Ke Au Okoa, Volume V, Number 1, 22 April 1869 — Pane a Auberete ia Akeike. NAWAI E HOOHOLO? [ARTICLE]

Pane a Auberete ia Akeike.

NAWAI E HOOHOLO?

Ma ko'u inoa lakou e inahiki aku ai i nu ilaimonio, a e olelo no hoi lakou nia ua 01010 ano e., E'Ēaikai no l'akou iua uaheaa, a'lna e iau iakou i ka mea make k aole lukeiu e po-, ino' ia mea, a e kau no lakou i ko iakou lima maluna o ka poe inai, ae ola Mat. 16:15, 16, 11, 18. Aole i kau pale ika wa o na apotolo wahsno keia hoohiki, a 110 na apololo wale; ak<», ua hoohikiia ia uiau haua iwaena oka poe e mauaoio ana itv ia. A, ke hoomaopopoia ke ko 0 ia hoohiki iloko o ka ekalesia, iwaena oka poe pili niau. Mamuli 0 ka Paulo olelo, he nxsl maa ia iwaenao ka pt>e pili mau 0 ia wa, e liko me kn niea. i olelō - ia malnna. I Kor. 12:8, 9, 10. A, he mau hoike na inukua o ka ekaleuia no ka mau o ia oiea iloko o ko anaina Kiritiano i ua kenuhiria nnia. Ko kainailio nei lakou me ke kanalua ole 110 uu haua maua i hnuaia ma ke akea iloko 0 ka ekalesia. He piiiepine ka lakou 01010 ana pela, he kuinu nui ia e palele ai ;a leau Kriato. Ke ltui nei o lusetine i ka ninhikiia o na ilaimonio nui ka inou o ka Hoola, a i ka lilo o ku lihune wanana, mai na hulaio ai na Kir'itiatio. Ke olelo uei o lreneo i ka uui 0 ka poe euai i hoolaiu ina ke kau lima tina oka poe pili mau, a i ke ola hou 0 kekahi poe muke ia lakou. Ke olelo nei 0 Teretnriano, he mau ua peg-aua 110 ka mana i loaa i ua Kritiano 0 kipuku i na eiaimouio. I ke keneturia ekolu, ke hooiaio nei o Ori. gene i kona ike ana i ua mai ho lehulehu i hoolaia ma ke kahoa ana i ka inoa o lesu a uie ke kuhikuhi ana i\e kea. Ola ka hoike like 0 Kupei'iauo, Miuutio lelise, Eusebio, Laketaueke, lerouie, Geieg-orio, Nazianze, a 1 ke keneturia elima, Teodoreto, K.irilo, 0 Alekaueeleiia. Me keiii hai ano nui, na hiki uo ke hai liilii i mau hana he nui i haiia e na kakuu moolelo ano koikoi ume ka oioio, I ka wa ia Mareko Aurelio, ua hoopakeleia na pnali koa i ka pule ana 0 ka legiona Teb;iina, u ua hoikeia io huna niuua ma ua buke a Teret\u'iano a.me ISusehio, a ke ku lu .no.-u.Llo~ ina ke kia kahl i hoikeia ia hana mniui. Ua kapaia kekuhi Geregorio, o ka mea hanu mana, no ka nui 0 na hani> maua aua i hana'i, a ua hooiaioia e BusiU, Geregorio o Nise, Eu88biō a>me lerom&. Nn hana mana i hanaia e Aiiatomi, Hil(iise, Maretino i haiia mai e Atanasio, lei'ome, lulepite-Severe a me na mea e ae. Ke olelo la 0 Amebrose ume Augusetine, i na ola kupanaha i hanaia ma na relike o Genn>asi-.- K-e mnnao nei o Augai na hana kupanaha i hauaia ma ka ilina, kahi kanuia'i 0 Kepano henuilele, he nni wale, a ma kona -wahi ma Hipone, he' 10 pde i hoolaia mai ma ia a OO, iloko o ua makahiki elua, a ua ike maka oia i kekahi o ia mau hana.

