Ke Au Okoa, Volume III, Number 20, 5 September 1867 — HE KAAO NO VARARIALELE. Ka Olali o ke Aupuni Uwea. I unuhi ia mai loko mai o ka olelo Pogudara a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO VARARIALELE.

Ka Olali o ke Aupuni Uwea. I unuhi ia mai loko mai o ka olelo Pogudara a i ka olelo Hawaii.

HEL.U 4. Pela laua i kamailio ai no na mea pili ia laua ame Vararialele, a ma ia hope iho, hookipamaikai ae la oia ia Hiuwe me konawahi hoa hele nona na wawae eha; a ma keia hana no hoi o Hiuwe i ike iho ai i kona hana maikai ia e Burione. Ama ia hope iho, na kauoha ia aa ohana alii a pau o ke Aupuni Po, e hoomakaukau lakou a pau ia lakou iho me ka hemahema ole, a oia no hoi ko lakou ike ana i ke keiki kamaeu o ke Aupuni Uwea a me Nero, ka mea nana i wawahi aku ke pani paa a me ka papaku o na he 18 mal&Io aku o keia honua, nana hoi i hoonaueue ka mole o ka honua, a loaa aku ilalo lilo i o Milu la, i opaipai ai na aupuni a lilo ko lakou mau mea mana a me ka ikaika i mea ole loa, ma ka mana a me ka ikaika i loaa ia Hiuwe a me Nero, a keia wahi no hoi au i hoomanao ae ai ia Hiiakaikapoliopele, i naauauwa ai i ka huha hala ole a kona kaikuaana, a na kana aikane hoi i ukali aku kona hope. Aole no hoi paha e nele kou halialia mai e ka mea heluhelu ia Puapualenalena ko Hawaii nei Ilio imi kahu, ma kou nana ana ia Nero, nolaila, ua hala ia mahepe o kakou, hoa'ku kakou imua, i ike ai oe i na hana koa aiwaiwa a Nero a me Hiuwe. Ka hoouna ana a Hiuwe ia Nero mai ke Aupuni Po akti, a hiki i kona kaikuahine ( d me ko la.ua mau makua ma ke Jhipuni TJwea. Mahope iho o ko Hiuwe ma hookipa ia ana o Burione i na mea ai a me ka oluolu loa, me ka ike ole ia o kekahi mea ino iioko oia wa, aia hoi, kupu mai la ka manao iloko o Hiuwe e hoouna abu ia Nero i kona kaikuahine, oiai oia, ua loaa ia ia ka ike tnai loko ae o ke komo o kona kaikuahine i haawi mai ai iaia, a īaia i hoomaopopo iho ai, e aneane io ana o Vanrialele e poino, nolaila, aole he wa i koe al'iila, o ka make no ia, nolaila, ua kakau iho o Hiuwei kekahi palapala a paa, a ua noi aku oia ia Buricne i ke apo daimana, a ua ae mū no oia eae ka oluolu i kana noi, i kumu e hoike akaaka aku ai ia Vararialele, nolaila, kakau iho la. o Hiawe i kekahi palapala na kona kaikuahine, a penei ke ano o ua pala-

