Ke Au Okoa, Volume III, Number 36, 26 December 1867 — Ka La Karistimasa. [ARTICLE]

Ka La Karistimasa.

Aole e haawi aku.ana i keia kaka hia,ka i/ko makou " Mere Karistimasa," i ko makon poe heluhelu; oiai, ua hala aku )a ka la i manao ia ai, ua hanau ko kaknu Hoola. Aka, he mea pono paha ia makou ke hahai aku i kekahi mau mea i hana ia ka puni aua oka la. Oka La Karislimasa ma ūa

aina pil> Karisti&no a pau, he niea manao nui ia, a he malama ia no hoi, me ka ihiihi a me ka hanohano o ua la In. He lohe hoi ia mai no hoi ko maJkou, a ma kn halo ana aku no hoi kekahi ma na 'juke o na aina e, ke hiki mai ku ua !a nei, alaila, e ho--uluulu anei, kela a inu keia ohua o ka ohana iloko o ka po!i o na kini o ko lakou mau hanau ana. Alima paha makahiki i hoomanao ia ai ka La Hanau o ka Hoola ma keia Pae Moku; aua ua pu hoonakolokolo o ka papn Puowina, i nc-i mai i ke kulu uumoe; .a i hookomo mai hoi i na hoomanao ana i aā kini o kc kuonn nei, ke hoomaka mai la ka wehe'na o ka La KarĪHtimasa. i Na, Luakini Katolika. I Jtc ahiahiiana mr.i, na hoomnka mai la □o ka hoomanao ana o ka luakini Ma 1 :?- akamalu, ma ka ho-a nna i kona mau ..u--kui hooinalamulama. E aneane mai ana i ke kulu aumoe, aiu hoi, ua kuni ia an la na kukui oloko oloilu; a ua ulalena holookoa ao la loko. oluila, a ua enalama iu no hoi iloko oia kuluuaa a ko aumoehe nuaina pule.

