Ke Au Okoa, Volume III, Number 38, 9 January 1868 — HE KAAO NO VARARIALELE. Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO VARARIALELE.

Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina i unuhiia ma ka olelo Hawaii.

HEL.t) 20. ' Oa hanai ia o Burufa malaila iloko o ns makahiki he 20 aoi ae. Aua olelo ia no hoi ma.keia kaao, he hookahi ike aoa s Hiuwe o me Burione iloko o ka makahiki hookahi, aole i ike ia kekahi mau hana mana a laua ma ka hoaua nei, iloko oia mau makahiki loihi be iwakaloa, oa lioomaha iho ia ka fthi o ke keiki Hiuwe. ia maaawa. Ake kali nei laua j i ka hope o ko laua maula. I ka hala ana o ūa makahiki i olelo ia e kakou, ua kii hou moi la o Nero ia Burione ._ma f a hoi pu aku la iluna me ka laua bauai, ka hiwahiwa hoi maluoa ona moi a pau, o ke--3a honoa, i ko laua la i hiki aku ai i ka aioa i ba lewa, ka mole boi oloko o KaluaahiaUa, ua ano hoohewahewa o Hiuwe, i ka like ole me kona mau la£amaa, a pela no ko laua ike ana i na mauoa ehiku, a me na mauna ahi elima e a ana,a he aiwaiwa loa aku hoi oloko oka home oka laua hanai. I ko laua wa i ike maka aku ai ia ia, he mea e ko laua olioli ame ka mahalo'loa i keia mau hana a ITero, oiai, aole a laua nani i ike e hiki ai ke hoohalike ae ma keia honua holookoa, a ia laua i hiki aku ai iloko o kahi a Burufa e Doho la me ka nani nui loa, ua makemake mua na mea a pau o kela ano keia ano, e hoolawa ai i ka makemake o ke kanaka, aka, be mea hanhao ia laua ia manawa ka_.ibe ole aku i na maka. o ka laua hiwahiwa,-oiai, na alohi mai la imua o ko laua mau ooohi na mea na□i & pau oue wahi la. Ika nana ana i ns mea hoonani a pau, o' - * ka nani o kekahi mea me kekahi, a he mao minute pokole paha i hala ae, aia hoi, hoomaka mai la ka halulu a me ka nauweuwe oloko o Kalua. ahialoa, a naka iho la na lapauwila me ka ikaika, a huai mai la na lapalapaahi mailoko mai ona maunaahi elima. Ia wa i lohe ia aku ai na leo a-me bs inea kani a pau a na kīipua ino irfalo O'ke A. Po, ameko na wahi a pau oka honna nei, a lele mai* la lakon mailoko mai ona lapalapa ahi me na mea mana a peu e paa ana tna ko lakou mau lima a maia hope iho, hoomaka mai la o Nero e hae n>e ka leo nui loa, ia uianawa hoi i hoea mai.ai na kupua alii a pau o ka lewa me na hoailona alii, elike me ke anuenue ke ano, a hemo mai la ka puka komo o ua hale la, a aku la laaa nei i ka laua kamalei alii e noho mai ana ka nani iuiu loa, a he mea e hoi ka olipli o Buzione.no ka laua hanai, a pane aku la o Buriooe ia Hiuwe ma ka ninau aku ia ia, mahea la kau nani a me kan ui i ike ai ma na wahi a pau o ka honua, a me ka lewa nei ? Oiai, ooe o kaua ka mea nana i poaipuni na wahi a pau, aole he mea i koe i kou maka ika »ke ia a me Nero. I like ai me ka, kaua kamalei alii nei, ka mea i ke kiko waena gonoi o ka lewa nei, nana hoi e huipa na puuwaipalupalu ona lede o na -aupuni a pau o ka honua ka mea hoi nana e alai ae-ka malamalama o ka la a me ka mahina, nana hoi e paku na paka ua o ka lani, e hooluoln ai hoi namakani i ko lakou man weielao.