pala la: Ia Ani>domek.o Varabialele { Ka Moiwahioe o ke Aupuni Uwea; y Aloha oe: ■ Ke hoouna aku nei au ia Nero ko'u hoa ka kaua Ilio, mai loko 'aku o ka Halealii a me ka noho kalainm o ke Aapani Po, ka mea hoi ia ia ka mole o ka honua, a ke haawi pu aku nei au i ka hoailona daimana a me ka lei alii nani o Burione a rbe ka huihui ki o na aupuni he 18 malalo iho o ka mole o ke Aupuni Uwēa, mai ko kaua honua mai a hiki i ka papaku o lalo lilo loa nei, kahi au e noho nei, nolaila, ua paa kau luhi a me na pilikia a me na poino i ka huli ana i ko aloha, ka mea hoi nana i hoomauoaona i kou puuwai a me kou kino holookoa, a lilo iafhana nui nau e hooko ai i koa kino, ka mea hoi a koa pokii i huli auku ai me ka hoomanawanui, nolaila, e hoomakaukau oe ia oe iho a me kou aapuni a me ko kaua Halealii, i oi ae mamua o keia nani a'u e ike nei, nolaila, ma ka la apopo, a ma ia ahiahi iho au a me ke kane a kaua e hiki aka ai, aia a hoomaka ka nauwewue ana o ka honua a pau, alaila, o ko maua hoomaka ana ia e haalele i ke Aupuni Po nei, a i lohe oe i ka halulu a me ka paapaaina, me ke kani nui toa, alaila, ua hala ia maua na aapuni he 18, a i holo mai ka ul&ula o na ao a puni ka lewa me ka malamalama. nui loa, alaila, o ko maua hoailona ia e hiki aku ai ma ko kaua aina, nolaila, e hai aku oe i ko'u aloha i na makua'o kaua, nolaila. i na he manao kou, alaila, e hoouaa mai oe ia Nero io'u nei, me kou haawi ia ia ina mea ai maikai loa i oi ae mamua o kau e ai ai, aole no hoi oe e hoopaa ia ia i ke kaulaheo ma kona wahi mau mamua, oiai, o Nero, owau no ia o kou pokii aloha, ua pau, me ko aloha nui ia oe. , Hiowe. Kakau ia maloko o ka Halealii o Buriooe, Ke Aupuni Po, ka 18 o na aupuni. Mahope iho o kona kakāu ana i keia palapala, a opiopi iho la oia, a kakau iho la i ka inoa o kona kaikuahine mawaho o ua palapala nei, a hai aku la oia ia 6urione, me kona olelo aku, " Ke hoouna nei au ia Nero, i ko wahioo la." Oiai, ma ka ike aku a Hiuwe i kona helehelena, mo he mea la, ua paulehia oia iloko o ka olioli nui a me ka makemako, i pii ae ai na degere o koua puuwai i ka pakannhiku ka heluna. A pau ka laua olelo ana, aia hoi, oielo aku la o Hiuwe ia Nero, me kona hapai mai ia ia iluna ona, a hai iho la oia i kana olelo, penoi : " Ano ke hoounn nei au ia oe e Nero i ko kahu wahine la i keia wa, oiai, ke ike nei au i ke aka o Vararialele, aole paha e hala ia ia ka hora okoa i koe, alaila, o kona poino no ia, o oe no o kaua ka mea oi aku o ka ikaika a roe ka mana ma ka lole uoa iloko o ka lewa." A pau kana olelo aoa i kana Ilio, hoolpi iBo la oia i ka lei alii ma kooa a-i • me ke apo daifoana, a haawi

iho !a oia i ka huihui ki ma kona waha, ia wa no, lena ae la na maka o Nero iluna, me ka nana pono aku i kona kahu, me ke ano halo-i--10-i o kona mau waimaka, a pela no hoi o Hiuwe. la wa o Nero i hoomaka ae ai e hae, me ke okalakala o kona hulu, a pio maikai mai la kona huelo, ia wa no hoi o Hiuwe i apo iho ai ma kona a-i a honi iho la oia ia Nero.

A ma ia wa koke no hoi o Nero i hoomaka aku ai e lele mailoko uku o ka rami o ka hale alii o Burione, a ia Hiuwe a me Burione i nana mai ai i ka lele aua c Nero, ua oi loa aku kona ikaika i ka lele ana, mamua o ka lele ana o ka uwila iloko o ka lewa, a me ka holo ana mai o ka malamalama o ka la i ka honua nei. Ika hala ana oka miaute hookahi, aia hoi, ua hiki aku la o Nero i ke pani puka o luno, oia hoi ka lua o na Aupuni mai lalo &e o ke Aupuoi Po, a lohe aku la no hoi o Hiuwe a me Burione, i ke kani a me ka halulu o ke pani i ka hemo ana ia' Nero; a pela no laua i hoolohe aku ai a hiki wale no i ka pau ana o na aupuni he 18, a hoea ae la no hoi ua Nero nei ma kela kia pohaku ma ka moana, kahi hoi ana i hiki malihini iho ai a loaa wale aku ai no hei ia Hiuwe.