Ka Llakim Biiiop|a. Ika pili'na oke aumoe, majmua iki iho o ka hoohikilele ana mai a na pfi> hoonei o Puowaina, ua kani mai la ka belo o uaLuakini nei, aua malamaia malaila, he auaina pule. Ua hoomaamaama ma:kai ia '}io hoi oloko olaila, e like me ka niea mau l na aiaka'ūiki i hala ae nei. Ia po nn hoi, (po o ka Poak' ,) uamalama ia iio hoi ke aiiiahi Karistiir :a ena ohana haolel Ua hele ae no hoi ke lii poe liooka'wewe, a tn» na 1 na oke ala : Ma ka hale kuai bipi o Ailune 3oyd, ua halii ia no hoi kona mau papa ine.na puaa a me kela mea keia mea, i kupoßjo no na hoeha puu ana oka lehulehu. Ilaila, uo na hano o ke kauna uei, a ua hai ia mai ua i iho kekahi wahi haole, "E ua iap-a no, he ai wale no koe." . Ka La. Me he mea la, ua malama holookoa ia ka la e kela mea keia mea; koe na halekuai Pake a me ka Hale Pai o Winj, ua hamama mau no ko lakou mau ipukahale. Ma ka Luakini o Kawaiaha<r, ua malama ia no, he anaina pnle malaila, ua haawiia he haiolelo e pili ana i ka hffcan ana o ka Hoola, e hiki ole ai ia makou ke kaohi iho i ko makou mahalo ana ; a pela*no hoi kekahi mau haole Geremania, ua hoike aku nae lakou i ko lakon mahalo, ma ka makana ana aku ike Kahu oia Luakini, he $100. Ma ke anaina pule no hoi, ua hoomau ia. Ka Ogana o Kawaiahao. - Ua hookani ia ua pila nui n6i i ua la la, e Lede Lydia K. Dominis. Ua maikai uo ke kani ana oua piia nui nei, ua kupono no hoi no ka luakini oia ano. Uo. hiehie no hoi ke mele ana mai a ua Papa. Bimeni nei o Kawaiahao. Ika makou nana aku, ua piha u ka luakini i na makaikai no ua pila la, a me ka haiolelp a ke Kahu. Ua malama pu ia he mau ahaaina ma o a maanei o ke kaona, a ua. nni no hoi na holo lio ana. ma ke kaona nei. Mawaena nae o na ulia o ka la, ua lohe .mai makou, ua o-e ia o Kahalehula. wahine e ka bipi, mawaho iho o ka Halealii. Make mainoino.—'Ma ka la 5 o Dekemaba, rua Onaokaa, Kapalilua, Kona Hema, uamake mainoino o Kelekolio, i kauo ia mai Alika mai kona hele ana mai malnna o kahoki, i ke kuai pepeiao, a hiki ma ka hale o Laehina m», ma Omokaa o Mar. Laehina wale no ko ka hale. A haawi aku i'ī'o Kelekolio elima dala no ka pepeiao ,a Mrst Laehina, a kau hou ae la kela ma kona hoki, o ka owaia ae la no ia oka hoki; ®e. ka ikaika loa o ka owala ana, o ka iho la no ia o Kelekolio ilalo me &a paa no wawae i ke k^-ula.. a owaowala akn la no ia o ka 0oki; e kaūo ana ilnua o kahi ino, a ua ane hapaha: mile paha ka loihi, haalele iho la ka hoki i ke kino o ka mea i make; a hiki ae la o Laehina a me Honolii ma kahi o ke kino o ka mea e waiho a make aua, a o Kiekie ma, o, lakou ka poe i hiki koke aku ia wa, a o iqakon aku hoi, ua kanalima paha ko makou nui, a hoilioi ia aku la i ka hale a holoi ia e makou i ka wai; ua kii ia aku la na ohana o ka tnea make, aole no i liuliu hiki mai la lakou, a hoilioi ia aku la i kona home.—J."W. M. Kua. Ka laina mokuahi o Kaleponi.—Ke lonolono wale ia nei, ina ka, e holo oleaiai ka hooko ia ana o ke kuikahi Panai Like, alaila, hoopau ia ka, ka holo ana mai o na moku o ka laina mokuahi o Kaleponi. Ina pela, e hilinai hou no kakou me ka poluea, o ka lawe ia ana o ka kakou mau ukana, maluna o na moku pea, na moku nana i palau mua roai i ua ala ale kualoloa nei o ka moana. 0 keia lono na ka nupepa P. C. Ji. o ka Poa»no iho nei i hoopuka ae ai; a inehinei makou i ike iho ai i na olelo a na Agena ma ka nupepa haole Aupuni, e hoole-anai» lono, aohe oiaio. E o|elo ana ua maq Agena la, ma na holo ana ekolu a ua lāaha ne.i, ue. ike ia, ua mahuahua ae na loaa maiuua o ko ka mokuahi mua i holo mai ai; a he kumu nui no hoi ia o ka hoomau ia ana o kona mau hol.o mau ana mai. Ke Kuna Neki Mela.—No keokaikai loa a me ka inoioo o keia mau la o ka hooilo, nolaila, ua puhi ia ae ke kuna Neki J\lela; a i ka Poalima iho nei, ku ae la ia m» i Koolaploa o keia mokupuni. , Ua pau kona mnu pea i ka nohaehae, a ilaila kahi i pahonohono mai nei a paa. 0 na bipi maluna mai ona, ua make kekahi poe bipi, a he iwakalua kumakahi mau bipi i koo, a ua ho-a ia mai ma kn aina nei. Ua akamoi no ke Kapena JCinncy o uane» i ka manao ana o ko awa i» e ku'ai.o konu. oiai, o i.e awa o Kahanu, me bc mea la o ke awa hooknhi no paha ia i ik e ia ke. hiki ke ku me ,ka poino ole o namoku ke hiki mai i ka mpoawa ino loa., inehiuei'liiki mai la hoi-oia ike kaona nei; . .

Na hakan'a KARisriMASA:-Ua niaumaun ke kani ke-ona o na belc kuelnln in» po okei» pule iho nei; aikapo o ka Ponkuhi ih>> nei,.ke kudaln hope Inn ana ma ka ruini ki)dnl»o Bartow, no na mnknnk Knrintinnis:i. M« lie men la o kekahi hapa nui o na wniwni, he mau mea milimili na nn keiki. Aolu 110 i hoopoino loa ia nn keiki.

E ike ia ma na kolamu olelo ma ke k«uoha, na wahi e koho ai no n» Apana o Makawao, Maui, ame ko Puna, w^a'ii; uo ua Lunumakiminaha o keia Ahaolulo ae.

