Ke Au Okoa, Volume IV, Number 50, 1 April 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

HEILU 9. Olelo aku la o Baona Hila i kona mau kaikuaana, " o ua poino me na pilikia a pau e loaa aua ia olua ma keia hope aku, e hiki ia olua ke hoomanao ae ma ko'u inoo, a ma ia ■wa no olua e ike ai, ua kau.~v.lo aku na poino a pau inai a olua aku, a i hiu! ;iku i ko olua mau la hope, alaila, na'u no e kii mai ia olua a hoihoi aku ma ko'u home nani, kahi a olua i ike mua ole ai, nolaila, e maiama olua i keia mau olelo a'u." Mahope ihe o kana olelo ana, ninau aku la oia ia laua, '' auhea ka makuakane o kakou ?" I mai la kona maa kaikuaana, "eia no me maua ia e noho nei, ina he makemake kon e ike ia ia, alaila, e kii ae kekahi o maua e hele mai e ike ia oe," wahi a kona mau kaikuaana. Pane aku la o Baona Hila, "ua ae au ika olua olelo, e kii koke aku ia ia e hele mai maanei." Ma ia wa koke no i'kii aku ai o Aituia iko lakou papa, iaia i hiki aku ai ma kahi a ko lakou makuakane e noho ana, ike mua mai la ua makuakane nei i na helehelena pihoihoi 0 kana kaikamahine, a ninau mai la oia iaia, " heaha la ka mea i pihoihoi ai kou mau helehelena me keano olioli," hai aku la oia, " i kii mai nei au ia oe e hele oe e ike i ko kaikamahine puaa i keia wa," " auhea ?" Wahi ako lakou makuakane. "Ua hiki mai nei, aia ke noho la ma ko maua wahi, me ke kino puaa ao ona, aka, he hiki no iaia ke olelo mai me he kanaka la," i ka lohe ana o ua makuakane nei ua hiki kino aku kana kaikamahine puaa. Ua oi aku ke kaumaha o kona puuwai me ka noonoo pono i kana mea e olelo aku ai imua o kana kaikamahine puaa. A hula kekahi man minute, liele aku la oia.me ke ano makau ia ia, oiai, aole ia i ike Ina mea e hanaia mai ana imua ona. laia i ike aku ai i kona noho ana mai, liele pololei aku la oia a hiki imua ona, a haule iho la oia ma kona mau kapuai, ia wa koke n» hoi ua Baona Hila nei i hoike koke ae ai i kona kino maoli me ka nani lua ole, oia hoi, aole he minute, ua nalowale koke aku la kona kino puaa, a ninau iho la o Baona Hila ia ia, . owai au oeikeiawa? Aole he huaolelo ' niakuakane ke olelo aku, a hala na minuie loihi loa, pane ae la ua makuaKane nei, "e Kuu kaikamahine nannua ole, he oiaio, i keia la, o kou makemake a me kau hana, ke hookoia malnna o'u i keia wa, oiai, ua hana'ku au me ka haua pono ole ia oe i kou manawa uuku me ko'u hoowahawaha i kou kino puaa, a oia no ke kumu o ko'u hele ana mai mamuli ou mau kaikuaana nei, a haalele aku la makou ia oe, a me ka makuahine o oukou a hiki i keia la, aole ne hoi au i manao he kaikamahine puaa mana oe, a ina ia hoi paha makou e ike ia oe mamua, ina no la hoi paha, aole makou e haalele ia oe a me ka makuahine o oukou." I ka lohe ana o Baona Hila i keia mau olelo a ko lakou makuakaue, hai aku la eia i kona manaoio maoli ia ia, " e kuu makuakane, aole au e hele niai nei e hana'ku i ka mea pono ole, aka, i hele mai nei au e like me ko'n aloha ia oe a me kuu mau kaikuaana nei, a ina la paha, e like ko maua manao me ko oukou, me he mea la, aole au e ike hou ana i ko oukou mau helehelena i keiala, nolaila,

ua hoomanawanui no au a me kuu makuahine, ua hookuu ia mai oukou no ke au o ka manawa e hai mai ia oukou, i ike ai oukou a pau loa, owau hookahi ka mea oi loa mamua o na a pau o keia honua/' Nolaila, o oe e kuu makuakaue a me laua nei, aole oe e ike hou ana i ka maka o kau wahine a pela hoi laua nei, a owau wale oo ke ike mai ia oukou i na wa a pau, aole o'u pomaikai e haawi aku ia oukou, oiai, ua haawi au i ka mana a pau i ka makuahine o makou, a oia hookahi ka'u i hookiekie ae mamua o'u a me na mea a pau o keia ao, a 0 ka mana ike a hooko, oia wale no ka mea 1 koe me a'u, nolaila, ua lawa paha ko'u olelo pa ana me oukou i keia wa, a ua ik'e hoi au ia oukou, a pela hoi oukou ia'n, a be makemake nei au e hoi, aloha oukou. oka pau no ia o ka Baona Hila olelo pu ana me kona mau kaikuaana ame ko. lakou makuakane. Ia manawa i nalowale koke aku ai ka mea nona keia kaao mai ko lakou maka aku, i nana'ku ko lakoū nei hana " e welo aua kihei a Keaeloa i ke kaikamahine Baona Hila." A hoi aku la kela a hiki i kona home nani lua ole, aole paha i haupu ae ka manao o kana alii kane a me kona makuahine. "Ua hele ka mea nona keia kaao i kc kaahiki." Ka hafrai ana o Baona Hila i na keiki, a me ha hele anaro Rusimela e ike ia ia a noho oia malalo o kona malu. He manawa loihi i hala o ka noho pu ana 0 Baona Hila me kaūa kane, aia hoi, hosbaka mai la na la oka iloli hapai keiki ana, a 1 kona hoomaopopo ana iho, ua hapai io oia i ke keiki, a hai aku la no hoi oia i kana kane ia mea, a oia ko laua hoomaopopo ana i ke ano oka hapai koiki ana. Ama ia hope {

