Ke Au Okoa, Volume IV, Number 41, 28 January 1869 — Pane o Akeike ia Auberete. NAWAI E HOOHOLO? [ARTICLE]

Pane o Akeike ia Auberete.

NAWAI E HOOHOLO?

Pela ko lakou hookahuli ana ia loan. 3: 5, e olelo ana, o ka "hanau na ka wai," oia ka bapatema wai ona Kahuna Roma ? Wahi a wai ? A lesu, a Paulo, a loane, u Petero anei ? Aole loa. Walii no ana Epikopo wale no, e haanui ana i ko lakou mana iho. Ma kahi hea oka Baibala i ike ai oe, ua kapaia ka hanau he bapatema, a i kapaia ka bapatema he hanau ? Aole no akahi. He manao kaawale loa laua, aoleiumu iki oka hoohui-

kau. 0 ka hanau no ka wai ko lesu manao, o ka bapatema wai ko ka poe Epikopo wale no a me ka lakou mau haumana. Ua ike au he nui na Hoolepope naauao i kuhihewa like me oukou, no ko lakou aoia pela ma ka wa opio, aole no ko lakou ike pela ma ka Palapala Hemolele. No ke aha la e nana ole ai oe i ka lesu wehewehe i ka hua hanau. Ke olelo nei oia o ka hanau, oia ka hoopuka keiki i like me ka makua. " 0 ka mea hanau na ka io, he io ia, a o ka mea i hauau na ka nhane, ea hanu,) he uhane ia.'' (Pauk 6.) Ina he pololei ia wehewehe ana, alaila, ua akaka kona manao, o ka mea i hanau na ka wai, he wai no ia. A pehea ka bapatema wai maoli, he hoolilo anei ia i ke kanaka i wai maoli ? Malaila e ike ai kaua 0 ka bapatema lima kanaka, aole ia ka "hanan," a o ka wai maoli, -aole ia ka "wai" a lesu i olelo ai. O ka mana hoomaemae o ke Akua, oia ua wai la, a o ka mea i hanau nana, he wai no ia, oia hoi he mea hoomaemae no ia iwaena o ka poe pelapela o ke ao ;iei. Ike hoi na Epikopo i ka lesu olelo ma Mat. 28: IS. "Uahaawiia mai ia'u ka mana o pau ma ka lani a maluna o ka honua." A aana hou aku lakou ma loan. 20: 21. " Me ka Makua i hoouna mai nei ia'u, owau hoi ke \ hoouna ia oukou,' 7 i hoi lakou, aia ka ! ua o lesu i ka mana a pau i na Aposeto- • o-makou na hope o na Aposetolo, noia makou ka mana a pau ma ka laui a ma kVhoaua ! (Nana i ka Manuale, aoao 165.) 0 lesu "hoouna." oiaka haawi i ka.mana a pab.! Akamai maoli i ka hoopihapiha i ka Eaihilk i ko lakou manao iho, i nui ai ko lakoa mana! . Ca like me ia'kou imi e hookahuli i ka leso olelo. " Otvau nō ke ala," " Owau no ka . puka, ma o'u nei ina e kouio kekahi, e ola ia" Aole me'a hiki i ka Makua, ke ole ma ofu nei." (loan. 10: 9. 14: 6.) Be hoole loa keia, aole puka e ae e hiki ai i ke ola, o lesu wale no. Aka; ke olelo nei oe, "he nui no iia poka,". aole o!esu wale v O na puka he 12 ka ! o ke kulanakauhale hihio o loaue, oia kahi mau puka haiaama imua o kanaka i keia wa e hiki i ke ola ! 