Ke Au Okoa, Volume IV, Number 37, 31 December 1868 — HE KAAO NO LIONA WAHINE. Ke Liiwahine o ka Waonahele, i unuhiia mailoko mai o ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO LIONA WAHINE. Ke Liiwahine o ka Waonahele, i unuhiia mailoko mai o ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii.

HEL.U 12. Aole no i liuliu iho.ua hoomakaakau koke ]a na mea a pau no ko laua mare ana, a ma ia hope iho, hele aku la laua me ko laua haoohano irui ano alii, a hiki.maloko o kekahi, hale noi nani loa, aia maloko olaila he man tausani kanaka e noho ana, ia laua i lomo aku ai, aia hoi, aa hele pololei aku laoa a biii ma kahi i hoonaoi ia i na kahiko alii, malaīla laua i nohoai a hikiVale i. ka wa i hiki aku ai o Keoni Aikane, nolaila, e waiho iki ae oe e ka mea helohelu i ka olelo ana no na mea nei nona ke kaao, a mahope aku e kamailio hou ai nona. Ua ike ae nei oe e ka mea helohelu i na Liona Wahine nei. me ke kane ana, me ka ike ole mai o Keoni Aikane ia hele ana, aka, -ma ia hope iho, !oaa iho la ia ia ka ike maloko o na mea mana i loaa ai ia ia, a i kona hoomaopopo io ana, ua like no me ka ike i loaa ia ia maloko o oa mea mana ia manawa no oia i hoomakaukau ai ia ia iho a komo ae la oiā i na kamaa lele a me ke kapa pouli, a o kona lele koke aku la no ia, aole i hala na minute 5, aia hoi, ua hiki koke aku laoia maloko o ka hale a Liona Wahine nia e noho ana me ka lehulehu a pau, aole no hoi keia i ike ia mai e ka mika o oiai. ua nhi fho la keia i ke kapa pouli, a ma keia hele ana o Keoni Aikane, ua hele pololei oia a hiki ma kahi a Liona Wahine ma e . noho ana me ke kane hou ana. Me ko laua noaoao ole paha e hiki aku ana ke keiki koa o Eelekane ilaila, ka mea nana e hookaawale ae i ko laua mare aoa. O ua . wahl Keoni Aikane nei aia ojja ma ka aoao akau o Liona Wahine kahi i leu ai, kahi hoi a kana kane hou e pili mai ana ma kona aoao me ka m'anao o kona la ia e wahine ai, aole no paha oia i moeuhane mua, aole no paha ia i maoao ae, e hiki mai ana kekahi mea nana e hooohoka, he mau mioute paha i hala ae aia hoi, hooahi aka la 'oia i Jia lepa o kekahi aoao o kooa kapa ponli maluna o ke kane a Liona Wahine e manao nei oia e mare, ia wa oia i oalowale ae ai mai ka m'aka ae-o nt( kanakaOi paa e ike mai ana ia ia. i.ke ku aka, a hao ae la o Keoni Aikane i kona mana.xna ba lawe ana mai ia Liona Wahine, aole oo hoi i-ike'a'e o Liona Wahioe i keia mea e hana ia nei i£ ia i. keia wa, a i ka nana ana ma' ona kanaKa a paa, aole o Liona Wahine ma Jconq wahi i aoho puaimo kana kane i manao ai e mare, a he mea haohao ia i ka lehnleha a pau, auanuika oinaa aku a niaau mai/aka, aole nae he mea nana e bai mai ia lakou a paa, aa lilo aku la o Liona WaHine ia Eeooi Aikane, ma keia hana ana ona, ua ]a»e poloiei-oia ia Liona W.ihine, a oia no hoi ko Keoni Aikane hoike ana aku ia ia imua ona: " r I ka ike ana mai o Liona Wahiae ia Keonl Aikane, he oi aku o kona huhu a me na olelo ino a pau e puka ana ma kona waha ia wtt imua o Keoni Aikane, aole no oia e manao mai ana he kane keia nana, i 'ka lohe ana o Keooi Aikane i keia mea, ua ekalakala ko|co oia me he papipi la, aole o kana mai

