Ke Au Okoa, Volume III, Number 43, 13 February 1868 — HE KAAO NO RIVA HOME. Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO RIVA HOME.

Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania, a i ka olelo Hawaii.

HELF 3. haiau aāa a Solqīm i kand palapala ieauoha ia Aledia,.a me kona hiki ana mai. Kena hai ana i na ano n pau.o Jiiva Home, a noho oia me Solona. Mahape-iho o ka pau ana o ko lakou mau olelo ana. kakau iho la o Solona i kekahi palapala, a penei ua palapala la: C Ia oe 6 Aledia, ... ) Aloha oe— TJa hiki mai ka wa kupono ia'u e kauoha aku ia oe i keia la, e hele tuai oe ma ka rumi hookipa o ko'u hale nei, ke hiki oe i ka hōra lft o kei£l 1«, ina he mea oluohi keia i' kou manao, alaila, oia ibo la, aka, ina paha ua loohia ia oe e ka nawaliwali, a i ole ia, o kekahi pilikia e ae paha, alaila, he pono no ia oe ke hai mai ma kau palapala ia'u, ua pau me ka mahalo. C Solona, Kumuao. if Kulahakāuhale Alii o Beritama. A pau keia palapala,' haawi ae la oia ma ka lima o kona kauwa lawelawe, a hoouna ako la ia ia. Ua lawe ia keia palapala a hiki imua o Aledia, t i kona oaoa ana, ua ike oia i na olelo maloko e kaaoha mai ana ia ia e hele aku, ma ka bale o ka mea nona ka iooa e kau ana malalo o ua palapala la, nolaila, ua hooko koke aku oia ia manawa a heleakula. Ia Aledia i hiki aku ai ma ka hale o Solona, xia haawi ia mai ke aloha ia ia mamua, a ma ia wa no, ua hookipa ia aku oiu ma ka rumi kupono no ka luana maikai aaa no ka manawa kamailio, ia ia i noho iho ai maluna 0 ka noho, a huli ae la oia ma o a maanei, ia manawa oia i halawai mai ai kona mau maka, me na helehelena naūi o ka mea nona keia kaao. A ma ia hope iho, ua hai aku o Solooa ia Aledia, ua kauoha aku nei au ia oe e helemai oe maanei, no ko'u ike ana ia oe he kanaka akamai i ka nana i ke ano o ke . kanaha, nolaila, e aana mai oe i ke atu> o keia keiki, ia mahawa i hooneenee aku ai o Aledia i kooa ooho a kokoke ma kahi o Riva Home e noho malie nei eie kona mau makua a ku se la oia iluna a lalau aku la i kona lima akau, a naoa ifao Ja oia i na kaha o kona lima, a owiliwili aku la oia i koua wahi lole a ike ia iho la kona ila e kau aoa inaluna o ka peahi o kona lima, ma keia ila i ike ia, ua hoolele ia kahauli o ka puuwai o Aledia no kona ike ana. " A ma ia wa i ike ia.ai ka ila nui e kau ana ma ka piko o ke poo o Riva Home, a o kekāhi ila hoi, aia iloko o ke keokeo o kona maka akau, a o kekahi ila hoi, aia boi ma ka piko ponoi. O keia iho la na ila 4 o ua R. Home nei i ike ia e ke kanaka akamai i ka nana ana i ke aoo o ke kanaka naaaao a me ka mea oaaupo, i ka mea waiwai a me ka mea ilihune, nolaila, e nena oe e ka n>ea heluhelu i na olelo hoakaka a Aledia no R. Home, i maopopo ai ia kakou ka hooko io ia ana o kana mau olelo. Mahope iho o ka ike ia ana o keia mau ila, he oi aku o ka lele iluna a me kaolioli nui o Aledia a haule ihola ilalo me kona mau kuli, a ninau ae la ia . J3orae ma, na olua no keia keiki; ae mai la o Home ma, ae, oa maaa no, he oiaio, e loaa ana ia olua oa