0 ka poe alakai i kanaka i kā Ekalesia Eoma, he mau puka lae komo ai ika lani! Walii a wai ? Wahi Epikopo, a o lakou iho la ua msu puka nei'.i, Akamai na Epikopo i ka hoolilo i na . olelo a,l£risto i mea ole, i lilo ai ia lakou ka mana \ 1 Olelo ōleāu ia Petero, " Ke haawai nei au ia oe na ki." Hookui walemai na Epikopo, " ia/oe wale no, aole ia hai, a nau e hooili aku." Olelo o lesu, " E hauai oe i ko'u mau hiipa." Hookm' hou mai na Epikopo, " Aole . mea e ae, o oe wale no a me kau e hooili aku ai." 01elooTesu, "E x *ibho. oukou maluua o na nohoalii he 12.''< Hookui hou na Epikopo, "Ao Petero kooukou poo." Oleio o lesu, " 0 ka oukou e nikii al ua nikiia ma ka lani." . Hookui na Epikopo, " A o Petero maluna o o.ukon, a na oukou malalo ona, e hooili aku ia mana." '• E iuna Ekalesia, keiānāka, kane a ka wahine hookahi." Hookui mai na Epikopo, ' a ua make nae kana wahine.' Olelo o Paulo, " Aole anei he mana ko makou e kai pu ae i kaikuahine i wahine, e like me na Aposetolo e ae." Hookahuli na Epikopo, penei: " I wahine kaikuahine !" Pela a nui wale. No k§ aha la keia hoololi, a hoopihapiha, a hookui wale mai i ko lakou manao iho i na huaolelo o ka Baibala ? Aole anei " he puni mana," he ake e manaoia ai lakou he mau lunakanawai kiekie, e paa ana i ka mana a pau o Kristo, i hilinaiia ai a mahaloia ai lakou e na kanaka a pau me he mau Akua la ? . A.oia paha auanei ka Baibala a lakou e mahalo nei, a e kapa nei he " haawina lani," a he " olelo Akua," —aole ka Baibala i waihoia mai no kakou e na Kaula a me na Aposetolo, nka, o ka Baibala i hoano e ia, a hookahuliia, a i hoopihaia ma ka hookui pu ana i ko lakou mau manao iho i mea e k'o ai ko lak9a makemake. NA KRISTO WAHAHEE. Anatema maoli mai oe ia'u no 'kuu i aku me he mau Kristo wahahee la na Epikopo, i kukula ia lakou iho i'aha kiekie. Aole au i hai aku pela me kuhikuhi ole aku i na ouli e' akaka ai ko lakou ano Kristo wahahee. Oia ko lakou kaena ia lakou iho he mau " panihakahaka" no Kristo, me ka "maua a pau" o Kristo, a e hapoku ana no lakou iho na ano a pau o Kristo. Aole ou hoole i ka pili o ia - man ouli i na Epikopo. Mumule oe, aole i ekemo mai. Heaha la na)ouli a Kristo ? Ke Ee ano o ka hua Krigto, oia o poniia. Ke 1 mai nei na Epikopo, he'poe poniia lakou. I poniia e lesu no na oihana hea la ? Olelo ka Palapala Hemolele, he Kahunanui ia. A olelo hoi na Epikopo Roma, he Kahunanui makou. He Kalahala o lesu. He poe Kala-

hahala makou, wahi u. ua Epikopo. He TJwao o Kristo, he ku mawaeua o ke Akua a me kauaka. Kaena na Epikopo, he poe uwao lakou mawaena oke Akua ame kanaka. 