Make t ka w.u kaue. —Uh hiki maiiomukou nei ka lono, ua make i ke wai kahe kekahi mau wahine elua, <°. hookah: kanaka i ka po o ka Poaha o keia pule iho nei ma Lahaioa, Maui, mauka o ke kahawai o Eauaula. Ke kumu oko lakou make ana i ko makou hai ia mai, e hopuhopu ana i na pauku wahie piha-a a ka wai; a no ka ikaika emole paha o ka wai, nolaila, ua !?we paukiki aku la ka waiia lakou iloko o ka manawa hiki o!e ia la(jou ke kau-pa ae i pakele ai i ka inaina o ka wai kahe epaukiki ana ka hiolo ana aku ika moana. I ke kakahiaka o ka Poalima mni, i ke akakuu loa aaa mai o ka vvai, ua loaa aku ke kino o ke kanaka iloko o ke kai; a o kekahi wahine iloko no o ka hawai. oka lua hoi oka wahine, aole i loaa iki kona kiuo. E hoomanao ia no paha e kakou i ka wai kahe mamua akunei,'ua make kekahi wahine o Kalehua kona inoa, no ka punihei no i ka pauku wahie. Aka, e hoomanao ia no e kakou, o kekahi keia o i>a poino a Paulo i olelo ai; he mau pilikia ma kela a ma keia wahi. Ahaaina ma ka manuwa.—l ka po o ka Poalima iho nei, ua haawi ae ke kapena Bndges ( a me na na'lii o ka moku Chantxclter i kekahi ahaaina maluna o ko lakou moku,a ua poloai mai no hoi i kekahi poe maka hanohano o ke kaona nei. Ua hai ia mai makou, ua oluolu, a ua maikai ka luana ana 0 ka poe o kula nei maluna o laila, ma ka htlahula ana, a me ka paina ana. Mawaena o kela a me keia- hulahula ana, ua ua himenl ia mai Ia kekahi mau himeni hoolealea e kekahi mau sela i paele ia lakou iho. Ua malama ia ka ahaaina, a hiki wale 1 ka wa i aneana e haalele mai ke kuluaumoe, hoi mai la ko kula nei poe. Na ka manao o 0 kekahi poe i poloai ia, he aoo panopano ua ia ahiahi, nolaila, aole i hele aku kekahimau maka hanohano o kula nei ma ka lakou poloui mai. NA DIA A KA MOI:- I keia pale iho nei i hala, ua lawe ia ae na dia a ka Moi mailuna mai o ka moku Lock-nar-Garr, a i kona hale lio. I ke awakea o ka Poaono iho nei i ke kahu lio o ka Moi i wehe aku ai i kekahi hale o ua mau dia nei e hooinu i ka wai, aia hoi, ua puka mai la iwaho, a holo aku la mao a maanei; a lele aku la iloko o ke kai. Ua paa iho la i ka hopu ia; a ma ka hoao ana ia e hopu, aia hoi, ua haki kona kiwi, a na kekahi kanaka loea o ke kaona nei i lapaau i kona wahi i manuheu. Aia a holo ke kuna Kamaile, alaila hoouka ia aku lakou i Molokai.

Haule ika laau.—l ka po oka Poalna iho nei, i kekahi mau sela o ka moku. mannwa Cdmeleon, e lalama ana iluna o na laau luia kano-a ma Pelenla; me ka hakiV" nn 010 ifr,-pTrkt>; D>g.Ā_laJkekahi mea mailoko. mai o ka pa, a papa akn la i ka hakihaki aua a kekahi mea,- oiai, aohe i hele mua ae lakon e noi, a loaa raai. I-ka hoomaka ana mai o ua sela nei e iho, ka haki mai la no ia o k.ekahi lala, a haule iho la oia iluna o ka pa pine laau; a me he mea la, na haki paha kekahi o kona iwi aoao; a ua maui paha uha. Kxju aku la ka i-UHi. —Ma ke ahiahi o ka Poalua iho nei, ma ka hapalua o ka hora 6, make aku la o Solomona Kumuhonua ma kona home noho ma Aala. Ua hanau ia oia ma Kohala Hawaii, he 60 a oi ae ka nui o kona mau makahiki. He hoahanaa oin no ka Eklesia o Kaumakapili. Ua hookolo aku la oia ma ka meheu o na mea a pau, ua hoolewa ia oia ma ke ahiahi o ka Poakolu; a ua waiho ia kula la i kahi koou o ka honuu. "E ka lua, auhea kou lanakila! E ka make, auhe.i kou huelōawa !" Ika aina o lalo :—I keia..pule e haohao no na mokupuni o Kama me Keawe i ka hoea | ole aku oka mokuahi Kilauea. Uahoomaha | iho nei oia i keia mau lu; a i keia auina la e | holo ai oia ika mokupuni o Mano. E kipa j aku ana oia ma na awa o Koloa, ■ Nuwiliwijlia me Waimea. Aohe no o makou hoohewa ke kipa aku oia ma H uialei. E holo puni ia. no hoi, ina ua pono loa. E liuliu e ka aina o lalo, eia mai ka moku e poluea ole ai. llemo ka hui ana Ma na kolamu ofelo lioolaha o na nupepa haole o ke kaona nei makou i ikp iho ai,'ua wehe aua m'ahoe ae nei ka hui o Hyman me Phillipa, ma' kāhi o Kapena Ka-no, mahope ih~ o ka ae like ana. Ua puka aku o PhiTrips moi ka hui, a ui komo mai', he pokii no Hyman ma kahi o Phillips. He inaikai na 1010 komo o kane ma ko' laua ha'le kuai; e kipa aku malaila e nana ai'. j Ua hai ia mai makou, ma keia hope aktf e lawe ia ana, ma ke Keeua Aopilopala, na dime ame na hn[" dim« aona buke kula JHawaii, i knai oiau ia iho nei ka hapawalu, a me k'a impaha, a hapaumi h«i., , A: un hoemi ia ka waiwni o na.hapawalu, a me na umi, elike me ko na diuie, is bapa eli.aio paha. Ke kuna ALBfeNi,—Ua iilo iho nei ke kuna Jllbcrni, f k"e kuai 'ia'e Cnpt. Joseph R. Spencer, kaikaina o ke Poonahoah'in o Hilo. Ke hoeinakaukiui ia nei oin, a liuliu pono, aliil», holo i ke o kohola i ka monn» o Alika, 'ihaialp o ka hookele ia ana e ua mea la n'ana . a* 'i - No Ku.auea.—Uh pahaehao ke kulnnakaulinle nei i ke kakahia.ka o ka Poaono iho nei, oo ke ku ole mai o.Kilauea. 1' ke awakua ue, kau iiiii ka lanu t«leg«rapa. Oi kakali aku aobe boc« iki mai; ei wku oo ka iuuwaho ao o Kawuihoa kahi i Loolulu ni, u i ke aliiahi Sabsti iho nei, ku moi la oia.

