Ke Au Okoa, Volume IV, Number 51, 8 April 1869 — Ka Waea Telegarapa. [ARTICLE]

Ka Waea Telegarapa.

[Koena mai kela pule inoi.] Pela hoi, ua lilo ke aloha i apo o na hana maikai, me he apo la o kahi barela nui, i piha i na wniwai nui makamae, a kumukuai nui loa. Peln hoi, ke olelo lioii mai nei ua kanaka kaulana nei, ponei : " O ka mea huna i ka hewa, oia ke imi i ke nloha. 0 ka mea hoolnhahou ae, hookaawale oia i na makama ka." Ua lokahi no ko Paulo, ka luna olelo manao me kona (Soloinona) ma ia mea penei kana : " O ke nloha, ua hoomiin.'iw-anui, a uu lokomnikui, aole paonioni nku ko aloha, aole hannni ke alohn, nolo hankei." Aole imi ke alohu i kona iho, uolo hoi loua i mea

e hoopule »i i ke aloha, aole kue iloko ona, u:i hemolele loa ke aloha, a palena ole kona muikai ona. Noiaila, ina hiki ia kaua eka mea heluhelu ke hoopale maopopo aku i keia mau kumu eha, alaila, ua ano like paha ko keia noho anU me ko ca lani, kahi i n«ho ai o ka hemolele ano e.

3 Ka poino i loaa ma ka holoholo olelo. He kinikini wale o na poino i loaa, a i hanaia ma ka hololiolo olelo ana, aneane pono oie i kahi ke hoole, a ina hoole mai kahi, he inaka keleawe īa. Eia na mea akaka. 1 Ua hapalaia ka inoa maikai. O kf-ia mea oka inoa maikai, he mea ia e pomaikai nui ai. Oia hookahi ko ke kanaka waiwai nui a maikai ano e, ke olelo nei o Solomona penei: "Ua oi aku ka iooa maikai mamua o ka mea pono maikai," Me he mea la, o keia no ko ke kanaka kuleana nui oiai oia ma keia ola kino ana, e aho no e lilo aku kona waiwai a pau, a hoopaa ia kona kino i ka hale paahao o ke aupuoi, a lilo kona mau pono pili kino i mea ole, mamua aku o ka lilo ana o kona leoa maikai, kamea oi. iVo ka mea hoi, he eui ka poe ae e kokua inai i ka mea inoa maikai; aole hoi he poe nui ka'i maaao e kokua mai i ke kanaka i kaulana kona inoa no ke ino, nui ka poe i hoowahawaha ia ia, elike ue ke kanaka aihue, wahahee, a pela aku.

Aka nae, o keia mea o ka inoa uiaikai, be mea hiki no ke hoolilo ia i mea ino wale. A ina biki, alaila, ine keia mea e hiki ai, ka holoholo olelo. Hiki lioi ke hoohiolo i ka nani he nui, oiai hoi, i kahi wa, ina ike ia kekahi e hele pu ana me kekahi lede opio, o ka manao wale aku la no la, elike me ke ano mau oka Waihi, ua lauaa hewa. Aole no hoi he waiho a'ike pono, no la hoi olelo. Aka ia ike iki ana aku no, o ka manao wale iho [a no ia, ua huikino paha, o ka hele aku la no la i kauhale e koke olelo ai, ine ka oleio ana e oki oe ia mea ma, he mea, he mea, a pela aku no a nui wale, ka poe i lohe no ia mea, me he oiaio la. Mahope iho, lohe ia mai ana, ua mea o mea ma, a nui aku. Lilo iho la ia i mea e hapala wale ai i ka inoa o kekahi. Pela no kou ike ana iwaena o na wahine Hawaii o kakou nei, ua piha ko lakou mau iehelehe ika ahiahi, ua kanu ia ke kikania ooi ilaila, a kakaikahi na wahine makau ia hana, ma kela a me ke»a wahio Hawaiineiaponi. I kahi wa, ua lawe wale ia ka hewa ihana ole ia e kekahi, i hewa i hanaia eia. Nolaila, ua hana ino wale ia ka inoa, mamua o ka maopopo ana. 2Ua hooemiia ka mahaloia, oiai, o ka lehulehu o na kanaka mai o a o, he ulu wale ka paulele i kahiolelo, rae ka manao paha, he oiaio ia. No ka mea, ina kohoia, o Daniela Mason, i haiolelo no ka ekalesia o Kahuku i Oahu, aka nae, mamua o kona hoi ana ilaila, ua palapala akn a l»u"» kino aku paha o Kulolo, o Wailuku, me kekahi o na luna oia ekalesia, a ninau aku la. Ea ! be oiaio anei ko'u lohe ana iho nei ia Niu, e koho ana oukou ia D. Mason i haiulelo no oukou ? wahi a ka luna, " ae; be oiaio ia lohe ou." Aka, wahi aua Kulolo nei, "ea ! he wabi manao ko'u e hai aku ia oe, o kaua wale no keia, e hamau ia hai, no ua o D. Mason," wahi a ka luna, " i ke aha la ?" ka ! i ke aha mai ka hoi kau, o D. MasoD, ,a oukou e manao nei e koho la' ea, aohe pono, no ka mea ea, he wahi puolo kana, aole e kala la e wawa ia nei. Wani aka luna, 1S owai" wahi a ua Kulolo nei, o Mrs Kawahineokaliula no hoi, wahine a Hua, kela Keonimana e ka-