iho, kupu ae la ka. mauao iloko o Rusimela e he!e oia e ike maka i kona mea nana oia i

hoohoka i ko kane ole, oiai, ua uoouoo loihi oia i ke kumu e pau ai kona liilahila a we i manao ai e ku kana makaia i ka mea noua keia kaao ;> ' :ikou e ike nei, (a ke hai mua ae nei au ia n' e ka mea heluhelu e ko ana iio ia inauao oua pela, a oia paha ko kakou ike ana ia ia ua kau ae i ke kulana kiekie loa. A oia ka haule ana oka mea uona keia kaao i ka hoopai mainoino a kaua kane aloha ole.) Ika hooholo pono ana o ko Eusiuiela manao e hele oia e ike ia Baona Hila, ua hai mua ae oia i ka poe alii «aua oia i malaiua, a ua liolo no ia mea me ke keakea. ole ia mui, iaia i hoomakaukau ai e liele, oa kahiko iho oia i na lole alii o Sepaūia i pili iaia a hele aku la oia a hiki mawaho o ka pa o ka hale o Baona Hila, ku iki iho la oia no kekaki mau minute pokole, a nana aku 1% oia i na mea nani a pau loa ana i ike ole ai ma kona aina haiiau,*a he mea hou ia i kona ike ana ma ke aupuni o Pelekane, a noonoo iho la oia i kana mea e hana aku ai.

A ike aku la oia i kekahi keiki opiopio maikai e holoholo ana ina ka puka komo o ka pa, i kahiko ia ine na aahu nani lua a ine he ai:o koa la paha kona kulana, a ninau aku la keia, me ka haawi aku i ke aloha ia ia, a huli mai la ua keiki la a nana pono mai la ia ia nei me ka pane ole mai, a hai :<ku la keia i kona inanao. Ua makemake au e hele aku oe a hai i ke alii wahine nani lua ole a me kana kane, a e hai aku oe ia laua, he wahine aia mawaho o ka pa kahi i ku ai, a i ninau mai ia oe i ko'u inoa, alaila, e hai aku oe ia laua, o Rusimela ko'u inoa, ka wahine i manao ia'i e mare me Serevina, a i ninau mai ia oe i ka'u hana i hele mai ai, alaila, e hai aku oe ia laua, i hele mai nei au e ike palua ia Baona Hila. No ka mea, o ka la mua au i ike aiiaiame kona kino

puaa, aole au i hoomaopopo ia mea, oiai, o ko'u ike ana iaia ia la ana i hoike kino ai, ua like uo ia me ka uhi ana maī o ka malu o ka po pouli nui, aolee hiki ia'u ke hoomaopopo ia ike aua o'u. Aole no hoi a'u hana e ae i hele mai nei, c ko'u ike wale aku no ia ia, alaila, ua waiwai ka'u hele ana mai nei, a e lilo ia i mea nau e olelo mau ai i na Ia a pau ma ko'u aina makuahine, ke hiki i ko'u wa e hoi ai. Pela oe e hai aku ai ia laua, a ina e ae mai ia oe e hele ak» au e ike īa luua, oia iho la no, a inaaole; alaila, ua pau do hoi. 0 keia kana mau olelo i hai aku ai i ua keiki la, ke koa kiai puka o waho o kona pa hanohano nui loa. A pau kana olelo ana, ia wa koke no i hele aku ai ua keiki nei a hiki imua o Baoaa Hilaa me kana kane, a hai aku la oia i na olelo a pau a Rusimela i hai aku ai ia ia, a i ko laua lohe ana i keia man olelo, ua hoopuka koke ia cjai la ka olelo kauoha ia ia, e hele koke aku a. hai ia Rusimela e hele koke 1119.1 a hīk : . imua O laua, e like me kana olelo, nolaila, ua hai kolee mai la" ua boa nei a hai aku la ia ia. A ma ia wa koke no hoi oia i hele aku ai a hiki imua 0 ka mea nona keia kaao a me kana kane.

A haawi aku la oia i kona aloha ia lana, a ma ia wa no oia i hookipa ia'ku ai ma kahi maikai loa. E like meke ano mau oka hiki malihini ana, a he mau minute paha i hala'e, ua hoopukaia na olelo maikoi wale no mawaen3 o lakou a pau ia manawa. Ama ia hop? iho, hai maoli aku la o Rusimela i kona manaoio maoli, " auhea oe e ke alii wahine 0 ka uani, i hele mai nei au e hai aku ia olua 1 ko'u manaoio maoli, ina no hoi he mea maikai ia, alailo, oia iho la ; ina no hoi aole, ua pauno?" No keia olelo a Huaimela, pane koke uiai la o Baona Hila ia ia, " auhea oe e ke alii wahine, ua ae no au, e like me kau olelo, no ka mea, he mea maikai no ia ke lohe pu ia e kakou i keia wa, ina he mea kupono, oia iho Ia no, ina aole ; ua pau no ?" Kulou iho la ia ilalo no kekahi mau ininute me ka noonoo pono i kana mea e liai aku ai a hai aku la oia ia laua, "i hele kino mai nei au e hui aku i ko'u mauaoio maoli ia olua i keia wa." (Aole i pau.)