Ke Au Okoa, Volume III, Number 18, 22 August 1867 — NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

NA ALII SEKOTIA. He Moolelo no Sekotia.

MOKUNA XII. Oiai, na kupani ia o de Valena i ka huha ia Walaka a me kona hoopaa pioia ana, aka, ua ae olaolu aku qo nae oia i ke kaohi ana mai a ka Lede ilar ma kana ahaaina. Ua maaaolana nae oia e ike aku ia Helene, a ina pou ha-na o kona mau pepeiao oia ehooinu aku ai i kana mau olelo; a o kona manao nni maoli nae, o kona haawi ana i kona hoopai ino maluna o Walaka. 0 ka pahi kana mea i manao ai e maks o Walaka, a ma kona make ana, aole mea nana e keakea mai i kona niau makemake; a he raea no hoi ia e kapae ae ai i ka enemi nui o kona Moi, a loaa mai no hoi iaia ka maliu hanohano ia mai e ka Moi. 0 ke aloha a me ke ake o ka oi c kela na mea nui e hakoko mai ana jloko o kona umauma; a me keia mau manao no hoi oia i ukali aku ai ia de Warrenne i fea halealii o Snawdun i ka ahaaina. Ua halii ia ka papaaina iloko o kekahi rumi noi, e like me na mea kupono oia -wa. Ua kaulia na io holoholona maluna o na pa kala a me na pa gula; a pela no hoi na wai- ~ na, ua hoopiha ia iloko o na kiaha o ia mau ano. 0 na noho i halii ia iho me na pale veleveta maikai, ua hoopiha ia- ma na paia 0 na rumi; a ma kekahi man aoao mai o ka hale, kahi i noho ai o kekahi mau mea hookani pila e himeni mai i na leo. makemake a ka Moi Alfred o Pelekane a me Geregori, ka Nai o Sekotia. Ua kahaha ko de Yalena mau manao iaia 1 komo mai ai iloko o ka rumi e nonoho ia ana e na wahine ui, a hawanawana aku la o de Warrenne iaia me ka olelo aku, "Nani io no keia aina, kahi o na wahine ui a me na kanaka koa !" " Kē makemake loa nei au, ina na pa*u lakou a pau loa i ke piholo - iloko o ke kai," wahi a de Valena. Aia manawa, komo mai la ka Lede Eutavena, me kekahi poe kaikamahine opiopio hou a; na'lii Sekotia o kekahi-man pakaua e akn; a an ae la kona maa maka māwaena o lakou, ina o ka Ealawai.aku me -Eeleoe, aka, aoienae oia ~~-bekahi iloko o* keia kano wahine opiopio i komo hope "mai. Ia manawa e akoakoa ana na kenela Sekotia iloko o ka rumi i piha i na wahine, a lohe ia aku la ka leo hooho, he komo mai koe o ke Poo aupuni, a oia o Walaka. Aole nae oia i komo mafTkona kapa kila; aka hoi, na kona lole komo nae i hoike maoli mai i ke kilakila o kona oiwi, a ia de Valena nae hoi . i nana aku ai iaia, ua ane lili oia, a hoomaikai iho la nae oia iaia iho, no ka mea, aole o Helene kekahi malaila, e mahele pu ai i ka mahalo ana aku i kona kanaka ui. Ua malama maikai ia ka ahaaina ana, a ua puka mai na olelo waha lealea ma kekahi aoao mai o ka papaaina; a o Murraj no nae ke kumn alakai o ia mea; me he mea la oia luana ana, he hui ana a na wale no, a aole o na enemi me na hoa'loha. I ka manawa nae e ahaaina ana, a mahope iho, hoonee ia mai la na waina, ua himeni ia mai la na hana kaulana a na koa kahiko o Sekotia; a ma ka hooho ana o na leo himeni, hoopuka ia mai la ka inoa o Walaka. Lohe aku la o Walaka i ka hoopnkaia ana o kona inoa i ukali ia mai e na