0 kooa huhu lauaa ole, a pane koke mai la oia ia Liona Wahine, i km la e wahine ai oe na'u, a i keia la oo hoi e wahine ole ai oe, oiai, he mau mea maoa no hoi i loaa ia oe, a pela no hoi au, aia bo ia i na hana aaa a kaua i keia wa, i lop rr. a pou ka ia nei olelo ana, oko ia nei h..i>au koke aku la no ia 1 ke kookoo mana maluna o Liona Wahine, aole sekcpa, ua lilo oia i mea ole loa, a like oia me ka lehu ahi, a haia paha ka hora hookahi, aole ona ola mai, nolaiia, manao ae la keia, aoie no e lanakila ana kana mau mea mana malnna oia nei ia wa, a ma ia hope iho' hoala hou mai la keia ia Liena Wahine raai ka make oiai, a ninau aka la keia ia ia, pehea kou monao ia'u i keia wa, hai mai la kela, ua pau kuu manao pono ole an;i, a ke hoohiki paa loa nei au i keia la, a hiki i kuu make aoa, aole au e hana hou ana elike pu me keia a hiki i kuu la hope loa, aole au e lawe hou mai i kSfce hou na'u ma keia hope aku o olua ponoi ka'umau kane a hiki i kokakou hopena, aole no hoi e loli bou ae kuu manao ma keia hope aku.

Aia wale no na olua e hana i ka mea pono ole i ke kumn e kaawale ai kakou, oia ko'u manao i lohe oe e kuu kane, o ka pau no ia o ka Liona olelo .ana, a ma ia wa koke no i hao aku ai ka mano o ke keiki Keoni Aikane i ka lele ana i Pelekane, a ua olelo ia no hoi ma keia kaao, o ko Liona Wahine ike hope loa ana keia i kona aina ponoi, a hiki ika napoo ana o kona la. Ia laua e lele nei a hiki i Pelekane, iloko o na minute pokole loa, ua hiki pololei aku laua maloko o ka hale alii a Keoni alii e moe malie nei i ke kau o ke aloha wahine, a iko laua nei hiki ana aku, ua ninau koke aku la o Keoni Aikane, i ka poe kiai i kana aikane alii, hai ia mai la aia no maloko o" ka hale kahi i noho malie ai, nolaila, ua hele pololei aku keia me ka wahine a iaua a hiki ma ka rumi a Keoni Alii e moe ana, aia hoi, nana pono aku la o

Keoni Aikane i kona mau ano a pau-loa, aia hoi ua haalele mai koaa.mau helehelena hiohiooa ia ia, a hele aku la keia a ku pono ma ka aoao hema o ka rumi moe, a kahea iho la keia makoaa inoa, e Keoni Alii e, eia au o Keoni Aikane me ka wahioe a kaua me Liona Wahine, i ka lohe ponoana o Keooi Aiii i keia leo hahea, lele ae la kona hauli a ala

koke mai la oia iluna, a i koaa nana ana, aia hoi, ua ike koke aku la no oia i kaaa aikane a me ka wahine a laua e noho like mai ana

Ia inanawa oia i kahfea koke aku ai i kaaa wahine, i ba lohe ana o Lioua Wahine i keia leo kahea, ua ku koke oia iluna a hele aku la a hiki ma kahi o Keoni Aiii e noho ana, a na laiia wale āku no ka hana ia wa, a hookaawaleae la no hoio Keoni Aikane ia ia ma ,Jcahi e ae, a noho like iho la o Keoni Aiii.me Liona Wahine me ke kue ole a hala ha makahiki eiua, a ma ia hope mai. kupu ae la ka manao aloba ilokoo Liona Wahine no Keoni Aikane, nolaila, kauoha aku !a oia ia Keoni Aikane i kekahi la, a oieioaku laoia i kekahi koa, e hele aku e hai ia Keoni Aikane, nolaila, ua hooko in kana oielo ia wa e ke koa, i ka hele ana a hiki imua o Keoui Aikane, bai aku ]a ke koa kiai inau ia ia, ua hoouna i-. mai nei au e ke alii wahine a olua e Liona Wahine e kii mai ia oe i keia wa, pane koke mai la o Keoni Aikane, ua lohe oo oe i ke

kumu i kanoha ia mni ai au e hele aku ilaila i keia wa, hai aku la ke koa, aole i maopopo ia'u kana mea i kauoha.mai qe> ia oe e hele aku ilaila, i ka pau ana o ka laua olelo, ua hele koke aku |a keia. a hiki ma kahi o Liona Wahine ma e noho ana, aia hoi, haawi mua aku la keia i ka huaolēlo mua he aloha, a he mau minute paha i'hala ae, hai mai la o Liona Wahiae i kona manao imua o kana mau kane elua, auhea olua e a'u kane, he oiaio, ua lilo olua ia'u a peia hoi au ia olua, aka, he pepeiao no ko olua hoolohe mai i ka'u mea e olelo aka ai.

