Ke Au Okoa, Volume III, Number 31, 21 November 1867 — HE MOOLELO NO PAKAA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO PAKAA.

HELU 5. A no ko lakou la hoolai mai o ka noho ana, nolaila, hapai hou ae la keia i ko Kauai mau makani, ma ke mele, penei : " Aia la, ke ike mai la i ka makani, He makani, he ipu makani na LaamaoO ke Kiu, o ke ahe Koolauwahine; [mao, Ke awalo la i ke kini, i ka pae mauna, He ao hoailona makani pu—a—a, He ao makani hono ia no Kapaa, Aia ka makani ln i Kauai, He Moae ko Lehua, He Mikioi ko Kawaihoa He Naulu ko Niihau. He Koolau ko Kaulakahi, He Lawakua ko Napali, He Lanikuuwa ko Kalalau, He Lauae ko Honopu, He Aikoo ko Nualolo, He makani kuehu kai ko Milolii, He Puukapele ko Mana, He Moeahua ko Kekaha, He Waipao ko Waimea, He Kapaahoa ko Kahana, He Makaopili ko Peapea, He Aoao ko Hanapepe, He Uunulau ko Wahiawa, He Kioanu ko Kalaheo, He A-e hoi ko Lawai, He Malanai ko Koloa, He Kuiamanini ko Weliweli, He Makahuena ko Paa, He Onehali ko Manenene, He Koomakani ko Mahaulepu, He Paupua ko Kipu, He Alaloli ko Huleia, He Waikai ko Kalapaki, He Kaao ko Hanamaulu, He Waipuaaala ka makani kulai hale no He Waiopua ko Wailua, [Konolea, He Waiolohia ko Nahanahanai, He Inuwai ko Waipouli, He Hoolua ko Makaiwa, He Kehau ko Kapaa, He Malamalamaikai ko Kealia, He Hulilua ko Homaikawaa, He Amu ko Anahola, He Kololio ko Moloaa, He Kiokainui ko Koolau, He Maheu ko Kalihiwai, He Nau ko Kalihikai, He Luha ko Hanalei, He Waiamau ko Waioli, He Paunahele ko Waipa, He Haukoloa ko Lumahai, He Lupua ko Wainiha, He Pahelehala ko Naue, He Limahuli ko Haena, 0 ka wai kuou hoe i ka pali, O ka welelau o kela makani, O ka welelau o keia makani, Puili puahiohio, lele ae la aia i kai, E pae he ino, inehinei ka la malie, He ai no ko uka, he i—a no, He kapa no, he malo no, Holo ae nei a ka moana, Hoomanao ae i ke keiki, aohe e hiki, Lawe ke au—miki, ke au—ka,

Noho ana io o Hanauma, Loaa oe i kanaka lawaia, Laweia a pahulu paoo, He olulo kou oleloia ana, A huli mai i ka'u la, ola, E na'lii kuli o Hawaii la—e, E hoi he ino, apopo ka la malie." Olelo mai la o Kahikuokamoku, "O kau no ia e ke keiki, e olelo mai nei i ka ino o keia la, a o ka lakou nei no ka hoole, aohe ino o keia la." Pane aku la o Kuapakaa, "He la ino keia, aia ka makani la ke kau mai la i ka lae o Kawaihoa, (Niihau,) o ka makani no ia, hoi hou ka ihu o na waa i hope nei." Ano ko lakou la pane ole mai, kahea aku la keia ma ke mele, penei: "Aia la, aia la, aia ilalo ka poha-kai a Ola, Ka manu eelekoi, E ko-i ana ka manu o Kaula, Ke kau nei la iuka o Waahila, Ka manu o Kaulanaula, He pokii moku na Hina i hanau, He ekeu-ekeu ka makani o Kaula, Homai—homai, he makani." I mai la o Keawenuiaumi ia Kuapakaa, "Nani hoi ka lealea o ko hana e ke keiki, o ko noi ana ae la hoi