Paoe mai ia o Hiawe. Elike me ka ike a ko'u mau. maka a me kuu ilio nei, aole loa hookahi mea i like pu. me ia nei, ia wa leua i kamailio pu ai me ka laua keiki, aka, aole e hi«i ia laua ke ooho pu oia kahi hookahi. " He mea mau paha ia i na makua hoopunahele i ka lakou mau k«iki me ka nene ili kapu, aole e lawelawe i kekahi mau hana lima, afaila, he kapa loa ma na hana hanmia a pau a hiki i ka wa- kupono e launa ai me ka mea i manao ia e ka makua. Pela i malaaia ia ai uā keiki la- e Nerr a hiki i kona maa la 01 keiakel« ileko om Kaa, aka, aoie pela na manei i keia wa. Ina e pii ae kfl hi6tift(ma maikai o ke kaikamahine, i aneane e haia na makahiki be 10, alaila, o ka ike mai la no ia o na alopeke liilii ka mea e ino ai ka mala waina,".. Jtahl a *' Solomona " Ua maikai ia na keikikane a me ua kaikam'alimē o Hawau nei, i ka" wa ksfeiko, aole hp» pclvk«iat wa, o kniii pvalcta**- Maleka ka hoaolelo, ameke kanaka i ulakolako. ' Kd olelo hoohuoi a Hurlone imua oiliuioe no Burvfa., «..»« ka hele hou ana o -JYero e poaipuni hou i na wahi a pau loa. ' Ua noho'iho 1a o Buriorie nia maloko o ka home o k& hua keiki, me ka ike ole i ka lu. hi o oa a pau, he kaukau ai wale no. I kokahi.la, mahope iho o ka pau ana o ka lakou ai aua, holohplo ae la o Nero mamoa o ko lakou mau alo, oiai-oo hoi, e hiolani mailtni m»i an£Lo Burufa.ilunn okooa wahi moe. Hoopuka a*Jn;t>.Buriorie manao imua k®ikoekt; i heaja aa<eei t> loaa ai ka ia oei w>hjn*i. , Elike pu no me kona maa Mia a-paa ka baoa 'ku, i hea hoi, w*hi a Hi« uweVaka," ipa keia olelo i hoo(iuka ia, ia mad«vi, OK lobe koke n» o Nero i keia olelo, o ko |a ta la oo ia i k& ia la hua* kai, «ne A»ike«le o koaa mau baku i ke kumu o r fcpßß hele.ao#. Ma keia hele ana a ua N.erb oei, oa holi hou oia mā oa wahi a pau o ka hooua holookoa, a ua hiki hou aku oia

ilalo o ke A. Po, kahi a Lub;nu ma e n'iho | laikolaua mau aupuui okoa. Ua kilohi. oia me ka nana pono i na mea a pau loa, aole he mea i koe i ka ike ia e kona mau maka ua pau na mea nui a me na mea liilii i ka ike ia e ia, a ee mau la kona kaapuni ana ma ke A. Po, me ka ike ole o Vararialele ma ia ia, a pau kona hele ana ilalo o ka mole o ua aina la, hoi mai la oia a huli hele ae la ma ha wahi a pau oka honua. Elike me kona hele ana me kona kahu, a maopopo ia ia, aole e loaa ana ia ia ka mea i olelo ia e Burione i hoa kaana no ka laua kamalei, hoi maila oia raai aa welelau mai o ka lewa, a he mea oluolu no hoi ia a me ke aloha i ka ike ana mai o kona mau haku i kona hoi ana mai, aka, o Burufa, ua haohao oia me ke aloha ia Nero i kona mea hoi nana i hanai a malama maikai iloko o na makahiki he uui, a hiki wale i kona mau la i hookanaka ae ai i Kipu. He mea mau hoi ia Burione ka hoopuka pinepine i kana olelo, elike me mamua e pili

