kahawai roa Maui. Kekahi uwapo no ke kahawai o Kipahulu, he 56 kapuai ka loa oia uwapo. Kekahi uwapo iho, no ke kahawai o Oheo, he 45 hapuai ka loa oia uwapo. Oka hana ana i keia mau uwapo, ua lilo ia i mea kupono no ka lehulehu e hele ana ma ia mau ala. Ulia wale. —I ka Poaono o keia pule iho nei, oiai o Hulipahu, (L. L. Torbert,) e hana ana i ke lar, ua wela iho la kona lima i ke tar i panini iloko o kapuahi; a ua pau pu no hoi kona helehelena i ka wela o ke tar; a na ia mea paha e hoolohi iki iho, i ka hoouna ana aku i na pono uwapo ana i hana iho nei, 1 ko laua mau wahi e kukulu ia ai. No ee Kaao o Toneiahoanu.—lmua ooukou a pau e ka poe puni heluhelu nupepa; i ko oukou heluhelu ana iho ma keia pepa o keia kakahiaka, he hiki ia makou ke hai aku ia oukou, e ike ana no ko oukou mnu maka i kekahi mau mea hoonanea a ka naau e haoa ai; a o ko oukou manao nui e halawaiaku mo ke Kaao o Toneiahuanu &. Tona!afaie ma, ma keia pepa; ke i oku nei makou, aole oukou e ike ana, no ka mea, ua pilikia ka mea nana e haku, a oia ke kumu o ko oukou mau maka e halawai ole ai me ke Kaao o Toneiahuanu; e hoea aku ana paha oia ma keia Poaha akn. ( Hoao e holo mai.u.—l ka Poalua o keia pule iho nei, ua hooo iho o Hennek, e holo malu.'ma ke ano mahuka, oia hoi kela haole i hoopai ia ai, no ka pue wahine, raa ka hana oolea, no na makahiki he umi. Ua o-a ae paha ka maka o na luna hana maluna ona, a haule ibo la oia malaloo ka uwapo, me ka manao e kali o ka moku e puka ae ana, oia la kona moku e holo ai, oiai, e holo nna no kekahi moku ika Poakolu mai. Aka, ike eia mai la oia e keknhi poe lawehala no o lakou, hai ia nku la i ka luna hana—i ke kakahiaim Poakolu ae, ua puka mai la oia, a hele ae la maloko o ka laina, me ke kaulahao i hoopaa ia ma kona wawae, a me ka poka pu no hoi e auamo ana, ho hoailooa ia no ka moa e manao ana e mahuka, mai ka hana ana malalo o na hoopai a ko kanawai.

Hoike kola o Honolulū.—Ua poloai ia mai makou, e hoopuka aku imua o ke ake, e hnike ana ke kula kaikamahiue ma Mililani, i keia la 13 o īuno nei īka la apopo, Poalima, la 14, e h<ike ana ke kula ma Kahehuna. O na kala Aupuni ao oleio Hawaii, i ka pule hope o keia malama, e hoomaka ana i ka la 24 o lune nei, a e pau ana i ka la 28 o keia malama. He mea pono no paha ina makua mea keiki ke naue ae e nana a i ike hoi lakou ī na mea i ao ia mai i ka lakou mau keiki, mai na kumu mai. Aohe i n mai, a make aku la. —I kakahiaka o ka Poakolu o keia pule iho nei, iho mai a kekahi wahi kanaka o Kaui kona inoa, me kana kaa kau-o lima; a hiki ma ke kihi o ke a me ke Alanui Hotele ma Monikahaae, ua loaa iho la oia i kekahi mai ano kuhewa. Ua lawe ia mai la oia ika hale kauka kokoke o Kenede. Malaila kona wahi i hana ia ai a oluolu kupono, hoihoi ia aku la oia i ka hale; a ilaila hoi oia, he wa uuku mahope iho kona.haalele ana mai i na eha o keia ao. He hoa oia no ka Puali Pukaa, a ua puka ae kekahi mau hoa e manele hope loa ia ia iia lua.

