Ke Au Okoa, Volume IV, Number 12, 9 July 1868 — Untitled [ARTICLE]

Eia iho ma'.alo nei kekahi lioike a ka Hope Lunaknla o ka Apana o Wailuku, Mokupuni o Maui; e hoike mai ana i kona mua, ka Lunakula C. H. Lewers oia apana kuja. E hai mai ana no hoi oia i ka holo pono o ka hana hoonaauao raa ia apana; ake waiho ae nei makou i ko makou kowa manao no kana palapala hoike, a penei no ia : Ika Mea Haxoha.vo) ~ , C. H. Lewers. } Aloha 06 Ma kon inoa -Lunakula no ka Apana El'na o Wailuku a liiki i ka Apana o Honuaula, Mokupuni o Jlaui. Owau o kairkauwa haa- j haā loa kou Hope Lunakula o ka Apaua o| Wailuku, Mokupuni o Maui. Ke hai aku nei au ia oe no ka holo pono o na hoonaauao o na Kula La o ke Aupuni ma ka Apana o Wailuku nei iloko o keiahapaha makahiki, mai ka la mua o Aperila a hiki ika pau ana oka malama o lune. Eia k-a mea a'u e kaena ai i ka makaakau maoli o na kula, ma ka hoike aoa ilio nei o na kula, ua ike ia malaila ua malama .ponoia ka hana hoouaauao e na Kumnkula, ua hookomo ponoia ka ike iloko o na haumnna, he mea keia e olioli ai ka naau o aupuni. Ma ka la 23 o lune, A. D. IS6B. Ua hoike na kula o Honuaula maloko o ka luakini hoolepope ma Keawakapu, ua Lele mai na haumana a me na kumu, a o na makua kekahi i akoakoa nui mai ma ia la hoike. Ua hauoli ko'u inanao a ine ka manao o ua makua no ka ikemaka ana i ke akamai o na haumana, 'a e oi aku ana paha ma keia mua aku, a noloko ae oia 90. haumana, elna man keiki i komo i ke Kulanui o Lahainaluna. Ma ka la 24 o lune. Hoike na kula kaikamahine o na Waieha nei, (oia na kula kaikamahine eha) maloko o ka luakini hoolepope o Wailu!ru, ua loaa i ka hapa nui o na kaikamahine ka naauao kuonoono enai loko mai o na bnke—ua makaukau ma ua mea humuHumu, ua akamai ma ka himeni, o ka nui ona kaikamahir i i mai ua aneane e haneri. E ike oe ma ko'u Pepa Hoike hapaha do na la hoike, ua hoike ia malaila ka nui o na haumana o kela kula keia kula, a me ko lakon mau bnbe i aoia'i. Ma ka la 25 o lane. Hoike na kula' keikikane ona Waieha nei, ma kela luakini no. Ua hele nui mai na haumana ma ia Ia hoike, na oi akn makaukau o na kula keikikane imua o kela mau kula, iloko o keia man hoike ana ma Wailuku; ua noi aku an ia Rev. W. P. I Alexander e kokua pu mai ia'u, ua noho mai kela me a'u i kela maa la; he nui naanao i hele mai e ike i ka hana hoike kula. Ua paipai ikaika aku au i na kumukula e hana me ka hoihoi o ka manao oloko, me ke āno kauaka makua, haaa pololeiloa, me ka naaa ipiba LabQl_.Hawaii. , - : 3ceia~mea hai alen ia oe, ua hoomaha na kula. 'hookahi malama, ua pono'anei keia hoomnha ana aole paha 1 I keia la. 30 o lune nei, ke lohe nei 'au i kan olelo, mai ia T. S. Alexander mai e kauoha mai ana oe e haawi na ua komite mua e hoike, na puka mai ia kauoha mahope iho o ka pau ana o ka hoike o na kula, aka, ina he mea pono e hoike hou ia na kula e na komite, e kali hou aku i kau leta, aakaka pono mai, alaila hoolaha hon aku i na kumukula. Me ke" aloha ia oe, J. Kealoai.ii, Hope Lunakula. Waiehu, Maūi, lune 30, 1868. Ka Hoike Kula o Ahuimanu —ī ka Poaha, la*2 o lulai, 1863, ua hnikeia ka Kulaoui 0 Ahuimnnu, (Ahuimunu Gollege,) malalo o ke alakai ana a ReF. R Walsh a me Rov. Lievin. Ua hoikeia ma na ki kiekie ona olelo okoa eha, ka Beritania, F.r<ini, Latit\a a me ka olelo Paniolo. Ua weheweheia na olelo a pau me ke akaka lea. Ua heluheluia ka olelo Farani, Latina a me ka olelo Paoiolo, aua unuhiia ma olelo Beritf/nia me ka pololei loa. Ua weheweheia ke Grammsd Beritania ma ka olelo Faraai, pela ka F!irani ma ka olelo Beritania, aua mahaloia. Oka | Lalina hoi kekahi, ua weheweheia.no, a na mahalo ia 00. 