hoomaikai wale ana no iaia, ku ae la oia mai luna mai o kona noho a me kona lima, peahi aku la oia e hoopau ia mea. No ka ike ana o ka Lede Mar, ua kupona ole ia mea i ko Wa'aka matrao, i ae la oia, " Ina pela e ke Poo aupuni, e hoopau ia keia mau himeni, a e hula kakon." A haawi mai la oia i kona lima ia Walaka o laua pu ke hula; aka, lalau ae la nae o Wafaka i ka li.ma o dr, Warrenne, a haawi aku la i ka lima o Ledc Mar o laua pu ke hula me ia. Ua ano mae iho la ko Lede Mar helehele* na, no ka mea, ua manao oia, aole e hoole mai ana o Walaka iaia imua o ke akea; aka, ua hookuoo ae la no oia iaia iho ia manawa, a lalau aku la oia i ka lima o de Warrenne, hele aku la laua ma kela aoao o ka rumi, kahi hoi a Murray i hookaawale ai i ka poe o hula ana. Oiai, e nee aku ana na hova i ke kulu aumoe, ua huli ae la ko Walaka mau manao mai ka olioli a i ke kaumaha, ana i manao iho ni mamuli ike ia mai anei; nolaila, mauao iho la oia e hele ma knhi e, a hawanawaoa aku la oia i ka Haku Mar, e hele ana oia o ike i ka Haku Montgomery no kekahi hora hookahi e kamailio pu ai mo ia, a puka aku la oia mai ka rumi hula aku me ka ike ole ia. O de Valena, ua ninau aku hoi oia ia Lcdc Rutavena i ke kumu i helo ole mai ai o Holene Mar, ua lohe mai la oia i keia nmu leo hawanawana a Walaka ine ka Uaku Mar, a mo ka olioli o ke diabolo, ua milimili ae la oia i kana wahi pohi uuku i kona lima. Ua ike i)o ua dc Valena nei, he iini wale na wahi malu a Walaka c : holoholo ai, a nolaila, i

ka puka ahu, aku a puka pu aku la 0 de Valena mahope ona, e hahai ana e hoomakakiu i kona mau wahi e hele ai. Ia Walaka i puka aku ai, ua haalele ae la oia i ka hele ana ma na ipuka i lioomaamaama ia mo na ipukukui. Pela iho la ke kapoo ana a ua Walaka nei i kona kuamoo, a hikia»vale oia i kekahi rumi ano pouliuli; a loaa aku la no hoi iaia ka puka e hoea loa aka ai oia ma kekahi aoao. Wili aku la oia 1 ka puka, a hemo mai la, ku ana keia iloko 0 kekahi rumi; a na ka uwiuwiki mai a ka malamalama ana ihoiho kukui i hai mai ia ia, he rumi pule ka ia, a he kuahu kela e ku mai la. Ika maopopo loa ana mai iaia, he rumi pule maoli ia, i iho la oia iloko iho no ona, " E ke Akua ! maanei au me ka ike ole ia mai e kekahi maka e ae, e hoohanini aku ai 1 kuu uhane holookei ia oe ! A maanei no hoi imua o kou paepae wawae, e hoopuka aku ai i ko'u mau hoomaikai no kou mau ahonui; a me ko'u mau wāimaka wau e holoi ■ . aka mai kuu uhane aku i na kikohu o ke o'u i kena ia mai ai e hookāhe !" laia i hooneenee aku i ke kuahu no na manao akahai, ua hookuemi hope ia mai la kona mau manao, e ka pa-e ana mai a kekahi leo nonoi mai kahi mai ana e makemake aku nei o ka hiki aku; a me ka leo pule e hoopnka ana ua leo nei, "E paku-a e alai maikai oe iaia eka Makua Lani 1 E hoopakele oe iaia ma ka la a ma ka po, mai na pahele aua a keia kanaka hewa nui launa ole; a ma na hora o ko lakou mau ahaaina e lilo oe i pale kona umauma mai na pahele ino ame ka make ana." Akakuu ki iho la ka leo pule, a hoomaka hou mai la, " a ! anwe wau, no