Ua noho iki oia rr>alaila no kekahi mau minute, a ma ia hope iho, hoomaka hou aku la oia e lele, e like no me kona ano mau, a ia Nero i aneane iho ai e hiki maluna iho o ke aupani o kona mau aia boi, komo aku la ua Ilio nei me na makana nani o ke keiki aiii o ke Aupuni Po i haawi ia aku ai iaia, oiai no hoi o Vararialele e aneane ana oia e ukali aku i ke alii o Maui ia Olepau, a o kona mau makua hoi, ke lawelawe nei la.ua me ka puuwai aloha keiki me ka uwe nui, aole a laua pono i koe e hana iho ai i ka laua hiapo, aole no hoi e hiki ia laua ke hana iho ma ko laua mana i loaa ia laua, no ka mea, ua hai mua mai o Vararialele i kona manao paa maenua ae, nolaila, ua ili paa iho ka ukana kaumaha maluna o laua me ka maopopo ole ia laua ka mea e hana aku ai i mea e hoi mai ai ke ola kino o ka laua kaikaoiahine, aka, ia laua no e lawelawe nei' ia ia, aia hoi, ua hoohikilele ia ko laua mau manao kaumaha e ka hae ana ak'u o Nero, me ka ukana e paa ana ma kona waha a me kona ai; a ia laua i nana mai ai a ike ia Nero, me e ko laua olioli nui, a me ko laua hoomanao pu ae no hoi kekahi, me ka lele o ko laua hauli o ka laua wahi keiki Hiuwe kekahi, aole ka auaaei.

Ia laua e nana nei ia Nero ma ko laua hamohamo iho i kona hulu, hali ae !a o Nero a ike ia Vararialele e waiho a make ana; ia wa oia i hoomaka aku ai e hae rae ka leo-nui lpa, me ka hoopapa aku o kona wawae tnua ma ka poohiwi o kooa haku wahine, a ia wa no hoi i kahea iho ai na makua, i ka hea ana iho, " E Vararialele e, ano, e ala ae oe, eia o Nero, ka Ilio ā olua ua hiki mal me kana ukana oani e paa nei ma kona a-i a me kona waha." Ia wa no hoi o Vararialele i lohe kolmHu ae ai i ka leo o ko laua mau makua a

me k a leo hoi o Nero, a hoolana ae la kona mau manao kanaka, pakahi a palua kona lohe ana i keia mau leo e hea ihonei ma kona lohe ana i keia mau ]eo e hea iho nei ma kona inoa; ia tra i boi hou mai ai kona mau manao kanaka a pau loa ime ia, a hoomaopopo iho la oia, ua hoi mai kona wahi pokii a mekalaualiio roai ka, laua huakai mai, a owaka ae la kona maū lihilihi me ke aoo powehiwehi o kona mau maka ja liuliu iki, naoa ponomai la oia a ike ae la i ka laua Ilio e ku ana me ka nani nui loa, i like ole me kona meu la mamua aoa i ike ai, aia hōi, halawai mai la kona māu kiionohi me na makana iiani 0 ke Aupuni Po, ka mei hoi nana i hoomalule i kona pnuwai a me kona kino holookoa. Ia maiiawa no hoi o Nero i hamama ae ai kona wāīia, a hoopuni aku la oia i ka palapala 1 wahi ia i ka pale daimana a me ke gu!a, a hooimka ae la oia e kahea me ka leo nui, " Aro ! Aro ! E Nero—e ! Auhea ko kahu 0 Hiuwe ?'' Aka, hoomaka ae Ia no ka Ilio e hae me ka olioli nui loa, me ka wiliwili mau no o kona huelo, a lalau mai la kona lima akau ma ka a-i o Nero, a o kona lima bema hoi, lalau ae la i ka mea a ka Ilio i luai aku ai mai kona waha aku, a wehe ae la oia i ka wahi o waho loa, a ike oia he palapala na keaa wahipokii kaikunane, a nana iho la oia i na mea a p.au i oleloia maloko o ua palapala nei. A mahope iho o pau ana o kona nana ana, lalau ae la kona lima i ke apo daimana a me ka lei alii, ma ka a-i o Noro, me ka huihui ki; a pane ae la oia me ka leo uwe no kona wahi pokii kaikunane, imua o ko laua mau makua, '* Auhea olua e o'u mau makua, ano, ke h&i aku nei au imua o olua i keia wa, o ka mea e halawai pinepine «noi me a'u ma ka hihio, ka mea hoi a kuu wahi kaikumine uuk;t i huli aku nei me ka Ilio o maua, ua loaa mai nei ia ia a me ka llio nei, he 18 Aupuni, malalo aku o ka mole mni keia honua aku, a eia knna lei alii a ene kona apo daimana a me ka huihui ki, ihaawiia mni nei 1 mea hoike ia'u a me olua, a o kona ino» o Burione, oia ke keiki Alii o ke Aupuni po, a e hiki mai ona oia maanei i ke ahiahi o ka la apopo, nolaila, ano, e hoomakaukau olua ia olua iho, a pela no hoi me a'u nei, a e hii pu aku no hoi olna i na kiai o kuu Aupuni nei, e hoomakaukau koke olua i ka hale alii nei

