Ke Au Okoa, Volume IV, Number 48, 18 March 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

HEILU 8. He mau minute loihi ko laua hana pela, aia hoi, nana aku la laua i ka lawe ia ana o na puaa nei ma kahi e ae a hoopaaiaoia maloko o kekahi hale okoa e ae, me ka hahai pu aku no hoi o ua Liona nei iaīa, me ka hai pu mai o ka Moi i kona manao imua oka lehulehu holookoa a pau e noho ana. . A hai mai la ka Moi i kaoa olelo imua o ke anaina holookoa a pau, auhea oukou a pāu e na mea i hele mai e ike i ka mare ana o ka'u keiki i keia la, ano, ke ike maka nei kakou a pau i ka, mea a ka Liona i lawe mai nei imua oko kakou mau maka, a ke nana nei kakou i keia puaa, ka meai olelo ole ia e a'u ame ka'n wahine nei, he pnaa ka mea a keia Liona e lawe mai ai a hoopili ma ka aoao o ka'u keiki, a heaha la ke ano o keia mea a kakou e hoomaopopo aku ai i keia wa, aka, ke manao nei au e hookaawale ia'ku keia puaa ma kahi e, a e hookuu hou ia ka Liona mahope iho o ka pau ana o ka'u olelo Mahope iho o ka pau ana o ka olelo a ka Moi, ua hookuu hou ia.no ka Liona e like no mamua, aia hoi, ua holo pololei aku no ua alii nei o na holoholona a hiki mawaho o ka pa i hoonoho ia'i ua Baona Hila nei, a noho malie iho la oia mawaho o ka puka me kona uwo nui me kona leo, ahe mea ano e loa na helehelena a pau o ua Liona nei ke īke aku ia wa, mehe hoa kaua la kona ia wa, a no ka loaa ole iaia kahi e komo ai iloko o ka pa, ua lalau aku kona mau maiuu i ke pani o ka puka me kona ikaika nui loa, aole he minute, ua helelei pani o ka puka, a lilo iho la i mea ole loa iaia, a komo aku la ua Lioua nei me ka lei alii a me kalannu oke aupuni nui o Pelekane a hookau hou aku la oia ma na wawae o ua paaa nei, a hopu hou aku la oia iaia a hookau hou ae la maluna o kona a-i a hoomaka hou aka la oia e holo. Ua holo pololei akn oia a hiki ma kahi a ke keiki alii e noho nei me kona lede, a hoopili aku la ua Lipna nei ma ka aoao hema o i Seleyi aa, i ka ike hou ana mai o ka Moi a

ieo «rtlu-a-pa&fbff*is»BB'kapaß&k& loa-ke-ka-Liona ia la, aole hV o laion wale, o ke- anaīna holookoa a pan kai ike ma&a i keia nana ana a keia Liona, a na nni ka mapao kahaha ona mea a pan, ia manawa i pane mai ai o Selevina imna ona mea a pan. " I keia la, ke ike nei onkon a pae e na'lii malalo o ko'n maknakane alii nei, a pela no hoi keia anaina holookoa a pan loa, me be mea la, aole o onkon komn e ae i hiki mai ai maanei i keia la, oiai paha, ?a lohe onkon i na īa mamna ae nei, o ko'u la keia e mare ai me ia nei ka'n wahine i hoopalan ia makahiki loihi loa, a oia paha ka mea nana i kono akn i ko oukon mau pnnwai e hele mai i keia la, nolaila, ke ninan akn nei an ia onkon a pan loa 1 keia la, owai o lana nei ko onkon mea e koho mai ai e lilo kekahi o lana nei i wehine mare-na'a ?"■ -No keia olelo ake keiki alii, pane koke mai la no ia o ke anaina holookoa a pan loa, " e hoohni ia oe ma ka mare ana i keia Ia me ka hooilina alii oke Anpnni o . Sepania, aole me keia pnaa a keia Liona i lawe mai nei." Ika lohe ana oke keiki alii i keia hnaolelo a ke anaina holookoa a pan i waiho ia mai imna ona, noonoo pono iho la oia iloko o kekahi man minnte, a pane akn Ia oia imna o na mea a pan lōa, " e ko'a man makna alii, ame na'lii a pan malalo mai o ko'n inoa hookahi. Ame kapoe iaia ka hooponopono oke anpnni nei, ka poe waiwai a hanbhano hoi, a pela hoi onkon a pan ena makeainana, ua lohe an a hoomaopopo i ka onkon olelo no ia nei, ka'n wahine i hoopalan ia'i e mare, aka, e lohe hoi onkon a pan i ko'n manaoio maoli i keia la, o keia pnoa a ka Liona i lawe mai nei a hoopili ma ko'n aoao i keia la, me ka ike maka mai o onkon a pan loa. be oiaio, o ka'n wahioe ia e mare ai i beia la, oiai na ike no kakoo i ka like ole o ko ke kanaka ano me na holoholona, e like pn me keia Liona, ake kokna nei an me ka manao paa loa me ka naawenwe ole mahope oka lawe ana mai o keia Liona i wahine na'a e mare ai, nolaila, keīawe nei an iaia i keia la, a e hai aka ika lohe ina anpnni a pao. M 0 ka ke keiki alii olelo keia imna o na mea a pan i kona la i mare ia'i me ka hooilina *alii o Sepauia, aka, na lilo ia i mea hoowahawaha loa ia e na'lii a pau, a pela no hoi na makaainana a pan,: oiai, oko lakoa manao like no ia, ana pii koke hoi ke kai oka Moi no ka lawe ana o kaha keiki i ka puaa 1 wahine mare nana, (an hoi e olelo iho ai e ka mea helnheln, aole no ka paha ona hoomanao i ka olelo a kana keiki i kona lai hoihoi ia mai ai e na koa, ana i hai aka ai i ke knmu o kona hoanwana hele ia ana ma ka nahelehele i na malama elua a me ka hapa, a mo he mea la, na poina iaia ia manao o kana keiki i hai akn ai iaia ia la,) a hai koke mai la ka Moi i kana olelo hnhu no kana keiki imua o na mea a pau loa.

