Ke Au Okoa, Volume III, Number 14, 25 July 1867 — Ke ano o ka poe Mai Lepera (Pake) ma Molokai. [ARTICLE]

Ke ano o ka poe Mai Lepera (Pake) ma Molokai.

[Malalo nei e ike ia ai ka palapala e pili ana i ka noho ana o ka poe Mai Lepera ma Molokai. L. H.]

E Ke Auokoa E aeia mai au e hoike akea aku nu na mea e pili ana no ka poe i loobia i na Mai Pake e nnho ia ma Molokai, ma kahi a ka Papa Ola i hookaawale ai i wahi no ia poe, i mea e pale aku ai i ka laulaha ana'e oia mai in<> iwaena o ka lahui, mamuli o ke kokua ana a ke Aupuoi a me ka Ahaolelo kau Kanawai o keia Aupuni. A mamuli o keia hoike akea ana, he mea no noi ia na ka iahui e noonoo ai me ke akahele nui, a he mea no hoi e hoike aku ana i kekahi mau kumu uui i ka poe Kau Kanawai o ka wa e hiki mai ana. KS ANO A »IE KA HELEHELENA. He mea kaumuha nui a luuluu hoi ka hoike ana'ku i ke ano a me ka helehelena maoli o ua poe la i ioohia ia'i, a aole no paha ia he mea na kakou e noonoo papau ai ine ka hooikaika nui ole, i kumu a i mau kumu paha, e p;ile aku ai me ka ikaika nui, imea e laulaha «•Ie ai ka ulu nui ana oia mai ino iwnena o keia iahui. A e kaia mai ia'u no ka hoike ana aku i ke kino holookoa o ka uliane makamae e. ka Mea Mana Loa i hana mai ai i Haku no na mea a pau maluna o ka honua nei, i ka pue i kukonukonu ioa ka hoipo ana a ua mai la, oia hoi ka poej ino loa ko lakou helehelena. O na papalina, na minamana lima a ine na maaamana wawae, kekahi mau hapa o ke kino, a ke kanaka e mukaala loa'i kahi ino a meneinene loa a na maka e ike aku ai; a peneia ka mea pokole loa e hoomaopopo mai ai ia kakou i ka oi ae o ke ino o keia mai Lepera mainua o kekaiii o na mai i hiki ole ai ia kakon ke kapa aku he mai £hulau. Ina paha ua noho loihi oe me kekahi hoa'lolia a inakamaka paha ou no ka \va ioihi, a ua paa pono kona mau heleheleua a hiohiona ia oe, a ina kela e loohia i .ua mai nei, a na nui loa nae ka pii ana ae o ua mai la i ua hoa'loha nei ou tna na papalina, ni» inanamana lima a me na manamana wawae, a ua kaawale kela mai ou aku no na mahiua eono a ehiku paha, a halawai hoii aku oe me ia nva Molokai a 'ma kau wahi e aku paha, e ike auanei oe me ka hoomauao mii ana a me ka loihi o ka manawa e hiki ai ia oe ke hoomaopopo o ua makamaka a o ua hoa : lol\a la kela ou ke ole kela e ike mua mai a oe, a ua ia mea e hoike mai ia kakou ke o keia mai i laulaha ae nei no namakam&i pokole wale no, a he kumu nui no noi e haawi aku ai i ka mahaka inoa o keia lahui i ka ikaika maoli a me ka makaala o na hoa o ka Papa Ola i ka noonoo ana i wahi e hookaawale aku ai ia poe mai ka hapanui o ka lahui i loohia oleia e ua mai iuo !a. KA POE HAPA 0 KE IKO. 0 ka poe hapa o ke ino i loaa i ua mai la mamuli o ka ikemaka ana, oia ka hapanui o ka poe e nolw la ma Molokai, a ua hookaawale ia lakou mai ka poe i ino loa ina ka hoohalike ana e ke aupuni, a ua hoon /uo ia lakou iloko o na hale o na kamaaina i haalele iho ai ia wahi ma ka lilo ana o ko lakou mau hale i ke kuai mai me ke aupuni, a ua hele aku na kamaaina ma kahi e aku, kahi a lakou i manao lana ai e pakele ana mai ka lele ana aku o na mai ino la ia luk<jp mai ka poe mai aku. He mau hale maikai no ia a ua kupono io n,; ia mau liale i mau hale e noho ai ka' poe hapa o ke ino i ka mai lepela, o ka hupanui iiae o ia mau hale he mau hale liilii, :i ua l;npono ole ke nolio nui na mai iloko oiu mau hale, a he mau hale nunui iki ae no hoi kekahi, aka, no ka nui loa o ka poe mai, a hapa loa na hale, nolaila, ua noho lakou mainua o ke kupono io ke noho iloko o ia mau hale; a ua hooikaika nui no hoi lakou e hoomaemae mau i ko lakou man hale i kela manawa keia manawa, a mainuli o ia mau o ka hoomaeiuae aua i ko lakou mau hale a mo ko lakou ruau kino, ua emi ka pii nui ana ae o ka mai ia lakou, aka, me ka loaa ole nae o ka manaolana e lanakila ana lakou maluna o ua mai ino nei. NO NA MEA AI. Ua lawa kupono loa na mai lepela i ka ni, 0 ka poe hapa o ke ino i hoikeia ae la malu na, ua hooikoika nui hkou i ka mahiai ana i na loi kalo ma Waikolu, a paa pnno loa i ka ai, a aole wale hoi o ke kalo ka lakou mea i knnu ai, aka, ua kanu lakou i na uala, ko, maia, a me kekahi mau mea e ae no e kokua aku ana ia lakou ma ia mai n-ui, he pololi, a ma ia mea, me he mea l.i ua komo ka mauao aloha iloko o lakou, e hoomama iki ao i kekahi lilo nui o ke Auponi; a aole walo no hoi oia kekahi mea nui, aka, o ka lokahi loa o ka noho ana iwaena o lakou, ua oluolu mai a ua oluolu aku, a ua kokua nui ka hapa o ke ino i na mea e pono ai na mea kanu a lakou 1 hooikaika ai i ko lakou wa inai, i ka poe nnwaliwnli loa. A na keia mea i hoike mai ia kakou i ka noiau maoli o na hoa o ka Papa Ola, no ka hoolnko nai nna oku boi ia lakou i na tnea paahana a me na lnko Inwnia, na pono mea kuke, na pa, na pahi na o a me na kiaaha, a me kekahi mau mea e ae no hoi, noloko mai o ka puu dola ma ka pnkiko nnn, me ku manao hopohopo nui i ka lawa kupono ole o ia puu dala a ka Ahaolelo i hookanwnle ai no na ma: Poke, a me he mea la ma ka

