Ke Au Okoa, Volume V, Number 3, 6 May 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

HELU 14. -Oia hoi ke ku ana o ka Rusimela makaia maluna iho_o ke kjno holookoa o ka mea-««rT na kaia kaao, oiia, aole no hoi e nele una kon"ti hahai aku mahope oia meheu hoosahi, nona ka hoopai .hope loa ana ma keia honua, kahi hiki ole la la ke hoopupu iho ma keia ao, a lohe ia ae la keio mea ma Pelekone a a pau (A nolaila, e woiho ikn olelo ana no »q mea \ hai ia, a muhope aku no e olelo bou ai kakou t malaila oe e iko hou ai i ke' keiki Keoni Bea, ka mea nnna i lawe akuia r ßaoHa Hila ī hoa kanna no ka noho ana. e hoomnka knkou e olelo no na keiki ī hannu la e Baona Hila, ka |ua o na mea i hana a''iha ole 10 e keia JRusimela.) Ka hoolei ana o Rus\mela t na keiLi elua.iloko o A'o mMlmai a loaa t hekaln wahme holoi lole mct kapa o ka mulhoai. Mahope iho o ka hanau onn o Baona H-ila i na keiki elijō, lawe malu ne la o Kusimela ia laua a ho-o iloko o kekahi pakeke a lawe aku la oia a hiki ma ke kae o ka muliwoi, ia wo koke no oia i hoolei aku ai ī ua palaka nei iluna o ? ka ili oka wai; A o fta hoomaka aku'U 1 no iā'e lilo o ua mau 'keiki ttei m« nī leo e.uwo aoa iloku, e like me ke. ano mau o na keiki liiliii'' Ia wa no h6i i iioi ai ua Rneimela nei, me kona manao-iha nalowale .kana hana.ana, oiai no hoi, aole he mea nona i ike mai, aka, aia mn ke au o ka manawa e hoike mai ia mea nwhope aku I ko wa a ka wai « lawa nei i ka paioke. mo na wniwai kamahao tua ol,e iloko, a he mnu tnil<r elua kai hala i ua pakeke nei i lilo «■ tnai,.kfilii,i hQ(ilei ia mai ai. Aia lioi. īko ai<u la keia wahine e holoi lole ana ma kapa o ka muliwīu i keia, e lana mai oaa )lujijl 0 ka ili o ka:wni, ia wa oia i nona pono loā aku »i ī uu pokeke nei i ka lilo ana mai, aole ao hoi i J liuliu iho, lohe aku la keia i na leo liilii nahenahe loa.e pu-a mai ana iloko o ua pak&ke uei. Ia wa keia i hoomaopopo loa aku ai ī ka hoolohe ana me ke ano makau, a 1 wale,ibo la no keia ia ia iho, heahn la ka ■woiwai iloko o keia • pakeke e lilo mai nei.? A no ko ia nei manao nui loa e ike pono keia i ka wawai o loko, nolaila, au aku la keia a loaā ua pokeke nei, hoihoi mai la keia a biki ma kohi ana ī holoi lole ai, hookun iho la oia ilalo, a wehe ae la kein i ke pani o na pakeke nei. I npna iho ka hana oin nei. he mau keiki nani lua ole ko )okō e waiho like ae ana .iluna na alo me ka naoa ponq ae o na maka o ua mau keiki nei,. aia hoi' maloko o ua pakeke nei; me he lapalapa !a no ke ehi e a ana. '