Ua lohe ko Hawaii nei i ka hana kopanaha i hanaia, ika wa ia Konetatioe, i mea booiaio i ka pono o ka malama .ana i ke kea, e like me ka i hoiia ma ka moolelo Kalavina o onei, aoao 40, me na huaolelo, " Eia kou meao lanakila'i." E huna anei makou i ka. hana maua i hanaia i ka ,wa ia luliano ka apotolo e hoao ana e kukuln i ka lnakioi ma lerusalema, i mea e ko ole ai ka wanana e i ana. Aole u koo ka pohaku maluna o ka o ia luakini; ko,aluka mai la luduip no ia liana, aka-, «a hooiiokaia ka hauo, hoopihaia ka lua a lakou i eli ai e ke olai, ahoopuehuia na mea hona; hoao hou, hoea mai la ke ohi rnai ioko.mai, hpoleiia mai na pohaku, a lilo na raea hao.i mea ole, a pela hou aku no; He nui na liuloi'o a me na pegapo i hooiaio ialeeu mamuli 9 ka ike ana; ua hooioioia keia hana e na mea kakau moolelo he nui, a ua hooiaioia o; Amiauo-Malekelino kekaLi, he hoa'loha ia no'luliano. He mea kaulaoa, a he mea moopopo na ma.na 0 Aukina, 0 Kanotoreberi. Heaho lakq meo.i lawe ole ia'i a hale kahi i uoho ai 0 Moria rae lesu, nia Nakareto, a i Geuowa, a i Bosetona paha iwaona o na Pu,ritanp, ā, i ple ia, ma Waimoa i Kauai, kuhi 0 ke kanla liou, a helo ia ma ItaIio; kohi e ka la, o'olq nae he limn kanako nana e lawe iwaena o na mile he tausani a oi, mai Nfuarefca a Ita]i;v 1 Ke ku la ko Geromanio, ko ko Parani a me Italia, i kuinu hooiaio no na hajua iinana i hanaia e Berenār'e; i'na kenctuvio waena. , tTa hohaiā"na hana mana 0 Furflki-ko-Kaveri, ma no oioa mamao loo; aka uao, ,ua hooiaioia 0 kp Ēuropa, i noho mo Inia Hikina, a he poe- no kela aoOo hoomana keia 'aoaa l\o.p?nana, a, hooiaioia e na liomaaiua keahi, he poe pegona, a he poe Mahometa kekahi. He ekolu haneri hoike i oana a hooiaio l na hana niona a Pilipo Neri i hana'i. Ua hookimlauaia na-keneturia hope mai i n'a han» roona a Forakikp §ale, i hoohuli i na Kaīavina he.nui ma ke Kotolika a me nā ha-. na a Farakiko Regi, he man hnnahuna unku •ia iwoeno'o na tausāni houa e h«riaia-nd i' kela wa.keia ,wa, mā ka 0 īeau-w<*)p no. He kahunapnie hoolepo]f)e p Rov."IT:W : Wilberforo, a i kala l&o Sepateinopa, JI850, ! . ua hnli oio ma ke K.atolika, 'a mawaona" 0110 olelo maikai he nui wale anft i Vija r hoahanau. hoolepope o ,kona apan'a,-i Īwm haal'elo ana fa lakoU, ua loaaC'"kdii?'-■"■■lie kumu hooiaio ekaleaia i loaa i >iā lioioliko. Ke i nei Takou', be hana ko k'e' AWo iloko 0 kona ekale'aio e noho-nei, 'no ka. moa, I na hoohlki maopopo'ko Akua i ka thiHi b lia liana mana a hiki 1 fea hopona 0 keia nO. ,Mar. 16: l f l. ,< ls Ua hoohiki ke Akua i ka. pau ole ano, a kn mau mai la no; āolo toa he mea like iwueno'