ka lilo ana i kumu no ka lilo ana i ka pilikia o ka manaolana o Sekotia nei; a e kau mai paha anei kapilikia SirWiliama Walaka !" Aia kekahi mea mahope aku o ka pale o ke knahn, ka mea nana e hoopuka mai nei i;keia mau huapnle, a hoopuka hou mai la oia i kekahi mau hua pule hou, " Aka, ua ike no oe, aole o'u hewa ma keia mea ! E hoopakele no oe iaia e ke Akua, mailoko ae o ka lima o keia kanaka enemi kumu ule." Ua kahaha iho ,la ko Wālaka manao, a ua ane hoo&uoi la.keia_n»<»a.«.puift ir nei nona imua o ka paepae wawae o ka noho alii oke Akua ia hora oke aumoe. Aka, iaia nae i hookokoka loa aku ai i ke kuahn, ike iho la oia o Helene Maj. Ua hoaahu ia oia i ka holoku keokeo mailuna a lalo, a he hailona no hoi ia no kona ano mihi, a me ka pu-a oiaio ana mai ona manao mailoko mai o kona puuwai. A i kona lohe pono loa ana inai i kona mae leo pule, ka mea nana nana oia i kono aka e hookokoke loa Koaa nee loa aku la no ia imua, a na ka pa uwiuwiki ana mai a ka wena kukui i hai loa mai ia Helene, o Walaka ia. Leha mai la ko Helene mau maka maluna ona, amumule iho la oia, aohe i pane iki mai. Nee kokoke aku la no o Walaka me ka olelo aku, "E Lede Helene !" Iko Helene lohe ana mai i ka leo o Walaka, ua ane hilahila oia, no ka mea, aole oia i ike, pehea la ka loihi o kona noho ana maloko o ka rumi pule, a hiki i ka manawa ana i hoopuka mai ai i kana huaolelo; a malia paha ua lohe mai la oia i kana mau pule noi no Walaka. Ko Helene pelu hou iho la no ia i kona mau kuli, a papalu iho la i kona mau maka me kona mau lima.

Aka, ia WalaKa e ku ana malaila, a naDa raai la ia Helene, o kona mau manao haipule wale no kana i manao nui mai ai iaia; ua kouio wale mai no iloko ona ka. hoomanao ana, o ke kaikamahine opio maikai keia nana i haawi mai i ke ka~u maikai ana i ka waliine ana i aloha ai ma keia kae o ka lun. A me ka piha i ka hoomaikai ana, me he meu la, he mea hele maliliini e hele mai ana imua o ka wahine haipule, hookokoke mai la oia ma kona aoao, a i aku la oia ia Helene, " E ka hemolele o na kaikamahiūe o ka honuo," a kukuli iho la oia ma kona aoao, " iloko o keia hora laalu, & imua o ke alo eehia o ka Mea Mana Loa, ko haawi aku nei na hooinaikai ana a kuu uhane, n$ na pule au i noi ae nei i ka lani no'u. Ua oi ae ka moamoa oia mau mea ia'u mamua o na hooho olioli ana mai a kuu aina nei no'u, he makana ia i oi loa aku mamua ae o ke kalaunu alii a ko Sekotia poe alii e hooikaika nei e kuu ibo maluna o kuu poo; no ka mea, aohe ia mea e haawi mai ana i mea e oi akn inamua ae o ka lioopakele ana inai a ka lani ia'u." "0 ka'n no ia e pulo ai," wahi a Helene, me lea ea hou ole mai hoi o kona mau maka iluna. Pano aku la o Walakn, " A o ka pulo n ka mea pono, o maliu ia mni ona no ia ! A uohe mau mea o ne a'u e inonao ui, inui iu oo mai. E lioomou oe i ka haawi ana i kau muu pule ma iu ano, a i ka la apopo, e hele nku no au imun me ka pnpaluA o ko'u ikaika; no ka men, ke manao nei no au, aia he Moriona ko'u, nana o pule mai no'u ma ka honua nei, a pola no hoi 'ma ka lani."

