Ke Au Okoa, Volume III, Number 9, 20 June 1867 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia.

MOKUNA I. Ika pae ana aku 110 o Walaka ma kela kapa o ka moanawai; ko lakou hoomaka aku la no ia i ka maki ana ; a hiki wale lakou iloko o ka ulu laau o Lagalaue ; Malaila lakou i hoomaha iho ai, a komo aku la o Walaka, me kona mau kenela ehoomakakiu ikc kulanakauhale. Ua papuhea mai la na makani mao a maa nei, me he la e hoike mai ana i kaua mau wanana e hooko ia ana no ia. Ua kamailio pu o Garehama me kana kauwa e kali oia ma kekahi -wahi ike au moe ana iho. Aole i liuliu ke komo ana aku 0 ua Garehama nei iloko o kekahi pu laau, hoi hou mai la oia me ka hai mai, oiai, ua komo ka hauoli nui iloko o De Valena ma no ka pau ana o na aina i ka lilo pio mai ia lakou, nolaila, ua haawi ae la lakon he ahaaina hauoli nui maloko o ka pakaua a lakou 1 pepehi hoomainoino ai i na lii. "Aka, o ka manawa keia o kakou e uhau ai i ko kakou mau hoopai ino !" wahi a Walaka. A kauoha ae la oia i kekahi mau puali o kona mau koa e kiai paa i na poo o na alanui e komo ana iloko o ke kulanakaohale. Oia a me kekahi mau koa okoa e iho, hele puni ae la lakou i ke kulanakauhale i mea e _ kaa pono mai ai mamua ponoi o ka pakaua; a aohe no hoi i pi pili nui ia mau -wahi e na koa Pelekane. Ua aaki loa ka pouli ia maDawa ; a ua u wale paha ko lakou hele ana aku, huli mai la ke kauwa'a Gerehama, ke alakai, a i mai la, ua ualowale ko lakou ala. I mai la o Walaka, " Heaha ka hewa, ina e nalowale ke alanui, na na maka no o ka kakou mau pahikaua e imi aku !" laia nae i hoopuka ai i keia mau huaolelo, ike ia akn la ke kololio ana mai & ka malamalama mai kekahi ipuka aniani mai. Aole i emo ku ana lakou ma ka ipuka o ka hale nona mai ua maiamalama nei; a lohe ia aku la no hoi ka nwe kanikau & hoene mai ana na pila ina leo hoowalohia. Ike kikeke ana mai a Walaka i ka puka, o ka haki mai la no ia o ka laka puka, a puka mai la kekahi wahine me ke kukui ma konalima; a ina kukuna o ka ihoiho kukui i hoolei mai ai i kona malamalama maluna o ka helehelena o Walaka, i mai la oia, " 0 ! Sir Wiliama Waliika." Kona ike koke aku Ia no ia i na helehelena io Elesapa, kona kahu nana i hanai ia ia kona nanawa uuku ; a ke kauwa wahine hoi nana i malama i na la kanikoo o kona kupunakane. Ko Walaka apo koke aku la no ia i kona a-i. Huki aku la ua wahine nei ia Walaka ma ki aoao o ke kupapau e waiho ana aohe- poo, a i mai la, " Eia oiā maanei kahi i waiho ai ; kou kupunakane o Sir Ronald Cranford !" Wehe ia ae la ka uhi, a ike iho la oia i ke kino o kona kupunakane, "0 ! He oiaio anei, maluna o kou poo hookahi ka inaina a pau o Pelekana e kau hookahi iho ai!" "He kaumaha ! He kaumaha, maluna o ka haku o Loudona," wahi a ko wahine. 'He mea kaumaha kai kau iho maluna o ka hoola o keia poe aina a puni. Aka, ina wau aole i lawe mai ia ia nei, ina palia, ua lilo aku la oia i ke ale ia c ua ehukai o ka moana." Hahai mai Ia oia, ia ia i loho ai, e pepehi ia ana kona haku, ua hele koke mai Ia oia i ka pakaua ; a ike mai la oia i ka lawe ia ana o na kino e kiola i ka moana. I ke kiola ia ana o na kino, a hiki mai i ke kino o kona haku kane, ike mai la oia i kekahi alina maluna o kona umauma, hele mai la oia, a noi aku Ia e haawi ia mai ke kino ia ia. Ua komo koke no lioi na manao aloha iloko o ka mea nana e kiola ana, a haawi ia mai la no ia ia ke kino. Huli hou aku la oia ike poo ; a i ka loaa ana lawe mai la oia a me kona kaikaina, me ka manao e noi aku i kekahi mau kahiina moneka e knnuia iloko o kekahi wahi maikai, me ke kanu pono ia hoi. Ua komohia kuhohonu loa na manao walohia iloko o Walaka, iaia i naiyi aku ai i na helehelena oka wahino e uwe u ana. oke alolia o ua wahine nei i kona haku kane, ua ahai ia aku kona mau inanao mao aku o ua kulaua o kona nau manao mau. Ia mana

