Ke Au Okoa, Volume IV, Number 19, 27 August 1868 — Untitled [ARTICLE]

Ua lono mai makou i ka auina la o ka PoaonO iho nei, ua pepehiia kekahi luina opiopio maluna o ka mokuahi Kilauea e ka malamamoku, ma ka huki ana i kona lauoho a me ka haawi ana aku i ka " mana paikukui " i kona mau papalina. « Ke kumu ka o ka pepehiia ana ona no ka hoole ana aku i ka olelo kauoha a ka malamamokn e palaki a palahinu i kona mau kamaa. Ma kefa olelo kaueha a ka malamamoku, ua hoole aku ua luina opiopio nei. aole e hooko; a no ia mea pa'na ua hoopii ia mai ka huhu o ka malamamoku, a ua pepehi ia iho la oia. Ano ka loaa ole paha iua luina opiopio nei ka hoa'loha e kokna ai iaia i ka hoopii ana aku i kahi e hoomaalili ia ai kona eha e ka hooko kaulike ana a ke kanawai; a i ole ia e kaana ia ae ka pono a me ka hewa o ka mea pepehi a me ka mea i pepehi ia. Ua lono pinepine mai makou i kekahi mau ano hana ino e like me keia a na'lii mokn i ko lakou mau laina, a ua ane lili no ko makou nei puuwai ia man hoopa ino ia o ko makou man hoahanau Hawaii o ka " pupuu hookahi." Ma keia wahi, he mea pono paha ia makou ke kau leo aku i na luina Hawaii e imi nei i ko lakou mau ola kino. Ma ko onkou man holoholo ana maluna o namoku a me ke kepa ana maluna o kekahi moku, he mea kupono no ka nana pono ana i ka olelo aelike mawaena o k» moku a me oukou e na luina, i komu e ike ai oukou i na hana knpono a onkon i makemakeia ai e hooko. He mea kupono loa ia i knmu e loaa ole ai ko'onkon hana ino ia, aina oukou e hana ino ia mawaho ae o na mea i olelo ia ma ka olelo aelike, alailo, ua ike no oukou i ka onkou mea e hana'ai i hoomaaliliia ai ka walania o na mea i hana inoia mai malnna o oukon. 0 kekahi mau kuna e holo nei, a me ka. moknahi E\lauea, ua lono mai makon, aohe maa olelo aelike i hanaia mawaena o kaiūoe anvk.ojj£& moku .a'm —10/e i"* ' -<an olēlo ae>ile, aka, p&no hopu aku »6- ikela a me keia kanaka e.ae mai ana i -makemake e hana maluna oka mokn. Oia mea, aohe kupono iki, oiai, aole oukou i ike pono i na mea a pau loa a oukon e hooko ai, a olelo ia mai ai pahr, e hana; a ke pakike akn paha ka luina i kekahi kauoha a na'lii moku a ka luina paha i manao iho ai aohe knpono, o ka hana ino koke ia mai lano ia—amahea anei oe e hanā aku ai ika haole ? No ka mea, aohe olelo aelike i hana ia mawaena ou ame ka mokn.' Ano ia mea, he mea kupono loa ke ike lea ka luina i ka olelo aelike mawaena ona ame ka moku. No ka mea, ina ua hana ino ia kekahi luina mawaho ae o na mea i olelo ia ma ka eelike, alaila, he hiki no i ua kanaka la ke hele ma kahi e hoopololeiia ai. . 0 kekahi mea nui paha keia o ko kakou mau loina e kepa nei maluna o na moku, ka nana a me ka noonoo pono ole ana i ke ano o ka olelo aelike mawaena o lakou me ka moku a lakon e kepa aku ai. Aka, he mea kupono i kela a me keia luna kepa, ke hoomoakaka lea mai i na ano a pau a me na hana ana i olelo ia ma ka aelike, i pale ia aku ai ka poaeae i na mea e hooko ai e like me ka mea i olelo ia ma ka olelo aelike; a i ili pahu koke ole mai ai r.o 'uul hana ino ia maluna o na luina a lakou e kepa akn ai. Ua pomaikai ka poe mahi ko a me ka poe paahana, ma