0 Kristo ka Puka, ke Ala e hiki aku ai o ka-; naka ike ola. I m;si in Epikopo, o 'makou' ka puka, ma o 'makuu' la e hiki ai oukou i ke ola. 0 Kristo ka Punawai oke Ola, wahi aka Olelo. Eia ia 'makou' ua wai la o ke ola, walii a na Epikopo. Olelo o lesu, aole mea e hiki i ka Makua, ke ole ma o'u nei. Olelo na Epikopo, aole mea e hiki ike Akua, ke ole ma 'o'makou nei,' ma o ka makou bapatema wai a kau lima aua. Oia la na ouli ona Kristo wahahfee, e ho—o ana ia lakou iinua, me he mau Kriso inaoli la no kanaka, a e hoihoi ana ia lesu Kristo mahope obo lakou kua, e lilo ai i mea ole. Ninau au ia oe, owai la na Kristo wahahee, ke ole ua poe la ? Pane oe, o Mane, o 3klarekina, o Ario ma, aole nae oe i hai mai i ko lakou mau ouli 'Kristo,' he hoo-kristo ana ia lakou iho. Hc mau kuhihewa no ko lakou, a owui hoi ke kauaka kuliihewa ole ? oke ao wale no inamuli o ke kuhihewa o kanaka, aole paha ia e ano Kristo wahahee, aka, o ke ao hewa me ka 'hookela pu' ia ia iho i 'poo,' i mau 'kau kauawai' maluna o kanaka, a i 'kalaha" la' me he mea 'enaoa Akua la,' oia paha ke Kristo wahahee. Ina e hoomaopopo oe, oke auo ia o kekahi o na poe la au i hai mai nei, alaila, e ae au, he mau Kristo wahahee lakou, e like me na Epikopo Roma. 0 ka mea e i ana, he alanui wau, he puka wau, ao!e wahi e hiki ai i ke ola ke ole ma o'u nei, ua like ia me ka olelo he Kristo wau. He mau Kristo okoa keia, aole ke Kristo a ke Akua i ho«una mai ai. E like me na Epikopo e hooia nei ia lakou iho i mau Kristo okoa, pela ka leio e hai nei, he euanelio okoa loa, aole ka euauelio a Kristo a me na Aposetolo i hai mai ai. Aole wahi olelo iki a lesu no koua 'hooili mana,' a no kona 'hoonoho lunakanakawai a haku Ekalesi.' Anhea kahi e olelo ana, 'o oukou ka puka, a ma o oukou la e hiki ai na kanaka i ke Akua.' Aole wahi olelo me ia mai mua a hope. Auhea hoi kahi olelo a na Aposetolb, e i ana, 'ma o makou la oukou e hiki ai—o makou na kalahala no oukou, o makoii ka puka,"o makon ke ola, ua hooili mai o Kristo i kona mana a paumaluna o makou, a na makou e hooili' aku i ka makou e hooili ai.' Oia mau olelo e inaanei 1 na Epikopo, he 'namu' ia i na Aposetolo, &olc lakou i lohe. Oia p'aha ka 'namu' i koe ia lakou i ka la Penetekota, a make lakou, a i ua keueturia ekolu, aha, mahope mai, kupu mai la ua euanelio hou hei a ua Epikoo puni 'mana.' "Ka meaia a i olelo ai, " Ina o.makoa. paha, a he anela paha no ka lani e euanelio ai ia oukou, e lilo ia i Anatema, i mea kau maino ia. (Gal. 1:8.) Ma ka euanelio ōiaio, " E hele mai oukou a pau io'u nei, e aoia'i." (Mat. 28: 19.) " A 0 ka mea e hele mai i o'u nei, aole loa au e/ hoolei aku iwaho." (loan. 6: 31.) " E lele oe i ka Haku lesu Kristo, a e hoola' ia oe a me: kou hale." (Oih. 16: ka mea makemake, e liele mai aAawe ika wai o ke ola." (Hoik. 22. 1P) Me he meā la, he Kumuao akahai.iao'lesu, no kelaa-me keia haipaie Dj»katii—me he Puka hamama la imua 1 na kauaka a pau—me he Punawai