Ke holo pono ae ao hoi ia kakou i keia wa nei, alaila, ua ili mai no ia pomaikai maluna o olua e a'u kane, ke ae nae hoi olua i ka'u mea e olelo aku ai i keia wa, no keia olelo a ka laua wahine, ua liloia i mea maopopo ole ia laua, oiai, aole laua i ike i ka Liona Wa-

hine mea e minao ana e pane mai ia laua, a o ke kumu no hoi o keia maaao ana ona i hoopuka ai ptfla imua o kana mau kane pelo, no ka pau ole no o koaa maoao nui ia Keoni Aikane, nolaila, ua nooaoo nui oia i kahi e kaawalo aku ai o Keoni Alii mai la ia aku,

nolaila'oia i manao oe ai pela e kii ia kona kaikaina i ka aina ppuli, a hala paha he mau miante, hoopuka aku la oia i kana olelo ia laua, he maoao ninau aku ko'u ia olua e na kane, owai o olua e ae e kii i kuu kaikuina iloko o ka araa po, ? Paoe koke mai Ia no ia o Keoni Aikane ia ia, owau no ka mea a-a e kii i ko kaikaina i kona aiaa, o kou manaojo maoli no ia aa e hai mai nei ia'u, ae, wahi a Keoni Aikane, e hai mua aku au ia oe e kuu kane i lohe oe, oua kaikaina la o'u au e olelo nei ia olua, he oi aku ia mamua o'o, ao ka mea, o ko'u nani a olua e ike oei, he mea ole loa ia i kona ui a me kona nani, aohe oi ae mamoa ona, oia hookahi wale 00, i mai la o Keoni Alii, oi io no o ka ui ke oi ae mamua oa la. Oiai, o oe hookahi no ka maua ui a me ka nani a ko maua maka e ike nei, a ke hoole mai nei hoi oe i kou nuni iho, nolaila, ua oi io aku la noamua ou ka maua nani i ike, a pau keia maa olelo, ninau koke mai la o Keoni Aikano, aia ihea kahi i noho ai o ua kaikaioa la ou, pone mai la oLiona Wahike, aole au i ike pono i kona aina i noho ai, aka, he lohe walo no ko'u i ku olelo ia e ko maua mau makua, aia ka la i iea aina pouli, na ffa

luahine aikanaka ka e īnalama, mai kona hanan aūa ka a hiki i keia manawa, aole au i lohe hou nona, no keia olelo aLiona Wahine ialaua nei, pane koke moi la o Keoni Aikone ia ia, auhea oe e ka wahine a laaua, ina he kaikaina io kou au e olelo nei, alaila, na'u no ia mea e huli a loaa i ka aina au e olelo nei. Ae ipai la o Liona Wahine, aoka pau no ia o ka laua olelo ana, a ma ia hope iho, lalau ae la o Keoni Aikane ike kookoo mana a o iho la oia i kona welau iluna o ha ili o ka honua, a naua iho la oia i na mea a pau e hoike ia mai ana e ua laau la, ia manawa, i ike iiio ai oia i na mea a pau o ka honua nei, oia hoi ūa mea nui a me na mea liilii, aole keka' hi men i koe ia ia, a no ka loaa ole ia ia o ka ike iloko o ka laau mana no ka aina a me keia wahine i olelo ia mai e Liona Wahine, noluila, hoohuli ae la oia i kona welelau iluna.

