Ke Au Okoa, Volume III, Number 37, 2 January 1868 — Na mea hou o Lahaina. [ARTICLE]

Na mea hou o Lahaina.

E Ke Au Okoae ; Āloha oe : E oluolu oe e ke Kapena o "Ke Ac Okoa," e ho alu iho i kekahi mau pea o km moku, i poholua iho ai, i loaa aku i na wanpa ohua e hoe nku nei, i hooili nku nn ukana, a nau ia e lawe aku ma na awa ku moku o ko Hawaii nei Pae Aina, ke oluola ko'u mau hoa e hiilani i kou kino. No ka Ulu o Ljle. * O ka nialu Ulu kaulana, kahi hoi a J>a kini 'lii i lonna ai i ka wa kahiko, a i kaulana hoi i ka uhnki aiyt a Kaululaau, i alaa pu ia e ka makani kauaula, i pokopoko liilii i ka maka o ka pahiolo a roe ke kiliopu a ke koi-lipi, a na haole e noho nei, ke aneane oneanea mai nei ua malu Ulu nei, a ke ani mai nei ka lima lau o na haole, pale paha auanei ka haale o na umeke poi ulu e wili ae ai, mo kaliawe i ke kaßi-a-i. No ka Kula. Ua mikiala ke Knhu Kula ma kana oihana, a ua hoikeia na kula ma Kaanapnli, na ma knukau iki kekahi, a ua pahemnhem» kekahi, ua ninauia kekahi mau haumaoa, " Ehia ou mau lima nui ?" wahi bka haumana, "12," a ua ninau hou ia i ka lua o ke keiki, hnimai kela, he 11, a p«la wnle aku. Malaila, ua ninauia kekahi mou Kumu, a ua like pu no. Ina pnla, e pono e kapae ia ia ma kuono, a e hoonoho ika mea e holo ai ka hana. Pela no ma Lahnina nei. Ka Hekili a me ka Uila. Ma ka po o ka la 19 o Dekrmnba iho nei, uu hoonakulu mai na lani i ka hekili, ua nakolo mn kau wahi, a malann ma kau wahi, a ua halulu ina kau wuhi, me he pu kuni ahi la, a ua malanialama hoi na kuma lani i ka nila, uu olapa pinepino ma kau wahi, a un amaamau ma kau wahi, a ua uwiuwiki mai na uiU liilii, a ua hiolo nui mai nu paka ua waipuilani, a ua pupuo i kc anu a ka uaholio.

