Ke Au Okoa, Volume III, Number 46, 5 March 1868 — HE KAAO NO RIAV HOME. Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania,a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO RIAV HOME.

Ka lei aloha o Geremania. I unuhiia mailoko mai o ka Buke Kaao a George William, mailoko mai o ka olelo Geremania,a i ka olelo Hawaii.

HEJLC 6. Ike komo ana aku oR. Home mamua a me ka huakai holookoa a pau mahepe ona, ua ku like mai la na makaainana a pnu iluna me ka poe Moi. i hoonanea ia e ka leo o na mea kani iloko o kekahi mau minute, a be mea haohao loa ia na Berenada no ke ku ana o aa Moi iluna, oiai, aole i ike ia kekahi keiki aka Moi e hele ana iloko o keia httakai, aka, me he mea la paba, ua hoolele ia ka hauii o ka puuwai o na mea a pau loa no ko lakoa ike sca ia R. Home-ke pookela'hoi o ka nani ma Beritania. Ua noho iho la ua R. Home nei maluna o kona wahi i hoomakaukau ia me ka nani nui, a pela no hoi na haumana a pau foa, mamua nae o ko lakou noho ana iho maluna o na noho, ua haawī like aku la na haumana a pau i ke aloha imua o ke anaina holookoa a pau maloko o ua hale la, a ma ia hope iho i hoomaka ia ai ka hoike ana o na haumana ma na paiapala ike o kela ano keia ano, aka, aole i hoike ia ka mea nona keia kaao, ua kaii ia ko R. Home hoike ana a pau kona mau hoa kula. Elike me ka nui ona la i hai ia maloko o ka olelo hoolaha a 6elenadake kumu kula kaulana o Beritania. Ika hala ana 0 na la eiima o ka hoike ena, aia hoi, ua ku mai la o Belenada ilana, a hai mai la i kekahi olelo hoakaka e pili ana i na haumana, ua hoolai like mai la ke anaina holookoa a pau e noho ana me ka hoolohe pono i na mea a pau iaoia i na haumana, a pau kana olelo □o na haumana, hai hou mai la oia i na olelo e pili ana ia R. Home, Aao; e na'lii a pau, a me ke anaina holookoa e noho mai oei, ua hele mai oukou a pau maloko o keia hale, elike me na olelo hoolaha a'u i hai aku ai mamua, i na la i hala ae nei, oiai, ua ike ae nei kakou i ka nui o na palapala i ao ia i na haumana, a ua ike kakou i ko iakou ike a me ka naauao, a ua lawa paha ko kakou mau maka i ka ike ana a me ka hoolohe ana nolaila, ke hai aku nei aa ia oukou a pau loa hookahi a'u haumana i koe aole oia i hoike i* .iloko o keia mau ia elima, oia no hoi. ka 01 ioa aku o ka ike a me ka naauao mamua o kona mau hoa kula, oiai, ona palapala hoo□aauao a paii o kela ano keia ano, ua lilo ia i mau mea ole loa ia ia, oia no hoi ka mea e n' bo nei iluna oka oobo i hoonani ia nona, i hoopuni ia mai e ka pakaukau poepoe, oia hookahi ka oi maloko o keia hnlekula, nolaila au i kahea aku nei i na kumu naauao a pau o Europa nei, a me na haumana oi loa aku oka ike, aole no hoi i pili ia oukou wale no keia kahea ana aku, o na keiki kekahi a ka poe Moi e noho mai nei, oiai, ua lohe wale paha oukou i kona inoa i ke kaulana, a ke ike maka nei oukou ia ia i keia wa. Oia no o R. Home ka helu i o Beritania oei, nolaila, ma ka la apopo oia e hoomaka ai kona hoike ia ma na ninau wale no o kela ano ke-