! wa, i mai la ua-wahine nei, "Enahaku, I aole oukou i ike pau loa i na ino a keia poe pepehi kanaka i hana ai me ke aloha ole." Me ia mau huaolelo oia i wehe ae ai i ka uhi i e kau ana maluna o ke poo i lele ai, s> i hou I mai la oia ia Walaka, " Eia, e honi hou mai oe i keia mau lehelehe ! ua honi pinepine mau mai no ia i kou, iloko o kou mau la poi keo; i kou manawa e ike ole ai i kona aloha, | e like me keia W3, aole oia i ike i kou kau- ! maha." j Lalau aku Ia oia i ke poo i kona lima, a kikohu iho la na kulu koko i ka aahū okona lima; a huli ae la oia a olelo ae Ia imua o kona mau kenela, " He mea kupono anei ke hoolilo ia kuu puuwai i hao, i ko'u wa i laweia mai ai ia nei e ike i keia inea ? Ke malama nei au i kau mau kauoha e ke Akua Mana Loa o ka pono ! a e lipolipo anei na alanui o Ayr ī na au ana a ke koko." laia lioopuka ai i keia mau huaolelo, haalele mai la oia i kahi hale, a pnka malie aku Ia me ka hele ana i ka halealii. Ua meha na alanui a pau a lakou i komo aku ai; a hoanoho like ae la oia he mau puali koa ikaika maikai ma na puka a pau o ka pakaua; kona huli koke mai la no ia ma ka ipuka nui o ka pakaua, ko lakoa pepehi iho la no ia i na koa kiai, me ka hiki ole ia lakou ke hooho ae. Oia a me kona mau koa wae, ko lakou hele pololei aku la no ia i ka puka 0 ka ha!e alii. No ka malomalama o na ipukukui o loko o ka rurai ahaaina hoike mai ia lakou, aia ilaila na poe hookaumaha inS wale kahi i olioli nui ai. Kauoha ae la oia ia Gerchama a me Edwin ma ka aoao akau laua e ai i kekahi puka nui, a< aia no hoi iloko o !aila kahi i hoopaa ia ai o ko lakou oiau makua me na'lii Sekotia. Kona huli ae la no ia, me kona mau wahipuali koa 1 koe mai, a pepehi aku la i na koa kiai t> ka hale alii, me ka puka leo ole ae o na koa kiai, a haule wale aku la lakou i ka hiamoe, aole lakou e a!a hou mai ana. la wa koke no i kena ae ai oia i kona mau koa e pani ia na ipuka o ka hale aiii. O ka hale alii, ua kukulu ia me na laau nui paa, a nolaila, ua kupono loa ibo la ia no kana mau mea i manao ai. Ua hoopuni koke ia ae la ua hale alii nei i na koa, e paa ana me na pulupulu ahi pahu ma ko lakou mau lima, e like me ka-Wa!aka iuaa olelo kauoha.- *A i ka makaukau ana o na mea a pau loa, ko Walaka pii aku la no ia a kaupako o ka haie, me ka momoku ahi ma kona lima, a wehe ae la i kekahi mau pili o kaupaku, kuni iho l&i kaupaku o ka hale alii iloko o ke kahaha nui o ka poe e oiioli lealea ana, a kahea ae la ia me ka leo nui, " Ke hea mai nei ke koko o ka poe i pepehi hoomainoino ia mai ka opu mai o ka honua, no ka hoopai ino; a eia ka hoopai ino, ua hiki mai! " Ia manawa ana i kahea ai, ua ho-a like ia na yulupulu i kapuahi e kupuni ana i ka halealii holookoa mao a maanei, a nou ae la ka a ana a ke ahi i ka halealii; a o ka poe e noho ana ilnna o fco lakou mau noho, ku ae la lakou mai ko lakou mau noho, nana ae Ia lakou iluna, ike aku !a i ke ku mai a keia mea kamahao, me he la, he anela o ka make e hoolei mai ana i ka luaipele maluna iho o lakou. Holo pukaka ae