i na mea maikai o na ano a pan loa, i oi ae mamua o ka noni o ke Aupuni Po, pelo ke kauoha a kuu kaikunane pokii nloha." I ka pau ana o kana olelo ana imua o liona mau makua, huli ao la oia a hoomaknukou iho la i na mea ai maikai na Nero, e like me ke kauoha a Hiuwe, pela no hoi oia i hooko ai, me kona pole 010 i keknhi 01010 hookohi. A na keia mau mea no hoi a Noro i lawe aku ai

ka mea nana i hoopiha loa ī ko puuwai i na manao olioli a me ka makemnke. A ma īa wa no hoi o Kiniuwea i hele aku ai e hai aku i ka lohe i na kiai o ke Aupuni Uwea, a i ko lakou lohe ana, ia wa koke no, ua liuliu like lakou i na mea a pau loa i kauoha ia ia lakou. Amaiawa no hoi i hoounaia mai ai eua poe kiai nei, he mau hanen tausani kanaka, i poe nana e kokua ma ka hoomakau kau sna i na pono a pau o ka hale o ke Alii wahine, a ma ia wa oo hoi i ikeia aku ai he mau tausani koa, q he mau tausani alii, a pela no hoi i ikeia ai na mea maikai o na ano a pau loa, aole no hoi kekahi mea nanl a mai- 1 kai i koe aku, ua pau loa mai, mai ka nui a ka liili, nolaila, aole he hemahema ikoe aku, a o na mea a pau i hanaia, ua ku no i ka ii o ka makemake, a ma ia wa no boi o Vararialele i hoomaka iho ai e kakau i kekahi palapala na kona kaikunane, a na Burione hoi kekahi palapala. ' Ke kakau ana o Vararialele i kana palapala a me ka hoouna hnu ana ia JVen> ike Aar puni Po. īa Vararialele i kakau iho ai i kana leta, a penei no ia: I KUU KAIKUNANE ALOHA ? f Sikivane Hiuwe; ) Aloha oe: Ua loaa mai ia'u kau palapalaa me na mea a pau i haawi ia mai ai e oe ia Nero, nolaila, ua-ike au me ka hooiaio iho me ka hooko pololei loa ana aku i na mea a pau, a ua ike iho no hoi au i kou hoomanawanui uuku ana i ka huli i ka mea nana au i hoBpilikia ma ka halawi ana o ko'u uhane me ko Burione, ka liiwahiwa o ke Aupuni Po, wahi au e hai mai nei i kona inoa, nolaila, ke ae a hooko pono loa nei au i kau mau olelo kauoha a pau, aka, ua nui ko'u aloha nou a me ka kaua Ilio, nolaila, e nui ke aho me kou kaniuha ole, i loaa'i ia oe ka pomaikai i oi aku mamua o'u, a o ko'u manao paa no ia e noho nei nou, nolaila, ua makaukau au a me na mea a pau o ko kaua aupuni nei, a i hakalia i ka malamalama o ka la a nalo aku, alaila, o ka hooko ia ana ia o kuu makemake; ua pau me ke aloha ia oe e ko'u pokii. A. Vababialele, Kou kaikuahine aloha. Kakau ia maloko o ko'u Halealii, Ke Aupuni Uwea. A pau kana kakau ana i ka ; palapala a kona kaikunane, aia hoi, kakau iho la oia i kef kahi palapala na Burione, a penei ke ano o kana palapala : "I ka Hiwahiwa oke Aūpuni Po, } Ke Apo Daimana o kuu Puuwai, > F. T. N: Bo&ione, V. L. S.-' S