kau nupepa nei la, e kue aua ia T. Puuohau a me L. K. Halualani, i ka mare ana i na inoa o Waialua ia, wahi a ka luna. Oia knna noho kapakahi e hilinai nei.i Oia no hoi wahi a Kulolo. Hoi ua luna nei, hai aku i ka leholehu mai o a o, no keia mea, lilo ia i mea e hoowahawaha ia ai ka hoa moikai, a emi kona mahaloia. Pela no hoi, hai mai kahi poe e ae i na kuonoono liilii i hala mua, a o '<a lilo do ia o ka nani o kona mahalo ia i meu .no. Ika ninau ia ana, huli iho hoi, aole nae he loaa, a aole no hoi i bewa iki ka hoa aloha D. Mason, eia nae, ua laha e kona inoa ino iwaena oka lehulehu. Pela mau e haoa nei kahi poe ino, aole wale iwaena o ka poe hoomaloka, aka, aia no iloko o ka poe i manao ia he poe haipule, na hoahanau, na luna a pela oku Aka hoi, e huolaha no ia poe ino, ia ano iwaena o ka peie aia, aole e pilikia ko ke Akua poe, oibī, eia kana ' pomaikai ka poe i hoino iu no ka pono, no ka mea, no lakou ke aupuni o ke lani." A penei hoi. " Mai manao i ka hoomnikai ia mai e kanaka," Nolaila, me keiu ano, ua hooeoiiia ka mshaloia o ke hoa

3 0 kn hookanwale i nn makamaka pili kido. E nana ika Solomona olelo penei, Sol. 16, 28; hopa hope oia pauku. "A o ka mea holoholo olelo, hookaowole oia i na mnknmaka," Pela ma 17, 9, penei. "O ka mea hoolaha hoa ae, oia i na makamaka hapa hope " Oka mea holoholo olelo lioike aku oiu ina mea i huna ia. Sol. 20: 19, lalani mua. He paapu na paukue kokua io ana i kein manao. Ahe mea akaka io no ia i ka nana ana aku, he mea io no la e hookaawole ai ina hoalauoa a pau. He meu hoi e paweo ai na maka, elike mo ke inele puani aka poe hooipoipo penei : "Ua aepa lihi paha oia la," "Ke aapaweo mai nei," Peia no wahi a ua ui kuulana nei, e olelo nna. " I ole ka wahie, e pio no ke ahi. I ole ka hololiolo olelo, e oki no ka hakaka." He oiaio no la mau olelo maluna ioo. Noloko oia mea, ulu ka hoopaapaa, a me, ia ano lilo i liakaka aloha ole ia, hookui aku, hookui iniu, iiio ho pinno la ma ke ouiimi.puka a halu. £ia ka munuo i koe, e hui ia.