ia ano, na oukou a pau e hai mai ia ia, a nana hoi e bai aku i ka haina o ka oukou mau oinaa imua o kakou a pao, a oia no hoi ko kakou mea e ike ai i kona ike a me kona akamai. Nolaila, e hoi oukou a pau rae ka hoomanao i keia mau oielo, a o ka pau no ia o ka Belenada olelo ana, ;i hookuu ia ae la ka hoike aūa, a hoi aku la na mea a pau i ko lakou wahi, raa kein mau olelo no hoi a Beleaada i hai ai, ua hoi ?ku la kela mea keia mea me ka nooqoo nu. 1 ka lakou mau ninau e h»i aku ai imua o ka mea nona keia kaao. I ke ao ana ae, i ka maoawa i holoaku ai ka hiamoe mai ka upoi ana a ka iihilihi mai ka maka aku, i ka wa a ka la e kuupau ana i kona nani a me kona malamalama nui maluna o ka hooua a pao, i ka hiki ana ae i ka hora 9, aia hoi, na ike ia aku la ka lehulehu e hele ae ana maloko o ua hab la, o ka poe wamai a me ka poe hanohano o kela anpuni keia aupuni, a pela no hoi na makaainana a pau, a o ka poe Moi nohoi kekahi. E ike no oe e ka mea heluhelu i ka nui o na Moi i hiki mai a me ko lakou mau hooilina Moi, a me ka ohaoa elii, a me nn poo aupuni o kela aina keia aina, nolaila, e hoomnka kakou i ka helu ana ma Beritania. Ea Moi o Beritania a me kana wabine, a me kana mau keiki «lima, aia iloko oia poe, e 3 keikikane me 2 kaikamahine, a me ka ohana alii a pan oia anpuni, a me na poo aupuni a pau. Ka Moi o Sekotia me kona ohona alii a pau. Ka Moi o Ireltni me kona ohana alii a pau a me kana mau keiki elaa. Ka Moi o Geremanin m« kana keiki, ka hooilina hoi o ka lei alii oia aupnni, a me kona ohana alii Ka Moi o Pemaia me kana mau keiki e 3, me 2 koika-' inahino 1 keikikane, ma Farani hoi, aole i hiki mai ko laila Moi, o kekahi o ka ohana alii kai hiki mai me 8 kaikamahine a' na'lii olaila kai hiki mai, a me keia Ebala e noho oei iloko o ke kula alii o Beritaniu, ka mea nooa ka moolelo i hai ia ma ka helu e 4 o kei& kaao, a pela oo hoi ka Moi o Tuleke me |

kuna luan keiki ulii nme kona ohunu alii, ka Moi o Rusia me ko laila poe keiki alii a pau a me ko Inila obana alii, a pela no boi kekahi mau aupuni e ae o Europa, aka, ma keia hoike ana nae, ua koe ka Moi o Helene, aole 110 hoi i hiki mai o Suriana ka wnhioe : hoopalau ia na K. Home, ka hooilina o ka noho kalauna oia aina, o kona mau hanau mua nae kai hiki mai, he mau keikikane nae laua. O keia poe Moi a pau ona aupuni nui o Europa, a me ko lakou mau hooilioa Moi, he oiaio, ua ike ia ko lakou mau hae kalauau e kau ana maluna o ko lakou mau noho maloko oua hale la e hoike ia ai. lloko nae o ko Eiva Home la mua i hoike ia ai, ua koe nae ua Ebala nei, eole oia i hiki mai, oiai oia ua loohia ia e k«kabi pilikia mai, a ua ano nawaliwali oia iloko oia mau la hoike, iloko o ka hoonoho ana o ka huakai e hele uku ai ua R. Home nei, i ukali ia mai hoi e kona mau hoakula a me kana mau kumu, a me kekahi poe e ae, he oi aku o ka nani a me ka hanohdno o ka hele ana o keia huakai, oiai ua R Home nei, me he mea la oia he Kenela noloko oka la hoouka kaua ana. I ! c hele pololei ana oka hiiakai a hiki wale i wa i komo aku ai, ua ku like mai Ia na m?a a pau iluna, a haawi mai la i ko laki u aloha imua 0 R. Home a me kona mau hoakula a pau. Ka hoike ia ana o R. Home, a me kona lilo ana i Kuhina no na JHna e, oia no hoi kona puka ana aku mailoko aku o ua kulonui la. Ia R. Home e noho ana maluna o kona wahi i hoomakaukau ia, be mau minute paha 1 hala ae ku mai la o Belenada iluna a hai pokole mai la i kekahi wahi olelo e pili ana ia R. Home. I keia la, ua waiho aku au i ka hoike ana o keia keiki imua o oukou a pau loa, oiai, ua lohe paha oukou i ka'u mau olelo i ka la i nehinei, no ka mea, o keia mau buke hoonaauao a pau e veaiho nei, he mea oleloa ia ia ia, nolaila, i keia la kakou e ike ai i kona ike, a oia ka mea e pau ai o ko oukou kuhihewa, nolaila, ke waiho aku nei au i ka bana ia oukou, na oukou e waiho mai i ka ninau ia ia, a nana hoi e hai aku i ka Haina, a o ka pau no ia o ka Belenada olelo ana a aoho iho la oia ilalo, ua hooiai like mai la ke aoaina holookoa a pau, me ko lakou nana pono ia R. Home i kona mau helehelena a pau loa, aole no paha i liuliu iho, ku mai la ke keiki alii o Pernsia iluna, a hai mai la i kekahi nioau. A penei ke auo o Kaoa uinau i hai mai ai imua o ka mea nona keia kaao, i maopopo ia oe e ka mea heluhelu. Ninaū. 0 Kaluaahi o (rebeua i olelo ia aialoko o ka Baibala, he oiaioaoanei" oia kahi e hoolei ia ai na uhane o ka poe hewā ?