Aloha oe Ua ikemaka iho nei au i ke apo daimkna a me ka lei alii a me ka huihui ki o koa Aupani, i hoonaniia a kauia ma kou inoa Alii no ke Aupnoi Po, malalo aku o keia honua, ka mea hoi a kuu kaikunane i biuli aku ai a loaa oe ilalo lilo loa o ka papa-ku 'a ine ka mole o ka honua a pau, a ke waiho nei keia mau mea me ka maikai ma me ko'u kali' aku i kou manawa e hiki mai ai, a ke hoouna aku nei aa i kekahi pua, i oi aku koaa ala a me ka nani mamua o na pua a pau 0 ko"U Aupuni nei, a me ko'a hainaka alii i silaia me ko'u inoa, nolaila, ma kou ike ana i keia pua a me'koaa uaui, o ko'u kino holookoa no ia a me ko'u maikai, a iiaila no hoi e ' e komo iho ai kou makemake a me kou hoowahawaha no'u, a i hiki ole mai oe i kou manawa a Hiuwe i hai mai nei ia'u, he mana ko'u e hoouna aku ia Mero, ka Alihikaua ikaika o ke Aupuni Uwea nei, ka mea nana e pulumi aku i kou mau Aupuni he 18, oia ka mea nana e hooko i ko'u mau makemake ma keia hope aku ke ole oe e hooko i ka oea a ko'u uhane i hoopiiikia mai ai ia'u, oia iho la ka mea hai aku ia oe. . Owau no me ka hoolohe, "W'aeahialele, Ko Aliiwahine o ke Aupuni Uwea." A pau kana kakau ana i keia palapala, a opiopi iho la oia a hookoino iloko o kekahi pale si!ika daimana, i kaKauia ma kona inoa, a hauwi aku la oia ia Nero, a o kona wa no ia 1 hoomakaukau ai e lele aku mailoko akuo ka rumi o ka hale aiii o ke Aupuni Uwee. lele ana o JVero me na palapala a Vararia-, lelt mai ke Aupuni Uioea aku, a hiki ike Jlupuni Po, kahi a Burione e noho ana,iloko o na minule pokoleloa. Ia Nero e lele nei maloko o ka Tewa me ka iknikn 10a,.s he mea haohao loa ia i ko Vararialele manio ma ka nana ana aku i ka lole ana c o Nero, oiai, akahi no oia a ike pono ipa i ka hana a ka lnua Ilio, a aole i liuliu iho, aalowale aka la oia iloko o na ao pooli o ka 'lewa. E na hoa heluhelu u puni Kaao, e kali iki iho oe i kou heluhelu ana no ka lele ana o ka Ilio, a e huli ae kakou a hoomanao ia i Hiuwe, i ike ai kakou i kaua mau. hana a I 1 . pau loa. I ka wa a Nero i hoomaka aku ai I e lele mailoko aku o ka hale alii o Burione I # . . t mai ke Aupani Po ae, a hiki i ka pau ana o na Aupuni he 18, a mailaila aku a hiki i ke Aupuni Uwea, aole he nalowale o ka lele ana o ka Ilio a mo na hana a pau a Vararialele, a me kolaua mau makua, a pela no hpi me kekahi mau mea e ae, c : ai, ua loaa ia ia ka ike mailoko ae o ke komo o kona kaikoahine, nolaila, ua aknka loa ia ia na mea a pau loa, a i ka hoomaka ana o Nero e lele mni ke Aupuni Uwea nka, aia hi>i, konv> hou ae la oia i ua komo noi ma konn liinn akau, e like me kn mea mau, a nana iho la oin i kn lele ana aku <> kana llio, a hai nku la o~ia ia Buriono, " Li ae kuu llio ke hoi hou inni .nei mai ko maua Aupnni inai, a ke aneane mnila oin e hiki i ka puka e iho inai ai ilnlo nei, ma ka moana." A nuna ":ho la no hoi o Bnriona i ua<Jomo la ma ka lima o Hiuwe, aia hoi, ua iko koke