la lakou mao a maanei, aohe nae hiki ke puka aku iwaho, no ka mea, na paa mai la na puka i ke pani ia mao a mannei. I ka nana hou ana ae o De Valana iluna, ike ae la oia i kona enemi, a i aku la ia 1 kc kiaaina o Ayr, " 0 kuu cncmi pau ole kela !" Ua uhi paapu ia aku la ko Walaka helehelena, e ka po a ka uahi mawaho a m loko o ka halealii. Ua hooho like ae la na Sekotia no keia mea, aka, na na palu ana mai nae a na ula o ke ahi i na puka aniani o ka halealii i hoonui loa mai i ka makau o kela a me keia poe pepehi hoomainoino iloko o ka halealii. Aohe wahi i ike ia e puka ola aku ana lakou, a liaule mai la nae kekahi mau o-a nui iloko o ka rumi nui; a hopu aku la ka poe Pelekane ia mau mea, a wawahi aku ln i kekahi puka, a noha aku la, puka la lakou iwaho. Ma ka ipuka no lioi, a ma ka aoao o na paia e paliy a ana e na alelo o ke alii, aia hoi, he mau pa ikaika nui o na Sekotia e alai raai ana ia lakou mao a maanei. 0 Sir Arnulf Crawfor ma ko lakon poo, aka nae, ua kuia koke mai la oia i kekahi pahikaua, a lohe ia aku la o Kirkpatrick l;o--na hea ana no ke ahonui ! Ua lohe koke ia mai la kana kahea ana me ka leo nui, a i mai la o Kirkpatrick, " 0 ka oukou mea i haawi mai ai, e loaa no ia ia lakou ! Aia Ia ihea ke ahonui, i ka manawa a ko makou mau makua, a me ko makou mau kaikuaana 1 haule ai malalo o na maka o ka oukou mau pahikaua ?" Ia manawa, puka mai la ka Hnku Dc Valana me kekahi mau alii koa Pelekane iho, me kekr>hi mau pou nunui ma ko lakou mau lima; a me ko lakou mau ikaika nui, hilikau ae la lakou i ua mau pou la imua o na koa Sckotia, a pau ilio la na koa o na papa mua i ka make. Manao iho la ua poe Sekotia nei, ua loaa iho la ia lakou ke kowa maikai o oili pakele aku aku ai mailoko aku o ka

[ halealii, nolaila, i inanaolana ai hoi e pakele ana lakou. Aka, ia wa na»? o Walaka i hiki koke mai ai malaila; o Armelf ke kiaain<? aloha ole, ka mea nana i puana na huaolelo a ka make ia Sir Ronld Crawford, ke kupunakane aloha o Sir Wiliama Walakō, ua make iho la oia ia manawa koke no ia Sir Wiliama Walaka. Aole i ike o Walaka o kona enemi ino loa ka mea ana i pepehi iho ai, a na na leo ho% ho o ko lakou mau enemi i hai mai o ua kanaka ahonui ole nei kai haule. 0 keia mea, he nu hou olioli loa ia i na koa Sekotia; a o ka mea hope aku i koe e make ai, oia no ko ka Haku De Valana make ana, a hoonou aku la lakou imua me ka hooikaika nui. Ala mai la na koa e hiamoe ana, me ka paa hapa o kS lakoa mau kino i i kupono, a aohe hiki ia lakou ke hc imua, oiai, aohe o lakou mau alii koa ikou e aiakai imaa. Nolaila, o ka lake aa wale no ke ku mai e nana i ke ahu o ko lakou mau alii koa. Ona koa hoi, na lakou e kiai ana i na rami kahi i hoopaa ia ai na 'lii Sekotia, e noho ana no lakou me ko lakou man alii koa ; huli mai la lakou me ke kaua mai i ka aoao akau o ko Garehama mau koa ; a nui iHo ka hahana o ke kaua mai ia aoao. Manao iho la 0 Edwin o lanakila mai anei na Pelekane maluna o na wahi koā o kona hoa aloha, |, nolaila, puhi ae la ia i ka ole, e kahea ana e | kokua ia maj. Ike iho la o Walaka,"ua hola [ pono ka hana ma ka hale alii, nolaila, haa- l lele iho la oia ia wahi ia Kirkpatrick lapai meMurray; lawe ae Ia oia i kekahi raau| wahi koa hapa ona, hele aku la e kokua ia I Garehama ma ; a lawe pio ia mai la ke 'alii} koa Pelekane e ia. Ua pau aku h. na koaj Pelekane i ka helelei, oia no oe o ka haule I ana aku hpi o na mauu i ka kakiwi