Haina. He olelo hoohalike ia no keia ao, aole oia ka oiaio maoli, e huli a nana maloko o keia buke, e ike ia no na kuhikuhi maloko olaila, aia oia iloko o keia lewa maluna ae o keia honua, aka, o koua lada a me kona bohonu, aole au i ike pono i kona ano, e hiki ui ia'u ke hai pono aku i kona anapuni, wahi a R. Home, a pau kana, ku mai la ke keiki alii o Rusia a hai mai la i kana ninau. Ninaū. Oke aha ka mea i like ai ke kai me ka wai ? Haina. Ua olelo ia e ka poe naauao oka honua nei, o ka ikaika o ka wela o ka la, oia ka mea nana e omo ae i ke kai me he maha la iloko o ka lewa, a lilo ae la oia i ao - ua, a haule mai la oia he ua, a li!o ae la i wai. Pela no o R. Home i hai aku ai i na ninau a pau, aole hookahi ninau a na keiki alii i nele ka loaa ole ia ia, ua hiki loa ia ia ke hoike i kana ike a me ka naauao imua o na'lii a me na mea a pau, ua hiki loa ia ia ke huipa i na ninau a pau rae ke kanalua ole o kona manao, ua nui ka olioli o na'lii a me na kanaka a pau no ka mea nona keia kaao. Pela i hoomau ia ai ka hoike ana a hiki i ka manawai pau ai ka hoike, a hoi aku la kela mea keia mea me ka olelo nui nona. Pela no 'noi i ka lua o ka la o kona hoike ia ann, aia no hoi maloko olaila na lcde nani he nui wale, e hiki ai ke kaili holookoa aku i ka puuwai o ke kanaka, ina paha e huomaopopo ia ko lukou nui, me hc mea la, ua hiki aku ko lakou helu ana i kahi o na han<-ri, ak«, ua poholo pu nae lakou a pau iloko o ko R. Home nani a ine kona naauao nui.