aoa ika laua hiwahiwa, a lohe bou no uu Nero nei i keia mau olelo, ua hele hou no oi;i ma na wahi a pau ana i heie ai, aole no iloaa ia ia, ua hoi mai oia me ka nele, a i kekahi mau la o kooa noho ana mo kooa mau haku, ua lohe hou no oia i keia tnau olelo. Ka hele hou ana o JVero e huli a loaa ia ia na kaikamukine mahoe o ka aina Hikina. O ke kolu keia o ko Nero huli ana i wahine na k£ hiwahiwa a kona mau haku. Ma keia hele ana no hoi o ua ilio nei, ua puni no ia ia na wahi a pau loa, elike no me ka mea mau i kana huakai, aia he pau loa no na wahi a pau i ka hele ia e ia; mahope iho o kona kaapuni ana i' ka honua iloko o kekahi niau la loihi, āka, aole oia i uiha ae a paupauaho i ka imi ana, ke hele oei oia i ka loa a me ka laola, a ke hoopuni nei oia i ka lewa iluna, a ke hehihehi nei kona mau maiuu i ka ili o ka honua, a ke luu nei kona poo ilalo o ke A. Po, a ke au nei oia me be i-a la iloko 0 ka opu o ka .a, o ka Ina keia o kooa au ana, a ke halo nei oia ina pukoa o ka moana, a ke lele nei oia iluna me he manu aito la e hahai ana i na iiUlihi o ka la, au hoi e puana ae ai e ka mea heluhelu i keia mau lalani mele e pili ana ia Nero: " Mea ole ka lewa ia Nero la, Nana i luu aku i ka mau la, I ka mole hoi o ka honua la, Nana i lawe mai Burione la, 0 ke kamaeu o lalo iilo la." la Neroi hoi mai ai'mai ka honua mai, aia hoi t ua hoomaka koke oia e lele iioko o iia lewa me he uwila la e owaka mai aoa iloko o na ao ua polohiwa e haakokohi ana, ia ia i uneane ae ai e kokoke i ka mole o Kaluaahialoa, haupu aē la ua Nero nei a hanu aku la ma kahi a ka la i puka mai ai, ua hoomau oia 1 ka lele ana me ka ikaika loa. E wehewehe iki paha au ia oe e ka mea heluhelu, i ke kumu o kona hanu ana ma ka Hikina oka la, ua ike oia i ka uwahi, kiko eleele e pili pu ana malalo o ka la, nolaila, ua hoomau oia i ka lele ana a biki i ka po ana, aka, heomau aku no oia i ka lele a hiki wale i kooa wa i kiei iho ai maluna o ka la, oīai, e halaoa ae ana kona mau kukuna iluna ma keia huli oka honua, ua kali mnli< iho oia me ka naeoae loa, a hak paha ia k kekahi iiiau minute, ike aku la oia ika aina nani e waiho pono ae ana malalo oka la, oiai, ua mamao loa ua aina la mui kona mau meka aku, a me he mea la, he mau tausani mile ke kaawaiemai kona alo aku, ia wa oia i haka pono loa ai me ke kunahihi okala o kona mau hula a konini aku la konn huelo, a oia no hoi kona maaawa i pupna ai a hoolei ]oa, a hoomaka koke oia el/ elike me ka. po, ane.a na kikiao makani ikaika i wili pu ia me na puahiohin i pa kanahiku ia.

Ka hiki ana o JV"ero iluna o lea aina, a ike oia ina kaikamahine mahoe, a ike i ta oia e ua mau kaikamahine ■ I la, a malama ia oia e laua. la Nero e lele nei me kona manao paa e hiki oia ilaila, aka, ua pau kona ikaika nui, a ke aneaae nei oia e haule iluna o ka ili o ke kai, me he mea la e hoihoi ia mai ana oia | i hope; oiai. ke kahe nei kona wale a ke niua nei kona mau maka, aka, ua nawe malip aku oia me he ulu maika la, pela no oia i akahele malie ai a hiki iluna o ua aina la, oia no hoi ka manawa o ka la e aneane ae ana e hoolei pau mai i kona malainwlama m«luna iho o ua aina la; i uluwehiwehi i na me#-nmket he nui wale, oiai, na pua nani e hoolei pau mai nna i ko lakou aala, a me ko lakou mau hiohiona, a oia ka mnkumua o na mea nana e aihue i ka manao iloko o ka puuwai o ka>fca v hiki aku ma u« aina la. I ua ilio hehi pono iho ai i kona mau kapuai maluna o ua aina la, aole oia i hoomaha koke iho ia manawa, ua lohe koke oia i ka walaau a me ka akaaka, a mnlaila oia i hookolo aku ai, a ia ia i ike aku ai i keia mau kaikamahine elua e auou nihi malie aku la ua Nero nei, m"ka hele malie loa a kokoke oia ma ke kumu o kekahi laau nani e ku ana; e kokokn ana ma ke kae oua punawai oei; a i ua mau kaikamahioe nei e auau ann, malaila oia i homnaha iho fti i kooa maluhiluhi a hala kekahi mau minule, a kuu no boi kona nae, me kona nana pono loa i &a auau mai aua mau iwa nei. A pau ka laua aaau ana, hoi ae la lona a ku ma knpa o ua punawai nei. la manawa i lele mai ai na Oianu elua me ko laua mau hulu nani, me ka ol«lo mai no me be kaoaka la. Aole he olelo i lioe a ke kanaka, a me na hana ia laua. He hiki ia laua ke huipa i na hana a pau a ke kanaka, ia manawa i kawele mai ai ua mau maou la i ua mau mahoe oei. ; (M* i pau.) I