akea-la, e hiki no i kelaa me keia ke hele loa aku iona la e inu ai. Aka, ma ua euauelio hou nei o na Epikopo, me.be Kumuao la o lesu i hookāpuia, ' Mai hele oukou iona la, e hele mai no io makou nei.' Me he puka la i paniia, ' Aole oukou e komo ilaila, ma o makou nei e komo ai ma ka puka hamama.' Me he punawai la o lesu i uhiia, a i hoomalooia paha, ' Aole e loaa ka wai ia oukou malaila, ua hukiia ka wai a na pau, eia ma ko makou mau hakeke e paa nei, he wai bapatema, kopirimatio, eukaritia, e hele mai oūkou io makou nei.' 0 ka euanelio .o na keneturia 19, ka makon e mahalo nei, a o ka euanelio hou o na keneturi 16, ka makou e hoole. Ke i mai nei oe, ' Aole Pope, aole Epikopo i kuikahi me ia, i haalele i ka hai a kuhikuhi ia lesu, oia ka Puka, ke Kahuhipa, ka Ponawai ola, ke Alanui e hiki ai ike ola." Ake ninau mai hei oe, "Oia nei na ouli o na Kristo wahahee ame na Aposetolo wahahee?" Ke pane aku nei au ia oe, ae, hē mau ooli no ia no na Kristo wahahee. No ka mea, i mai o Paulo, " 0 Satana no ke hoololiia i auela o kamalamalama." (II Kor. 11:14.) A inai hoololiia oia i anela o ka malamalama, aole anei ia e hoomea wale he hoa, he makaaiaka, he kokua ia no Kristo, a haanui ae i kona mahalo ia Kristo ? A aia a hoounaia i kona mau Elele, na Aposetolo ona, aole anei ia e ao aku ia lakou penei, " Mai olelo hoino oukou i ka inoa o Kristo, o hu koke aku ko kakou hoopunipuūi, a ike kanaka i ko kakou ano, a puni ole anei i ko kakou upena. Aka, e kapa aku i ka 'inoa' o ko kakou upena, o ke 'aupuni o Kristo,' a e kaeua mai ia Kristo i puka, a i alanui e hiki ai i ke ola, me ke ao aku nae, aole wahi e hiki aku ai i ua pnka la ke ole ma o oukou." E hai aku ia lesu i Kahuhipa, me ke ao aku nae, 'aole ona malama hipa i keia manawa, ua hoi oia i kona wahi e maha ai, a ia oukou walo no kona mana.' E hai hoi ia ia he punawai o ke ola, e hoole uae i kanaka, 'uole pono lakou ke hele kuokoa aku e huki wai ma ia punawai, aka, o oukou wale no na mea i aeia o huki, nlaila, e hoike aku ia lakou i ka oukou bapaterna, a kopirimatio, &c.' A e i aku, ' Eia na wai mai loko mai o ua punawai la.' Pela o liana maalea ai, i punihei lakou a uni wale, a hei hoi, e wae ae oukou i kekahi i> lakou i kokua

iio kakou, a c hooiualimali aku ia lakou, a e kau i ka lima maluna o lakoa, me aku ia lakou i ko kakou ano lioopunipuni, i kuhi lakou lie poe hoano io, a he poe Epikapo, a Kahuna io lakou no Kristo. Pula e holo a-i ka hana a kakon, a puni wale na lahui a pau i ka upena, a nele o Kristo i ka haumana ole. Aole anei ou manao e hiki iua 'Satana anela nei o ka malamalama,' ke kukulu, a hokiekie ae i ka iuoa o Kristo, he ' Puka,' a 'Kahu/a 'pnnawai,' i wahi 'maunu'uo kaua upena, i kahuli ai na haumana a Kristo i haumana nana ! He hewa anei makon ke ' makaala' ina hana apiki me ia ? Oiai hoi, ke ike nei makou, o keia imi ikaika ana o na Epikopo i mau haumana na lakou, ua ku pono loa i na ouli a Paulo i hoike mai ai no na Epikopo iliohae o Epeso, na mea e imi ana e ' huki aku i na haumana mahope o lakou.' (Oih. 20: 30.) KA EEALEBIA KUMAU. 