Panapana wale iho la no put> wai iioko ona, aka, aohe nae me ano ai-a wale no. Pukui ae la oia ika po&o o kona mau lima, a nana mai Ia ia Walaka, " E lohe io mai no o Mariona i ka'u mau pule. Ao ka Makua Nui e hoolohe mai ana i ka'u mau pule, ke paulele nei au, e hoolohe mai ana no oia. Oia mau no kou oia no ia e Walaka ! " * " A nolaila, ke nonoi aku nei au ia oe," wahi a Walaka, " e hui pu mai oe me a'u e hui mai kau mau pule malu me kn'u e la Lede Mar. E noi aku no au ike ahonui o ka lani e haawi mai i ka ianakila o Sakot:a nei. E pule pu mai oe me a'u, a o na n:>i ana no ia me ka Mea nana i olelo mai. Jl*a kahi no a na pumoai-oiaio elua e halawai ei, owau pu no hoi kekahi malaila! " Nana mai la o Helene iaia me na leha hemolele ana, a kuknli hou iho la 7>ia me ka paa pono aua iho ona i kana kea. Kukuii pu iho !a no hoi me Walaka ma na anuu:o ke kuahu, a hoopuka like ae*la laua i ka laua mau haipule ana. Ka loihi oka manawa a laua i pule ai, aole laua i ike iki, oiai, <ia lele hikiwawe aku la ka manawa malalo ilio ona aouli aka olioli hemolele. Aka, na ke kuike ana mai a ka bele o ka halealii i hai ipai ia lana, ua moku ae ka pili o ke a eia no ka ua Walaka nei i ka honua. j l ka owaka ana mai a kona maa maka, hal?,wai mai la oia me ko Helene. Aia no ie kau la ka Walaka kea malana o kdaa honi iho la oia i ua kea la, a oielo aku la rJa ia Kelene, "E lawe oe i keia e ke hine hemolele, me ka hoomanao i ka kaua hana o keia hora !" Hooknlou mai la o Hclene i kona a-i, a hoolei aku la oia i ke k£a laa ma kona a-i i hele wale a me he la o ka haki ana iho a ka a-i o ka nene. . A i hou aku la ia, " E lilo keia i noho'na aloha oiaio ana, i hoopaa mau loa e na hipuu hemolele loa ma ka lani !"

Kulou mai la o Helene maluna o ka lima o Walaka, i hui pu ia mai me na waimakn e hakukoi mai ana i ka lau o na lihilihi; a ia Walaka no hoi i leha ae ai i kona mau maka iluna, a manao iho la oia, me he la o Mariona kahi e haka mai ana maluna o laua iloko oia hora o ka pule a'me ke noi haahaa aua aku. _ - Ia Helenē _ rea iiiai ai"kona mau maka, aia hoi, hipopuka ae la hoi o Heleuo i kekahi leo uwe nui; a apo mai la o Helene iaia, a ia manawa no hoi i anuanu mai ai ko Walaka kua ika maka o kekahi pahi. Kona ku koke ae la no ia iluna, a haule akn la ke. pahi mai kona aahn aku; aka, o ka lima nae nana i hou mai, aole oia i ike iki aku. 0 ka imi ana aku i ka mea nana i hou mai, aole-e hiki, no ka mea, aole i ike iā aku ka mea nana i hou mai iaia; ano ka mea no hoi, oa haule ano a mauie iho la o Helene ilalo. Manao iho la no o Walaka, ua ike mua aku no 0 Helene i ka mea nana i hou mai iaia oiai, iaia i ku ae ai, ike aku la oia, ua ku ia pu no ko Helene lima a puka, a loaa mai kona kua. " E ka mea powa," wahi ana, a huli ae la ia, a ike ua ku ko Helene lima, ma ka manao aua e hoopakele iaia, a nolaila oia i apo ae ai i kona lima aku ai. I kona ike ana iho, ua ku kona lima, i ae la oia, " Aia elua wale no wahine ma ke ao nei, i manao e make mahope o'u." Ua haalulu iho la oia ia manawa i ka eehia, no ka inea i hana ia ia manawa koke no, a komo pu mai la no hoi na hoomanao ana no na mea i hana ia ma ka pakaua o Elasa!ie 1 kana Mariona