pomaikai he nui loa ma keia bope aku e hiki mai ana, nolaila, e hai au ia olua. Ma ka ila oia nei e kao nei maluna . pono o ke poo, e lo*a ana ia ia nei na oihana nui hanohano ma keia hope aku, a e lilo _ana keia i Moi no Beritania nei, a me kekahi mau aupuni nui ae o Europa nei, he keiki 01 aku keia o ka ike a me ka naauao, be pookela keia maluna o na mea a pau, aole he mea nana e paipai i kona poo. O ka ila iloko o ka maka akan oia nei, he mea hiki loa ia ia nei ke hai a wanana mai i oa!ipea e hiki mai ana mahope aku ? I ka nene- kaua o ka aina, a me ka bo-ee mai o ke kai o kekahi mao aupuni e aku, i ike mua ole ia e ko kakou mau maka, alaila, e lohe auapei na leo wawalo e hooppni ana ia Be- ' ritauia nui oei, mai kona mau palena kai a hiki ako i ka piko o na mauna, »ia ilaila e . ikeia ai ka poe aloha aina. O ka ila e kau nei ma ka peahi o ka lima akau oia nei, he oi ako keia o ke kanaka koa, me k,. ikaika ma ke kaua, ana, me naenemi, ma ke kaua aina, a me ke kaua moana, a e ike ia auanei e na īnea a pao, alaila, e ikea auanei kona hae e welo ana iloko o na welelao makani o Beritaoi« oei, a me kekahi mau aupuni e aku o ka honne nei, a e linakila mau auanei oia 'ilokoo m hooili kaua ana me na enemi. O ka iia > ike ia ma ka piko oia nei, he hoike oiaio lo» ia. be oiaio, oia ka ila nana e huki i kona kino holookoa e komo ana kona kino iloko o kekalii huikino me keka- • hi kaikamahine o ka nobo Kalaunu o Beretama nii pihi, ai ole no kekahi mau aopuni nui e «e paha o Europa nei, a e mare ana BM oia om kekahi kaikamahine oloko mai o

ka ohnna Moi. Oiu iho ln n« mea i ike ia e a'u, no na niea e pili ana ia ia nei. A oka pau no Ta o ka Aledia olelo hoakaka rio ka mea nona keia kaao, nolaila, e hoomanao e ka mea heluhelu i keia mau olelo i maopopo pono ia oe no ka mnnawa e hiki mai ana na hana a me na pomaikai maluna iho o Riva Home, alaila. oia kona hoomaka anae knu-o i kou puowai eka mea puni kaao, alaila, e kf nahihi a okalakala oe me he mea la ua loaa i ke anu. A pau keia mau mea i olelo ia ae nei e Aleella i ka wananaia, nolaila, ua hilinni nui loa aku la o Solona mamuli o keia mau olelo me ka hoomaopopo a me ka hooiaio i na mea a pau, nolaila, ku mai la oia iluna a hai mai la i kona naanao imua o Home a me kaoa wahine, he oiaio, ano, ua ike au a lohe pn- ae la no hoi kakou ika olelo no ke keiki a olua, oia hoi ka mea hik; ia'u ke malnma ia ia nei raa ke ao ana i ka ike a me ka naauao, a me na pono kino a pau e pili aoa ia ia nei, i ole ai hoi e poho wale a hoomaunauna ia ko'u waiwai, no ka mea, ioa e pau ko'u ike alaila, e hoouna hou aku no au i na kumuao i oi aku ka ike mamua ae o ko'u, ka poe i hoonoho ia i mau kuinuao oo aa kula kiekie loa o Beritania nei, nolaila, he hrki loa ia'u ke malama ia ia nei a sne. olua pu me na makua, aolaiJa, n»'u e malama ia oukou ina mea a pau a hiki i ka wa e ike ai kakou i ka pomaikai e loaa mai aoa ia ia nei, a o ka oukou mea e makemake ai iloko o keīa la keia ia, oia ka'n mea e hooko aku ai elike me ko oukou makemake.