o ii» uouu Fci'<jß(?taue. E iio a»ajjoi ho uin» haua mana wahahee ka ka okalcsia Kotolika; aba, ua uaua poao wau ma ia wahi, >a ua iko puuo wau, ma. .nu koneturia a pau, mai ka wa mai o 114 apotolo, ho muu hana qiaim ano nui i haiiaia, a e liauaii uei iwaena o ««•ekalesia Katolika. lua lio uiauao ko'u 0 hai liilii ia.oukou i ka hupa 0 ua haua i)iana o ka ekaleaia Katolilca, e piha auanei he huke nui loa. He tnau t(Uisani iko m&kn nan» i hooiaio inai ; 0 ka alelo kue o 11 a Peroaetan(j e kue ai, eia wale 110, ua h»lo ko lakou mauao, aole 0 pr.ulele aku; he oiaio ia, aole hiki ke koi i-keka-hi ke maiiaoiu.uie koua mflkemrtko dc, ina no he nie» make i 'hoola. hoU ia, pela mai ko kakou llak-u. --0 ka uiea makomake. ole 0 iua--naoio, ua hiki 110 ia ia.ke hoole i ua niea a pau, ua hana mana a Icku kokairr a ine na hana inona a kiuia poe apololo. oka hana e hiki ni ke liana no iiii hehena nei, 0 ka pulo 1 ke Akuu, i kalain niai kona huwa, a i hoolakoia mai ika manioio. Aka, oka mea e ae aua, he mana no ko.ke Akuae hana maua, e inanooio aua no ia i kana nian hana inana 0 keiu wa 0 liko 1110 kona paulele aua i na liuna inana o ka \va i liala.

Eiu lioi, uu loua iu'll iloko 0 kekuhi buke i knpuiu, he " l'epa lu, no ku hele makaikni'i Panmi," ua Rev.'l'. W Allies, he mau lapaau anu 111 a keano mana nia Ptirisa, A. 1). 1848. Ke liai nei o Allies, mamnli 0 ka hoiko ana o ke Kauka nanu i maluma i ku poe iuoi, i ike iu luuu i ku wa mai, a i ka wa ola mahope mai; u 0 ka poe ho'/aia pela, ke ola nei 110 luua, a ke nolio la uo i Parisa, kalii o Mr. Allies i ike ai ia luua. 0 kekuhi he wahine no ka ohana ' i kapaia, "Sister of C'harity," ua nneaue e make i ke Sciatiea, he uiai i loaa ia ia i kona malama nua i ka poe mai; o ka lua, he kuikaiualiine nona na makahiki he 14, na noho makapo i na muhiua he eiwa, a ua loaa ka ike ia ia i konu Inwe ana i ku eukaritia, ikala 12 o Mei, 1848. Ua hooheueheneia o Mr. Allies 110 ia mau hana mana, aka, uole i hoao e hoilee i ku 'wohaliee 0 ia muu hnna muua, e hai hou wau i kekahi. Ika M. H. 18'2, ho Imlaio knnaka ui, p Katise_l>oue ka iiioa, ho inaioa koua i ka inoa 0 lesu, auo hele oiu 0 uiukaikai ma lloma. Ho kanuku wuiwai loa ia; ua hoopalauia mo kekahi wahine o koua pili koko ana i aloha loa'i, a e liio lioi i hoa hui uo koua makuakane, (nuele,) kekahi 0 na mea baneko i oi aku ka' waiwai ma Europa.

Ua lilo emoole i Kiritiauo, me ka hala no 0 kona hora okoii i'ioko o ka inaina i na Kiritiano a me ua oihana Kiritiauo; me kona ike pono ana i kona lilo ana i Kiritiiino, e poho anu kona raau manaolana i ka wahine a me kona puu dala nni. Ua ibe oia, aole e makeraake ana kona unekele i hunona Kiritiano, 1 na kana kaikamahine, a i hoa hui hoi nona. Ua ike oia, aole e euakemake ana feona poe~pili koko ame koua poe makamaka e ike ia ia, e l&una pu, a e kamailio pu, Ua waiho no nae oia ia mau pono 110 kona lilo aaa i Kiritiano ma ka aoao Katolika; a aole hoi oia wale, ua haawi hoi i kona mau waiwai no ke kukulu ana i halepnle, a ua komo hoi iloko o kekahi hale moneka. I keia wa, ke uoho nei me ta wahme ole, iloko o ka hoolohō a me ka ilihune no kona makemakd ole t ka nolio kuouoono, ka waiwai a me ka hanohano, kona kulana mua i haalele ai. Ua akaka keia mau hana e like me ka malamalama okala i ke awakea. Peheu laka hiki ana o keia huli ana ? Ua emoole a me ka manuo ole ia. He Kiritiano hoa'loha nona e hoikeike ana ia ia i na niea pana a me ke iu i ka

