Ke Au Okoa, Volume IV, Number 42, 4 February 1869 — KA MOOLELO HAWAII. NA S. M. KAMAKAU. HELU 102. NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI NALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O KAMEHAMEHA III. [ARTICLE]

KA MOOLELO HAWAII.

NA S. M. KAMAKAU. HELU 102.

NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI NALUNA O KE AUPUNI, A UA KAPAIA O KAMEHAMEHA III.

Aohe o Lilihahe alii malama i ka pono a me ka olelo o ke Akua, he alii puni lealea a me ka ona rama; a ma ka lealea kona makemake. He alii i nioha nui loa ia e na mnkaainana. Mahnpe o ka make ana o Kuini Liliha. iloko o keia makahiki hookahi, ua make iho la kekahi alii, o Keanomeha. O Keanomeha oia no o Kenno. Ke kaikamahine a Kapooloku, a o ka niakuakane o Kaianihelemaiiluna. He aliinui noloko o na'lii kspu, a he kaiknaann no Liliha, he makuahine no ka Moi Kauikeaouli. No KA MAKE ANA O UIūMEHETHEI HoAPILI. Uh make o Ulumeheihei Hoapilikane ma ka hale pohaku ma Wainee i ka la 2 o lanuari i ka hora akahi paha o ka la e 3. o ka A. D. 1840 Ua aneane no oia e niakei ka makahiki i hala ae mahnpe, aka, uu kamaa aku ka ea o ka nawe ana a loaa kela mau la elua o ka makahiki Lou. Ua loihi no kona mau la o ka nawe>ana o kona hanu. I kona mau ia e oia ana, ua kauoha ae oia i na'lii j na kahunapule, a me na haahanau ekalesia, a me na makaainana a pau. " A i ike ouioa i ko'u wa e lele ai ko'u hanu, mai nwe a kanikau oukou no'u, aole e lohe ia keka-hi leo no ka makena; na ka leo o ka bele e hai aku ko'a make ana." He alii haipule o Ulumeheihei. Ua hanao. ia o Ulumeheihei Hoapili ma Hawaii i ke jau o ke aupnni o Hatvaii ia Kalaniopuu, i ka A. D. .1775, a ua make oia i ka A D. 1840 _a he 6.4 maknhiki me na malama keu. O Keliiokahekili ka makuahi. ne, ke kaikamahine a Kanekapolei, ke kaikamahine a Kauakahiakua; nana, hoi ka umu loli o Kaupo. A o fea makuakane o Ulumeheihei Hoapili; o Kameeiampku na mahoe kapu a Kekaulike. Na makuakane o Kamehameha, na koa nui~nana i nai ke anpuni no Kamehameha; oia hoi keia poe eha. O Keeaumoku, o Kameeiamoku,"o Keminawa"" a me Keawe«heulu. O lakou nei eha na alihikaua alii nui naua i nai, a i alo ke aupuni iloko o ke koko a me ka make, no ka hoaalii ana i ke aupuni no Knmehameha. Nolaila, i-ka make ana o keia poe alihikaua a kuhina nui hoi o ke aupuni. Ua hoolilo mai no o na keiki a oa poe alii kuh»na la, i mau kuhina, a i mau mamaka kaua no hoi no Kamehameha, a i mau hoa kuka no ka pono o ke aupuni. Pela ko Ulnmeheihei Hoapili nnho ana, a make kona makuakane o Kameeiamnku, a o na pono a pan i loaa i ka makuakane, ua ili mai maluna o Ulumo' ' ihei Hoapili, a o Ulumeheihei hoapiii I •• neiki o ka ohana a Kameeiamoku i wae ia ma ka noho Kuhina oia ohana. Eia ka haawina i oi ae o Uiumeheihei Hoapili mamua o na haawina i loaa i na makua. 0 ka hoolilo ana o Kamehameha ia Ulnmeheihei i kane na KeopuoUni, a i makua nt> ka ohana kapu Moi o ke aupuni. He haawina kiekie loa ia mamua o na haawina kuhina, a me na haawina kiekie e ae. O Ulumeheihei wale no kai !o;ia ka haawina kiekie mamua o na keiki a na kuhina e ae. He kauaka ano ikaika o Ulumeheihei i kona mau In opiopio, a oa ikaika kona mau lima, ua kiekie pakaka kona kino, ua keokeo maila kona ili, a he nui kanokano kona ihu, ua eleele ila kea ka maka, ane i ka papalina, be oiwi pololei maikai, a he kanaka ui i kona mau la opiopio. lloko o kona mau la ui, ua lilo i ka lealea a me na hewa, a he kanaka ikaika ma ka inu rama. I kekahi manawa ma Oahu, hele o Ulumeheihei me Kapahuwai i ka inu ramn a ua ona laua, i ka hoi ana mai mai Kewalo mai, ua halawai o Ulumeheihei ma me ka bipi nui hae a Kamehameha i Koula, ma kula o Kahua. I ka ike ana o ke aikane o Kapahuwai i ka bipi hae a Kamehainehu, a ua kupu mai la ka makau no ka moke, no ka mea, e helu mai ana ua bipi nei me ka huhu a me hae. 0 Kapahuwai he ona kahiohio kona, he kanaka loihi kiekie o Kapahuwai, a he kanaka ui me ka ikaika, ua aono knpuai me ka hapa ke kiekie, he ehu ka lauoho, a he keokeo ka ili, ua pololei kona kulana. I ka ike ana o Kapahuwai i ka bipi e hahai mai ana e o-o me na hao, ua holo o Kapahuwai iloko o kuauna o na loko o Koula me ka haalelo aku ia Ulumeheihei meka ona i'ka rama, a i luahi.make na ka bipi. I ko Ulumeheihei ike ana e holo mai ana ka bipi e o-e me lea ikaika loa, ia manawa i mahia oe ni ka ona rama o ke'lii, eia kana olelo make loa oe e keia bipi ia'u. I ka hooukn knua ana mai a ka bipi mo konn m«u kiwi haoākaika, e lalau aku ona ! na lima o Ulumeheihei i na kiwi hoo ikaika o kn bipi, a lole ao la me ka wili ae i ke poo, |