I ke kolu o ka la o ko R. Home hoike ana oia no hoi kona la e puka aku ai mailoko aku 0 ua kula kiekie la o Beritania r aia hoi, ua hoonani hou ia ae la na mea knhiko oloko o ua hale kula la, i like ole hoi me na la mamua ae, nolaila, mn keia wahi o ko kakou kaao, e hoomaopopo ai oe e ka mea heluhelu 1 ka hope o ka mea imi ikaika i ka naauao Elike pu hoi me keia keiki ilihuue a knkou e ike nei i kona moolelo aole no e liuliu, alaila, e ike koke no oe i kona hae, e welo ana iloko o ke aupuni o Beritania, nolaila, e knmailio pokole aku au ia oe e k.i mea heluhelu i ka o kekahi kaikamahine oloko o ka ohuna alii o Beritania, i ike ai hoi kakou i ka hana a ka hooilina o ka lei alii o ke aupuni o Fnrani, oia no hoi kela Ehala a'u i hai mua ae nei ma ka helu 4 o keia kaao, manneie ike ai kakou i kana mau hana ia R. Home. Iloko o na la elua o ko R. Home mau la o ka hoike ia ana, aia hoi, ua hiki »le mai nae ua Ehala nei o Farani iloko olaila, oiai oia, ua loohia e ka mai, aka, he mea man ia ia ka ninnu pinepine mai i kekahi kaikamnhine i hoonoho pu ia m" ia, oia hoi keln kaiknmahinc o ka ohana alii o Beritania o Gcraira konn inoa, ia ia i hoi aku ai a hiki ma kahi a ua Ehiila nei e noho ana, ninau mai la oia i ua Geraira nei. Heaha na mea ano hou o kau ike ana aku nei i ka hoiko ana ? Mni kou la i hele ai a hiki i keia la, hai mai ia

oiu. imua ona, no kau ninau ia'u e ke alii i keia wa, nolaila, e hai aku uo au ia oe i ka mea a ko'u maka i ike, a i lohe p<»no ai hoi ko'u pepeiao, oia ka mea nui a ko'u puuwai i la-.ve mai a hoopaa iloko o : u. oka oi loa aku o ka ike a me ka naauao o R. Home kekahi keiki ilihune o Beritania nei. oka lua o kona kanaka maikai maoli no, u T :e he mea la, ua holo aku kona nani iloko o ka lewa, malalo iho o ka malamalama o ka la, a o ka'u mea e hßi npi ia oe nona, aole no paha e loaa keia nani a'u e olelo nei ia oe ma kou au puni nui, a pela no paha ma na aupuni a pau 0 Europa nei, nolaila, ma kuu manao paa ana oia hookahi ka mea oi iloko o keia ao holookoa a pau, a he n.akehewa hoi ia'u ke olelo aku ia oe, no kekahi poe haumana e ae, oiai, aole lakou i komo iloko o ka heiuna o ko'u puuwai, a ma kuu noonoo wale ako, o ka'u mea e hai nei iaoe me ka pololoi loa, aole ia mea e nele ana i ka poe a pau i ike ia ia nolaila, ma keia enau olelo a Geraira e hai nei imua o Ebala, ua lilo ia i mea hoouluhua 1 kona maoao, a o keia mau olelo a pau loa, oia ka mea nana i hoola ae i kona ano nawaliwali, a lana kona manao e hele maoli oia e ike maka, i kumu e pau ai kona manao, i like ai hoi me kana mea e lohe oei.

Pane mai la oia i kona hoa, akdii no a loan mai ia'u ka manao e hele aku e ike i ke kulanui o Beritania nei, a pau ko laua olelo ana, ua hoomanao laua i keia man olelo a hiki wale ike ao ana. Mahope iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, ua ae na mea a pau no ka hele ana aku e ike i ka hoike ana o ua R. Home nei, a ua liuliu ae la no boi ua Ehala nei ia ia iho, me kona mau kahiko alii a pau maluna iho ona, a hele akn la oia mo na'lii a pau; ako o na'lii a pau a me na makaainana, he hapaha hora paha, aia hoi, puka mai la o R. Home me na haumana a pau e ukali ana i kana huakai, ma ia wa i lohe ia aku ai ka leo ona mea kani. E like no hoi me na la mamua ae. Ike komo ana mai oR. Home me kona mau boa, ua hoolele like ia ka hauli o ka puuwai o na mēa a pau loa nona, ia in i noho iho ai inalun£'o kona wahi i ha'naia haawi mua ae Ia oia i ke aloha (mua o ea'lii a me na mea a pau, a ma ia wa no hoi i ku mai ai o Belenada iluna a hoakaka iki mai i kekahi olelo no R. Home. Aoo, e na'lii a me na hanaka a pau, o ka la hookahi keia i koe o ka hoike ana i keia kula, alaila, pau ka akoakoa ana mei o ko kakou mau helehelena maloko o keia hale, a hoi aku kela mea keia mea i kona wahi ibo, aka, ua waiho aku au i ka hana ia oukou a pau, i ike ia ai ka ike a me ka naaaao o na haumanaH pau o keia kula, oiai, o ka ike a tne ka naauao i ao ia aku ia lakou a pau mai ia makou aku na kumu, oia no ka mea nana e hookaulana ae i ko maliou mau inoa, a pela no aupuni a pau o Europa nei, ake hooili "; nei au ika hana a pau ia oukou, a o ka pau no ia o ka Belenada olelo ana. Ka puka ana ahi o 11. Home mailoko aku o ke kulanui o Beritania, a me kona hai ana i kona manao'mua g na mea a pau, ame kona lilo " ana i Kuhina no na aina e ma Beritania.