ka noho ana o ke ano haku me ke ano kanwa, no ka mea, ua hoopuka ia he kanawai, e pili ana i ka hanaia ana o na olelo aelike—a i hoolaha ia hoi ia ano olelo aelike me na kelamu o ko kakou pepa e ko kākou Kuhina Kalaiaina. Ua pai ia mai ko makou kamailio no keia mea, no kela hana ino i haiia ae 1a malana; a ma ko makou pono ana ma ke keena kepa luina, ua hai pololei loaia mai makou, aole o ka palaki i Da kamaa o kekahi alii moku, kekahi hana a ka luina; a aole no hoi i kekahi hana kino i. kekahi alii mokn. Aka, oka hana oka luini i manaoia ai e hooko pololei, oia no na hana a pau loa e pili ona i ka mokn a me kona mna waapa paha; a aole o ka hana palaki komaa, a palaki lole, a o kekahi man hana pili kino eae paha o kekahi alii mokn. Aohe mana maluna o ka moku a me ka aina paha e hoounauna ai e hana i kekahi mea pili ki l no # o kekahi alii moku ponoi iho. • 0 keia mea a makou i hoakaka ne la, he mea hiki ke hilinai ia. oiai, na loaa mai ia makou mai kekahi mea mai i ike hohonu i ka rula ona hol.o nioku ana. Ho minamina, a he menemene no hoi maleou i ka unuunu puaa ia mao a mnanei, a me ka peku ahonni ole ia o na lemu o ko makou mau hoahanan luina Hawaii me ka hewa ole. He oiaio no paha he mana ka olelo o na'lii moku maluna o ka moku, ke kupono i na hana pili i ka moku, aole ma na mea mawaho ae.

KA HIHIA HANAI LAAU MAKE MA KAUAIMa Nawiliwili, i ka Poakahi, la 10 o keia mahina, ua hoomakaia ka hihia a ke Alii kue ia Mary Kokai, no ka manaoia, nana i hanai i kana kane Kokai i ka laau make, ma ka la 15 o Okatoba, o ka makahiki i hala aku nei, a i ka hora 11 o ka po o ka Poaono mai, ua haawiia ka olelo hooholo, aole i hewa ka mea i hoopiiia. Ua huli aku ka manao hewa ia maluna o ka olelo hoike a na Pake. Ua hooiaioia mai, he umi la mamua ae o ka make ana o Kokai, ua kuai o Ahlona i kekahi laau make, he [ ] ka inoa; a he mau la hapa mamua iho o ka make ana o Kokai, ua haawi aku o Ahlona i kekahi omole, me he mea la he pia ko loko, ia Goana, a nana hoi i haawi aku ia Mary; a ua make o Kokai i ka laau make i hookomoia iloko o ka raiki a Mary i haawi aku ai i kana kane. Ua hai ia mai o Mary e na Pake nana i haawi mai i ka laau, he mea ia e hoopau ai i ka ake nui ana o kana kane i ke puhi opiuma. Aole no hoi i komo i ka manao o ke Jure na Mary i hookomo i ka laau make iloko o ka raiki, no ka mea, aia no kekahi mau Pake ma ka hale i ka wa i hoomakaukau ia ka raiki. Aohe no hoi i hoike ia mai kekahi noho huee ana o Mary me kana kane, a he kumu la ia e kono ia ai ka manao e pepehi i kana kane. Hookuuia ka mea i hoopii ia, a ua hoopaa ia o Ahlona. PII KE KAI.- I ke kakahiaka nui o ka Poalima, la 14 o keia malama, i ko makou ala ana mai, aia hoi ike aku la makou, ua ahu wale na akoakoa o kuaau mai o a o, e kahea ana na kanaka me ka leo nui, "Mimiki ke kai e!" Aole i liuliu iho, pii hou mai ana ke kai. Pela mau no ka hana ana a hiki wale i ka hora 9, ia wa ike pono ia aku la ka hana a ke kai, kahe ikaika la me he wai kahe ikaika la, a hiki i ka hora 1, hoee nui mai la ke kai a hala loa i uka loa, a komo aku la iloko o kekahi mau hale, aole nae he mea i poino, a i ko makou nana ana, aole pela ke kai mimiki o ka la 2 o Aperila, he mau hora wale no ia, a o ka pau no ia. He oi loa aku keia, mai ka la 14 a hiki i ka la 15 o Augate, ka pii ana o ke kai aole kekahi mea i poino ma Kawaihae nei, ma puako, ua pau na loko paakai a me na loko i-a, ua hao aku ke kai, aohe opala koe.