a liina iho ia ka bipi ilalo, a pepehi iho la o Ulumeheihei i ka bipi a make loa. Ina la hope o a i na ia o ka elemakule a me ka nawaliwali, a e kokoke aoa paha i l<ona mau la e make ai, aohe mau alii i hiiinai nui ia e Kamehameha, a i paulele ia e Kamehamehn no kona mau la hope. O Ulumeheihei wale no, ia ia oloko, ia ia owaho. I ke ao o ka Moi Liholiho Kamehampha 11. Ua lilo o Ulumelieihei Hoapili i Aliliikana nui i kana aku i ke kaua kipi makeainana ma Waimea i Hawaii. I ke nu o ka Moi Kauikeaouli Kamehsmeha 111. O Ulumeheihei Honpili ka Alihikaua nui, nana ke kaua ikaika me ka poe kipi ma Wnhiawa do Honapepe i Kauai. Ua pau ko Kauai i ko luku ia, a me ka hoomainoino ia, a ua ltanu ia na kupapau ma ka waha o na puaa, a ua lawe pio ia kekahi poe. Aka, ua kaulaua o Ulumeheihei ka Alihikaua nui no ka lanakila ana maluna o ka poe kaua kipi. No KĀ HULI ANA O UIUMEHEIHEI HoAPILI MA KA PONO 0 KA OLELO A KE AKOA. v Aohe mau aina kaulana i ka pono o ka olelo a ke Akua ma Hawaii nei; o na Hono o Piilani wale no, aia malaila na'lii ka poe naauao me ka poe nsna i imi mua i keia mea, he haipule a he manaoio i kc Akua. Aia ma na Hono o Piilani ka poe i makaukau mua i ke kau mua ana i keia mea he kanawai. i ka wa e noho «na ke aupuni Hawaii me huikau. Na ko na hono o Piilani i kau mua, a i hooko mua i na kanawai e hoomalu ana, a e hoopai ana i na lawehala mena kanawai poomuku. O na kaoawai i kau ia a i hooko i» ma na hono o Piilani, o ka mt ekolohe, o ka hookamakama, o ka inu rama, o ke kia paakai, o ka aihue, o ka pepehi kanaka, a mc kekahi mau k&nawai e ae ma Lahaina. Mai na 'lii a na makaaioaoa ka hoopai, a o Ulumeheihei no ka Lunakanawai nana e hoopai. a 0 Kalaikoa paha i kekahi wa. Ina he alii ka i hewa, ua hoopai ia no e hana ma ke alanui, a ma na huna oolea e ae. Ina na hihia 1 ke kanawai no ka noho mare ana, ua hoopai ia ma ke kanawai e oki' kia paakai ia a hiki i ka make me ka haoa no i ka hana oolea. I kekahi mapawa ua nui loa na kanawai liilii ma na hono a Piilani. O ke puhi paka, •. o ka moli, o ke kui niho. a me kela kanawai . k»rajs£ii Jta nka hoepei -ma 'ka hana oolea. Aole e hiki i ka mana o ka Moi ke hoopau. O ka poe kokua ia Ulumeheihei ma ka hana ana i na kanawai u Eev. W. Kikeke, «Kalaikoa, o Kaohana Puaa, o Pikanele o Kuakamaunao Daniela li, a o Davida Malo i kekahi maoawa, 0 ke kuinu o ko Ulumeheihei kau ana i na kanawai oolea no na mokupuni o Maui. Penei ke kumu: 1 He kaoaka manaoio me ka hilinai i ka pono o ka olelo Akua. Ua haalele oia i ka hanohano alii a me ka waiwai o ke ao nei, ua hilinai aku oia i ke*t>la o ka uhane ma ka pono o lesu Kristo ke keiki a ke Akua. 2 He kanaka hoopololei ma kana mau hana me ka hooko ma ka oiaio, aole . oia e lolelua ma kana mau oihana, e hana no a hooko me ka pololei, a me ka oiaio. 3 He kanaka haipule io-o Ulumeheihei me ka hoohaahaa o ka naau me ka mihi maoli i ka hewa, e W. Rikeke rne Rev 'D. Baluwina na hoike oiaio no kana mau hana. 4 I kona wa e ola »na, ua kauoha, aole e hoohanohano ia kona kino kupapau elike me ke Būo mau o na'lii, «ks, e huipuia kona kupapau me ka poe i kapaia he poe haipule i ke Akua. "E kanu ia ko'u kup&pau ma ko'u wahi i hoohiki ai ma ka pa o ka luakini 0 Wainee." 5 Ma ka Ulumeheihei mau hana kekahi mau mea e maopopo ai, he kanaka haipule io o Ulumeheihei i ke Akua. Ina la o ko Ulumeheihei wa elemakule, he kanaka naauao me ke akamai o Ulumeheihei i ke kakaolelo me ka mo<>le!<j o na'lii kahiko, a me ka noho aupuni ana o na'lii. He alii o Ulume. heihei noloko o ka papn kahuna u N-ihuln, ua makaukau no ma ka oihaoa kahuna. oo ia o Ulumeheihei i ke kilokil<>, a o na oihnna kahiko a pau, ua ike me ke akamai, o Ulu-: nieheihei. A i pohihihi o Rikeke i kekahi mnn mea knhiko, a i na kapu kahiko, a me kela ono keia ano o na mea kahiko, o Ulumeheihei w»le oo ka mea nana e weliewehe m<i 1 ke ano o' ka mea pohihihi o ka wa knhiko. 0 na niooalii kuauhau kekahi, ua makaukau o Ulumeheihei, a ua loaa ia ia kekah; mnu men pohihihi, aia n pohihihi ke alii ia Dnvida Mhlo ma, alnila, hele imun o Ulumeheihei, o nana ne e hoike mai. He kanaka akamai o Ulumeheihei i ka beLUHELU BaIBALA. He mea kupanaha ka loaa ana o ka helui na pnlnpnln a me ke kßkau lima i ka poe elemakule a mo na luahine i loau na mnkahiki he nui, a ua pohihihi ke ao ana i na hua o ke alnkni mua i ka iko. Ua maopopo o na makahiki mun i ao mua ia ka Pi-a-pa. Ua hoikuikn mua ko Keopuolnni n me ko Ulumej heihei ma ainlo i ko ao i ku heluhelu i ka Pi-a-pn a o nn'lii mua keia nana i ao ka palapa"! | la, a he mau kumu no Polnpola mai o Knu-