Ka hope oia poe, oia hoi ka poe holoholelo. I ko. kukou noonoo ana i na mea i aia e mok.iki ana : ko ka honua ili, e ike nei kakuu, aole e haalele ka hope i kona uu ponoi, a pela no ke kumu. Oiai hoi, paa loa Ue kanawai a ke Akua i hookau ii ai. Ake houia mai nei ka Baibala, me . olelo ana, ua pili ka pomaikai i ka pono, a oku poiao ika hewa. lUa wahawaha ia oia poe. He manao oiaio keia, no ka rnea, i ka ike ana o na kanaka i ka poe o keia ano, 'ua makau lakou ke olelo i na olelo huna, o hai hou ia e keia poe ia hai, a i ole ia, i ka mea i oiania a lilo ia i kumu hakaka. 2 E huhu auanei ke Akua ia lakou. Oiai, ua lilo maoli keia poe, i ku a ua, e hooulu pono ai 1 na hana kuee pono ole iwaena o ko ke Akua kihapai honua No ka meahoi, uaratio iike keia mau olelo elua, penei. " I ole ka wahie e pio no ke ahi, i ole hoi ka holoholo olelo, e oki no ka hakaka." Kolaila, na lilo ka holoholo mea hoaa i ka hakaka, a lilo ia

i mea e ulu ai na munao kuea. ino iwaena o kela a nie keia, a heaha la auanei ka pooo. Aole pono, he inaina wale no koe o ke Akua, ka mea huhu pulena ole.

3 E hookomo pu auanei ke Akua ia lakou iloko o Gehena ka lua ahi pio ole. No ka mea, no ko Satana aoao mai ka holuholo oieio ame na inea like oia ano, oiai hoi, o kona

ano no ia o ka hewa, a nana i paipai i keia poe e hana i keia hana, i kaulana io oia mai 0 a o, nolaila, ua lilo ka poeholoholo olelo i inau koa ku niau no ke aupuni po o Satana, a i mau enemi hei o ka pono nu hou o ka Kariso Euanelio. Noluila ea ! iko kakou hoomaopopo ana i keia mea be holoholo olelo, ua like no ka poe nana i hapai me na uwea olelo ka hikiwawe o ka lohe ia lao» o a o, no ia ano a'u i olelo ai maanei o ka poe holoholo olelo, oia ko Hawaii nei uwea telegarapa. No ia ano, i ko kakou nana lea ana i na inea eha e pili ana i ka holoholo olelo, ua koi maopopo ia mai kakou eia mau mea, e holo mniloko aku olaila, i ole e make me ka poe oia ano aka, i ole kakou e holo mailaila ae, alaila, e kau mai auanei ka inaina o ke Akua ia kakou, elike me kooa luku ana ia Sodoma a me Gomora i ka luai pele, a e palua ana kou hoopai ana i ko laua, oiai, ua emi ko laua ike ana ika olelo oke ola i kou. Pela hoi. E ' ku oe iluna, e hoopale ikaika i keia mea ino, hauna, hohono a pilau hoi, e hookaawale ia mai kou waha aku, kou ohana, e launa ole oe 1 keia mea ino. No ka mea, ke olelo akaka mai o Paulo kou hoa kauwa o ua pono nei, penei, " e haalele i na mea ano ino a pau," . A maanei, ke nonoi haa"haa iho nei au i ka Lunahooponopouo o ke " Au Okoa," e hookomo i keia kalai olelo ana tna ka rumi akea 3 kou ahonui. Me ke aloha no. *'l - ■ 'nnw IHOENA ■ March 23, 1869. Na kaa Velocipede :—He mau mahina pokole i hala'e nei mai ka hiki ana mai o kahi kaa hu'la lua, hiki ke holo ma ka ili honua me ke kokua ole o ka lio ; a mai ia manawa mai, ua noonoo iho nei no hoi kekahi poe haole hana hao, a kamana, a ua paa iho nei kekahi man kaa, ekolu huila, elua huila mahope, a hookahi mamua. O kahi eleu iki nae o keia, ua hiki i ke kanaka ke noho pono iluna, me ka makau ole i ke kapeke ana iho ilalo e kualapoo ai. Aka, aole nae paha he holo loa e likemeke kaa huilalua ; o kahi nae i ano maikai ai o keia mau kaa, ua loaa kahi noho ana, me ka makau ole, e hapakue iho ana puha. Iko makou manao, ina eiike me keia mau akamai o ko ke kanaka e nee nei imua i kela a me keia au, aole no paha e loihi lua'iu ka la, e loaa'i kekahi kaa, ma ka wili ana'e i kekahi kui ka-la, e nee aku no imu a me ka mama launa ole.