makoikaiia iloko o ke kulanakauhale o Roma; haalele iki kona hoahele ia ia, a kauoha ia ia ;ali ia ia iloko o kekahi halepule; a i kona -a i haalele ai ia..ia, o noho ludaio no o Katiseljoaei me ka paakiki lon, me ba iuaiaa ona i ka inoa Kiritiauo; a i kona hoi una mai, ua loiui ia ia ua lseraelita hookano uei, ua hina ilalo, a e noi ana i kahonapnle nana e bapatema ia ia. Nana no.e !bai.mai i keia lolLLmanao ole ia iloko ona. Olelo mai ua isuracliti nei, i ko wa e kp'i ana oia iloko o ka halopule, ua ike oia ia Maria, ka Virigine hemolele ma ko aouli. Ua ikoa ma kona nani, o poai puni ana ia ia he malamala alohilohi. Aole hiki ia io hoohewahewa ma koqa helelielena, no ka me», ua iko oia mamua he meilnlia ko AlLl']? o loa o kona pereaona la# ( e liko me ia i hoikeiu'i e kekahi wahine moneka o Pdrisa, i kekahi man makahiki mamua; a o ka like oua i iko ui, ua liko a like loa roe ko ka, me(lalia. Eia ka mea knpono ke manaoioia'i f p ka hpomaloka paakiki o na ludaio, ua pili loa i ka hoolo i ko ke Aku,i lawe ana nie ia i ke ano kanaka. Ke nei lakou, nole i hanauia ke Akuq na ka wahino, aole hoi i make maluna o ke koa.. Oia ka manao o «a poo poino nei, iloko o ka makapo o ko lakou hpomaloka ( ana I Aka, i ka wa i ike ai ua īuteiaip nei [ ka Virigine hemolelo iloko o kona ■nani,. ka Makuahjne o ko Akua, ko Keiki, ao]e hiki ia ko hoo.le hou, na hiolo walo na papu o kona'hoomaloka »na, ua komo ke garatia o ke Akua iloko o kona uaau, ua maBnoio, ua hoi i ka oiaio, ua hanlolu i na mea a pau no lea upo ana i ka mea io, a ui\ ola a hiki i koia wa, iloko no o kona manaoio nna. "E hooikuika ana ke Akii'a' i'a io iloko o koJia g»ratia i knpao oia.a i ka hopena, ī ike oja a'lioomana lio ulo'a he alo, i ka mea •nana i k.nhea ia ia hi'i>, keia ike knpnnahu, i kona wii g hoomaloka ana mo ke kuo i kn tnannqio E nuluiu'na ku li'ku o lea hnli anii o kelu (nduio mo ko.Paulo kulu luelnio i oleloia. Oih. lO:. ina ka liihio, nn ■no l'o Alina o luiohlili i ka hoomoloko; «lea l