A nana pono aku la oia i ua laau nei, aole no i liuliu iho, loaa iho la ia ia ka ike iloko o ka laau ma kona oni a me ke kapalili o kona welau iluna, a i iho la oia ia ia iho, aole ka i ka honua nei keia wahine kahi i molama ia ai, eia ka i!sko o ka iewa kahi i noho ai, a hoomaopopo iho la oia raa keia ike ona iloko o ka laau, a hai ae la oiai kana olelo kauoha ia Keoni Alii, auhea oe e ke alii, he pono oe ke noho me ka wahine a kaua, eia »u ke hele nei e ioii i kona kaikaina. Elike me kana olelo ia kaua i keia wa, a o ka pau no :a o kana olelo, a hoomakaukaii ae laoia ia ia iho no ka hele ana, komo ae la oia i na kamaa lele, a haawi mai la i ke aloha iaLiona Wahine me'Keoni Alii, ia i£anawa no keia i nalo koke aku ai mai ko laua nei mau maka akii, ia Keoui Aikane e lele nei, hoopuni koke ae ]a oia i na wahi a pan oka honua a pau loa iloko o kekahi mau la me kona naoa pono ina Wdhi a pau ana e lele nei malooa o ka honua a no ka loaa ole ia ia o ka ike no kahi i noho ai o Popaina nani loa, huli ae la oia a lele aku la iloko o na ao o ka lewa, a hoomaka aku la oia e lele pono aku i ka akau, a no ka loaa ole ia ia o ka ike, huli ae la oia a lele pono aku la i ka hikina, kahi a ka la i puka mai ai, aole no he loaa ia ia.

Pela no oia i hoopuni ai i ra wahi a pan o ka lewa, ano ka loaa ole *a ia, hoomaka hou iho la oia e hoailona huu i ka laau, a i kona nana ana, e huki ana ke poo o ua laaa mana nei iluna o ka lani, ia manawa no keia i lele pono,aku ai i Kahi a ka la e kao malie ana, oiai hoi kooa mau kukona e o ana kona wela nui, aka, komo koke ae la ke.ia i ke kapa pouli, a minute wale no, ua hiki aku la keia iiaila, a ike aku la keia i kekahi aina nani loa iloko o ka la, aole nae he nui o na kanaka, he aina i hoopuniia e na inea maikai wale no, a ua apo ia mai hoi e na kukana wela o ka la, he wahi e hiki ole aku ai o na mea ikaika a pau loa, a ia ia'nei e hoomaopopo'ana i ka nana ana i na ano' a pan o keia aina, afa hoi, ike aku'la keia i kekahi k'anaka nui ano helehelena ikaika, me na maka weliweli ke nana aku, ia wa keia i hoike koke aku ai ia ia iho imua o ua kaoaka nei, me ko i& nei manao e haawi i ke aloha ia ia, aka, ua lilo amai I.a nae ke aloha i ua kanaka nei mamua, a Dinau koke mai la ia ia'nei, heaha kau huakai e Keoni Aikane i hiki mai nei ia ia nei nei, no keia huaolelo a ke kanaka, ua haobao keia no ka hikiwawe loa o ka loaa ana o ko ia nei inoa ia ia; a ma ia 'hope koke iho no i hai aku ai keia ia ia.

No kau nioau ia'u i keia wa no ko'u knlea□a i hiki mai ai ia nei, nolafia, ke hai aku nei au ia oe, ua ike paha oe i ka aina i noho ai o Popaina ke kaikaina o Liona Wahine, pane mai la ua kanaka nei, aole au i ike ia ia a me kona aina i noho'. ai, aka, ua lohe wale nae au i ua wahine la, he wahine oi aku ka o ka ui a me ka nani nui launa'ole, .nolaila, e hele paha oe e ninau i ka enahiaa, malia paha oia ka i ike aku, o ko ia nei lele koke aku la no ia'a hiki ana i ka mahina, ike aku la keia i kekahi aina nui, elike me ka honua holookoa nei, he mau kuahiwi e ku ana, a ike pa aku la no hoi keia i kekahi wahine nani lua ole, a haawi aku la fceia i ke aloha, elike me ke ano o ka hiki malihini ana, a' ninau mai la no hoi ua wahine nei ia ia, heaha kau huakai i hiki mai ai ia nei, hai aku la keia,-i. hele nei au e ninau ia oe, ua ike paha oe i kahi i noho ai o Popaina a me kona aina, -hoole mai la ua wahine nei, aole au i ike, aka, ua lohe wale nae au i kona olelo ia, be wahine oi aku o ka ui a me ka noni lua ole, aka, e hele paha oe e nioau i na hoku a pau o ka lewa nei, malia hoi, o kekahi o lakou kai ike i ka aina i noho ai ua wahine la. . JL>ltipau.)