ka hewa i ka makani, o ko'u la holo hoi keia, o ko noi ae nei no ka ia, homai—homai, he makani, nolaila, aole au e pae i kou awa e ke keiki, o kona kahea ae la no ia ia Hookeleihilo ma laua me Hookeleipuna, e holo." I ko lakou la hoomakaukau ana e holo, ke kipu nei no o Kipukaholo, a pane hou aku la o Kuapakaa, ma ke mele, penei : "Hookau ka opua i ka lani, Ke hoona ae la ke kuakoko wai ua, Ka ua hiwahiwa polohiwa a Kane, Ia hana e ka piko a ka ua i ka lani, Halona e ka aukuku a ka ua, Kuku-i ka hekili, ne-i ke olai, Lapalapa ka uila, lapa i ka lani, O ka ua iki, o ka ua nui, O ka ua loa, o ka ua poko, O ka ua a—he—a a hooilo ka moe, Moe la hoolohe, moe a ala mai, Nau ke ku—i, lohi ka limu, I lohe e ka Haku hoopaa, Na i hoe paa, na hookele paa, Holo aku a ka moana, He olulo kou olelo ia ana, Okioki i ka niho mano, I loaa ai kau makau, Ka-a i ke olona, ai mai ka ia, He opakapaka, he hapuu, he ulua, O Kaulua ka malama, Malama keiki punahele, O lilo i ke kai a ke Kaulua, O ka waa no e pae, No na la ino a malie ke kai, Alaila, holo e kuu haku, pae, He la ino keia, i nehinei ka-la malie." Aole o lakou la hoolohe mai, o Kahikuokamoku no nae, a me Lapakahoe, a me Kipukohola, o lakou no ka nanea. A i hou mai la no o Kahikuokamoku, malie no hoi paha, ua lohe wale no hoi oukou ia Pakaa, malie no hoi ua pae mai ma Molokai nei, hoole aku keia, a olelo aku, ua lohe wale, makou, aia i Kauai, a i ole ia, aia i Kaula, a heaha kela mamua ou, wahi a Kahikuokamoku, he kuli, aohe lohe mai, kena hou no na hookele e hoe, kahea hou no o Kuapakaa:

" Ki.'iuau, kiaunu, kiauau, Hiki ka au, ka ino, ka makani, N'i Puiilennlena, no Hilo no nae, No Koh-inae, no Hokr,k»no, no WaioloNo ka-i na a ka hi>e i ka ekea, faiea, A ka noonoo a ka iliili, A kua-iuko, i ka i-na li-u, A ka iuko i ka hope, A ka poho i na hookele, E eu mai ka lima, e pana na hoe, Hukia ka l'ina, nana ia ka al<?, O ka wili, o ke pani, o ka alf> knloko, Ke kaa m<ii na o ka ale hne mawaho, Ke hoolulu la i ka ihu o ka waa la e. hooHookaa ia ka waa ku maloko, . [kaa, O ka wai mawuho a bui i ka puaiki, Punahele kaele'i ka olulo, Kau akamai ole la e ka hookele, N<> ka ale iki, nu ka ale nui, No ka ale loa no ka ale poko, He aie poi no ka waa hemahema, A nui no ke akamai ol«, E hu-e mai anei ka ale i ou waa la, holo, No ka waa iki ka m«ke, kokua aku ka Pu-a niai na hoe na ukana, [_waa nui, O ka hoe iki o ka hoe nui, eO ka hoe l»a o ka hoe poko, O ke k-a loa o ke k-a- poko, O ke k-a peekue, oke k-a lahilahi, Pau ka heuiahema o ka waa, Maoao ae oe e hoolana, 0 kela lena o keia looa, Ume kela kaula, ume keia kaula, Holo ksla kini, holo keia kini, Ku ka nalu nui, popoi ka nalu iki, Pulii. ka uku kela mea i kokiki, Alina oukou e na hookeie a rne ke kilo, Alina ke kahuna ka mea i pau ka loina, E ike ai la ua mau hookele, 1 ka hoku o ka aina la, pa-e." CJa ninau aku no o Keawenuiaumi i na hookele, hoole mai no lakou, aole ioo o keia la. Ano ko Kuapakaa lohe ana aku tka hoolo a na hookele, oolaila, piaoe hou aku la oo