ri:ina ann'ku me ka hoomnopopo mauli, aule i j lawa kupono ka nui o ka puu dcila a k;i Aha j olelo i huolawa ai, a me he inea la i mea e kakoo mai ai i ke ino a me ka pilikia nui e ili mai ana maluna o ua poe mai Pake la, kekahi o na makaainana i piha mau l;a puuwai i ke aloha Alii a nie ke aloha aina, ke oi nei ka lilo a kokoke paha e papalua mamua o ka mea i manao wale ia e ka Ahaolelo e law;i «na; a pela io no ka m»mao ana, no ka iuea, j ma ke kumukuai kiekie loa e loaa ai na mea e kokua nui aku ai i na p'mo o ua poe la no na makahiki elua, oiai, ua aui ae ka mana kupono mai o lakou aku ma ka imi ana i na mea e kokua niai ai iu lakou i na pono kino, oiai lakou e no'no ana iluko o he kau o ka pilikin, a nia me ka |>ua kupono l->a o ko lakou mau kino i na aahu kup >no e hoolnihi iki aku ai i ka manawa e aahu ai, na laau lapaau a me na mea e kupono 103 ai mai ke pale ana aku ia lakou mai ka make nui ana, oia kekahi kumu nui a kakou e noonoo nui ai, ua hala nle a pono ole ka malaina ana a ke Aupuni a me ka Papa Ola ia lakou, e hke me ka hoike ana a kekahi poe kakau inanao aku nei mamua, iloko o ka Buke II o keia nupepa, i na mea i hala ae mawaho o ka oinio kupono ia lakou ke hoike; aka, e noonoo nui kakou, o keia ao, ua puni i oa hoinoia, a aole wale o ka poe o keia ao kai hoinoia, ua hele ka hoinoia a ku kakou Hoola. I ka'ninau ana'ku i ua poe mai !a i houluuluia a kalii hookahi, no ko lakou lioohalahala i ka lawa kupono ole o na mea ai ia lakou, ua ku pakahi mai lakou iluna, a hoike mai me ka hooia nui ana, ua lawa loa lakou i na mea ai ake Aupuni ame ka Pnpa (51a i hoolako aku ai, i oi ae ka iako mamua o ka iako e hiki ai ia lakou ke hoolako no iakou iho, a aole o lakou wahi hoohalahala iki no ia mea, a ua hai mai lakou i ka wahahee nui o ka'poe e kakau aku nei iloko o na nupepa, no ka pilikia o na mai Pake i ka%i, i-a, raiki, ko, a me kekahi mau mea e ae, a na ia meu e hoike mai ia kak<ar, a e hoopau ae hoi i na manao hoino aku i ka Papa Ola a me ke Aupuni, no ka malama pono ole ia o na mai. (.Aole i pau.)