0 kou inoa kaena uui ia no ua Hui Epikopo nei. Ko ke ao nei kaena mau no ia, kaena kamalii. oka poe kuoo, kali lakou a ike, alaila, kaena. Ke kuhi nei paha oe, ua hiki mai kaua ika hopena oke ao. Ina pela iua ua lehulehu naaoao 'kumau,' aolēoko oukou wale. Malia nae eia kaua iwaena konu o- na makahiki o ke ao nei, aole hoi i ike makaia ka mea kumau. Kainoa paha e kali iki kaua a maopopo, o hilahila auanei i ko kaua kaena e, a kapaia kaua he 'hoka.' Aka, ina o kaū haaa ia i hōounaia mai ai oe e bo mau haku, (u» Epikopo,) ehelee hooio uo lakou, he 'kumau makou ! kuinau makou !' Heaha la ka hewa, e hana no oe. Manao paha lakou he -waiwai ia no lakou, puni wale paha kekahi mau hupo iki, a loaa kahi haumana na lakou. Aka, o kou kahea 'kumo,' aolehe mea ia e ike ai makou he kumau. No ka mea, ua

maopopo ia makou, o 'na ouli no ia o na aoao hoopnnipuiii a pau oke ao nei. Elaame ka holoholona i ikeia*e loane ma ka hihio-. (Hoik. 13: 3, 4.) A mahalo ka honaaapan mahope ona—a hooinana lakon ia ia, e i ana, ' Owai ka mea like me ka holoholona, a owai lu e hiki ke kaua me ia? ; Lanakila vrau, wahi«. na holoholona la ame ka poe hahai ia. "' Kumau, aole e lanakila na ipuka" o ka po maluna ona.' ' E pii mai ana-ia mai loko ae o ka hohone. a e hoi ana i ka make.' (Hoik. 17: 8.) Malia paha o kela holoholona ame ' ua mana Epikopo nei, e kaena ana i kona lanakila a me kona kumau, oia uuea hookahi no ia. Ke f mai nei oe, oke aupuni kahiko o Roma, oia ua holoholona la. Aka, aole kupono ia, no ka mea, i ka wa i wehewehe ai ka anela ia loane no ua holoholoua la, e ku ana no na aupuai la o Eoma ia wa) aa hiki e.mai no mamaa loa, aemaa ana'nokoaa lanakila ia wa malana o na pan. Nolaila,.aolee hiki i ka anela_ke_oleJg.no . ke aupani o Ēoma, ' Mamna la,-a e pii mai ana.',(Hoik. 17:-8.). Aole no : y 'ole ae la' ia aupuni ikawa o loane. Ma ka pauku 10 me 11, 'ehiku alii, elima i haule, hookahi e noho la, a o keke.hi, aole i hiki mai nei,"' (oia ka hiku,) s. o 'aa holoholona la, oia ka walu.' I ike oke alii ahiku a me ua holoholona la, aole i hoea mai ia wa, e hiki tnai ana no mahope. 0 ke®upani Eoma ua hiki mai no, 'e noho la no,' i ka wa i kamailio'ai ka anela me loane. Noiailao ka wanana no ka holoholona, aole i pili ia Koma aupani kahiko, aka, ua pili pono paha ia Boma 'aupuni hoa/ ailpuni 'Epikopo,' e kaena nei f k:o'na lanakila a 'kumau."