o Kuapakaa: " (Ja uhi ia ae la na maka e ke-e-a-kai, Pa!e ka ike i kulalaui o kamoku, 0 na Ku keia, o oa la hu-e a ke au iwaWe.he aku auaoei ke au i kai, [ho, E hamima mai ana ka waha o ka mauo, Popoi iho ana ia oe e Keaweouiaumi, Hoi uhane ia Hawuii eke nlii kuli, 6 E pae he ino, ap<>po ka la malie." Olelo mai la na hookele ia Kahikuokamoku, " E kamailio aku oe i ke keiki i keia mau huolelo," a pane mai la o Kahikuokamoku, penei: " Nawai hoi ka pae aku iuka o ka la malie, Ua paihi luna, ua maloo wai ole ka naUa hoi ke ho ake kuahiwi, [helehele, Ua hoi ka makani a Kunnukahi, Ua hoi ka opua i Awalau, Ua hoi ka pauli kualau, Ua hoi ka waa hooulu he awa kaikoo, Ua hoi ka waa i ka lae makani, Ua hoi ka wai, ke kai a Mnnawainui, Mahea hoi ka ino au e na keiki o keia la." Pane aku la o Kuapakaa ina ke mele ana penei: " Aia la o ka ia a maua me kuu makuakaIle hinalea, hoi aku la a ka lua, [ne, Lapuu mai, i lapuu la ika ino, [kane, Aia la o ka uhu a maua me kuu makuaHele mai nei a ka h-e o ka upena, Hookeke mni nei i ka niho, 1 niho la i ka ino, Aia'la o ka'n'U a maua me "kuu makuaI kanu i ka moana, ulu ka moana, [kane I hua i ka moana, i oo i ka moana, Ke uwi rnai nei ka leo o ka niu, 1 uwi la i ka ino." " Wa'nabee no ua keiki nei," wahi a lakou la, " nawei hoi kau niu o ke kaou ana i ka moana,. a kupu'i ka moana, a hua ika moarta, a oo no ka o:q i ka moana, e na keiki?" Olelo mai la o Kuapakaa, " Aohe no la hoi e hool-he iho ke poo, kahi i ku ai ka pepeiao." 1 mai o Kahikipkamoku, " ae, oka uwi ka paha o ka aha puluniu o na waa o makou." Olelo mai o Kuapakaa, "Ke niu la no la hoi, kuhi au iie koali ka lanalana o ko oukou waa, eia no ka hoi he niu." Uki uki okoa na hookele, pano mai o Hookeleihilo, " Aole no kuu be hana e ke keiki, he hoonaukiuki maoli no, i holo paha auanei līiaua a Oahu a hoi mai, a o kau wahi noho no keia, kalua paa ia oe e maua i ka imu." Olelo malu aku la oia ia Pakaa, " ile oiaio boi lola e pane ia mai la," hoole aku o Pakaa, " Aole, he make ko kaua i ka leo. he make aku nona, oili okoa ika moana." Pane hou 0 Kunpakaa, " He make boi ba ko maua i ka leo, nou aku ka make oili okoa i ka moana mai luna aku oka wan." A pau ka ia nei olelo ana aku, o ko lakou la hoomakaukau iho la no ia e holo, a ia lakou e hoomaka ana e hoe, olelo keia ia Pakaa, ke holo la kuu Hhku, olelo mai o Pakaa, kahea ia ka iuoa o na°h<>ewaa, a ine ko Haku, malie o lohe mai 1 ko lakou mau inoa noho mai, apopo holo, kahea ia, wahi a Pakaa. E kahea ue ana o Kuapakaa me ka leo nui launa ole, i kupono no nae i ka leo o ke kamalii: " Kiauau ! Kiaunu !! Kiauau !!! Hoauau I Hoauau !.' «Hoauau !!! Mnkuukau liuliu ana, Kela wna keia waa, Kau ka lima o Lapakahoe, Ia Luluia ke kai, In pnu ka lnlilali, Ia lnli kuamoo me ka aono, E o-i ka noho imua ihope, i like kua, I ma-lo na lima ke hoe mai, | Ka ukana a ka lima o ka hoe r Kh hon paio o ku ale, Waiho aku knu n ka eleele, L'iwe mai ka'u o ke keokeo, Hnea ke kea, niua ka hoe, Mhloko mawaho, mnwaho maloko, Ia oiliili ku holo a ka wao, Ia kulanalaoa ia naueue, la hina kanaku iluna o ka waa, i« k»eleele ka-ina liu. Ia nnkekeke ka ohia, la pnapaama ka lauhala, Ka hoa paio o ku mnknni, Kq ihu o ka waa pihn i ka ihoe, Owai ke kanaka ma ka ihu, O Lapakahoe—owai mai, O Lapnnaiwiaoao —owai mai, Hookahikuamoo —owai mai, Aoheliiniikninui—owai inai, KamahuakoHie—owai mai, Kipnkohola—owai mai, O Kuili o ke Akua —owai mai, Ku ana Hopa ho kahuoa ia,

Noho ana Hepa he kahuna ia, owai mai, Kauilaokahoeikalima, owni mai, Kaneheakapoohiwi", owai mai, Knhaluluakoaie, owai mai, Mokukaiiakapuhi, owai mai, Ahukaiiaiwa, owai mai, Uluakamoaoaiakaiehu, owai mai, Iwaenakahoealina, ewai mai, Hiilawaimekamakani, owai mai, Hamamakawahaokaalemeheipula, owai Uakukapaiakalailalo, owdi mai, [mai, Uanahaekaieewa, owai mai, Oiukamaewa, owai mai, Okioiokekahnna, owai mai, Kemoeneika waaokealii, owai mai, KeKioneikaliuiwoena, owai mai, Pau ke ama, pau Ka ekea, He ui, he nioau, owai ka oukou inoa ? " Pane mai la o Kahikuokamoku, " Aohe inoa i koe o keia waa o makoo, aia paha o kela waa o makon, o.ia ka poe i koe ia oe, aole oe i kahea mai nei." Kahea hou aku la no o Kuapaka, (o na kanaka nae o kela waa, elua, a ekolu i ka ho«kahi, hoe no kekahi ma kela aoao, hoe no kekahi ma keia aoao, a maloeloe kekahi, a hoi maloko, a pela hoi ka mea maloko, hoi mawaho, he keu no,) a kahea aku la o Kuapakaa, penei : " Kiauau ! Kiauau ! ! Kiauau ! ! I Keleauau ! Keleauau !! E au aku, e au mai, Kala pua i ka malama, Ku ana epa, ooho ana epa, Kau ka iwa, he lae makani, Ua ka ua, kahe ka wai, pii ka opae, ' Eliuehu kai noho ka moi, ki kai hua ka anae, Maloo kai o na hee, kui na puloa, Keehi na pakii, hehi na ulae, Kui na ina, lou na wana, Puha ka honu i ka lae makani, Ae—ae kai, noho ka maniai, Puupuu ke-ra, kahuli ka uoa, Uliulikai, holo ka mano, Moana kau ko-a, hi kahala, Pupuhi kukui malino ke kai, kaka ka uhu, O tiui ae, o lau ae, elua laua, owai mai, O koaloa, o koapoko, elua lauaowai mai, Nanai(nua,n«naihope,eiua laaaowai mai, O puipui.o uhauhali, elua iaua owni mai, Neneimua.neneiiuope.eiua laua.owaimai Kahauoeeaku, Kahauneemai, 'elua laua, owai mai, O Ku, o Ka, elua laua, owai mai, Kapilikua, Kapilialo, elua lauaowai mai, Kopohina, Kapoae, elua laua, owai mai, Kaukaiwa, Puupuukoa elua laua owai mai, O Hulihana, o Hailawa, elua laua, owai O Nul«ni a me Hnakoa, na kahuoa, elua laua, owai mui, [mai, O Pulule,o Makaukau, elua !aua, owai Keawenuiaumi, Kahikuokamoku, Kiauau, ekolu lakou,