"E ua mea kinoa pau i akoukoa mai ikeia la, ke hi.i dcī au i ka'u olelo paa maluua o ka'u keiki i keia la, a e lohe oukou ia mea. I keia la e hookaawale ia akn ai ka'u keiki raai ko'u alo akn nei, aole oia e kapa hou ia he keiki na'u, aole n" e lilo oia i Hooilina Moi, a ke hoopau nei au i ka'u olelo ana n'o ia mea i keia la, a e ili ae no ia maluna o kekahi o ka'u mau keiki ponoi, a e kapaia keia keiki na ka holoholona mai keia la aku ka hoomaka ana, aole e' manao hou aku ia ia he keiki a hiki i ko'u la e make ai, aole no hoi oia e manao hou mai ia'u he makua au nona, a ke hoohiki nei au imua o oukou a pau e na'lii a me na makaainana, a e lilo oukou a pau i hoike no ka'a olelo paa i keia la " Pela ka Moii hai ai i kona manao paa, (a pehea la ka manao o kana keiki, aka, e nana no hoi kakou i kana mau hana.) Mahope iho o ka pau ana o ka olelo a ka Moi, aia hoi, hoonaaka koke iho la ao ia o Selevina e akaaka me ka olioli nui loa, me he mea la oia ia la, ua noho ia e kekahi uhane ino, a hai mai la oia i kona manaoio paa loa imua oke anaina holookoa a pau.

" E na'lii a pau loa, a me na makaainana, ua lohe pu ae nei kakou i ka olelo a kō'u makuakane no'u i keia la, ua mahalo no au ia manao ona pela, a ke hai aku nei au imna o oukou a pau loa, aole kekahi wahine u-i a nani hoi malalo o ka malamalama o ka la, aole no ia ma na aupuni a pau oka honua nei, o keia puaa w;a!e no," o ka nani oia nei e noho pu nei me a'u i keia la, ka mea i hoopalau ia'i i wahine mare na'u."