Wai kahe NUI. Ma ka wanaao o ua po la, ua lohe ia aka la ka hnlulu nui, n:e he makani nui ikaika la, mai ka hikina mai, a me he kaikoo nui la mai ka moana Atelanita mni, ua lohe ia ka hoo"kui ana ame ka halawai ana o kekahi pohaku me kekahi pohaku, ma kahi mamao loa, o na kumu ohia, kukui, aalii, ahōkea, ulei, mamane, a me kekahi mau laau e ae o kuahiwi, ua iawe ia mai c ka wai kabe, o ke kalo, o ka uala, o ka ipu a me kekahi mau mea e ae, ua hapuku pau ia mai e ka wai, a o na holoholona e ku kokoke ana ma ke kae o kahawai, ua lilo ia i opala na ka wai, he mau lio ame na puaa ke nui. Ona aina momooa, na loi kalo nui a me na poalima, ua lilo ia he papahele na ko wai, ua nu: hoi ka poino o ka aina, ma kahi wahi, ua lilo i puu pohakn, a i kahawai poopooo, a i kula oneanea paha, a i wahi aea wale paha, a e nui ana paha ka pilikia i ka wi, no kahi ole e mahiai aku ai. Ke olelo mai nei na kamaaina, mai ka wakahiko mai, aole i ike ia ka waikahe aui e like me keia, ka uhi paapu ia oua oina. Ua ike ia no nae kekahi wai kahe nui, i ka wa i make ai o Kamehameha 111., a ua manao ia oia kekahi wai kahe oui ma Lahaina nei, a aole nae i paa oa kaupapaloi ia wai, he oi loa aku nae keia. « HE MAŪ KANAKA MAKE I KA WAI. Ekolu kauaka e hiamoe ana maloko o kekahi hale, ma ke awaawa o Kauanla, elua kane, a hookahi wahine, o Kahanamoku k, o Kalili w, ua mare pono ia laua. a o Kuahine k, be kumu hula ia, a oia kai pakele. Ia lakou e moe ana, a puoho mai la o Kuahine, i ke kokoke aoa e kani ka moa kuakolu, hoala aku la oia ia a me Kalili, e paina, a ala mai la laua, ia wa 00, lohe aku la lakou i ka halulu, ' manao iho lakou he wai, a puka aku la iwah., me ka manao e holo, aka, hiki koke mai no ka wai, no ka mama o Kuahine i ka holo ana, ua hala ka wai mahope ona, a loaa mai la o Kahanamoku a me Kalili i ka wai, a ūalowale aku la laua, a ma ko Kuahine Avahi e holo ua puni mai la o mua i ka wai, a'i ka and£u ana mai o ka uila, ike aku la oia i kekahi kamu kukui, holo aku la oia a pii ilaila, oiai oia e pupue ana malaila, wala mai aha kekahi pasku laau nai & pa kona papalina, a pakele oia, mai make, malaila kona wahi i okuu ai a pakele aikooa ola. KA LOAA ANA O NA KINO KŪPAPAO. I ka lohe ia ana o ka halulu o ka wai, lia ala mai la kela.kane keia kane, kela wahine keia wahine, kela keiki keia kēiki, ahele aku la i ka ohi wahie, ma na Kae kahawai, a ma kahakai, i ka wa poeleele, ike aku la o Pi, i keia mea e waiho mai ana i kahakai, a olioli f oia no ka loaa ana ia ia ka pauku wahie nui, I hopu iho la ia, a no ka palupalu, kuhi oia he _ "pmmi-'iauUairin-' ifil» ii>uxi,mai la o Kaawa, a ioaa ia ia, a hiki mai no hoi o Honolii, manao o Kaawa.o lilo ia Honolii, lele aku la o Kaawa, aaumeume laua, a manao laua he'pumaia, a ike kekahi ma k& manamana o na wawao, a hooho ae la meka , leo nui. "Hp kanaka make e I He kanaka make eI 1 " Ua weluwelu ke poo, ua haihai na iwi lima. Ahe wahi okoa kahi i loaa ai 0 ka wahine, e like no hoi me ke kuhihewa o keia poe ohi wahie, a pela no hoi kela poe. Mai ko laua hale ponoi, a hiki i kahi i waiho ai o ke kino kupnpau o Kalili w, eha mile, a mai ka hale hoi a kahi i waiho ai o ke kino kupspBU o Kahanamoku k,.e|ima mile a oi.ae paha; a mai ko Kalili wahi i waiho ai a hiki 1 ko ke kane, hookahi iyle, a ua lawe ia mai ko laua mau kino kupapau. Na, Jūke Kojro>-ero.. Ua akoakoa ae na Jure Koronero, no ka nana ana a ine ka noonoo aoa i na kumu a me-ke Bno o ko laua make ana, T pepehia ia paha 1 A i ole ia, i make paha ika wai ? A. ma ka no' 000 minkai ana a na Jure Koronero, ua hooholo l&kou, ua make laua a elua i ka wai. Ua kaniiia elua kupapau iloko oka pahu hookahi, ai ka lua hookahi. He oui ke aloha o ko laua ohana a me ka lehulehu no hoi a pau, a me ka poe i launa pu ia laoa. Ka Makani a me ka Nalū. No kaikaika o ka makani a me ka nalu o Lahaina nei, nolaila, aole i ku o Eilauaeo, mai kaoa hoi aoa mai, mai Hawaii mai, oiai na alea me na.aui nalu e paialewa ia.pna. Ua kilohi wale mai la no nae kela. a heo ana, i a huli hoi aku la i ke avra lai o Honolulo. *S. W. Nailiilii. Puehuehu, Lahaina, Dec. 20, 1867. I ka makahiki 1859, e n«ho ana o Mi K— ma ke kulanakauhale o St. Louia. i ka mokuaina o Misouri. I kekahi po, loaa iho la ia ia kekahi kanaka aihue iloko o kona rumi moe; a oo ke noi ikaika ana mai o ua kanaka aihue nei e hookuu »a oia, ua hookuu ia aku me ka haawi pu ia aku on& mau dala. IkaM. H. 1860. uo poho o Mr. K—, a i keia makahiki iho nei; ia ia e hele ae an* inamua o k.a Hale Leta, halawai mai la oia ma kekahi kauaka opiopio, ninuu mai la ia ia, ina ke tnau la no kana kalepa; a x ol«lo aku la o K—, e buli hana ana oia. Koi mai la ua kanaka opiopio nei ia K-—: e komo aku i kekehi holele me ia. I ke komo ana aku, hai mai la ua kanaka opiopio nei, oia no ka kanaka aihue aniu i hookuu ai. Koi mai la oiu ia K—, e lawe i $10,000 mai ua kannka opiopio mai: nei, a e hole hou i ka hoopukapuka.waiwni. Ae aku la no hoi o K—, a. hoi mai lu kona ano inua nie ia. O ka aie holookoa o Beritania, ho $3,885,000,000. I keia makahiki aku nei, ua emi iho," ho $3,500,000.