Hookeleihilo, Hookeleipuoa, elua laua, Pau ke ama, pau ka ekea, He ui wale, he ninau, Owai ko oukou poe iooa i koe ? " Pane mai la o Kahikuokamoku, " Aohe inoa i koe, ua pau ioa mai la no īa ce, o ko makou mau inoa nae hoi ka i loaa ia oe, a aole hoi he ioa o kou inoa ia makou, owai kou inoa ? " Pane aku la o Kuepakaa, " Aole paha wau e hai aku i ko'u inoa ia oukou, ina boi oukou e pae ana i ko'u wahi,, alajlai, hai aku au i ko'u inoa ia oukou." O ko lakoula holo aku la no ia, ke hele ae nei i ke awakea loa, a ke kokoke aku nei na waa mna e pae i Waialae ma, Kaalawai ma, Waikiki ma. a no ka ikaika no nae o ke au iluna, (inae,) no ke kai maloo, nolaila ka lohi. Aohet emo ka holo ana'ku a lakou la, o ka nalowale no iao ka waa a me na kanaka, koe ka pea, alike alike o ka pea paha la. Ninan mai la o Pakaa, " Auhea ka waa o ko Haku ? " "Ua nalowale na waa a me na kanaka, alike alike o ka pea i koe," wahi a'Kuapakaa. Olelo mai la o Pakaa, " Hoo-eke ia ae ke poi o ka ipu makani, alike alike o ke poi." 0 ka holo ae la no ia o ka makani a mamua mai, a loaa no i ka waa mua, e kaalo ae ana 1 Kaluuliole, o ka make no ia, a—u aoa kanaka ilalo, o ka loaa no ia i ke au-miki a me ke au-ka, noho ana iwaena moana, ke hoolana wale la no. Imi ke akamai o ka poe hoolana waa, holo ke akamai i ka pua o ke poo, mai ka aoina Ja ke kahuli ana o ka auwan, a hiki i ka hora eba o ke ahiahi, a anuanu loa, o ka ua iho maluna, o ka ale ae nialalo, Ihilo ka maeele i ku nui kino. Olelo mai la o Pakaa, " Popoi ia iho ka ipu makani, o opīli loa auanei ko Haku." O ko Kuapakaa popoi iho la no ia i ka ipu makaoi ana,- hookau ka malie, puka ka la, pumehana ke anu, hoolana ka auwaa, a pau i ka lana, huli hou ka manao e hoi i Kauoakakai, nana ae la ia Oahu, nana ia Molokai. Olelo iho la 0 Keawonuiaumi, " He mau papakole pulu ole keia ia Pakaa, a ia oukou ae nei, eiaūn e pulu ana, oia no ko'u niea i manao nui ai e huli ia Pakaa, eia hoi keia, ua uleloionai nei ke keiki, ho la ino keia, a ia oukou boi keia, he la malie wale no, e hoi kakou, a i koi hou mai ke keiki, e pae kakou iuka, e ae aku kakou." Ae m&i la o Kahikuokanioku a me na poe a pau, o ko lakou hoi mai la no ia, e nana aku ana no laua nei, i kahi mua no o laua 1 haalele ia iho ai. A oo ka ikekika loa o ko Keawenui&umi mau boc waa, ua hiki e lakou i kahi o Pukaa ma e lana aku nei, nolaila, kahea aku la o Kuapakaa, penei: " Kinuau ! Kianau 1! Kiauau ! ! Mukani ka un po ka moku, Ninihi ka Haku, Kna ka ua, kaa ka wna, Ehuehu kai, lele ka puua, Hoi ka loko, ua ai ka «le, Lele na ukanu, a ua holowao, Makani aa i ke aloha o ke keiki, Hoi uwe i ke aloha o kn noho hele, 0 ua noho holo o ua Keawenuiaumi, Noho inoino hookulana, Hiie ka ilio iloko o ke kai, Wanahu i ka ihu o ka waa, o<ia mau hookele akamoi, Hookolo ka pili inua, Ka-i ka pili a kalui wna, Pnhihihi, hnukekeke, Hnhuluwii mni noi tiae hoi ua holo moana, O ua o Keawenuiami a Liloa la—e." Ae mai la o Keawenuiaumi, " Ae, pono