a ma. Ua kaulana no ko laua aialo ika poe hooikaika loa i ka ike a me ke akamai o ko laua ainlo, a ua lilo i poe kumu, o Davida Malo, Daniela li, o Oneo, o Kaua ke knmu Polapola, a he poe kokua keia i ke ao ana, a me ka hnonaauao ana. Nolaila, ua ikaika o Ulumeheihei i ka hooikaika ona i ke 'ao i ka Pi-a-pa i k'a Ui, i na palapala a -pau, a ua loaa mai ka ike i kona mau la elemaknle, a ua hiki ke kakan p»lapala.

Ua kaapuni pinepineo Ulumeheihei Hoapili i kona mau mokupuni, e hai i na Kolukahi Akua, a e hoikaika me ka hor>!;»li i aa makaainana ma ka pono o ka olelo Akua; a e malama i nn knnawai he umi o ke Akua,a me na kanawai oka Moi o kaaina. [I maluhia io ai no p*h* V« ni>ho ana ia manawa, ua hiki i na'lii aimoku ke ao uku i na kannwai o ka aina, uh maluhia ke kanawai pepehi kanaka a me ka ona r«ma, a me na kanawai a pau. Ua hoolohe mai na makaainana a pau. Pehea la hoi na'lii aimoku o keia wa ? he hiamne wale no paha, aia a pau na hora ua makaukau ke halaka e hiuwe ai kaeke o ka polohuku]. Ua oluolu o Ulumeheihei' ka h-ionoho aku i na kahunnpule misii>nari, ma kona mau mokupuni, me ka- hanwi wale aku i na khhua hnlepule «i me na pa aina nui o na kahua bnle o n» inisionari, n ina no he ahupun» liilii mai, ua hanwi pn ia no ia ahupuaa n pau loh me ke kuipukuai ole. Ua noho o Kev. Gerina ma Wailaku, ua loaa no ke kah»a hnli-pule me ke kshua pa haie kahunapule me ka uina e lot>a ai kn ai, a ka ohana oke knhuna. Pela o Rev. Hikik'ike ma Kaluaaha. Molokai; Pela o L'm -ikaika ma Hniku i Hamakueioa, a pel'i o Kon»de ma Wananalua i Hana. Ua hele no o Ulumeheihei!«oBpili e mahele pono i ka 'aina no na kahua halepule me ka aina o na misionari me ka haawi wale mē ka'uku ole. He lokomaikai kupaianaha maoli no ia, aole i pili ia lokomaikai ia Ulumeheihei wale no, ua pili ho iu lokomaikai i na'lii a pnu a me ka Moi. Aohe missionari i keakea ia mai Hawaii a Kauai. Ua haawi wale ia ka ka aina o na misionsri me ke kumukuai ole. Ina he ema« nui e oi ana he mau haneri eka ka nui, oia' iho la no. Ua keakea iki paha kekahi ma Kohala no ka aina mua i haawi-mua ia no na misionari mauka o Nuoulu, a ua makemake hou na misionari pakoi ūplailā. ua hoopaapaa iki me na konohiki malama aina, ako, i ka hoopii ana o Rev. Belikaia Ulume-