Sa hai ana a Dtrebia i kana olelo paa imua o Solona. elike me na olelo a . Meāia. No keia mau olelo a Solona, ku mai la o Derebia iluoa a hai mai la i, kana oleio paa loa, penei kaoa olelo. Elike me oa olelo a Aledio i hai 8e nei, a ua lohe kakou ia mea, noleila, ina io e loaa mai ana na pomaikai be nui wale maluoa iho o ka maua keiki nei, ka mea oaea e hoekaawale aku i ka noho'na ilihone tna keia ola ana, a kau aliu i ka pane poo o ka haaohino, alaila, e hoomaoao ae oe no !una mai ia mau hnawina maikai, a o ka'u olelo hope loa keia e hai aku nei ia oe. Aole e halawai hou ho maua mau maka me na helehelena o ka maua keiki, mai heia la aku, aia a hiki aku ka maua kēiki i kela hae huipa i kau ia e ke kalaunu e welo nei iloko o ke kulanakauhaleo Beritania nei. Alaile, oia ko' maua ike hoa ana ia ia, ka inea nana e hapai ae ia maua i ka noho'na ilihuoe a ka pomaikai. Aloha oe, o ka pao no keia o kana olelo ana, a haawi ae la i ke aloha i ka laua hiapo, me ka waiho pu aku o Dprebia i ka olelo kauoha i kana hiapo, a ma ia hope iho ku ae la o Derebia a me Home a hoi aku la i ko laua wahi mau ma ke alaoui, a noho iho la. hoi o Riva Home me ke komuao, a nana hoi ka malama a me ke ao ia ia i ka ike! Mahope iho o ka pau ana o ka aioa ahiahi, iloko hoi o na hora a ma na minote nanea o ka noho ana a me ka luana maikai ana. Lalau ae la o Soloaa i ke kauwahi palapala, a kuhikuhi pono aku la oia ia Riva Home i ke ano o na bua mua a hiki i ka hope, nolaila, ua hoopili mai la kela, eiike me ke ao aku a ke kumuao ia ia, he umi paha kohikuhi pakahi ana a Soloaa i ua Riva Home nei, alaila, ninau pono mai. la kela ia ia nei, me ke kuhikuhi pono mai i kela hua keia hua, aka, ua hiki loa ia Riva Home ke hai pololei aku i ke aoo o kela hua keia hua me ke akaka loa, a he mea olioli nui loa ia ia Solona, a no keia mau mea i ike ia e kona man maka, me ka haaolio kona puuwai, ua pale ioa ia ae la ka maka hiamoe mai ko laua lihilihi ae, a hiki wale i ka manawa i oili mai ai ka leo o ka moa e pa-e aea ko lakou mau leo ma na pepeiao o ka mea hiamoe, aka, aole i loaa iki ia Uua nei ka hiamoe a hiki waie i ka wa i hoea mai ai ka malamalama o ka la maluna 0 ka ili o ka b'>nua, ma ia hope iho, ua hoouna aku o Solona i kekahi o kona mau kauwa e lawe i na mea ai a me na pono kino he nui wale, no oa makua o ua Riva Home nei, nolaila, ua hoomau ia ka malama ana ia laua i loko o na makahiki he nui wale e Solona, a hiki i ka wa i welo haahee ae ai ka hae o Riva Home ma ke aūpuni nui o Beritania. Nolaila, e na hoa puni kaao, ano. e hoomaopopo kakon i ke kulana o ke kelki ilihune, i ke ano o kona pii ana mai ka haahaa loa, a i ka helu 1 o ka hanohano, oiai, eia no kakon 1 ka welelau wale no ia e hele nei, eole kakou i kukonukonu aku i kahi o ka mea nooa keia kaao, kahi hoi nana e pauma i kou puuwai e ka mea heluhelu. Ke oo i* ana o Rica Home i ka ike a me ka naauao t Bolona, a me ka hoouna hou ia ana aku i ke kula hou. I kekahi la, mabope iho o ka pau ana o ka aina'kakahiaka, hoomakaukau aela o Solona ia ia a nie