0 Prince Albert Kunuiakea a rae Andrew Kamauoha, na mea knonoono loa ma ia mau o'elo. O.ka himeni kekehi mea i mahalo loa ia, malaloia o ke alakai anā a Prince Albert Kunuiakea: O ka haiolelo keknhi, eha poe ma ia papa, a ua mahaloia ao. Nui no na makua ame na makaikai i hiki mai ika nana hoike. Mahope oka hoike ana, he ahaaina, a pau o ka hoi oo ia. La hpopokole ia ka hoike no ka manao ia o poeleele. Makaikai. Ke Kau Jure.—lnehiaei ka noho ana o na Jure Kanaka Hawaii o keia Kau Mawaena o na hihia Karaima, ka hihia o .Kaanana 1 pepehi ai i kana wahine ma Kahaluu, i mako ai ma ka Halemai, nona ka inoa o Paahao ; a me ka hihia o—no ka hoohiki wahahee. Ka manuwa Mohonso.—l ka auina Ia o kn Poalua iho nei, holo oku la ka mauuwa Mohongo i ka makaikai i ka aina o Mnnokalani. Aloha wale kona ike ana akui ke oni ae a Kalanipuu i ke kai o Kalapaki. H* ohi noi.—Ma ka nupopa haole a\ipooi onehinei makou i ike iho ai, i ka oo ana mai nei o ka mahina ko a Bailey ma o Wuiluku, he 6 6-9 tona i ka #ke hookahi. O ke Aupuni o Gcren>utii» Akan, ua hoopau ae noi, a e hoakuu aua boi i ku pt>ei ho - 1 paahaeia oo ka aie.

Keicahi mau mka nor k j'iu axa xo ica ?eTEHI KAKAKA JU KA MOKUI'UNI O Jai.UlT. —Ponei ka olelo ana a sli Keslou, a makou i ike ibo ai raa .*:a nupepa a Wiai o ka Poaono iho nei, " I ka makahiki i hala iho nei, na holo akn au raa ka moku Hokuao, a .na hookunia aku au ma ku mokupuni o Jaluit. Loaa iho la ia'u malaila ka Luna o C. A. Williama, o John Crowell e kuni ana, a ua liana iho la au malalo ona. Mahope iho, ku ae ke kuna BlosMm ma ua mokupuni eei, a lawe aku ia Crowell, a koe iho o Lewis ma kona wahi E!iti:a pule, mahope iho hoi hou mai ana ka Blo&om e lawe aku i na aila i houluulu ia. Aia no hoi ma ua mokupuui nei kekahi walii houluulu aila okoa iho, a e malamaia ana e kekahi kanaka maoli. Ua hoomakaukau ia ua kanaka maoli nei, a ua holo aku no oia nT> ka makau ia Kapena Pease oluna o ka Blossom Ua hoopae ia mni la kekahi poe o luna o ka moku, a na laweia aku ua aila nei e makmaia ana eke kanaka maoli. Owau pu kekahi i kokua i ka olokaa i ua mau pahu aila la ilena oka mokn. Mahope iho 0 ka holo ana a ka raoku Blo.<som, ku mai la kekahi kuna me Kapena Oapelle, kaA^ena, 1 kii mai i ka aila i houluuln ia e ke kanaka maoli. No ka loaa ole o ka aila, nolaila, niuau mai o Knpeoa Cape!le ia L«wis ina ua ike oia ika aila. Olelo aku o Lewis, e ni-

nau mai ia'u, no ka mea, owau ka oiea i oi ;ikti o ka ike i "kahi o ka \raihona o na aila la. Niūau mai o Kapena Capelle ia'u, hai aku au, ua paa i katJnwe ia e Kapena Pease malnna o ka moku Blossom ka aila a pau loa. llahope iho, hele mai o Lewis e hoahewa ia'u no ka hai ana.i ka aila, me ka oielo mai ia'u, mamuli au uka ia oe no keia mea. Loohia iho la wau ika mai, a waiho iho la wau maluna o kahi moe, me ka hoonele mai o Lewis ia'u aole e haawi mai i ka ai. Elua oiahioa oka lawe ana mai a kanaka maoli ika ai.na'u —i ka po lakou e lawe mai ai, oiai ua olelo o Lewis ina e ike ia kekahi poe kanaka maoli e lawe' mai ana i ka ai, alaila, e pepehi ia nolakou; a ekolu po ekolu ao ko'u ai ana ika niu opiopio.. Ika la Sabati, hiki mai kekahi misionari kanaka me ona ai, hele mai no o Lewis i ka hale a kipaku aku iaia. 