. Ma ka leau olelo nae e hoike ana i ke auo 0 ka ekalesia kumau be okoa ua ouli. 0 ka poe panlele ia Kristo a hoolohe i kana man kaaoha; o ka poe aloha i ke Akua me ko lakou uaau a pau, a aloha i ua hoa uoho me lakou iho no, he lokomaikai i na mea a pau, he akahai, he kiekie ole, he haanui ole, aole kaeua i ko lakou oi mamua o ua mea e ae, e like me ka Parisaio, aole hooio i ko lakou kuinau a lauakila, e kali ana nae a ua ke Akua e hoopuka ae i ko lakou lanakila. Aole lakou imi e heluia u e kakauia ko lakoa mau iiioa e na kahuna raa ka houua-uei, aka, ma ka laui ko lakou makemake e heluia a e kakauia ma ka buke o ke ola a ke Keikihipa. Aole o lakou paulele i ka waī bapatema kino a me ke kaulima kanaka i hoailona e siluia ai i ke aupuni o ke Akua, aka, o sila a ke Akua ka lakou e iini iiui ai. (Epes. 4:30), i kuniia ai iloko o ko lakou naau, sila hoopunipuni ole, oia ka Uhane o Kristo e noho hoomalamalama, hooholo, hoomalu, hoomaemae iloko o lakou, "kela keia pakahi." Oia ka ekalesia kumau, ekalesia o na keneturia 19, o ka poe hilinai ia Kristo wale uo, aole 1 na kahuna kanaka, maloko o kela keneturia'keia keneturia mai ka wa iaKristo a hiki i keia wa, a hiki aku i ka hopena o ke ao. Ke kuhi nei oe aole ia he aupuni, uo kou ike maka ole iaia. Malia paha he makapo oe, e ke hoa, a i ole ia, aole ou nana i kahi e ikeia ai. Makehewa ke nanaaku ma Koma a ma koua kulana Epikopo, a kahuna,« oihana ikemaka a hookano. Aole no malaila, no ka mea, " aole ma ka iiana maka ae ka hiki ma' 0 ke aupuni o ke Akua," wahi a lesu, (Luk. 1*7:20). " Aole e olelo lakou eia boi maanei a aia hoj ipao," e like me oukoa e kaeuo nei, " eia no ia makou uei," a " aia no ma Roma 1 ua hui Epikopo olaila, aia no ia Lui Maijret," a pela aku. Ke hoole nei o lesu ia, " no ka mea," wahi ana, " aia hoi ke aupuui o ke Akua maloko o oukou." Oia hoi o Kristo ike maka 010 ia e noho alii ana iloko o kela keia haipule pakahi, e lioopio ana i ka hewu, e hehi ana i na kuko ino, e uhuki ana i ka hookiekie a me ua mole o na hihia a pau o kanaka. Ina ua ike kaua ia mea maloko o kaua, i na kuko iuo a me na inanao

ino a pau e hiolo a e pio aua imua o ke aloha 0 Kristo maloko o ko kaua n'aau, alaila, ua maopopo ia kaua ke ano o ke aupuni'nana e hoopio i na alii a me na aupuni a pau o ke ao nei. No ka inea, i kukuluia na aupuui o keia ao no na hihia e kupu ana iwaena o na kauaka ame na lahuikanaka. A ina e hoopio o Icsu i ke kuko, a me ka hookiekie o ka naau o kela kanaka keia kanaka, o koua uhuki ia i ka mole o na hihia a pau, aole no e hiki i kekahi ke hana ino hou aku i kona hoa, a e nele no na lunakanawai a me na alii a pau oke ao nei ika oihana ole. A nolaila, ina aole kaua e ike ia mea maloko o kaua, makehewa loa ko kaua nana