Riva Home, a olelo aku la i kekahi o kana kauwa e hana ia ka lio a me ke kaa, a holo aku a hihi i ka hale kula, ua like me 2 mile a me ka hapa ke kaawale mai ka hale noho aku i hiki i ka hale kula. A ia laua nei i holo aku ai a hiki ma ka hale kula uaakoakoaae la na hnumana kula a pau, mai na keiki kane ame na kaikamahine, aka, i"ko lakou ike ana 'mai ia Riva Home," he mea hou no ia ia lakou. I ka wa i noho i"ho ai o ua Rira Home nei. hai aku la ke kumuao i na kanawai a pnu e pili ana i ke ao anti nei mea he ike, a he naauao, a me ke ano o ka noho malie anu maloko o ka hale ao ike, nolaila, ua hoolohe a malama loa o Riva Home i keia mau olelo, aole i palua ia aku ka olelo ana ia ia a hiki i kona wa i puka aku ai mailoko aku o ka hale kula. Iloko o ko

Riva Hnme man la o ka noho ana e ao i ka ike a me ka naauao maloko o ka hale kula, aia hoi, aole oia e ike ia ana e naoa ana oia ma o a maanei, aole no hoi oia e kamailio aku me kekahi iloko o ka wa kula, 'aole oia e hoomaunauna wale i kona manawa e ao ia ai i na palapala ike a pa'u, aole no hoi oin e kamailio wale aku me hoa kula iloko oka wa hoomaha. He mea meu ia Riva Home ka mikin'.a mau, a me ka imi ikaika ma na palapala ike a pau o kela aoo keia ano, me ka hoomanao mau ana i ka olelo hope loa a kona wahi Mama Derebia, a oia olelo a kona wahi makuwhine, oia ke kuinao nana i hoopaa iloko a kona puuwai, a lilo ia i mea oana e hoomanao mau ai, a4tiki i kona wa i kau ae si i ka wekiu o ka hanohano, i " koki hoi o Wailau i ke alapii a ka opae," nolaila, e ke keiki o Hawaii ponoi, he pono e lawe a hoomanao i na rula, o ka mea noaa keia kaao, i loaa ai ia oe ka meheu e hookolo aku ai i ka ike a me ka naauao, no ka mea 0 ka loaa ana o ka ike a me ka naauao i ke kanaka, oia ka mea nana e hookaawale aku 1 ka ilihone mai ke kaoaka aku, a oia oo hoi ka mea nana e pale aku i ka luhi. Ua noho iho ua R. Home--o?J maloko oia halokula ma ke ao ana i na mea ikē a pau, i ka hala ana o ka makahiki okoa, aia hoi, ua pii mai la kona aleamai ma na mea i ao ia īa ia, a ke huipa aku la oia i kona mau hoakuia me ke akamai nui. A. oia hooßahi no ke keiki oi loa o ka ike maloko oia halekula, be hikī loa ia ia ke hoōhoka i kooa mau hoaCu)a ma na palapala ike a pau. Elike me ka pii ana ae o kona ike a me ke akaoaai, pela no i 'pii ae ai kona nni, a ke hoike mai la kona mau hiohiona i kona nani malalo iho o ka malamalama nui o ka la iloko ,o JBeritania nui; a oia no hoi ka hoomaka ana o kona kaulana pela no.oia i noho iho ai a hala hou ia ia oa mahinh 7 o ke ao ana, be oiaio, ua oi loa aku kona ike mamua o a pau, a ua oi ae no hoi ia. maraua"i> ke kumukula o Solona nana ia i ao, Nolaila,. hookahi wale nō ona makahiki me na malama kea 7 o kona ao ana i nei mea he ik/} f noUila, ua hoouna hou aku o Solona ia ia i kekahi hale kula hou aku. a ua Doho %ia maiaila bgokahi makahiki wale no, aia hoi, ua haolo ino kona man hoakula a pau, aole hookahi keiki nana e hoopapa m-3i ia ia, pela maa oia i hele ai imua o ka ike a pau ia ia.na halekula kiekie a pau o