'ī keknhi o na la mua o Aperila, he la -Sabati ia, hele mai o Lewis a nuku mai ia'u i kekahi mau olelo ino, me ka olelo mai e haalele au i ka hale; lalau mai oia i kuu wawae, a huki aku la ia'u mao a maanei, me "ke peku ana i kuu īnau aoao, a kiki mai ke koko jma kuu waha. Olelo aku la au ia 'Luika, ! mai hana ino oe ia'u, no ka mea, aole aa e ola loihi ana. Olelo mai la oia (Lewis) ina j oe make aole oe e kannia, e waiho no oe ipaluna oka honua a palaho. He mau olelo ino wale no kana i pane mai ai ia'u, a iaia i haalele mai ai ia'u, pane mai la oia ia'u, ina au ba\e tna kekaVii kakahiaka ae ina tia oe ia'u, a ūkekahi kakahiaka hou ae, ike akn la au iaia e heleji>ai a.na i ka hale me ka pu ma kona a iaia i kokoke mai. ai ma kahi eono paha kapnaī mai ka hale aku, kau pololei mai la oia i kana pu ia'u, a ki mai la a hanle aku la au imna, a hala ae la ka poka, ia wa, lalan iho la au i ka'u pu, a hooneenee mai la o Lewis rna ka pnka o | kn hale, a ninan akn an iaia, heaha hoi keia j hana ino au ? pane mai kela, " e pepehi ia oe ena keiki aka i— !" ano ia mea, hor>la ae la ao i ka'u pn; huli aku la oia (Lewis) a holo, kī aku la au iain, & ku akn la oia a hanle iho la ilalo kona alo, a malalo ae o kona kino kekahi lima ona, a kokolo aku la au i ona la. a huli ae la oia iluna, ia wa, manao mai la au i loaa kekahi mea e kokua e hapai ae ai iaia iloko o ka hale, aka, iloko oia wa, fane ae la oia, e hooknu iho ia'u maanei an e moe ai, lalau iho la au i kona lima, a ninau iho la iaia, "e Lewis, ua hana .peao mai anei oe ia'n, a na hewa paha?" Pane mai la oia me ka leo aheahe, aole nae e hiki ia'u ke hoomaopopo lea loa, e kala a e hoopoina paha, oiai no hoi aole i u wale a lele aku-la ke aho, a make loa iho la, a kann iho 1» ■au i kona kino knpapau e like me ka maikai i hiki ia'u, a knkulu īho la no hoi au i kea maluna o kona luaknpapan me ka malnhia. A ma ia mannwa, ua manao an e holo mai ia aina mai, ma k'ekahi wahi moku i ku mai ai; aka hoi, hoomanao ae la au e īioho no a hiki i ka wa e lioonna honia mai ai kekahi man luna mai ia Mr Wiliama mai. Ia wa. kn mai la ka moku kuna Mnlolo me Kapena Bridges i ua moknpuni nei, a ua hopnia. no hoi au a hoopaahaoia maluna o ua kuna la." Oia iho la ka moolelo a Keslon i hai mai ai. Ua malamaia no o Keßlou e-kapena Bridges maluna o ke kuna Malolo me he ano hoomainoino la, ua hoopaaia ke kino o Keslou i ka" hao, paa pn na lima a me na wawae me ke ano ehaeha loa, iaia hoi e hoopaaia'na i ka hao, na nalinali mai na iole i kona mau mae namana wawae. Unhoahewaia mai nei o McCoole a m" Coburn, na mea hakaka pili mai nei e na Ju|re ma Deabone, Inediana, ua hoopaiia i ka- ' naha la pakahi, a eia laua a i elua iloko o ka halepaahao kahi i pna ni. Ua la »e ne nei o Gen. Sec»filn, i ke kulana KaUauolelo o ke Keena Kana, o Amerikn Huipuia, i ka la l.iho nei o lune, ua ukali pu aku ka Peresidona ia ia, a hiki i ltc Keenn Oihana, a noho pu ibo In no kekahi mau minnte, a hele nku la no hoi o Cen. (inlnni, e iialawai a e lauiia me ke Kakouolelo hou o ke Aupuni. LJa ae ako lu; Aupuni o Sepnnia, i k» pono oka hoomoe ana i lia loin'i uwen hlhii olelo, maloko o ke kaikuono o Mcsiko,