ponoi; kona uhae koke inai Ia no ia i ka.uhi maka o i mea e hoopaa iho ai i ke koko; aka, aohe paa pono loa ibo, no ka mea, ua kukonukonu loa kahi i eha. Ko Walaka lalau iho la no ia i ke.kino o Helene, a lawe aku la ia iu mdi loko aku o ka rumi pule. Kona wikiwiki ino aku la no ia, a puka ma ke ala poele ana i hele mai ai, a hemo loa aku la i ke ala e hoomalamalama • ia ana e na kukui, a komo aku la oia i ka rumi hula nui. Na na leo hoolio ona kauwa i hoohuli mai i na nana ana o !ta poe e hulahula lealea ana, a ike mai la lakou i kePoo Aupuni, e hupai aku ana ia Helene, uaano make oia. Ko Mar ike koke mai la aoiaj kana'kaikamahine, a hookuu iho la o Walaka ia ia iho me Helone maluna o kekahi noho koki loihi; a komo mai la ke kahuna lupaau e nana pono iho i na wahi o Helene i eha. Ninau mui la ka Haku Mar, " Nowai i hana i kein moa ? " " Aole au i ike wahi a Walaka, "akii.i ko'u manno, me he mea !a, na kekahi kanana ino i m»nao e lawe aku i kuu ola ! " Hoomanno ne la ka Haku Mar, i nn manao iuo a Do Valona i hoopuka ai no Walnka, a ninau ne lu oia, " Auhea oDu Valena ? " Pane mai la o Do Vulenn, " Eiu no nu nmunei;" " Pelioii lu kou iimuao, u huli ue ane i au i ka inea nana i hana ke ino ? " " Aole, nolo," wahi a ka Haku Mnr, oiai, u>i nne hilahiln ilio la oia i ka manao kuhihewa ana aku, " aka, ua hana ia kekahi men ino maanei—a aia In, ua mako kuu kaikamahine."

He miuute mahope iho, ua pau iho la k®hooponopono ana a ke kauka i kona wahi i eha; a pu-a iki mai la, he wahi hopuoa leo mai a Helene mai. Ika pu-a ana mai oia ano leo ola mai ia Heleue mai, ike ia aku la ka haikea, e oku mai ana mai na papalina mai o Walaka. Haka pono aku la ka Lede Mar i koqp mau maka maluna ona, no ka nui kahe hiolo ana mai kona kua mui, ka puiwa ae la no ia o ko Lede Mar manao, a haule iho la oia ilaio, hoihoi ia aku la e na kauwa iloko o kona rumi ponoi iho; a koe iho ia o Lede Rutavena e hoomalieiie ia Helene. 0 ka Haku De Valena, ia ia i ike akij ai ka'haule ana e maule o Walaka, lalau aku la oia i ka lima o De Warrenne, a hoopuka oiai la i kekahi mau huaolelo;—" E ola mau loa ka Moi Edewada o Pelekane ! " Na keia mau huaolelo i hai mai ia De Warrenne, oia io aku la no ka, ka mea nana i hana ino ia Walaka. 3 Ika maule ana o Walaka, akahi no a ike ia o Walaka kekahi i ku ika pahi. Komo hou mai la kekahi kauka hou, e nini i kona wahi i eha, a wehe mai la o Helene i kona mau maka, a i mai la, " tie mea oiaio pela io anei ? " A haule hou iho la oia iluna o na lima o kona makuakane. Ua ike iho la ka Haku Mar i kona mau manao io maoii, a i inai la oia-, "Ke ola mai la no oia e kuu milimili, aka, ua eha nae oia e like me kou eha ana. I nui ke aho nona, ame a'u ! " . Ia manawa, aia o Edwin ma ka aoao o Walaka; a ke kakuli pu mai la no hoi o De Warrenne me ia. He mau minute mahope iho, a akakuu mai la ke kahe ana a ke koko o kahi i eha o Walaka, a ano pohala mai la oia, ninau mai la, " Heaha la keia iho nei o'u ? A pehea la ka Lede Helele, aia la oia mahea ?" 0 I ka lohe ana mai o Helene i ka leo o Walaka, ua hoopu-a ae Ia oia i kona mau hoomaikai ana aku ike Akua. Ua lohe mai la no hoi o Walaka i kana mau mea i hoopuka ae ai, aiae la oia ia Edwiu, "E Edwin, ke ola nei no maua, ke pane mai la ko k§feUahine; a he mea ia no'u e oluolu ai o ka lohe hou aua aku i'ka.hoopuka, ana mai 49kona leo. E hele aku.wau ieeua ona, e hai aku ai ; Ī1 k t