aku la oia ia Nero maloko o ke komo daimana, me kona olioli nui !oa, a nolaila no hoi laua i hoomau ai i ka nana ana a hiki wale i ka wa i hoea aku ai o Nero me kana ukana, ahe mea olioli loa hoi ia ia Hiuwe i ka ike aoo mai i kana Ilio, a lalau iho la oia ma kona a-i, a hapai ae la oia ia ia iluna o kona üba me he. keiki la, a ia wa no hoi o Nero i hoomaka aku ai e hae me ka leo oui, a luai aku la oia i na palapala aVararialele mai kona waha aku, a lalau iho la o Hiuwe a wehe ae la, a ike iho ia oia i kona inoa a me ko Burione, a haawi aku la no hoi keia i kana palapala, a nana iho la oia i kana, a pau kana nana ana, huli ae la oia a nana ia Burione, aia hoi, ua pau lehia oia me ka puuwai aloha. oiai oia e hoomau ana i ka honi ana i ka pua ala, a pane mai la oia ia Hiuwe, "Aole no ka hoi a koe aku o ka nani a me ka ui o kou kaikuahine, ua make pono no hoi lfa 'auwana hele ana alm o ko'u uhane a loaa kou kalkuahine i kahi menemene me ka nuni iuiu, nolaila, e hele e no kaua i keia wa, aole e pono ke kali a hiki i ka wa au i palapala aku nei ia V T ararialele." Pane mai la o Hiuwe ia Burione, "Alia oe e wikiwiki i ka hele i keia wa, piai, ua hai aku au i ko kaua wa e hiki aku ai i ko maua wahi, ma ka'u olelo kauoha i ko'u kaikuahine, au hoi e olelo iho ai e ka mea heluhelu i keia mau huaolelo ; " Alia oe e pulale aku, £ kali iki iho ka makewai, E hiki aku ana kaua ilaila, E*hana aku ana oe i kou makemake, A mailo ko kino ma ia hana." Ma keia olelo a Hiawe i kanahai iki iho ai ka manao ona keiki la, aka, ua hoomau no oia i ka mili mau ana i ka pua, a me ka hainaka ailika a Vararialele i haawi aku ai, a ma ia hope iho, noi aku la o Hiuwe ia Burio. ne i kana leta, a haawi mai la no hoi oia, a malaila i ike iho ai o Hiuwe i ka pii o ke kai o kona kaikuahine ke hala ia laua ka manawa, aka, aole oia i pihoihoi ae i ka olelo kaumaha a kona haoau mua, ua kali malie no oia a hiki i koaa wa i hai aku ai. Ka hele ana o Burione a me kona poe a pau i leae ia e hele pu mai hona aupuni ae, a hi• ki ike Jlupuni Uwea a me kona ike kino ana ia Vararialele ma ke alakai ana a Hiuwe ame Nero ia lakou. I ka aneane ana aku e kau ka la i na pali, aia boi, hoopuka aku la o Hiuwe i tfona manao ia Burione, " Ano, e Burione e, ua kokoke mai ko.kakou wa e haalele iho ai i ke Aupuoi-Po nai, nolaila, o hoomakaukau oe ia oe iho a me ka poe a pau i inanao ia ai e hele pu me oe," i mai la hoi o Burione ia Hiuwe, " Āole e kaia i oiakaukau ai na mea a pau loa e pili ana i ko'u hele ana," i mai la o Hiuweiaia, "Inapela, alaila ua pono," i ka wa a Ua la i haalele mai ai i kona ano mau, aia hoi. puka mai la ka pouli nui a puni ua aina la : iloko o ka minute pokole , loa, a hala paha na minute pokole 5, ike aku la o i na mea a ano e loa e lele lalani mai ana mai kela wahi mai keia wahi a puni ka aina, i like ole. hoi ko lakou mau ano ke nana aku, a hoopuni ae la mawaho o ka Halealii, a lohe pu aku la no hoi Hiuwe i na leo e wawalo ana ma-o a puni ka Halealii, aka, ua noonoo.nui loa o Hiuwe ia manawa. c

A ma ia wa no hoi.i hoomaka mai ai e weli oloko o ka hale alii, me ka hiki ole i ka maka ke hoomaopopo aku i na mea nani ano e ioa, a ma ia hope iho no hoi, lohe aku la no o Hiuwe i ke kani kupinai ana o na mea kani. A i ko Nei-o lohe aiia i keia mea kani, hoom'aka mai la ko'na hulu e okalakala me ka hoohunulu i kona leo. aole no hoi i liuliu iho, pane' mai la o Buribhe ia Hiuwe, " Pehea la "ke ano o ko kakou manawa e hele ai ? " Hai mai la o Hiuwe, " O ka wa kupono no keia, ioa nae ua'makaukau oe no ko kakou hele ana me kou hemahema ole, nou iho a me kou i poe a pau e hele pu ana me oe. : ' A pane ae i la oia ia Hiuwe, " 0 ka wa pono i koa manao, oia iho Ia no ko kakou manawa e heie ai." Ia wa no, komo iho la o Hiuwe i kekorao daimana o kona kaikuahine, a hoali ae la oia'mamiPa o kona mau' maka, a ike iho la no hoi oia i ka makaukau o kona hanau mua, ka mea i ka panepoo o ka nani a rhe ka hanohano nui loa. la wa no, hoopa iho la oia i ka a-i o Nero, aoia kona wa i hoomaka aku ai e hae me ka leo ikaika loa, a ma ia wn koke no, hoomaka mai la ka pouli nni loa, a hiki ole"ia Hiuwe ke ike aku ia Burione a mo kana llio, a hala kokahi mau minule, aia hoi, ike aku la o.Hiuwe i kekahi malamalama ano e loa, i ane like kona ano me ka ula o ke ahi, e hele mai ana imua o kona alo, ia wa no i puka mai ai kgkahi mea aliali maikai loa, he mea ano o loa ia ke nana aku, a ike pu aku la no hoi oia i na kukui a paa loa e hoopuni mai ana ma kona mau aoao a pau. Ia wa no i anapu mai ai ka malamalama o like 'me ka uwila, a o ka wa no hoi ia i hoomaka ae ai e nauweuwe ke AupOoi Po me kona ikaika loa, a oia no ,bji ka wa i hOomoka like ai na Anpuni he 18 e nauweawe a me ka haalulu, i ane like me ke.olai, a ia wa hni i hooinanao iho ai o Vararialele i ka olelo kauoha a kona wahi pokii kaikunane ia ia. Mahope iho o ka nnuweuwe ann, ua holo koke mai la ka malamalaina mai luna loa mai o ke niipuni 18, kS helu oe e ka inea heluhelu malnlo mai o ke Aupuni Po, a hamama pono mni ko pani pulia o na aupuni a paa" lon mai luna mni, ia wa hoi keia i ikeaku ai i na miliona liina e paa ana i ka mea nui i wahi ia, a 'ma ia liopo i puka mii ai na nno kanaka tupanaha ine ko lnkou mau knhiko olinolino me ka pahee nui loa, he poe kino eno loloa