Aole e hiki i kona mau helehelena ke aihue i ko oukou man pnnwai a pan e keia aaaina holookoa iloko o ka setona hookahi, a ina oia e hoike lflno akn imna o onkon a pau f keia wa, alaila, e ike no oukoa i keia wahine alii o ke aupani o Sepania, aia ia malalo o na manea o keia puaa, aole hoi a oukou huaolelo e hiki ai ke pane mai iaia, a e haule like oukou a pau iluna oka ili oka ili o ka honua nei, a e like hoi oukou a pau me ka poe koa i loohia i na eha a pau iluna oke kahua kaua. Oia maoli no ka manao paa o ke keiki alii e hai nei no ka mea nona keia kaao, a ke ike nei oe e ka mea heluhelu 1 kona manao koa me ka wiwo ole, o kona mau manao makau a pau loa, ua lilo ia i mea ole loa iaia ia la, a mahope iho o kana olelo ana, hele ae la oia ama kahi a ua puaa nei e moe malie ana, a noho iho la oia mamua o kona. alo me kona kukuli aku imua ona, a hai aku la oia i kana olelo i ua pnaa nei. " 0 oe e ba puaa e moe malie, ina wau e olelo aku ia oe nou iho, alaila, oia kau e hooko ai, e like me ka'n olelo ia oe." Nu a'e la na paaa nei, ano, i keia la, o kou nani a pau loa e keia puaa a'u i ike ai nou i na la mamua'e nei, oia kan e hoike mai ai i keia iā, i ike maka mai ai keia anaina holookoa a pau i kou nani lua ole, i hoohaahaa ia'i hoi na hoailona alii a pau o Pelekane nei a me na aupuni e ae o keiS ao malalo o kou mau kapuai, a i ike ai hoi kl:ou a pau, o oe hookahi ka oi mamua o-lakou a pau.

A e hoolilo no oe ika malamalama o ka la i mea ano e loa imna o na maka a pan o ka poe e ike mai nei i kon kino pnaa i keia la, a o ka'u mea e olelo nei ia oe, oia kan e hooko koke mai ai i keia wa, mahope iho o ka pan ana o ka'u olelo ana ia oe. Ka hoike ana o Bucna Hila iaia iho me hona nani nui loa imua o na mea a pau īoa.

I loa no a pau ka olelo ana a ua keiki alii nei, ia wa i ala ae ai ua puaa nei a noho kukuli iho la oia, a hoomaka aku la kona ibn e ekn i ka lepo, e like me ke ano man o na puak, aia hoi ma kahi ana i ekn akn ai i ka lepo, na puka koke mai la ke gula a me ke dala he nni wale mailoko mai o ka lepo, a hoomaka ae 1& oia e kuha iloko o ka c lewa, ia wa koke no i lilo ai ka malamalama o ka la i mea ano e loa. E like me ke ano oke anuenne iloko o ka wa lelehuna o ka na, a ponli ae la oia iloho o ka minnte hookahi, a i ka ma-o ana oe, aia hoi e noho ana na kamaeu nei me kona kino nani lua ole ke ike akn, a nalowale koke akn la kona kino puaa, oia ka wa i ike ai ka Moi, a me nalii, a me na makaainana a pan loa i ka mea nona keia k&ao, oia hoi ka hooko ana o Baona Hila i ka olelo a kana kane ia la, a i ka ike ana o na mea a pan iaia ia la, aole he huaolelo ma ko lakon waha e hiki ai ke olelo mai, na hanle like lakon a pau ilnna o ka ili o ka honaa me ka nana malie mai iaia xne ka pane ole. t v

A hiki wale i kona wai laweia ai me kana kane e ka Liona ma kona home, e noho la kona makuahine, i ka lawe ana o ka Lionā ia laua a hiki ma kona wahi mau. Aiahoi, hoike pn ae la na Baona Hila nei i kona nani a me kona mana nni loa ma ke aupuni o Peletone, a hoolilo akn la oia i kona mana i mea nni me ka nani nm' loa mamna ona, a hoonoho aka la oia iaia iloko o ka hale aniani i hoopuni ia kona man paia i ke gnla a me ke daimana, a lilo iho la oia i mea hon ma ke anpuni o Peletano ia la imua o na maka ona mea a pau i ike iaia ia la, a ma ia la hoi i ike ai ka lehuleha i ka hanle ino ana o Rusimela i k'e kane ole. " A oia kona noho ana ma Hamohamo ma Waikiki,"a oia ka ike maoli ana o kona mau kaikuaana hana aloha ole iaia i na la i hala'ku i ko lana pokii puaa, "ua kau kela i ka ulu i ka wekin, he lou ka mea e loaa ai ia laua," abe kulaua hiki ole ia lana ke nkali aku, aole hoi o laua wale o ko lakou makuakane hoi kekahi, a mihi iho la lakou ia la no na mea e hanaia mai ana mahope aku, o Eusimela hoi, ua komo mai iloko ona ka manao hilahila nona iho, no kona hoohoka ia ana ia la imua o na maka o ka lehulehu, a na lilo ia i mai iloko o kona puuwai me ka hilohila nui, a hoi aku la oia a maloko o kona rumi moe, a .malaila oia i noho loihi loa ai me ka hele ole ma o a maanei, a hnla ka makahiki okoa me kona ike ole ia e na mea a pan. (Aole i pau.)