Beritauia. Iloko o kona mau la e hele ana iloko o ke kula, ua holo koke ae la kona kaulaoa ma ke aupuoi o Beritania a me na eupuni a pau o Europa. I kekahi la, palapali aku la o Solona ia Beleneda ke kuinukula noi o ke kula kiekie o Beritaoia, oia ka palen'a na halekula e hiki ai ke ao i oa palapala hoonaauao a pau o keia ola aoa, a o ka helu 1 np hoi ia o ka halekuh ike !oa, oiai, aia palapala ike n paa o kela ano Keia sno. " Oia ka halekula e ao ia ai na keikikane oi loa aku o ka ike, a pela do hoi na kaikamahine oi aka o ka ike, a oia halekula no hoi, kahi e hookomo ia mai ai na keiki akamai o Beritania holookoa, a'me na aupuni e ae o lTuropa a oia oo hoi ka umikumamalua o na halekula o ko R. Home imi ana i ka ike a me ka naauBo. Aua koe nae ia ia ka halekula ona keiki alii a me na kaikamahine oia ano, aole oia i hookomo ia ma ia iolekula, na ka enea, aole e ae ia na keiki a na makaainana a me na keiki a ka poe waiwai e komo maloko oia halekula, oiai, ua hookaawale ia ko lakou mau halekula, a pela no boi ke kulaalii, aia wale no o na keiki alii wale no a me ka oha-

na alii oia anpuoi, a me na aopuni e ae, nolaila, mea heluhelu, aoo, e hoomaopopo • kakoo i ke ano o ko R. Home komo 'na maloko oia hale hula, i ike bī kakou i kana mau hana, i kona hoolilo ana ina palapala ike a pau i mea akaaka wale no nana, a he mea paani hoi iloko o ka wa hoomaha. Kt komo ana o R. Home i ka H elu 1 ona kula o Pelekane. a me kona puka ana mai, a loaa ia ia ka oihana hanohano loa. Mahope iho o ka palapala aoa aku a Solona ia Be!eneda lee kumukula kanlana, he raau la paha ma ia hope iho, aia hoi, ua hiki mai la kekahi palapala mai a Beleneda mai, 9 hei mai ana ia ia, ua ae ia o K. Home e hookomo aku ma ia halekula. I kekahi la, mahope iho o ka pau ana o kn aina kakahiaka, kauoha ae la o Solona i kekahi o kana mau kauwa lawelawe, e hoomakaukau ia ke kaa a me ka lio, nolaila, ua hooko ia ia olelo ia wa. a ma ia wa no i kaO aku ai o Solona, a me R Home, mnlona o ke kaa a holo aku la. He mnu mile 7ka loihi mai ka halenoho aku n hiki i ka halekula, mailoko aku o ke kulanakauhale o Pelekane e moe pololei' ann kealanui i ka hikina akau, a hala na mile 4, nlaila, huli ae la ke alanui i ka akau ponoi, a loaa aku ua hale kuln la, e ku ana mamua poooi <ho o ke al'> ona puu a me na mauna, i hoopuni ia e ka pa nui, a e oili moi ann kona hale bele maluna maj o ka wekiu o na laau, a e alohi mai ana hoi kona mau puka aniani mnlnko mai o na lau laau. Io Inua nei i hiki aku ai, aia hoi, ua makaukau ae la na keikikann a me na kaikamahine a pau maloko o ua halekula la, oiai lakou n pau e noho nna malunao na onho, aka, aole laua nei i hele koke aku ma ka halekula, ua hele aku la laua aei a hiki ma ka halenoho o Beleneda, a ia lau* itei i hiki nku ai ma ka puka mawaho o ka pn, aia hoi, ninau aku la o Solona i kekahi kanaka mahini ma ka inoa o Beleneda, hai mii la O.a kanakena mahiai la, aole oia maloko o ka hale i kein wa, o k*na wahine wale no koe e noho la, aia oia inaloko oka hale kula i keia wa. (Aole i pau.) |