Ke ku ana mai o Hoku Ao.—l ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, komo mai la Hoku Jlo iloko nei o ke awa, mahope iho o kōna holo ana aku īka Pae Aina o Fatuhiva. Ua haalele iho oia ia Hawaii nei, mai Htlo aku i ka la 28 o Maraki i hala aku nei; a nolaila, he kanahiku kumamalima ka nui o kona mau la i hoio aku nei a hoi inai. Aohe poino i halawai mai me ia, aka, ma ka hai ana mai a koua kapena Binamu i ka po o ka Poalua iho nei, us aneane oia e kuia me kekahi pohaku ma kekahi ona wahi ana i ku ai. O Rev. T. Koana o Hilo, a me Rev. B. W. Parker na Elele i hoouna ia ma ia Pae moku. Ua haawi ia, he halawai nui mawaena o ka poe kahu i hoouna ia ilaila; a ua hooponopono maikai ia na mea e pili ana i ka pomaikai o ko laila poe. Ka hopena oia hooponopono ana, ua hooholo iho iakou e kukulu ia i elua hale kula hanai, I hookahi no na kaikamahine, a hookahi hoi no na keikikane. 0 keia kihapai, ua hoao no na Misionari Perekane, Farani, Amerika, i ko lakou mau ahonui a me ko lakou akamai, aka, i ko makou manao, ua ane like paha ka hoomanawanui ana a na Misionari Hawaii, a oi aku no paha, oiai, ua hooholo paa maoli na manao o na Misionari Hawaii e hooikaika no lakou i ka hai ana ika lamaku o Kristo, (ina aole e kokua ia aku) a hiki wale i ko lakou manawa e hume ai i na malo, a waiho wale na iwi Ika aina malihini. E hooikaika ana no lakou, a hiki wale i ka wa a ka poe hoomana kii e kulou hoomaikai mai ai lakou imaao ke Alii Opio o ka Maluhia; a amo hoi i kana uuamo. Ka poe i hoi mai maluna oka Hoku Ao, o Rev. T. Coana, Rev. B. W. Parker, Miss Carrie Parker, Miss Marie Kekela, Rev. A. Kaukau a me kana keiki.

Ka loli ana o kona nani.—Ma ka auina la o ka Poakahi iho nei, mawaena pana o ka hora 2 a me ka hora 3, i ka wa o na lan laau 0 ka nahele e hoopulu ia ana e na knlu ua, ka wa hoi a na inanu o ke kula a me ke kahakai e wikiwiki ana i ka hoi i ko lakou mau ana. Ua iniki malu mai o Holoholopinaau ia'o, e huli aku a nana i kekahi wahine Hawaii mawaho iho o ka puka ponoi o ka Hale Leta. I kuu huli ana a nana'ku ma ka ipuka aniani o ka Hale Mana Kupua o Holoholopinaau, ike akn la an i kekahi wahine Hawaii, oia ka wahine a Holoholopinaau i iniki mai ai ia'u e nana, e pa-u ana i kona pa-u hololio mawaho ponoi iho o ka puka o ka Hale Leta, i ka wa uo a «a lehnlehu e haiamu ana, aka, me ka naau menemene a hilahila ole iaia iho, ua komo kela i kona pa-u imua o ke akea a me ka lehulehu e nana aku ana i ka waiho wale o kona mau kuli a me na wawae, me he mea la aia oia ma kona wahi malu iho e komo lole ana. 0 keia hana ana e hoikeike i kekahi hapa o kona wahi huna iluna o na pohaku unihepa o ka lanai o ka Hale Leta me ka nana mai o ka lehulehu iaia, he mea no ia e hoeha ana i ka naau o hai, a i ka naau paha o kana wahi hapauea kane i ka lohe aku i keia hana ku ole ika maikai a kana wahine i hana'i A o keia no hoi kekahi mea nui a ka Ahahui Hu 1 kamailio nui ai maloko o ka nupepa Hoka Pakipika i kona mau la, e pili aha no ka hana rula ole a na wahine Hawaii o keia ano, aka, aole nae i manao ka mea nona ka inoa malalo iho, ua hni pau loa mai i na wahine Hawaii a pau loa ma keia mea, aole, o ka poe wahine Hawaii wale no i ike ole i ke ano maikai a me ka menemene a hilahila ole