wale oe e ke keiki, me a hala kau olelo; ua ae no au e pae e like me kau olelo, o ke akamai hoi o lakou nei, kainoa hoi he ike io, aole ka ! " I aku la o Kuapakaa, " A ike la i ka make, aole e pae i ke awa o ke keiki ?" Ae mai la oo o Keaweauiaumi, e pae no. (I ka wa aole i hiki mai o Keawenuiaumi ma, ua olelo mua aku o Pakaa i ke keiki, aole e holo like, o pae e auanei o Keawenuiaumi ma, a loaa e hoi o Pakaa, e hoio kikeekee ka pono.) Alaila, pane aku la ke keiki, "E ! auhea oe, o maua mamua e holo e ai, a mahope ae oukou, ke ani mai maua ia oukou, a malaila no hoi oukou e holo ae ai, no ka mea, he awa kikeekee keia, a ua pau no hoika wa pono no ko knkou h:>lo pu ana iuka, iqa ouknu i ae mua mai i ka'u olelo e pae iuka, i ka wa kai maloo, ike ia aku hoi paha ka pukoa, o ka wa la okoa ia, i keia wa ua nui mai nei ke kai, ua naiowale na puko-a-ko-a, a e hu hewa anei oukou, a nahaha ou mau waa i ka pukoa, aole ou mau waa e hoi ai i Hawaii, ke malie." Ae aku la no o Keawenuiaumi, holo Bku la laua nei mamua a hiki i kahi a laua nei i lana ai, alaila, peahi nai la o Kuapakaa, a holo aku la o Keawenuiaumi ma, a hiki ke Alii ilaila, holo hou aku la laua la; a" pela no ka hookikeekee ana o Kuapakaa ma, a kokoke iuka, o ko laua hoe-ikaika no ia a pae ana iuka. Iko Kuapakaa ma pae apa iuka, o ko Pakaa wikiwiki aku la no ia e holo ana a hiki i ka hale aipuupuu, a |aua nei i manao ai i hale hoahu no na mea ai a Keawenuiaumi. Komo aku la o Pakaa iloko o ka liale aipuupuu, oia ka hale ana i manao ai e nalo oia, no ka mea, he hale bele ole ia aku ia e na'lii. Ika wa nae o Pakaa i lele mai ai, ua ike no o Lapakahoe i ka hapeepee o na wawae, a manao iho la no oia o Pakaa, a no ka manao nui no o lakou, aia no i Kaula a Pakaa. A ahiahi iho la, pae mai la na waa a pau msi o a o, aka, o Keawenuiaumi, aia do oia iluna o ka pola o na waa kahi i noho ai, aohe kapa, aohe malo, ua pofci, na pau loa na mea a pau ika lilo aku ike kai. Ike aku lao Kuapakaa i kona Haku, i ka noho wale mai iluna o ka pola o na waa, hoi aku la oia a olelo aku la imua o kona makuakane, penei : " Aloha aku la ao i kuu Haku, ika noho wale mai no i ke annanu, aohe kapa, a o ka malo hoi, ua pulu." Alaila, unuhi mei la o Pakaa i ka malo o Keawenniaumi, ana hoi i malama ai, mai kona wa e noho kauwa ana ma Hawai; a haawi mai la i ke keiki, me ka olelo aku, " E lawe oe i keia a haawi aku i ko Haku, a o ka malo wai auanei la, e noi aku oe nau no e malama." Ae mai lao Kuapakaa, a hele