A oia ka mea nana i lioolele ae i ka hauli 0 kona puuwai me ka eehia nui. Aole e hiki ia ia lie = nana pono iho i ko laua mau ano. Ia ok i, huli iho ai ke alo ilalo b ka ili o ka hunua me ka pane ole; a hala: kekahi mau minute ( ono pau ,ae la ko ia nei kunahihi. Ia wa oia i nana pono iho ai i na heleheleua o ua mau keiki nei me Uona- puuwai minnmina me ke aloha, fne" kona ninau'iho ia ia. Nawai la i hana aloha ole ia olua iloko o keia pakeke.a?u e ikeinei? laa paha aole au i keiA wa'maanei, me he mea la, o ka nalu o na kapakai, a mo: na ale o ka.moana, kk mea nanā hoopio i ko olua mau nani lua ole, a lilo paha olua i mea ole " Auwe I nloha ino,;? wahi a ka Wahine, nolaila, e hoihoi paha au ia olua ma ko'u home e malama ni, a hiki i ka wa e liuli ia mni oi olua e ko olua mau mnkua. He mou minute mahope iho o ka ia' nei olelo ana, ia wa keia i ulu mai ai i na lole ana L holoi ai a paa iloko o ka puolo a la)su iho la no hoi keia i ua pakeke nei a paa ' ae r» ma kona mau lima. A o ko .in r. e i hoi aku la no ūi a hiki i ka hale, a kahea akn la 1 kana- kaoe. ia wa no hoi i hele mai ai ke kanei * j»jki; imjaona J heah?,.kau i kahea ao nei ia'cr i8 hele mai ? Hai aku la ka wahine, ,K i kahea aku nei paha au ia oa t e hele mai oe e nena iho i ka waiwai o loko o keia pakeke a'u i lawe mai nei "ailee oe." Ia nnanawa, ke kane i nana iho ai", a i kona ike.ana iaia hoj, hpoho ae la oia ha leoMōi,' " oa ,pomaikai kaua 1 Ua pomaikai kaua.l I I kA iōaa ana ma» nei o keia mau leeiki i« o<>, oiai, he mao makahiki loihi ho kaua o k« noho ana, me ka loaa ol® ona ..keiki i hai-ako ai kana «rahine i ke ano a ka.. loaa ana ia ia ma ka muliwai, a hiki wale i koha hoi ana i ka hale. O kkik'inau keiki i loaa *i i ka wohine, he n)efjft|itiii Ipiia i kana kane me ke aloha oiaio i* wf i®ua i hanai ijhjrriin ua maq keikī- «akaa,oJ» oei mo kā loa ia.. I kekahi 1«, olelo aē la ka; wrtine«l- - pono paha:t hele aku oe maloko a .ke knUuākauh#lrnß-Teleklnē nēnV hoolohelohe ai i ka mfea.'nanā keia 'mau keiki » «ni|#i,6ialo%hpo]a)Sa mana , pjpa ■" nō ia o ke kane i ka manao o kana wfhiflG, t la mankw'a hoi kefeanē i hole z a hiki wale i

nōle nae"tmf nei loßo i ka oleloia, nolo no hoi he mau olein hoolaha oqa na hui na nlanun 1 "

Pela-oia 1 hoi aku ai a wahine, a ua lilo hoi m i mea haua mau lob na ua kanaka nei i na la "oho waje aolo he hann ma-kona mau ■ limn p-i ua hoonoau nia ma ia hana e hele poaiponi aea na hale a pau

io. Pelekane a hala ka makahiki okoa. Malaila laua i noonoo nui ai i.ka mea nana keia mau keiki, «oie naeT)6 maopopo ia laua, a ua malnma mmkni no boi laua i ua mHU keiki nei a hiki wale ikawa i nui fi«. Ika hola, ana o na' makaTiifti ekolu ō ko lnua hanni ana, nia hoij ua pi>, mnlie ; ao la feo laua nui a roo ko laua knnaka' Waik'ai* m« ka naHi lua ole ke nana'ku i ko laua mūu helelieleon, ua like loa ko laun iuiana, 00-Ie ano e kekahi a me kekahi.Ke nana'ku, o ko laua ra,au hoai|ona -wnle no na ,mea kue" ma ko lāua"m"au : lffer Iloko o ko laua wa kamalii loa, ao'o l«ua e «wo wnle, aole hoi e'hana mnnitili o ko lmia makemnke iho, he mau keiki hoolohe loa lnua me ke aknhni i kn olelo o ko la,ua m'au makua hnnai, he noho mnlie me ko pakike 010, nole hoi he' Hookuli i ka olelo n ko laun mau mnkua, a he hila loa hoi ma nn mea n pou eJ)oouluhus ai i na mnkiia, e like mo ka makemake o na makun, mnlni,la wnle no lnua e hoolohe ai. .He mau keiki olelo mnikni hoi mp ka lealea, a mn keia mnu mea a pnu e pili ana i ua wiau 'keiki nei, ua lilo'ia i mea hoolana i kn tiuuiv»i 'o na m-ikuii hnnni me kn olioli nui. Nolailn, un like ka mmao o ka makua me na keik}, aole hoi e loan ka maa kue iwnena o ko lakou noho pu nnß, no ko mea, ma ka olelo a na mnkun o hai mai ai, ,malaila wnle nkū no ua 'mau \Mil»i nēi, n pela hoi kn olelo a na keiki, malailh wale mai no na makua., •