hoi, ua makouiako o hooiaio 1 k» lioohiwo?' hiwuia'na o ku ivSak.uahine o ko kakou Ilakn, ke Akua lesu Kriato, e lrke me īa 1 mahaioiu e utv Katolika. . > Wiu.iAii Wji.ueko«uk. ' mgby, 10 luu., 1851. / E Akeike e, 0 kei& mau hauwina e pili nei e liko me ka piLi mau aua me ka ekaleaia Kiritiauo oioio mamuli 0 ka hoohiki lua o lesu, aiilo i haawiia no iia mea a pau ia muu haa•«inii; ua huawiia e liko me ka ni»kemake o ka U)nine, i mea e hooiaio ai ko waho i ka ekalesia oiaio. Aolo lio poe upotolo na mea ~a pau; aolehe poe ku«u n^ s rjiea a ptiu; aole he poo haua mana ua mea a pau. I Kor. 12: 11, 28, 29, No na apotolo a mo na ke kuleuna e 110 11 e hooponopono i ku ekalesia, miy luna mai ia kuleana, no ka pono o ka lokahi ana. Mat. 2820. Oili. 20: 28. Epes. 4:11, 12. A, »uo na honhunau haahau e hoolohe una i nu luna kiai, ko gurutia e po--110 ai uo ke kuikahi n noho ma ku laui, ke kupaa ma ka hoololie. loan. 17: 20. [ l\>tero 5: 5.

9. tft> kHhuli olelo. Ua olelo nmi 110 o lesii, " Owan ka Puka," aole nue i olelo mui oia wnlo 110; nolaila, ho kupouo 110 i uu Kiritiano n pnu ko mu'naoio, he mau puku e ao no 0 like me ku loune olelo uia Hoik. 21: 12, 13. Oiai, aole i oleloia, im puuiia a pna u» mau puka la. He pono 110 ina Kiritiano ke tnanaoio, he puka 110 ku hauau hou i ka wai u me ku l'huue Uemolele; oiui, aole hiki i ke aupnni 0 ke Akua, ke ole iu. loan. 3: Aka, ua hewa loa o Akeike i kona hoolilo aua ia ia iho i puka, a i kristo hou, me ka inuun e kiiknln i okalesia liou. " 0 leau 110 ke Alu," a na ua alauni la no i kuhikuhi, a i hoonoho i na kahu e alakai i na hipa iloko 0 ka Pa, oia ka poe i moua, mai oua uiui; aole v Akeike, ka mea i komo kolohe ma ia kuluua me ka lawe uilme ia mana. " 0 lesu uo ka Punawai Ola," aka, uu hoouoho oia i mau puuku nuua e mahele i na waiwai laa o ia punawai, i kolohe ole ia e na ilio, puaa, &e. I Kor. 4: 1. Mat. 7: 6. Aole mea hiki i ka Makua, ke ole ina o'u uei; nu oiuio ia, uolaila, hewa loa o Akeike i koua alakai hewa uuu i ko W'aimea i Kauai, ,ue kona hele ole mui, mai a leau mai, a me ka poe hoi i hoolauia 111 u ka oiaio; aka, kukulu 110 ia ia ihu i pohaku kilii, i poo, i puka, a i kahua 110 kona ekaleaia mea kanuka wale. lle ololi ka puka, honkahi no pahipa oiaio, ua ku uo ia pa, -inai ka wa mai 0 na apotolo; aole e hiki ia Rowola ke hoohamamn a akea loa'e ka puka ma kona kuknlu una i konu aha kipi iloko 0 ke kenetiiria 19.

He kolohe maoli ia hana ana, he aihue ia a he powa, e like me ka lesu olelo. loan. 10; 1. Na lesu no i olelo ia Petero : "Ke haawi uei wau ia 'oe' na ki," aole i olelo aku, 'ia oakou.' Na lesu no i olelo ae, " H'e pohaku oe, (he Petero oe.) »ole i olelo 'oukou/ Na lesu no i olelo, " E hanai oe i ko'u mau hipa, e hanai oe i ko'u mau keiki hipa." Na lesu no i olelo ae, "Ua pule wuu nou i pau ole ai kou manaoio." I aha la, ka hoohiki ana o lesu pela ? I meo e ukaka'i ka 'pookela,' ka 'luna' i'waena o lakou. Luk. 22; Makehewa ia Rowela ke kipi ma kona mana, hoolilo ia ia ihp i kristo hou, ao kona kukulu ana i ekaleaia hou; manapopfe, mana bihopa, niana Inua ekaleaia, mekona waeole ia eka mea kuleana. Kaili wale.i ka mana lun.ok<>nawai, maaa lunahooholo,, 1119. kona hoahewa kumn ole i ka poe mai a Kristo mai. Nawai i hoouna mai ia oe, 0 Eowelo, i paulele ai mak.ou i kau ? Nawai i hoouaa inai ia Kalavina, e i ka.eka)«sia 0 K.risto ? Na ka manao hookiekie ame ke kipi.