Mai Fatuhiwa mai :—E olelo ana ka nupepa P. C. Jl. ma na lono hope i loaa moi ia lukou mai ka pne aina mai o Futuhiwa, e hai ana, ua lilo nui ko laila kanaka ika ona. O ka wai hoonaaupo a lakou e inu ai, ua hanoia mai ka niu mai ; aua makemake nui na kanaka i ka loaa ana o na ipuhao i mea e hana ai iko lakou mau wai ona. Ma ka hoouka wahie ana ka o ka moku okohola o kekahi kapena, he umi ka la pau pono na paila wahie ana i manao aie hoouka ; a ina ka i ko lnkou muu manawa ac>le i hoopoluluhi ia, he eha wale no la, pau pono ika hoouka ia. Ke kumu nui oia lohi ana, no ka lilo nui ana o na kanaka ma ka ona.

Mai ka pak aina Society mai I ka Poalima o keia pule iho nei, ku mai la ke kuou Bolabola, Eugenia he 2- la mai Atimaono mai o ka pae aina Suciety, me na ukana alani me ka nui. He walii kunu holo a maikni oin ; a e olelo ana kekahi nupepa haole o keia kulanakauhale, ua holoholo no ka ua wahi moku r<ei mawaena o nei me Knpalokiko mamua'ku nei i na makahiki 1851 a me '52, maialo o ka hookele ana a Kapenahalo. No kekahi hui mahinako o Tah<ti ua kuna nei, h ua hooholoia no ka lawe pulupulu ana i Nu Ziloni, a mailaila aku, e lawe loa la'ku ai i Enelani. Ka kanuwa. Ossipee :—I ke awakea o ka Poaha iho nei, ka haalele maoli nna mai In o ka manuwa Ossipee i ke kini awanna mn Hawaii nei. Aole no makou e hoopoinn ana i ka hoomanuo ana ue, o na'lii nioku a me na luina o keia mau moku hope mai nei, he poe maluhia lakou, aole hoolapa, • like mo ka moku mua. Ma ltn po Ponlun iho nei he iioikeiko kii Tubalo mn ka halo kuln ma KaalHa i Pnuon. Uu nui na muku hunuhano i hiki ue maluilo.

Pili kino :—Ua kaumaha makeu i ka lohe ana mai, i ke ahiahi Poaono o kela pule aku nei, ua loohia o Sheremena Peek (Peka) ka aoao o ka hui o Burua ma, ma Honolulu nei ika mai 1010, opa pu ia ae la a huikau. Ua ane koikoi ka bana ana a ka mai, a he mau manaolana anehenehe ko na kahuna lapaau nona. Na Jūre Hay*aii :—I keia kakahiaka, e noho ai ka poe Jure Hawaii o Houolnlu nei 0 keia Kau. Iko makuu lono inai, he mau hiliia no, a mawaena oia mau hihia, ko Maha ma kekahi no ke apuka. Ka waiwai o Wailua, Kauai.—l keawakea Poaono o keia pule iho nei, ke kuai kudala ia ana e ka Luna Kud»la Bato, ka waiwai o Waiiua i Kauai. Ma ke kudala ia ana ua koho hou ia mai no e ka poe naua ia, no na dala $5,500 Mai Kona mai :—Ma na lono palapala i loaa mai ia makou i keia pule iho nei mai Konu mai, e hai ana, ua huli ane Kona mai ka ka makani niakai mai, e lawe pu mai ana 1 ka ua ; a he kokua nui no boi ia- ma ka hooulu ana i na mauu o ke kula e t >(ruliuli mai ika aioa. 01 a aku la ko ke kaha maka poeiuniu.