heihei Hoap!li, ua ae aku'oia i ka noho ana 0 na misionari a me ka aina, nolaila, ua hoi ka misionari makai o lole, a ua haalele ia o uko o Nunulu. Ua oiaio maoli na nlelo a Mr. John Rives i hoolaha ai ma ke eapilala o Parisa no Farani. "O ka lahuikanaka o na mokupuni o Hawaii, mai na'lii a na kanaka, he lahuikanaka oluolu, he hookipa oluolu i na malihini, me ke aloha, be poe alii haawi wale 1 ka aina i na haole." Pehea la keia olelo a Mr. loane Rive. Ua kapaia keia haole o Luahine, o Kaahumanu no ia, i ka wa no e ola ana o Kamehameha ma -Oahu. Ua lilo i aikane a i punahele na ke keiki moi Liholiho, a ua laa i na kapu alii. He wahi haole akamai me ka naauao, a ua maika.i ke kakau palapala ana, ma ka olelo Beritania. Nolaila, ua makemake o Kamehameha e lilo i kumuao olelo Beritania na ke keiki Moi Liholiho, a eia no kana mau buke i kakau ai. O kona' lilo ana i kuuīuao na ke keiki Moi Liholiho, oia ke kumu i haawi ai na'lii i nn aina he nui ia Mr. loane Rive i kona aina hanau i Farani. Ua hoolnha aku oia me ka oiaio i ka Ihhm oluolu me ke aUhn raa ka honua holookoa, o ke aupuni o Hawaii I ko kakou nana ana e ike i ka oiaio, i ko Mr. Binamu noho ana ma Honolulu,' ua hnawi koke ia ka aina knhua hale o Knwainhao me ka aina maoli o Kapunnnou, me ka aiua kni o Puukea. Pela no hoi o Rikeke, he mau kahnahule, a he man nhupuaa o Huleu me Opneula, a pela o Mr. Tutina he knhuahale a heahupuae o Hinaloli, a pela na niision-tri i hanwi w&le iu ni ka nina e nn'lii me ke kumu kuaiole. A wniho ikn I* na inisiontiri i na lAinn i h'iawi wale in e na'lii i na jnisiouuri. : I ka ah.ihui o na Diisiona nn Amerika. A o ka por m sn'iMri i mukemaki; e lilo lou ia i» ponoi iho uh nina Ih i hi.nwi wnle ia e nn'lii, me ka ahahui aku 'a o Ainerika e Uuai lilo ai. (Akamai no hoi ia poe)- ' I ko knkou hoohalike nna me na aupuni nui o ka honua nei, owni In ke «upuni e like oi ? O Amerika anei ? o Beritania Hnei ? a o Farani p«hn. Owai la o an aupuui o £uropa ? Ua haawi wnle na'lii i aina no na misi<>nari, o Kaisara Pepina wale no paha, oia ka mea nar- : 'mawi i ke aupuni o Roma no ku Pope. 1 o na aina Pegana, a hupo elike me ko Nuuhiwa a me ko Mai .onisia ? Aole e loaa kahi apana kahuahale me ke kumukuai ole. I ke kukulu ana o ke kulanui o Lahainnlunn, ua oe na'lii i ke kukulu ana o ke kula, a me ke knhun o ku ai ka hale kuln me ko lie kumu o me ko no houmana, a ua ne in na houmnna e mahl uala mn ke kula wnle no, a ma na puu, aka, o ka uina, no nn knmaaina no ka aina momona maluno, a itinlalo o na kahawni. Ua pilikin ka noho ana