A r< lilo hoi keia mau koiki i mau mei milimili ia)UQ o leo laua al.o, nole no hoi i lohe , us ir)ftu keiki'nei i kekahi olelo ino a ua mau | makua iiei a hiki'wnle i ko laua nunui nna, aole no hoi i manao na man keiki nei t he okoa ko laua'oiau makiia, na manaoio rio .laua ia manawo, o ko lalla mou makua ponoi ,qo ia, aole no hni paha f" hai akii na makua, i_ ua mau keiki-nei, o laua na makua ponoi. Ka hoike nna mai o Baonn' Hila iaiaiho, a me kana olelaia Kini J)aimana ma ka hihio i ka po. c~ I ka hala ana o na, mnkahiki elima i »a •mau keiki nei,.o mnhope iho o ko hua aina ahial)i, hoi aku la ua man keiki nei mn ko •laoa wahi moe, a ia laua i hoomnkaukau iho ai e rii(je, aole Dae i hiamoe maoli loua, aka, o ko lauo mau lihilihi pahn kai pili, a o ko laua maū puuwai e.ola ana no. Aia nae, ike aku la o Kini Daimana i kekahi ao ulaula hoo olenalena a omaomao hoi, me he anueoue la ke ano, e iho moi ana iloko o ka lewa, me I tfona nani nui loa iloko o ka hihio, a kn poloiei ma kona alo. Aole i liuliu iho, puka mai ls. 'kekahi leo kaoaka mailoko mai o ua ao ne'i me he uwe la ! ke ano, "E a'u keiki aloha, ano, eia wau 6 ko olua mnkuahine nana i haaau aku." Ia wa i nalowale ak\i ai ua no nēi, a puka īfiqp. mai la he wahine nani lua ole malalo iho o ka malamalnma oi ka la. i , ; ko. Kini paimaha uhane a noho iluna o ka uhane o ua wahine nei, a. .hoomaka iho la oia e uwe pu me ka uhane, a pau ka uwe ana. Hehai poho mai la ka uhBne o Baona Hila'i'kona ' keiki, a ninau iho la oia jd !a, " auhea Jto.olua mau -ponol ?•"< Hai aku la'ko Kini Daimnna uhane ia ia', " eia iio no ke n'oho pu nei me maua.'!, wa i hai hou mai ai ko Baona 'Hila uhane i kekahi o kana keiki, " aole ia 6 kd olua mau mokua pnūoi, he mau mHkua hanai ia, no oloa.. Nolaila, apopo e ninou olua ia laua, a ir)a e hai mni:ia olua o laua db!., makua, alaila, e olelo aku olua, e kuhikuhi ae olua i pnkeke e wp.iho la molalo 0 ka papa aina, a nie ko olua olelo pu aku no hoi i na mea e pili ana i kp olua knmailio ana no ua. pakeie laj no ka mea, nn'u no e kokua ioāi i ka olua olelo iniua p Inua, mamuli o.kuu maii ano mana a pau, aole e pau> 1 ka helu ia."

Ma keia hupe aku, e launa pinepine nial ana au ,me olua i nn wo a pau loa, i ka pp a me lie ao, a hiki i ka manawa e ike kino ai olua i kekalii k,iijo ano puo9 e |< 0 I(l j| oko 0 keknhi punawai. A oia no hoi ko olua ike ,pu ana i ko olua mnkuaknne, nana olua i imi .iho a loaa. Ia wa e auhulihia'i na'lii a pnu o Pelekane nei, ia mannwa aii e hoi kino'māī. qi a noho hou ma knu aino hanau nei, a oia kun manawa e haawi aku ai i ka lei alii ame ke kalaunu o Polekane nei i na makua hanai o olua. A oin ko olua ukū"e haawi aku ai ia laua, no ko laua hanai ana me ka malama maikai ia olua, mai ko olua wa liilii a hiV; ; feo olua nui aoa, oin la, i lohe oe e kuu Keiki I i.ka'u mau olelo ao ia oe. (Ke ike la paha oo oka mea heluhelu i na olelo a Boona Hila ma .ka hiuio i.kekahi keiki i hanauiai.) A pau ka laua olelo ona, ia wa i haalele'iho ai ka uhane o ka mea nono keia kaao i kekahi o Uana keiki. 'i oana'ku ka hana o ua keiki nei, "ku kaea -.o ka honua me he pua.hiohio la" ka hni ana a Baona Elila iloko o ka lewa. Ia ~nuaawa no keia i puoho ae ai, ,me.kana inai^aō"fcia. 15 iiie. klop' keia e olelonei, oka, o ka pouli a me ka waiho mulie ana o kona kioo jna kahi moe:, ka mea nan» ' hoomfiopftpo ihof he.hilīio iloko o ka wa ,a na Jihilihij hapliinlu iho ai, «• fnffhopē^tmrkō'na noonoo ana, hoala ak\i 1a oia i kona knikuaann, ia ia e hoaīa nei Vkona hanau muo, ai» "hoi, pane oe la oja i k'ona kaikoinn| ; heaha kau e hoala noi iūln, hii aku ln keia J>«i>ka mua a k* hope o na moe uhano," e «ikennekn mea Iha-i m«a ja So nri e k H Ktt u . ' < : . {.Hoh ,i 'pou.) ,