Iloko no o ka wa a Belenada e olelo ana, aia hoi, wehe ae la ua Ebala nei i kona uhi maka a ninau ae la oia ia Gereira, auhea ua keiki la au i olelo ae ai ia'u i ka la ioehinei; kuhikuhi mai la o Gereira ia iu, ano, e nana pono oe i ka mea e noho nei iluna o ka noho, i waena o ka papakaukau poepoe i hoopuni ia ma i<ona mau aoao, iwaenakuou o keia bale, kahi hoi e kau nei bae a?iifUoi o tania, a me Helene, alaila, e hoomaopopo oe oia no o R. Home l<a Hiena o Beritania nei, a he helu 1 hoi no ke ao holookoa a pau, ka mea a'u i hai pololei aku ai ia oe ma ka la i nehinei, o keia Gereira ka mea nana i kspa mua ia R. Home he Hiena no Beritania, a ua kaulena loa kana olelo ileko oin wa. I ua GbalB nei i ike pono aku ai i na helehelena o R. Home, u;i lele kona hauli, a ku ia kona puuwai, a ano laukea nini la kona mou papalina a me kona mau maka, a nalowale ae la ka ula ohelolielo maikai o kona hiohiona, a kulou aku la oia ilalo no kekahi mau minute loihi loa, ia ia i ea ae ai iluna a nana pono aku la ia R. Home. Akahi no oia a hoomaopopo i kela kii ana i ike ai e kau puana me ke kii o ke keiki alii o Geremania, kona manao maoli iho, oia kekahi keiki alii o na aupuni nui o £uropa, ia manawa i poina koke aku ai iloko o kona puuwai, kena hoomanao ana i kana kane hoopalau o Italia, a komo hohonu aku la iloko ona o R. Home, a oia ka mea nuna i hoomailo i kona kino holookoo, a lilo i mea nona e mai loihi loa ai, a olelo ae la oia ia Gereira, he pono paha e hoilioi koke ae oe ia'u i lta hale i kein vra, pane mni la kela ia ia, ka i noa e ka'i kaua a pau ka hoike ana, alaila hoi, hookahi hoi ka hoi like ana o kakou, " wahi hoi a Ebala," inn peln kou manao, me he mea Ik o kuu kino innke ke hoihoi in nna i ka hale, a o ka huaolelo make paha ke hiki aku nna i kn'u mau makua i ko'u aupuni ma Fnrani, ma keia olelo a ua Ebola nei, ua ili iho ia mau mou a pau mnlunn o Gercirn. Nolailn, ua pihoihoi ae la ko Gereirn mnnao me ke kaumaha no keia hunolelo a uh Ebal,v noi, oini, ua iko mua oia i kona mni, a oia no h»i ke kumu o kona puiwa nnn a hoihoi aku la ia ia i kn hnle. A ia laua i hiki aku ai i ka hnle, n liuliu iho ko laua noho ana, hoopuka nku la o Gereira i kona mnnno imua oua Ebula nei. Moi poino io oe ina e noho loihi loa aku nei kaua i ka hoike pela kuu manao ona, wohi a Ebnla. {Jlolt i pau.)