- J. A. KAMAKINI. KA MOKUAHI IDAHO.- I ke kakahiaka la Sabati iho nei, ke ku ana mai o ua moku nei ma kona uwapo. Ua ku mai no ia e na wahi ukana a me na ohua, he kakaikahi no. Ke hooili nei no oia i ka ukana; a i ka auina la o ka Poaono i ka hora 4, oia e holo aku ai. Ua olioli nae makou i ka hai ana aku, ke hoi aku keia moku Idaho, alaila, e hooholo ia mai ana i elua mau moku e holo mau mai ai, oia no hoi na moku Idaho a me ka [ ] A ina ka e iho ia [ ] ina me kakou nei, alaila, e hooholo ia no i La-

ina Mokumahu mawaenn o Hawaii nei nie Tahiti. Ke hooholo io ia mea, alaila, he kumu nui no ia e hookokoke ia mai ai na wahi mamao io kakoa nei; a e hoohikiwawe ia no hoi na lono o kela ano keia aoo o na wahi oaamao aku. > ■ Haule iloko o ka ipuhao a poino ke ola. —I ka auina la o ka Poaha o keia pule iho nei, i ke keiki makahiapo a Hon. S. G. :Waila, e paaoi maloko o ka hale wili ko ma Kualoa, ua pakika iho la oia a haule iloko o 'kekahi ipuhao, a ua pau ika we!a ka hspalaa o kona kino. No ia wela ana no, sia hoi, i kekahi la ae no ua make iho la oia iloko o kona mau la opiopio, a i ka. eiwa hoi o kona mau makahiKi. Ua kii ia mai o Eauka Makihine e hoao ia ke kaohi ana mni L kona ! ola, aka, ua lawe aku ka make ia ia e hookokoke aku me ka inea nana i olelo mai. E ae aku i na kamalii e hele mai i o'u nei, a mai papa aku ia lakou, no ka mea, no lakou ke auponi o ka iani. Manaoia ua nalowalo. —Ma ke kuna Maiilāa i kn mai ai i keia pule iho nei, iloaa mai ai ka lono, ua nalowale o R. Nevil6, ka' Makai Nui o Kona Hema, iloko o Ka a ka okai o ka ululaan, ia ia e hele ana ma kona ohana mai Hilo a Waimea. Ua halapua e mai oir. mamua o kona ohana, a i ko llkoa hiki ana mai i Waimea, aole oia malaila. Ua manaoia oia ue nalowale, aka i ke kn ana . mai o Kilawa i ka Poaono iho nei, ua biki mai ka lono, ua hiki pono ae no oia i Waimea me ke ola maikai. ) Ke Calabu Ameeika.—Mai buhihewrkekahi poe i kela mau huaolelo e kau ae kalapu pahi uminmi mai Aracrika mai;aka, he ano hni ia huaolelo, a na hookaawale ee nei kekahi poe haole Amerika he Calabj lakon, he wahi e paina ai, a e luana ai- hoi; aia ma Holani Hale o Levi Haalelea i laale aku nei. Ua hoala ae nei kekahi poe haae Amurika i kekahi pun dala o hoomauia i na hui la; a e wehe ia ana ua Calabu nei i ka mua o»Okatoba. Pili kin'o. ke ku ana msi a ka mokij ahi ldalto i kakahiaka Sabati iho nei, u| kau mai maluna ona o Rev. J. F. Pokue j me Rev. Eli Corwin o ba luakini o Koukeanel O Knle Burua makua kekahi o na knlepa ka manina o Hawaii nei mamun, a mn kona oha -naka, ua manao ia o liolo moi ann lokoa ma luna mai o ka moku kalepa Akbara. I ka holo ana aku o Kilauea i ke ahiahi Poakahi iho nei, ua kan aku mnluaa ona o Lede Fanny Y. Kekela, i holo oku 1«. i Lahaina. Ua ukoli ia oo oia o kana kamalei Kaleleonalani, a hiki i ka moku.