Ua haalele mai la ke ano powehiwehi o kona maka iaia, a ku ae la oia ilana, hele aku la ia a ma ka aoao o ke koki a Helene e moe ana. Hoala mai la kona maknakane ia ia, ine ka i ana aku, " E kuu keiki, e ala ae oe, eia o Walaka ma kou mau kapuai. E nana aku oe iaia me ka hai aku, e'ola ana no au !" " Ua olnolu Wau e kau makuakane," wahi a Helene, " a e oluola i ke Akua Mana Loa, ka hoopakele ana mai i kona ola !" " Owau no hoi kekahi i oluolu pu," wahi a Wālaka, '-a ke hoomaikai ae nei au i ke Akua a'me oe pa, ua oluolu io no wau ! Ina aohe i lawe hapa ia ke komo ana- mai a ka pahi.e kon lima palnpala, ina ua anuanu ka maka iloko o kua puuwai !" "E hoomaikai ia ka anela kiai o ka pono," wahi a Helene, "no ka mea, i ka ea ana mai o kuu maka, ike aku la aa i ka mea powa, ua papalu ae i kona aahu mamua ponoi o kona mau maka, aohe e hiki loa ia'u ke hoomaopopo loa iaia; aka, o ka pahi, ua manao ia e ku ana i ke kua o Sir Wiliama Walaka; o ko'u ku ana, aole au i ike iki." Ia manawa no, komo hou mai Ia ka Lede Misr, a ike mai la ia Wakka e kukuli ana ma ka aoao o Helene, ua uluku mai la kona mau inanao lili iloko ona, a ninau aku la oia ia Helene i ke Kumu nui i hiki pu ai laua j me Walaka iloko o ka rumi pule ia inanawa hookahi. No keia ninau a ka Lede Mar, pane mai la o Walaka iaia, " I ko'u manao, he ane hoohuoi hewa ka ka Lede Mar ninau, aka, e hahai aku no paha wau i ke kumu o ko_ maua halawai ana ma ia wahi. No ko'u ane uluhua i ka lealea a'u i hoopau ai, nolaila, makemake iho la wau e kamailio pu maua me ka Haku Montgomery, a poka aku la wan a hiki ma kekahi ala pouliuli, ko'u hele aku la no ia a loaa ia'a kekahi puka. I ko'u wehe n:ai, eia ka he rumi pule ia, a o Helene malaila. Ko'u hui aku la no ia me ia malaila no ka pule ana, a he wa loihi paha, uwe ae la o Helene, a maneo iho la kuu kua i kekahi mea. Huli ae la au, a ike oko Helene lima ua ku i ka pahi. " 0 keia ka moolelo o ke auo o ko maua fi"alawai aua, a ina e hiki mai ana ia nei ka mea powa e hai mai i ka oiaio, aohe ana mea okoa eae i ike. A ina ua kulike ka'u olelo me kana, he hiki no ia Heleno ke hai mai i kona inoa." " E hai mai oe i kona inoa ia'u e Helene," wnhi a Murray, "a na'u iio e haawi inia i li.u liiiopui inu nu keia 'uewa. E liai niai oo i kona inoa, nlaila, ua paulele loa mai oe maluuit i> Amli'ew Murroy,!" Pune mui la o Helene, " Aole au i iko i kona helehelena 1 Ke kala aku nei au iaia no knu koko, oiai, ua pakele mai nei uo ka mea nai>ft e hoopakelo ia Sekotiu nei."

Inu oia he kanaka Pelekune," wahi a Hiletona, " a ina maoli no oia ke keiki a ka Moi, e loaa raai ana kona hoopai haaa pono ole." " Ke hoomaikai aku nei au ia oe," wahi a Helene, " no kou mau manao maikai, aka, ia Walaka wale no au e hai aku ai i kona inoa, a nana waie no ka hana me ia. F, kuu makuakane, e pono au e hoi iloko o kuu rumi." A hoihoPia aku la oia i kona rumi, me ka haka inai no nae o kona mau maka ia Sir Wiliama Walaka. (J3ale i pau.)