Hf. wahalo maikai. —Ma kek hi nupepa o Beretania uiakou i ike iho ai i iieia iiamu malalo nei e mahalo ana ka Aka-Bihopa o 0 Canterbury i ka Moiwahiae Kaleleonalani; a penei ua olelo la: " Ua olelo ka Aka-Bihopa o Canterbury, ma kekahi halawai ana a ka Missiona Hawaii, ua ike ia, he kakaikahi na lede Pelekane, ! 1 ane like me ka Mōiwahine Emma, o Honolulu'ma ka ike i ka olelo Beritania, a me na mea e pili ana i na palapala." Aole o makou kanalua, i ka olioli ole o ko makou poe heluhelu i keia mahalo maikai ana mai i kekahi o ko kakou mau Moiwohine kanemake nloha. Hoike kula. —I ka Poaha ame ka Poalima o keia pule iho nei, ua hoike ia na haumana oke kula ma Lahaina. I ka Poaha, ka hoike ia ana o na haumana opiopio; a i ka Poalima mai ka hnike ia aea o na kaumana ma na mea ao houonu, ka hooholo moku, ka hoailooa heiu, ka mole ana hooua, ka olelo Latina ame ia olelo Farani. Ma na mea a pau i lohe ia mai, ke holo mua la na hana a ka naauao ma ua kula la; a he mea hauoli no hoi ia i ka lohe ana. KA MAKANI KONA. —I keia mau pule iho nei, ua pa pukiki mai no ka makani Kona ma ke alo o ko kakou mau kapakai; a ua hoohilika, a hoopahu-a mai no hoi i ka holo ana a kekahi o ko kakou mau moku pili aina. Aka ua maalea no nae na kapena i ka imi ana i kekahi mau awa kai malie, e hoomaha ai ko lakou mau moku iloko o ka pakele. Ua hai ia mai makou, ua ikaika no ka hana a ke Kona ma ke kua o keia mokupuni; a ua hanee ka kekahi mau hale o "ka pali hauliuli." La Hoomanao Wahi akaP.C. A\ o ka la Sabati iho nei, oia ka la 22 o Dekemaba nei, oia ka puni ana o na makahiki, he 246, mai ka manawa i hiki mua mai ai ka poe Puritano i Plymouth ma Amerika. I kekahi helu iho nei o ka nupepa Alaula, e ike ia ai ke kii oko lakou pae ana mai i Amerika, oka pohaku a : lakou : i kukuli mua iho ai, a hoomaikai ae i ke Akua, eia no ke malama ia nei, me ka hoopuni ia i ka pa hao; a ua kau ia iho na huahelu maluna " 1620." I ka poakahi iho nei, haalele mai la ka manuwa Ckanticleeri ko kakou nei mau kapakai, a holo aku la ma kana huakai i Vanekouva.