Ke i¥i o Honomalin'o.—Ma ka la 8 o Aunei, ur- kn m:u o M'alila ma kc awa o Houomalino, a maluna ona i hooili ia'ku nei na pena pulu a na Pake, a me na pena pepeiao laau he nui wale, na Pake hoi nona ka halekuai e ku nei ma Kukuihaele, Hamakua; ua uleu ka hooili ana o na ukana, aole wahi inea a hookaulua iho. oka moku mua keia o ke ku ana ma keia awa, o ke awa hoi keia i hilinai nui ia e ke aupuni, a no ia nei na da!a i iho nei e na kau ahaolelo o na makahiki i hala ae nei, a hiki wale mai nei i kau ahaolelo o keia makahiki e hele nei. oka hua mua keia o ka pomaikai i hilinaiia no ka pono o na makaainana o keia apana, a me kekahi poe ka'epa e ae. Ua hooholo iho nei keia kau ahaolelo, he ehikn haneri rae kanalima dala ($750); a ke kali aku nei o ka hoounaia mai o ka mea nana e hana i ua awa nei elioopau loa ae hoi i na wahi apuupnu i koe, a holo pono loa iho ka nani oke awa. Mauka nei ke kapena moku, aole wahi mea o na kapena moku la a pulu kai ae, mai ka waapa no a ku ana iuka. G. W. D. Halemanū. NA. MEA HOU MAI KA MOANA AKIKA MAI. — 0 na mea hou i lono ia mai, mai keia moana kai mai, ua loaa mai no ia mai ka papa hoike mai a Kapeoa Baker, o ka moku okohola Washinglori, ka mea i hoalele aku ia moana i ka la 12 o lulai aku nei, me kona ano poino, a ku ae ma na la mua i Kalepooi; a mailaila mai i loaa mai ai na lono. Ua hoik£ mai ua kapena Baker nei, ua molaelae ke kai i ka hau ole, a hiki i ka la 1 o lulai; a hoio aku n% moku maluna olaila, Bobe nae he ike wahi kohola ia aku. Ia wa, me he mea la e iho mai ana ka hau, a ua hoao hku na moku e lAonohonoho aku, a ua lilo ia i mea poino nui. He kanalima kumalua ka nui o na moku e holo ana malaila, a hiki wale i ka la 12 o Iulai; a be kanalima kumakahi wale no ka nui ona kohola i paa ia mau moku a pau. Ua anu loa ke kikina ia manawa, ua maka p-a ke kohola, a ua nui kapilikia ika hau a me ke anu louna ole. Eha, a elima wale no mau moku i pakele aole i akaa nuiia kekahi mau papaa keleawe oko lakon mau aoao, ame ko ka ihu. Ona moku i loaa nui i ka poino, oke kiapa Wasinetona; ka Eagle a me Hohoha, o Honolulu nei, a me Active o New Bedford, ua haki bo laua mau hoe. Ona moku George ame Eugenia o New Bedford, ua liu ino loa. . Ma ka nana ana i ka papa inoa o na moku 1 loaa na wahi i-a, a hiki i ka la 12 o lulai, he iwakaluakumamawalu wale.no mau wahi moku i loaa na i-a; a be iwakaiuakumamakolu mau moku i oleloia e ka poe holokahiki, ua kilina. Oka uui nae ona i-a i loaa ika !b-,&nui pTia moktij mai kA.hookahi -o elua-; a o ka moku Corinthian wale no ka moku i loaa wahi kohola eono. O keia lono nae i hiki rtai, mai ka moana Arika wafe mai no ia; 8 aole i lohe ia mai na mea o ka moana Aukaki; malia paha, ua kuiaaku la ia moana me ka laki.