ko keia poe kanaka ke nana aku, aia hoi ma ko lakou mau kino na mea make a pau, a hoomaka mai la lakou e puhi i na o-le, a oia no hoi ka wa i hooho like ae ai na leo a pau, a puka mai la o Burioce mai loko mai o ka Halealii, a komo aku la oia a me Hiuwe iloko o*a mea nui la i wahi ia ai, a paa ae la ua poe kino kanaka ano pahaohao nei ia laua nei, a hoomaka aku la lakou nei e lele iloko o ka iewa mai lalo mai, a oia no hoi ka wa a Hiuwe i kahea aku ai ia Nero, a haawi aku la oia i kona hainaka lele ma kona waha, a oia no hoi ka wa i kuu pau loa ia Bi ka ikaika o ka lele ana o lakou nei, oiai, aole e hiki ke hoomaopopo i ka nana ana i na wahi a pau o ka lewa, aka, ua oi pakela loa ae no o Nero i na hia loloa ma ka. lele ana mamua o lakou, ua hiki ia Nero ke haalele iho ia lakou i 5 haneri mile ma ka lewa, mai kahi aku a Burione ma e lele aku nei c a hiki i kahi a Nero e kali mai ai, he 17 ana hana ana peia, a ftiki.wale i ka hoea ana ae iluna o ka ili o ke kai, kahi hoi a Nero i kau ai maluna o ka pohaku, ka puka hoi e hiki ke iho aku ilalo o na aupuoi he 18 o Barione.

I ka aneane ana ae e hoea mai ka Hiwahiwa o lalo lilo, aia hoi, lohe ae Ia o Hinwe i kekahi leo e hawanawana .ae ana, i ka i ana, ua makaukau auanei oukou a pau, o ka wa no ia i wawalo naai ai na leo ma na wahi a pau loa o ka lewa, aia hoi, wehe ia ae la ka mea nuf aiai keokeo i wahi ia ai kahi o Burione i nobo ai, a lawe ia aku la e na eheu 0 ka makani ma ka lewa, malalo aku o keia honua, ma kahi hoi a lakou i pii mai ai mai lalo mai; ia wa no hoi i ike ia aku ai ka nani 01 kelakela o Burione me kona mau kahiko alii a pau i like ole hoi me ko Vararialele mau kahiko alii, a be mea ano e loa no hoi ia ke ike aku. Akahi no hoi o Hiuwe a ike aku i na'lii a pau e hoopuni ana ma kela aoao keia aoao o ke ksa alii, a o ko Hiuwe hoomaopopo ana ia i na lima wale no ana i ike ai fe poe oi aku o ka nani a me ka hanohano loa, a mahope mai o lakou na tausani kanaka e paa ana i na mea make ho nui wa® le, oiai, ao4e o lakou mea i ike ia ua hemahema ma na mea a pau e pili ana i ka malama alii ana a me kona maluhīa.