o na haumana i ka pololi i ka ai. ua alualu ia msi i ka luau me ka puakalo i leamau.

lli iA. D. 1835 Dn hoopii na rnisionari i£& ahiolelo mision&ri oia makahiki i k.a Moi i aini no ke kulanui, a i aina nona haumana. Ua fl'e mai ka Moi i ka aina, a ua hanwi ia ka oleh-huoholo ia Ulumeheihei; a na Ulume» heihei e haawi i ka aina e kupono ana i kona marīSo. Ua haāwio Ulomeheihei me ke keakea. j»u o na'lii nona ka aina. O ka aina kaIo tm kahawai o Kanaha, o ka palena makai. Ma !<a nina kalo o Kelawea e oki ana i kn loi o Kaukahoko a holo pololei i Kumnula a ;ho i kahawai a pii e oki ana i ka aina o. Hoolulu n pii i ka p»li, oia ka palena makai. O ktf palena mauka, o ka lae pohaku mauka o kahi o Rev. L. Aneru, a iho pol'-lei ilal« o kakawai. a holo pMolei aku a pii i ka pali. 0 nsTwahi m«hi kalo a pau maluna o Mnka ilii a pili i Kukuikapu. Ona kula hanai bipi el.ua, oke kula o Kuia a hiki i Kuuaula, alail», liuli i uka a hiki i Kuhili. 0 ke kula 0 Panaewa mawaena o Kanahaa me Kahoke kula o Pahalona. Oi".i ka nui o ka aina i naawi ia e Ulume'neihei, me ka olelo mai o na'lii o ko makou mamnina no hoi keia o ka hnawins/'ama a Kamehameha i Mokuoln nei, eia ka ! o ka apuhi ia niai nei keia o na wahi loi kalo o uka uei, a o n« wahi knmu >i!o wale no ka ke mai. Olelo aku la o Ulomeheihei i na'li'i me na konnhiki. "Ua nani hoi,- me; hoi oukou i ka aina, e haawi aku hoi aa'vi kak'ou i ka aina no kn poee imi ana 1 k:i riaau«o, oia hoi ka mea e paa nj ke aupunlo na'lii a kakaa. Ke oiēlo mai' nei na kunl'; a kakou, o ko naauao ke kumu e'paa ai kiaupuni. 0 ka naanao ke kumu e waiwaiiai ke aupuni. oka nnauao ke knmu e 'noh£ alii." AikaA. D. 1837 ua haawi hou ia k£ aina o ke kulanui e ke Kuhina Nui loS(]beta Kinau i kona hiki ana ma Lahainaluml Ua haawi hou ke Kuhina Nui a hiki i ke fbo wai o Auwai-a-Wao. Ejja kekahi hana maikai a kaulaea a Uluineliēihei Hoapili. Oke kukulu ana i ka luaKini pohaku o Wainee i ka A. D. 1827. O m luakini a me oa halepule i kukulu ia ma»Hawaii a Kauoi. He mau halepule pili, lauiala, laui, ha ko, a h'e mau halepule nui -triiy.TCTc-Ty | B*ao.' ma LaUai-K: r a-hw;a ia kekahi halepule hanohano i ikeole ia, aole o na kumu hoohalike ma Hawaii nei; iloko oin mau makahiki, a ua nui no kona kii me ka hanohano a ua ku kilakila kona ku ann. He 120 paha kapuai ka 100, a he 48 kapuai a oi aku a emi mai ka laula, a ua kiekie no elua hale maluna, a malalo ua kiekie a nunui na puka aniani, aohe paha kumu hoohalike aku ai. Oia ka halepule a Ulumeheihei me na hoahanau o Laliaina i kukulu ai no ko lakou inoa, a me ka inoa o ,ka lakou kumu o Rev. William Kikeke.