aku la oia a haawi aku 1& imua o Keawenuiaumi, « noi aku la nana e malama i ka malo pulu i ka wai, e like me ka olelo a kona makuakane ia ia. I ka loaa ana o ka malo iaKeawenuiaumi, a i kona nana ani, be-yhhi ko ke Alii i keia maio. no'ka kona malo, ika wa e nobo ana o Pakaa, a ninau oiai la oia ike keiki, i kahi i loaa ai o kona malo, a olelo aku la Qo o Kuapakaa, " No'u no keia malo, i hanaia noe ko'u mau makua no'u, o Hikauhi no ko'u maknahine, a o Palaau no ko'u makuakane, o na alii no ia 0 keia kaha, nolaila, pau walē ae la no boi ko Keawenuiaumi manaohoohuoi no keiamalo." A wehe ae la ke Alii i kona malo wai, a hame ae la i ka malo a ke keiki i haawi aku ai ia haawi roai la oia i kona malo i pulu i ka wai, na Kuapakaae malama. Hoi mai la o Kuapakāa a hiki imoa o kona makuakane, a olelo aku la, "Eiakamalo wai o kuu Hnku la, ua hume aku la i ka malo maloo, a o kahi kapa koe, kenohowale mai la no ike anaanu." Amaia wa koke no, unuhi mai la o Pakaa maEoko mai o ka hokeo, a haawi aku la ia Kuapakaa, me kona olelo aku, "E lawe oe i keia kapa a haawi | aku i ko Haku, me kou hoonalonalo aku no I nae, o loaa n anei an." oko Kuapakaa lawe aku la no ia, me. ko Kuapakaa manao, ina nona ia kapa, ina no la ua aahu mua ia no la eiaikinohi, ua makeinake loa nae ua keiki nei i keia kapa, no ke ala, a hiki keia imuao Keawenuieumi, a haawi aku la i ke kapa, me ka olelo aku, " Eia kou kapa, aahuia, mamuli loaa oe i ke anu." Ai ka nana ana o Keuwenuiaumi i keia kapa, ua ane like loa me kona kapa, a olelo mai la oia imua o ke keiki, " E ! me he oiea la hoi uo'u ponoi no keia kapa, no ke ano like loa no me ko'u kapa, a oia maoli no keia, a me he mea la no hoi, eia no ia nei o Pakaa, au e huna mai nei ? " Hoole aku la no o Kuapakaa, " Aole, ia nei o Pakaa, ua lohe wale makou, aia ka o Pakaa i Kaula." Oua kapi neia Kuapakaa 1 lawe aku ai, he Ouholowai o Lao, a o ka malo a Kuapnkaa i lawe mai, ua kauia ae la ma ka puka o J<a hale aipuupu, i wahi e kocqo ole aku ai na'liio Hawaii. A no ke ano pio a olulo ana mai la o Keawenuiaumi ma, a haha ae la ma o, a maanoi, aole hoi e like me ka makaukau o lakou mai Hawaii mai, i pulale no ka hoi a me ka hikiwawe na kauwa o ua Keawenuiaumi, i ka wa e noho ana ia Hawaii, ua paia mai e ka loaa o Hnwaii, mni o a o, i hiki mai hoi ka hana i ko Pakaa wahi, aohe hikiwawe o ua mau kauwa la; a he keu aku hoi o Kuapokaa ma kona wahi. Ike ahiahi ana iho, ono ue la o Kea'wenuinumi i ka ai, a ia inea aku, ia mea aku, ua hoolako mua no o Pakoa ia mau mea a pau e pono ai ke Alii, a o na kannka a mo na'lii eono o Hawaii, ua hoihoi ia aku lakou iloko o kola mau hal? nui eooo, me ka lioolako pu ia aku no hoi i ku ai, ka ia, ke kapa, a roe na mea a pau e pouo ai, aohe walii hemahemu iki e pili ana i na malihini. * {JhleifCM.)