la ; ] a lalau aku la ia i kekahi pauku laan nui, a | me ia no oia i wa*vahi aku ai i ka puka o { kahi i hoopaa ia ai na 'lii koa Sekotia. PuhH ae Ia o Walaka i kana 01-e no ka lanakila ana o lakou, a komo like mai la no hoi na koa ana i hoonoho aku ai ma na ipuka o ka' pakaua. Ua weliweli maoli iho Ia ke kaua ia manawa, no ka mea, ua ka'ua ae no kela koa Pe* lekane me keia koa Pelekane; a o ks na koa , Self,otia ho ke akn, iua -e ~ ka oi lua o ka maka kila o ka pahikana, ua hookuke ia aka la no lakou e olani ia ko lakou mau kino iluna o ke ahi. M»i holo oneanea loa paha lakou, ina aole e komo msi ka manao ahonui iloko o Walaka; a haawi koke ae la oia i ka olelo kauoha e hoopau ia ka luku ana aku i ko lakou mau enemi. Ua hoolohe koke ia mai la no hoi kana olelo kauoha; a ku ae la o Wala.fca maluna o kekahi ohu lepo, a olelo mai la me ka leo nui, " Ina o ka poe aole i hui mai ka pepehi hoomainoino . ana i na'lii Sekotia; a ae mai hoi lakou, aole e lawe hou lakoa i kekahi o na mea kaua, e hoopakele ia ko lakou mau ola." Na ia mau huaolelo pomaikai, o ke ahonui 1 kono mai i na pahikaua a na koa Pelekane he mau haneri e kiola iluna o ka papalina o ka honua. Mawaena o ka poe i haawai pio mai i ka lakou mau pahikaua, o kahi kapena koa nana e kiai ana i ka ipuka o ka hale paahao o na'lii Sekotia, oia wale no kahialii koa hookohi i koe, o ka nui aku, ua pau i ka make i na maka o ka pahikaua, a me na ula o ke ahi. I kona ike ana, he mea makehewa wale no ka hoomau ana i kana, nolaila, unuhi ao la oia i ka okumu o kana pahikaua, a haawi aku la ia Walaka, me ka i aku, «• Me keia pahikaua kupono ole nei i ke koua ana aku ia oukou wau e manao nei, e liaawi aku i keia pahikaua nei iloko o kou mau iima e Walaka, a.me keia kalana !—Ke ike nei au aohe o ko'u mau luna koa i keia manawa, ua pau paha lakou i ka make; a ina wau e hoomau hou aku i ke kaua ana aku, he mea wi- * le no ia e olana aku ai i na wahi koa, aole hoi e hoi hou mai na mea i lilo aku. Haawi mai la o Walaka ia ia be olelo pa,ne oluolu maikai, a'haawi ae la oia iaMurray e malama ai ia ia; a huli mai la oia e aloha mai ia Dumadafl'a me R\itavena, a me kekahi poe alii e iho e puka lalnni mai loko mai o ka rumi paahao mai. Ua manao o Garehama,' aohe make hoopuka koke mai ia lakou iwaho, aia a kani mai ka leo o ka lanakila* alaila, hoopuka mai ia lakou iwnho. I ka wa i halawai aku ai o Edwin me kona makuakane iloko o ka rumi pouli, noni walo ke kahaha nui o kona makuakane i ka ike ana mai ia ia e hehi opi"pio aku ana i ke kuamoo o ka nani a me ke koa launa ole. la manawa, wawahi iho la o Edwin i na kupee hao o kona mukuakane me kekahi hamare nui, hahai,aku la oia i ou kumu a pau loa ona i hui mai ai me Wulaka e lalau i ka pahikaua no kona oina a me kona pono. I ka pau pono ana o nn kupee hao o ua mau alii Sckotia nei i ka hemo, ia wa koke uo hoi i kani mai ai ka o-le o ka lanakila. I ka loho ana o Gerehama i keia mau leo o ka lanakila, i mni la oia i kona makuakaiio, " Ano, e kuu makuakane, e ike ana oo i ka oi o na kanaka wiwo ole o ka houua noi! " 14 F, hoomanao oe, he man mahoe kaua ilo-

ktr"o ka pomaikai," wahi a EeLwin ia Garehama, " e halaijvai pu aku no ko kau» mau mame^'ia —." laia i hoopuka aku ai i kēia mau ko Edwin puka mai la no ia manffo3, e mahope mai na'lii Sekotia, e k'i ana o Walaka iwaena o na koa Pelekane, e lawe mai ana i ka iakou mau olelo hoohiki hanohano. (Aole i pau.)