Ke Au Okoa, Volume IV, Number 1, 23 April 1868 — Untitled [ARTICLE]

E like me ka olelo hoolaha a ka Moi o ka Poaono iho nei, ka la e wehe ia ai ka Ahaolelo Kau Kanawai o keia makahiki alimao kona noho alii maluhia ana. Aka, no ka poino i hulihia mai, mai ka Makua Nui mai, a kakou hoi e kulou hoomaikai aKu ai; nolaila, aa komohia ka maaao iloko o kona kino Moi; aohe mea e ae e hooluolu aku ai i ka poe i lumai ia iho e ka poino a me ka popilikia—o kona hiki kino wale aku no i!aila e hoomama ai ia poe; a ua uaaoao, a aloha makaainana ia manao ana pela.

Elike no hoi me ka olelo kauoha a Kona Kino Moi i hoolaha ia ma ko kakou pepa o keia pule iho nei, ua i'i iho ka hanohano nui 0 ka wehe ana i ka Ahaolelo, maluna o Kona Makuakane, Mataio Kekuanaoa a me kona kupa «loha alii, ka Lunakanawai Kiekie, Elisha H. Allep. Mahope iki iho o ka hora 11 o ke,awakea, na haalele iho na puali koa i ka pe o ka Halealii, aua kai aku i ka pa o ka Hr.le Hookolokolo no ka hoohanohano ana i ka v;ehe ia ana oka Ahaolelo. I ka hora 12 o ke awakea, hai mai la ka uina nakolo ana o na pu o Puowina, oa haalele aku la na Komisina Alii i ka Pa Alii, a ke hele mai la e wehe 1 ka Ahaolelo, i ukali pu ia mai e ka puali kaua lio, malalo o M»jor Chas. H. Judd. I ka hiki aoa mai.i ka puka o ka Hale Hookolokolo, im hoea mai la na Kuhina e hookipa aku i ua mau Komisina Alii Dei i ke Keena oka Lunakanawai Kiekie. He mau minute pokole ka hooluolu ana iho malaila, a komo ako ia i ka .iumi Ahaolelo, kahi o na 'lii, « me na Luna i kohoia, na Komisina a me na Kanikela o-na Aina e, a me ke anaina e noho ana. Mahope ibo, oke kau ana aku o ua mau Komisin* alii nei ma ko iaua kula-

na, ua haawi ■' mai la ka pnle hooaiaikai e Rev. G. uaon oka Hoomana Enelani. Pau ka py'- ia ana, haawi mai la ua mau Komisina Alii nei i kekahi mau olelo hoakaka pokole imua o ke anaina. Mahope iho, heluhela ia mai ia ka Palapa la Kauoha. ma ka oleio Hawaii e Hon. K. G. L)jvis; ama ka oleio Beritania eke Kakau*oleloß H Stanley. Oka heluhelu ia ana oua olelo nei ma ka olelo Hawaii, he mea - iiiki ole ia makou, ke hoopoina iho i ka puaoa ana, ua helu ia me ke akahele, ka moakaka maikai o ka puana ana i na hopuna olelo 'mai ka mua aka hope. Ma ka heluhelu ia ana hoi ma'ka olelo Beritania, ua pii maikaiiluna a i lalo ka leo, me ke kaohi maikai ana. O ua olelo kaooha ta, ua pai ia no i keia puIe iho nei. Mahope iho oia, ua heluhelu ia mai la ka Haiolelo mai ka Nohoalii mai e na ■ ■ E na 'Lii a me ka Poeikohoia— I7a loohia mai ka pilikia nui ma ka mokupuni o HawaiL Ke kono mai neikahanaj o ka'u oihana, e hele aku au iwaena o ko'u man Makaainana, oiai, iloko o keia mau la pilikia o lakou; a e haalele iho ike Knlana- ' kanhale Alii oke AupunL Ua haawi aku au i kekahi Komisina Alii, e hoomalu ia'na e ko'u Makuakane aloha nui ia, ma ke ano Peresidena, a na ia Komisina e yehe ae i ka halawai ana, o ke Kau Ahaolelo o keia makahikL Mamua ae o keia mau hebedoma i hala aku, ua holo mua Ko'u Aupuni ma ka pomaikai mau me ke keakea ole ia. Ua mal?hia, . . > ua lako, mai o a o. _ L 7 -nlou haahaa aku kakou imua o ka makemake ' ke Akua Mana Loa, oiai ke kau mai nei oia ī '-ona lima maluna o kakou, a e malama kakou ī naau koa, a ma.ka haa■svi kupono ana i ko kakou aloha manawalea ana, e kokua aku i ko kakou pokii i lōohia i keia pilikia kaumaha a hikiwa'we hoi Ke mau nei ko kakou noho pono ana me na Aupuni E. Oke kuikahi Panailike inoonooia e ka. Ahaolelo i hala aku nei, aole no i apono ia e ka Peresidena, a ke kali ia neL U"a ko'u Kuhina no ko na Aina E e hoike aku ia oukou i kela a me keia manawa na mea a pau i loaa mai e pili ana i keia mea. Ua hoomaka au e hana i kekahi kuikahi me ke Aupuni Hui o Gereinania Akau, a e hoopauina kuikahi e noho nei me Bremen a me Hamburg. Ua olelo ia e hoopau loa i kekahi mau kuikahi o kakou, a ua manaoia e hoololi ae i ko kakou .kuikahi me Enelani a me FaranL Ke lana nei ko'u manao, e hoomahuahua ana ko kakou oihana kalepa me Europa a me Amerika Huipuia mamuli o na kuikahi i manaoia e hana aku. Ua holo pono ko kakou launa aupuni ana me Japm, a e pomaikai ana ka oihana kalepa ke hooholo moku me na ohua moku mawaena o kela aupnni me kakou. . E hoike ana ko'u Kuhina Kalaiaina imua o op.kou no na mea i hoomakaukau ia e ka Burp o na Ee Moku, i mea e loaa mai ai ka 1 poe hana' lima mai na aina emā Aua . noi ia oukou e hoomahuahua ae i ka ha&mna i mea e hoao ai ko'u auponi i ka l&we ana mai i na kanaka mai na aina e mai ē noho paa maaneL He hana nui keia. E hoike ia ana imna o onkou na hana o ka Papa Ola iloko ona makahiki elua i hala. Mamuli o ■ka hooikaika ana o ia Papa, e enu ana paha ; ' kamai Pake. Hoko oka manawa kōkoke e hiki ai, e hoike aku ana ko'u poe Kuhina imua oukou, ka nni o ka poino i loaa ma Hawaii ma ka olai ame ka pele. Ualana nae ka manao, aole no e nui loa ana, aole hoi e lilo ana ia .poino i mea e hoemi nui ai na haawina no na hana hou ma na mokupuni e ae.