Mahape iho o ka puka kiao ana mai o na mea a pau loa, ia wa no i hoomaka mai ai ke kani aaa ona mea kani a pau loa, a oia no hoi ka wa i oili ae ai kekahi pohaku nui ioai ka opu o ka moana, a lele aku iloko o ka lewa me ka ikaika loa, be mau haneri miie ke kiekie o kooa wahi i lele ai, a haule hoa mai .la oia mai ka lewa mai. I kona pahu ana ilalo, o ka wa no ia i hoomaka mai ai ke kani ana me ka ikaika loa, e like me ke kani ana o na pukuniahi he maa haneri iloko o ka manawa hookahi, mawaena o na aoao hooili kaua a elua. I kona nalowale ana iloko o ka opu o ka moana, pu-o ae ia ke kai ifuaa, pio ke anueanae, ia manawa i lohe ia aku ai kā ui□a a me ka paapaaina, aoka va no hoi ia i puka mai ai na ihoiho kukui e hoomalamalama ana ma ūa aoao a pau o ka hiwahiwa o ke Aupuni Po, a o ka wa no hoi ia i ike ia aku ai na ao polohiwa o kela a me keia ano, a he mea hou ia i ko Hiuwe ike ana i keia mau mea a pau ioa; aka hoi, o kona wahi hoa hele hoi, eia no oia ke hoopu malie nei. A oia no hoi ka wa a Varariale!e i hoomaopopo hou iho ai, ka lua no hoi ia hoailona a kona .wahi pokii kaikunanfir;fi'.'il a&u ai, aole paba e nele ana ka lelele o kona oili me ka hakukoi nui o kona maua-a koko, me ka panapana wikiwiki o kona puuwri. no ka hiki kino ana aku o kana aloha, ka mea hoi a kona wahi pokii kaikunane i huli ai me ka hoomanawa- 0 aui, nolaila, ma keia wahi aku o ko kakou Kaao, e hoomaopopo kakou no ka hele ana o Burione e bui kino me ia olali o ke Aupuni Uwea. Ia Burione ma e iele aku nei ma ka lewa me ka hanohano nui loa, i hiki ole aku i ka ike o ka maka ke-hoomaopopo aku, aia hoi, ua bailata p.ololei aku o Nero ia lakou a pnu loa mamua ponoi o lakou a pau loa; ika aneane ana aku e hiki pono maluna iho o ke Aupuni Uwea, aia hoi, ike ae la na kiai o ua aupun-i la, a oia no hoi ko lakou wa i hoomaka ai e ki i ua aupuni la, alaila, pii malie ae la oia iloko<% ka hohona lipolipo o ka moana, a hiki wale i kona manawa i hoea ae ei iluna o ka ili o ke kai, a oia no hoi ka wa a Nero i hoomaka iho ai oia e hae me ka leo nui loa, a ta wa no hoi o Hiuwe i hai ae'ai ia B"tione a me na mea a pau loa, ma ka olele ana aku, ua ike ia ke Aupani Uwea okuu kaikuahine, a iko lakou nona ana iho mamua pono o lakou, halawai mai la ko lakou mau onohi me keia mea nui poepoe ke nana aku, i mai la o ljj|urione ia Hiuwe, o ka aina auanei keia mea nui poepoo la mamua o kakou; Ae, wahi a Hiuwe, a ma ia wahi no i hoomaka hou iho ai o Nero e hae me ka leo nui loa, a oia na hoi kona wa i lele pololei aku ai maluna o ua aina la, a i kona aneane ana iho e kokoke maluna pono ibo o ua uupuni la, aia hoi, hpomaka ae la na uwea e mohala ae mai ka aina ae, a emi iho la lakou a pau ilalo, ma ko lakou wahi mau, a oia no hoi ka maoawa i lelele ae :ii ka houpo o Burione no ka nani a me ka hanohano oke aupuni o Vararialele, ka mea i ka piko o ka opu o ka monna, a oia no hoi ka manawa a Nero i hiki aku ai imua o kona hnku wuhine me ka oiioli nui loa, a apo iho In oia i kona a-i me ka ninau iho o Varnrialelo ia ia, aka, ua iko oo e ka mea heluhelu i kona ano a me kana hana he hae wule no, a kiei ae la oia i waho ma ka puka hoouuiha o kona Haloalii, a ike oo la oia i ka mnlumalama o ka lewa me ka nnni nui, me he mau kia ao la ko ano ke nana aku, a ilihia iho la oia. (Aole i pau.)