nona iho. 0 oa wahine nei nae i olelo ia ac la maluna, he wahine no ua auo 00, a me he meala ka hoohalike ana, ua haalele mai ka nani a me ke ohaoha i kona mau papalina i ka makahiki 1852 i hala aku nei, a ke komo aku nei pia i na la o kona noho ao mai i ka poe opiopio i na rula o ka maikai, aka, aole nae i lawe ia mau rula, ua hoi hou no i hope. A ke manaolana nei o Holoholppinaau a me Ukali, ina paha e halawai keia man huaolelo me ia, aole paha oia mahope iho o keia wa, e holo hon mai malnna o kona lio, a mawaho iho o ka pnka komo o ka Hale Leta, mnluna 0 na pohakn unihepa o ka lanai o ka Hale Leta e pa-n hou ai i kona pa-a hololio, a i ole ia ma Kahi e ae paha imua o ka lehulehu e hoike ai ; kona inau iwi, e loa hoi o Hua, ka waiho waln o na iwi i ka la; a aole no hoi 1 liuliu mahope iho o ia wa, ūa ike houia'ku no ua wahine nei i oleloia, e olelo ana me ka leo nni loa ma kai o Ainahou i ka wa u ka

mokuahi Kil.auea e hooinakaukau ana e haalele mai i na kaiaulu o Honolulu nei, o ka leo ana e olelo ana, aole paha i kupono j ka poe o ka aoao palupalu e olelo me ia ano leo, oiai kona mea e kamailio ana e iu kokōke ana no hoi ma ka aoao o koūa lio, o kona hoa kamailio nae hoi ia manawa o Ohaicla o ka Malu ulu o Lele, 0 keia Ohaiula, he wahi kanaka no paha ia 1 kamaaina kona mau inaka i ka poe o kona wahi i kapa iho ai i kona inoa hou maikakai wale Ohaiula o ka malu ulu o Lele, a me ka poe no a pau i launa pu me ia ma ke ano hoa'loha ma Honolulu nei, & me ke kau wahi eae ana i kipa aku ai. Ahe mea kakau pinepine no hoi no na nnpepa Hawaii e puka nei i keia mau la, oiai nae oia i kona mau hora e kipu ana ka noonoo kanaka maikai me ia. Mawaena paha oka hora 8 ame ka hora 9 kakahiaka o ua la nei i ike ia'i ke kaikuahine o Hua e ku ana me ka p?.-u i kona pa-u hololio ma kahi i olelo ia, ua iho mai. ua Ohaiula nei a mawaho iho o ka laau nakii lio mawaho o ka Hale Leta, ike mai Ia oia i kona hoa'loha e noho ana maluna o kahi laau, a haawi mai la oia i na hoa'loha nei i ka hoomaikai kakahiaka e like me ke ano mau, a haule aku la laua i ka hai ana'ku o kekahi i kekahi o na mea hou i loaa ia laua i ka po mamua iho a me keia kakahiaka. Hai aku la keia hoa'loha ia Ohaiula i ke kaumaha i kona manao me ka menemene nui o kona Daau i ka hana ana o Ohaiula i ka mea i hala mawaho ae o ke kaha kupono i k(jna kulana, ina nae oia he keonimana oiaio, pia hoi kona pii ana i kahi i hoolaaia no ka Papa Himeni o Kawaiahao, a o na hoa wale no oia papa ka poe kupono ke hele malaila, a aole kekahi poe e ae, ke ole lakou e noi aku mamua i ke alakai o ua Papa la. Pane inal la o Ohaiula i kekahi mau bu .olelo i hiki ole ia'n a me kekahi poe e ae n a ke ano maikai ke hoopuka aku ma ka olel d waha, a i ole ia, ma ke kakau ana, a m ihope koke iho no hoi o ka pau o ka lohe ana'ku o ka pepeiao i kana mau huaolelo pelapela, he PūUPUU NUI IKAIKA ka Ohaiula i kui mai i kona hoa'loha makamae o na la i hala, i kona ao ana'ku me ka haawi ana'ku i ua Ohaiula nei i na ana kupono ana e hana aku ai me ka maikai i kekahi wa aku, a o ua hoa'loha nei ona, ua loohia iki ia oia e kekahi wahi poino uuku ma kekahi wahi o kona kino e ike mauia'i e ka lehulehu, aka, o na hoa'loha nei nae i hana inoia'i e