Ma ka olelo lioike o ko'u Kuhir.a TTaiwai, e ike ai oukou ua pono loa ke ano oia oihana aupunL TJa maikai ka inoa oke Aupuni, ua emi loa ka aie, a iie koena dala nui e waiho nei ma ka "waihona. Ina i hooholo loa u ke Kuikahi Panailike, alaila e manaoia e kau i kekahi mau kanawai hou. He mea na ka Ahaolelo e noonoo, ina paha e pono ke kokua dala aku i na mokumahu e holoholo mau nei iwaena o Eonolulu me California, a pela hoi me ka hooholo mokumahu pili aina. • Ua hookoia ka oihana kanawai me ka pololei a me ke kaulike. TJa manaoia e holo pono ana ka oihana ina e hoololiia ka manawa onakaujure. iNa ko'u Loio Kuhina e hai aku ia oukou no ia mea. Ke kuhikuhi aku nei au ia oukou i ka Palapala Hoike a ka Peresedena o ka Papa Hoonaauao. TJa kokua nui ia me ka akahele nae, ika poe kumukula i noi mai; ua kukuluia he mau hale kula ma kela wahi keia \rahi ; ua hookaa'wa l le na kane me na wahine i mau kula okoa; a me ka hana kaulike ana a me ke kokua pono ana, ua holo maikai ka oihana Hoonaauao. E na ''lAi a me ka Poeikohoia, — ■ Ke hilinai nui nei au mamuli oko oukou naauao ame ke aloha aupuni. E kokua mai ana oukou ia'u e imi aku ai ika pono o ka lahui. Ke nonoi aku'nei au ike Akua Mana Loa, ka mea nana i hooponopono i na Aupuni, e hoopau i ko kakou mau pilikia, e alakai aku ia kakou iloko o ka pomaikai, a e kokua mai hoi ia'u e hapai mau. i ka hanohano o Ko'u Lei Alii, a me ke kaokoa o ko kakou Aupuni. A ke kukala aku nei au ua hoomakaia a no, ka Ahaolelo o ke AupunL I ka pau ana o ka heluhelu ia ana o keia Haiolelo, ua hoi aku la na Komieina i ka Pa Alii, me ka ukali ia aku e na Puali Koa. Maloko ma ka Eami Ahaolelo, us hanohano maoli ke anaina i ka oana aku, oiai, ua hiki like ae na'lii maoli oka aina ilaila, a me na Luna ona Aupuni e—a mawaho ae hoi oke kahoa a me na alanui, ua uluaoa i ka lehulehu makaikai. Ua hoopanee ia mai, ka hooponopono ana, a me ke koho ana i na Luna o ka Hale, a hiki mai i ka Poakahi iho nei.