Ikano n^ka wahine hookahi. Kemakemake oe e kamailio no kela pauku ma 1 Kiui. 3: 2. Ua unuhi na Kttlavina, ho "kaliunupuk'," ko unuhi nei oe, he "luna eknlesia," uolo ho huuolelo ku i ka :unuhiia- he " ekaleaio," ma ia pauku. He ' epiakopon,' lunu k(ai, epikopo, aia nne ma kou unuhi nna ka hua 'luna' hu kn)ie ia i kooukou mnnnoio, 0 oukou uo ka poo ,o kaena uei i ka liko o na ni.ea a pau ma ka eknleaia, a ho Imia do ka 1 Maalea oo mo ua Knlavina r i ka hnnn mnu i 1 ka hua epikopo, we ho moa la, o ko oukou enemi nui na epikopo e noko uei o hoino, a uko nui paha e holoi ia huuolelo mai ka Bni,bala aku. Eia ka 1 he epikopo kune ka raeo i 0 P9_ llo a 'i ll °le no hoi i oleloia mai ho, epikopo wahine kekahi. Qoe tio nae e kaena nei i na kuleano like.o na luahine me ko na epikopp. Aole boi i like, e ko makamuka 0 ! Mahea kou ike ana i ko na epikopo hook'ii | ana,, ua make ka wnhino hookahi i oleloia ma 1 ia pauku 1 | Ho hua paha keia o,kou ap hewnia'na 1 ko wa opi,9; no ka mea, aole hp kanawai ,ia ma ko pkaleeia, uo ka make ana o ua wahine (a. Aka nae, o ua olel.o oia papku e o.eio aua,np ke kane na ka no ka wa ia mamna o ke koho apa, uo jpy»opopo ia i ko. mea e noonoo ona; aole no ka wa e noho li|no k' o ' nn! M a inaho kanawai no ke kahuuapdlo e nolio waMne. e likemeke'koi okiiunuhina Kalavina, iua iia hewa loa ibo uot kek'hhi knhu opio 0 ke knonn nei me konti m'ūi'e ' ole i ka wnhlno. Ma ia ttiea, mnnpopo ke kolōh'e ! o_kaunuhi nna ma ia pailkn. Hia walf no ka mnnoo, K;otolika no ka noho'olo ud'mea i mareia ma ko anp kano a wnhine, oia hoi ma k.e ano noho kanwnle, aia ma ka make 0 kokaiii o loua, a i ole ia, ma ka,po iluun, feo okaka ka nmkaoa 0 ka, hoomanawanui, 0 /ike mo ko Pi>ulo;,'makouialce.-- t Kov. 7: t>, 1. Noka.olelo, '' I wnhino kaikiialilno, aolo ia ho hookahuli, ma I Kor. 0:5. No kn mea, aolo ho opikopo o lol'omo, n ua inuihi'

110 pēliiTlīr w» kahiko. " Wuliereru Sororem,- Mukenmko wau 1a wohewehe ana o na epikupo e mnlāoia nei ia ; kunttwiil o6lia (nahina o lakou, Ina hole iei heolelo tio iuna mai, iua aolo lakoil i ao like e lioonele ia lakou i ka mea 6 kuo loa nei ir»e na kuko o ke kin'o. Eia kekahi, no ko aba lailik&olokou unulii ana me ko kou inau hoa heretiko Kalnvinft ?Ia lakou ho eliia wahine i makemakeia e hele pu, he)kuiku»hine kekahi. a ha wahine kekahr;' r a oc® hoi, ho niakēiinako i kaikuuhiho i wahine nhu I Eia ka'm» liooiaio ai i ke auo maoli o ia pauku, e like me ka manao o ua Kiritiiuio ii)".-;i. ~ {AoU. ī jia«,)