Ohaiula ua hoomanawanui no oia me ka hana ole aku i ke ana a Ohaiula i ana mai ai, o ke kumu nui nae paha o kona hana ole ana pela, no kona ike mau no i na mla a me na kuhikuhi hoi o ka poe maikai. Mahope mai o ia wa, ua kaapuni hele o Ohainla i ke knlanakauhale nei me ka akena nni i kona ikaika a me kona makaukau nni ma ka oihana hakaka, a hiki wale i ka wa mawaena o ka hora 5 a me ka hora 6 o ke ahiahi, na laweia ua Ohaiula nei a hoopaaia ma ka Halewai no kona ano hehena a pupule, a aia oia maloko o ia hale kaulana kahi i noho ai me ka lioihoi paha aole paha, aole i maopopo kona manao hoihoi, e kali ana oia no ka hiki mai i kona wa e hoikeia'i no kona akamai i ka hakaka, a pau ka hoike ana o ko laila mau kumu, alaila, hoounaia'ka i ke kula nni ma Ealaepohaku, a ilaila hoi e loaa mai ai kona Palapala Hookohu no kona akamai. 0 Ohaiula, ina oia e kamailio mai a e haiolelo paha imua o ke akea, me he mea la oia kekahi o na mamo o Ai'ahia ka poe akamai i ke kaao. A aia ka menemene, luuluu kaumaha o ka naau me ka hoapupnu o Ohaiula, i ka nele o na maka i ka ike ana'ku i kana wahine, aole o ko laua walii moe i ka wa moe, a he hoomanao kanmaha no paha ke halawai mai ana me ia, no ko laua mau la ma Lahaina, pale ka walea pu ana me kana kane mawaho iho o ka hale malalo o ka malu lau ulu i ka wa a ka makani Maaa, e lawe mai ana i ke ala o na lau lipoa o Keawaiki, a me na ea huihui o ka moana. Ke keena.>-oho o Ohaiula ma Kalaepohaku. He keena ia i hana ia a maikai loa, he akea oloko, a ua like paha me ke Keena Helu 12, 0 ke Capitala o Wasinetona, ka hele a maneoe na manamana wawae ke hehi aku, a ua paa mau no hoi o Ohaiula i ke kiai ia e na nalo-paka nunui, aua hoolako ia no hoi i na nupepa, ka inika, peni a me na pepa i mea kakau nana i kona wa kaawale mai ke konane nui ana me na hoa'loha ona i ku mai ai maluna o ke kalepa mai Arabia mai, i mau manao pepa no na nupepa a kakou e puka nei, a i ka nana aku, o kahi kupono maoli no ia no ua Ohaiula nei e noho ai a hiki i kona wa e hoopuka ia mai ai, no ka mea, aia malaila ka poemakemnke i ke kamailio i na wa a pau, a aole i akaka i ka poe luna oia hale ka wa e hiamoe ai, & o Ohaiula hoi, he mea . akamai loa oia i ka haiolelo ana, no ka mea, 1 kana haiolelo ana ma ka po Poalima ihonei, imua o ka halawai a na Luna a me na Elele o ke Kula Sabati, ina paha e loihi loa kona haiolelo ana, ina ua pau ka puna o luna o ka halepule o Kawaiahao i ka helelei, no ka mea, i ka nui no o ka leo, ka paheo o ke kamailio ana, a me ka hohonu o kona manao, no ke emi ana o keia lahui, hele howa ka wati a umikum&malima pahn minute, mai poloke loa ka uwati, e ole ka noho e ana. Ma ka po paha o ka Poaono, e haiolelo ona oia ma Kalaepohaku imua o na hoa ona, a o ke kumumanao, aole i lohe ia mai, a e ike ana no paha na elelu a me na naonao i kona kumumanao ke pai ia mai maluna o ka lan maia ke pau kana hai ann, i ka iohe ana o na elelu a me nn naonao, ua hoihoi loa Inkou a ua hele nui nku e nahunnhu i na wawae o Ohaiula, no ka nui loa o ka hoihoi i ki* haiolelo a Ohaiulu, a e hoouna ia no paha kekahi kope oia haiolelo i Kapoho ma Pena, Hawaii, ke ono hnnau o Ohaiula, kahi e noho mai la kona mnu pilikana maluna o ke kialua hou inai nei Manana. Ukali.