ma kahi e ae, ma Roma, ma na-bui Epikopo, ma na knlana oihana ike maka o na mea e i ana he kahuna lakou. Aole kana e ike iki ana ike aupuni o ke Akna a make kalia. NA UAKUA EKALESIA. Papa o lesu i na haumana, " Mai hea aku 1 makua o oukoe ma ka honua, no ka mea, hookahi o oukou makua ka mea ma ka lani," (Mat. 23:9). He mea kaulana a puni ka honua ka haawi o ua kahuna ekalesia Eoma ia lakou iho.i mau makua no na hoahanau maoli, e hea mauia ai lakou ma ka inoa makua. Ko lakou inoa hanohano ia e pili ana i ka oihana, e kahea mauia'i o " makua mea." a o "makua mea." He maikai keia, wahi a Auberete, aole kue i ka lesu olelo papa. Pehea kona hoapono ana ia? Ma kana kuhikuhi ka ia Paulo elemakule e kahea ana ia Timoteo opio, aia Tito paha, "e kuu keiki." Nolaila pono i na haipiile a pau ke kahea mau aku iaia, e Paulo makua, e Paulo makua, e like me na kahuna Boma ! Akamai na Epikopo i ka hookui i ko lakou manao iho i ka Baibala. Ua ike anei lakou i kau wahi pauku ma ka Baibala e hai ana i ko Timoteo, Tito, Pilemona a mea e ae paha, e kahea ana ia Paulo i makua ? Aole no. Ao ka Paulo hoi, " Ua hoahanan wau ia oukoa ma o ka Euanelio maloko o Kristo," o kona ae ka ia ia lakou, e hea iaia i makua no lakou ! Akamai maoli ua elele nei a na Epikopo ? Ina aole oe he haumana a na Epikopo iha uahiki no ia oe ke hoomaopopo, o ko Paulo hoohalike wale iaia iho me he makua la, he ano nane wale no ia, aole he hoaiaio maoli iāia iho i makua no lakou, i hea ai lakou iaia ma ka inoa makua. E hiki no ike kaikamahine opio e luhi mau ana i ka hanai a malama i kona makuahine kino 1010 o maimai, ke hoohalikeia me he makua la e malama ana i kana kaikamahine -nuku, aka, he kumu pono anei ia e heaia ai i makua e kona makuahine, e kuu makua, e kuu makua ? Ia Auberete paha he pono. Ina he pololei ko Anberete, alaila, e pono ia kakou ke hea aku ia Kristo he Hewa, no ka mea, ua hoohalikeia oia me ka hewa," ma ka olelo ua hana ke Akua " iaia Tsewa no- K.or~ &21, hewaia o mehaikala : ma ka Baibala Hawaii.) E hiki hoi ia kakou ke kahea iaia he mea ino wale, no ka mea, ma-Gal. 3:13, ua hoohalikeia me he mea ino wale la (Kristo). E hiki hoi i na haumana ke hea aku iaia, "E lesu kauwa lawelawe na makou," a e pono ke kahea o lesu ia lakou, " E ku'u mau haku," no ka mea ka ! ua hoohalike oia iaia iho me he kauwa lawelawe la na lakou ! (Luk. 22:27.) He hiki ole paha ia oe, e hiki nae i na mea i hoomakapo ole ia e na Epikopo mai ko lakou wa opio, ke noonoo pono, o ko Paulo hoohalike wale iaia iho me he makua la no na Korineto, aole ia he ae ia lakou e hea iaia ma ia inoa, o makua. Aole ia he kumu -£ hehi wale ai na Epikopo i ka olelo papa a lesa, a knkulu ia lakou ibo maluna o ka lehulehu, e hea mauia ai i mau makua no lakon.