Ka la ii-m.manao a Huipch.— O k;i Ponono iho n«i, oia kn la moamoapiHU a na puuwai Amerika opiio a pau e minao nui ai, ina paha ma ka poli oia aina ol? a ina paha mawaho, e mau ana po ka pimehana o ke aoomanao ana i kana mau puapula a pau loa. Ouala 4 nei nae o lulai hala iho nei, oia ke kanaiwakumamalua o kalpani ana o na makahiki o ka noho kuokoa. |ana oia lahui. Ua hoomaka ka hoomanao ia ana no la la m*s ka ho-a ana i ka hora 10 o ka po toalimai kekahi ahi nui ma ka puu malalo '.nai o Puowina. Ina pnha, he pooli ina ua naikai maoli ka a ana o na ulalena oia ah',- ak&-T no ka po mahina aole i maikai loa. I kaho" ra 12 mai o ka po, ua kai a huakai i:e ke(ahi mau ipukukui hoomaamaama ma na alanii o ke kaona nei, me ke kani ana o na pila, *;me ka paapaaina ana o na mea Ka hoakai hoohenehe. !"• '

1 ka puka ana mal o ka la, ua houlUeiu ae, a ua kai mai la. mai ka' Hale Hooikaika Kino mai ma Peleula ka huakai hoohenehe|ie. hoano e a i hoohupo ia lakou iho i mea makaaka na ka poe aole like me lakou ka hiohu'po iho. Ua kni ae lakou ma na huina aanui, a ua kipa aku ma na wahi e kono ialai lakou e kipa aku. Aole nae i molulolulo ia huakai hooaeneheae elike me ko ka maOahiki i bala iho nei. , \ ■ Na hana ma Kawaiahao. I ka hora 10, wehe ia na-ipuka o ka luakni o Kawaiahao no na himeni a me na h«i<>leīo. Ua honnani maikai ia ka luakini, ua uhi ia it)o ka awai ika hae Amerika. Ua wehe ia hana malaila me ka haiolelo a ka Paresidetfe 0 ka la, ka ūope Komiaina Col Z S. Spaulding. I ka.pau ana o kana hainlelo, ua ia mai ka pule e Rev. S. C Damon ; iho, heluhelu mai la o J W. Aukina Eai} Ika Olelo Kuokoa Aku maila ka haioleV> nui o ka la o Kauka Kulika o ka' Nupep Kvokoa, aua hookuu ia ka hana ka pule a Rev. H. H Parker. He mail himeni pili i ke aioha aina no kekahi i haawi ia, malalo o ke alakai ana a A. F. Judd. F Ka hooeipa axa. \ r Ma ka hora 12. ua hnomama ao ka Komisina-Amerika i kona keena hana, a na hele aku na Kuhina o ka Moi e ike ia ia, a

pela no hoi me ke Kiaaina o Oahu, a kahPpoe alii koa iho. Ua hele 'ae no ho\ kekahi raau Komisina a me na Kanikela, a) me kekahi poe maka hanohano e iho e ike i\ ua Komiaina nei, a e hnomaikai aku i -ka| hiki hou ana mai .o kekahi la ku okoa o kona; aupuni. Ka hiehei waapa. I ka hora 3 o ka auina la, ua ka heihei waapa ana. He nui wale na waa-'i pa, ahe maa waa kekahi i hookomo pu-iai ma ia heihei ann. A maapei, ao}T makou' e hnopoina ana i ka hoopuka ana ae o keia heihei Waapa ana, ua oi ike ae kona maikai mamua oka heihei ana ma ke Kul iokuhua. No ka mea, aole poe i eha,.a»le no he nui o ka ona; a ina piha, he mau heihei lio, ina la, ua nahoahoa na poo o kekahi poe, hakihaki na a-u, a he make loa paha kahi mea. < Na waapa i lilo ai n'a makana, eia iho malalo nei; ' Ke $60, i ka waapa o Kekuanaoa, na Ka- j lnkaua i hookomo. j Ke $50, ia "Liliu," na Nalopi i hookomo. Ke $40, ia Reveūue'Cutter" na Kaiapa I hooko no. Ke $30, i ka " huelo boti" na Kaluna i hookomo. Ke $25, i ke " Kearsage" na J. Killer i hookomo. Ke $20, i ka " White Jacket," na Alani; Judd i hi'okomo. Ke $15. no ka waa eha hne, lilo i ka waa a Pinehasa i hookomoai. Ke $10, no ka waa, elua hoe,' līlo ia Kaenoana. Ka Ahaaiva Hula. I ka naln ana aku o ka la mahope aku o na puu komohnnn, ua haawi ia ka ahapina hula maluna o ka manuwa Mohongo\ a o ka poe ma ka hanohano i li>aa mai ko lakou poloai ia, ua pau aku lukou iluna olaila, a ua lealea i ka luana maikai, a mamua ae o ke aumoe ana aku, ua hoopau ia ka ahaaina hula—a o ka panina no hoi ia' o na |mea hoomnnao no ka la hoomanao o Amerika.