0 ka Papu o Lahaina kekahi hana kaulana a Ulumeheihei Hoapili, ua pilikia piuepine mau ke kulanakauhnle o Lahaina i na okohola a me na moku hoohaunaele, aole wahi e hoomalu ia ai ka poe hoohaunaele, a me ka poe hihia ma ke kanawai, nolaila, ua kukulu ia ka papu. Ma ka papu e waiho ae na mea kaua, aia malaila ka pu nui kuniahi ka pu kaupoohiwi, nu elau, na pahi kaua a me ka pauda, elike me na la ia Kamehameha. O na halepule ma ke kuaaina, i k:i wa i kukolain ni ka h&'epule pohaku o Kalanikuhua m;i Haiku. O Limaikaika ke kahunupule, iia hoi nele ma- lakou mai Nuuhiwa mni, ua mnkemake nn'lii e hoonoho eku i na misionari ma na apana o kunaina. A i kn A. D. 1834, ia makahiki no ko U'umeheihei hele pu ann me Mr. Limaikaika mn, e hoonoho uinlnila, iia miki-okau no ol«ila i ka hnlepnle, he hnlepule na Kahaleohu ma i kukulu, helnlepule t ui. Mnhope ua paipai o Ulumeheihei e kukulu o Kauuwai ma i halepule polmku. A ua kukuluia ka luakini pohaku o Knl'inikiihua. Pela o Ulumeheihei i kauoha ai ia Wahie oiu ke kon('hiki aimoku no Hana, e kukulu i lonkini mn Kunknhn i Kmnki. Pela mn Kaannpali inn Molokai. Uu knulana o Ulumeheihei Moapili, n<> kona kokua ana i na hana uuiikiii, a me na hnna haipule e laha ai ka olelo n ke Akua. He alii hnipule oiaio o Ulumeheihei Honpili, a ua inake oia me ka mnnwoio i ke ola nui mn ke koko hala ole o lesu Kristo ke keiki hiwnhiwa a ke Akua. £A MAKE ANA O (oSEBBTA KINAŪ A ME KA LILO ANA 0 MIRIAMA KeKAOLOOHI I Kuhi.na Nui. 1 ka make nna o losebetu Kinnu ke Kohina Nui, aohe pnni hakahaka mn kona wahi, ua manaoia o Vitoria Knmamalu ke Kuhina Nui, no ka mea, oia ke keiki i lawe ponoi io e Kinnu e hanai, a o ka oihana ia Kinau, oia ka oihana e hooili aku maluna o knna mea i hnnni ponoi iho; a o na keilu i hanai ia e na 'lii nimoku, o ko laknu mau hooilinn no hoi, a peln no hoi ke keiki i ka'Moi o kona hooi!iuu ho hoi ia, ke nele oia i kann keiki ponoi iho, polii'ko ann i lia nana oku. Aka, i kn mnke anu o Kinau, he mnu molamn wale no

kona ehma o ka hanau ana, a ui make ka makuahine, nolaila, ua noonoo ka Moi i Kuhina Nui nona, a ua koho aku no oia i ke koko oia lalani ma ke koko o Kaahumaua ka mea i noho Kuhioa Nni mai i na la o Kamehnmeha I, a me ke au o Kamehnmeha 11, noloila, ua koho aku ka Moi Kauikeaouli ia Miriama Kokauluohi o Mano, i Kuhina Nui ma ka haleahaka o losebeta Kinou. (Aole ipau.)