īna hoi aole oe he haumana nana epikopo, e hiki no ia oe ke nana a hoomaopopo i ka lesu *wehewehe i ke ano o ia mau makua, ana i papa aku ai i na haumana, aole ponō lakou ke lawe. E hoahewa ana o lesu i na kakauolelo a me ua Parisaio, i ko lakou makemake nni e " hēaia e na kanaka, rabi, rabi." inoa hanohano kiekie, [e lilo ai lakou i papa-luna, a o kanaka e ae, i papa-lalo. Ee like loa ia me na kahnna a me na epikopo e hoolilo ana ia lakou iho i papa-luna, papa makua, papa kau kanawai maluna o ka lehulehu o ka pa-pa-lalo, papa keiki. Oia ka lesu i papa ikaika ai "Mai heaia oukou he rabi—a mai hea aku i makna no oukou ma ka honua, no ka mea, hookahi o oukou Makua—ahe mau hoahanau oukou a pau." Oia la, ea. Hookahi Makua, aole elua. Aole he Makua okoa ma ka lani a he makua okoa ma ka 'houua,' aole he makua nui, a he inau makua iho malalo ona. Aole o ke Akna kekahi Makua, a o Petero kekahi makua no lakou. " A'he mau hoahanau oukou a pau." Ma ia hua hoahanau, maopopo lea ke ano o ko lesu hoohiki ana i ka hua makua, oia hoi, he makua ohana. A ua ike kakou a pau, o ka makua ohaha, he alii ia, he poo, be mea kau kanawai maluna 0 na keiki, he ano mana, ke ano makna a lesu i papa aku ai i na haumana. Aole he mana o kekahi maluna o kekahi, aole he poo kekahi no kekahi. Ee mau hoahanau oukou a pau, wahi ana, he like wale no, he mau keiki na ka Makua hookahi, aole e hiki i kekahi keiki ke hapai mana maluna okekahi. Moakaka lea ka lesa olelo e hoahewa ikaika ana 1 na hui epikopo a me nakahuna, e hoomakua nei ia lakou iho i mau makua no ka ohana a Kriuto. Aka, aole e hiki ia oe ke hoomaopopo, no ka mea, aole ou hele i ka luna hooholo oiaio e kaakaa ai kou maka, hele no i na epikopo i makapo maa ai. E ohi nae oukou-i ka uku o ko oukou kuko nui ana i ka inoa mukua, a na kahuna Roma i hea mauia ai.ma na aina a pau. Oia hoi o

makua, pere, farlher, padre, a pela aku, ma na olelo a pau.- Eia ka uku, ua loaaia lakou he kuleaea paa maloko o kela inoa heluna 666 o ka holoholona i aeia'aku e ke Akua e hehi a lanakila maluna o na haipule, a e hele e aoa kaena ana i kona mana akua, kumau, lua ole. (Hoik. 13.) Ua kuleana pu hoi me ko oukou makua nni, o ka Pope, a ua waiwai no oukon. oka inoa Pope, he makuakane ia, he Pope ma ka olelo Hawaii, ame ka olelo Enelani, he pape, ma ka olelo Farani, he papo, ma ba Paniolo ame Italia ame Latina. A uoloko mai ia oka Helene, o papas, a ua ike kaua ma ia olelo o na hua palapala, o na hua helu no ia, nolaila, he heluna ko bela inoa keia inoa Helene, oia ka huina o na helu ona hua palapala oia inoa. oka huaolelo papas, oia he papa, he makuakane, a o kona ouli lehulehu oia o papai, n&makuakane, he mau papa. E hui ka hua Ekaleia, a loaa ia kaua ma ka olelo Helene, (oia olelo i hoopukaia mai ai ka wanana a loane,) o papai Ekklesias, oia ona mahia o ka Ekale&ia, na papa Ekalesia. Ao ka heluna oia iuoa papai=l*i2, Ekklesias—i9i like 666. Waiwai io, ea. Lealea maoli paha na hui epikopo i ko lakou ike o ka heluna inoa o ka holoholona, oko lakou heluna inoa no ia, aole nae paha lakou e.ae mai o lakou no ua holoholona la, no ka mea, hepaakikiloanakuhihewa o ka wa opio, aole hemo wawe.

Inae loaa ia oe ke garatia e noonoo knokoa ai me ka hilinai ole i na epikopo, a e hoolohe ai ike kauoha, " E pnka j2iai, mailoko mai ona, e kuu lahai. (Hoik. 18: 4,) a e hele kaoa e noho ma na kāpaai o ka lunakanawai kiekie oiaio, o lesu Kristo, ka mea e laana oluolu maa nei me ka poe haahaa a paa, ka poe hilinai ia ia, aole paha kaaa e poho. " Poino ke kanaka e paulele ana ma ke kanaka," ma na epikopo, ea. (ler.lt: 4.) Aka, o ka mea paulele ia Kristo ole ia e hilahila. (Rom. 10: 11.) Aloha no oe. Akeike,