Ke Au Okoa, Volume V, Number 7, 3 June 1869 — Ke kaikamahine alii Etela. [ARTICLE]

Ke kaikamahine alii Etela.

[ī UNUHIIA KA BuKE KaAoKAMALII MAI i • Clara G. Doi.liver.] I P(nte aku la o Ulonka. " Ua ake nui loa nii i moa ui loa, a roe na mea nani, no ka mea, ua hoohauoli aku lako.u i ka poe kahiko a me ka hou, i ka 'waiwai a me ka ilihune." Alaila lawe ae la o Derlka i kokahi lei ai t momi nani mai ka papa kalikau a hooloi nku " la maluna o kona a-i, i ka i ana. " Iloko o kuu aupuni a pau, aole i loaaia'u kekohi mea nnni e ae momui o keia." Ua hauoli nui iho.lo o Ulenka, uolaila kukuli iho la ia ma konn mtui kuli, a honi iho la tka. limß o ka. moi, i ka i ana " E hoo•uaikaiia ka moi, ka makuakane. aloha ! " Alaila, kahea inai la o Derika i ka lua o j l<lna mau kaikamohine. "E Geneura, ku mai ! '[ Nee mua aku la o Geneura, i mai lo ko moi ia ia. "E <Geneura, heolia kau meo i kau nui loa'i maluna o ka honua ? " Pane la o Geneura. " Ua hiili nui uu i ka naauao ma aa wahi he nui, a ua loaa ia'u o Ke gula ka .ūīeii*! .kau nui ia e na kanaka." - ; ' Ekemu mai la ka moi," " o kuu lua waiwai ka'u e haawi aku nou e Geneura, elima mau ekegula nunui o kau kau nui ia." Kukuli iho la o Geneura a honi iho la i kona ' lipia, me ka f mai, • ■ « E hoomaikaiia, ka makiiakane aloha, kamoi!" Aloila, liahea ae la ka moi i ke kaikamahi'ne miuli loa. " Etola, ku mai ! " Hele aku la o Etela e like me kana i kauoha mai ai ia ia ; " E Etelineda, heaha kau mea i kau nui l«a ai-maluoa o ka honua" Ekemu aku la o Etela : " Ua aloha loa au i ka poe ilihune, a ia oe hoie ka makuakane aloha I " Pane mai la ka moi me ka inaina nui. " la o~e, ehjiawi ai au i lole aahu eleele, a i kaula hipuupuu ia ka mea e kahei ai, a i keia ahiahi e haalele ai oe i na puka pa o keia hale alii, u hele aku mawaena o ka poe ilihuue." Maopopo iho la ia Etela he haawina knumaha keia nona, aka, ua haaheo loa nae ia i kona nele ana i ka nani a me ka naauao ; no ia ano, nolaila, iia lioihoi hou mai oia i kona, mau waimaka mai ke fia'he ana iho, a hoohaahaa iho la i koua leo i ka pane' ana, ia ia : kukuli iho ai ma, ka noho alii, a honi i ka lima o kona makuakane : " E hoomaikaiia ka makuakane aloha ka Moi ! " Ua hamau leo ole ka noho ana o ka rutni ; a o na'haku hoi keia a me na haiona, nana aku la kekahi i kekahi me ke kahaha ; a o £ Ulerika a me Geneura ua auo e ae la na helehelena o ko laua mau maka, ku mai la ka Moi a.i mai la. "'E hookaawale ae i wahi ho na kaikamahine alii." Alaila, puka aku aku la lakou iwaho; a i ko Etela ike ana'ku i ka olioli a me ka haakei o kona mau kaikuaaiia, hoao iho'ia ia e nolaila; aohe mea i menemene mai nona. ..*~r O na haku a pau a me na barona, ua hoomalau kekahi poe, a ua hoowahawaha no hoi kekahi i ka olelo a ka moi e. hookomo ia i kapa kauwa kekahi o na koko alii, a e kipaku ia mai ka Hale alii aku i hoanoho pu me na kauwa ; aka, aohe nae he mea o lakou i,a-a e pane aku i ka moi ; no ka mēa aole 'loa ka moi e hoihoi hou mai ana i kana olelo i pa.nē ai, ua nune wale iho no uae lakou iwaena o lakou iho. Pela i hele aku ai o Etela me ke kuoo mawaho o na puka pa o ka Hale alii, i ke kapoo ana a ka la, i anhuia me ka lole eleele, me ke apō kaula hipuu ma ko'na puhaka. Aohe mea i. uwe nona, aole no hoi he mea i kokua aku ; aole he mea i poloai ae hb ke Akua e malama mai ia ia ; aka, aia he leo iloko ona nana i hookupaa ia ja, n aia hoi maluna o kona puuwai kahi i kaa , i ka mea mana a ka moneka i hanwi aku ni ia ia. Emoole a napoo aku la ka la,4Tpoeleelo e iho lamamua o kona hiki aoa'ka i k'ahi kau- . hale ana i manao ni malaila e hooluolu iho ai ia po. Me ka makehewa kona hoao ana e ia ia iho me no huaolelo a ka moneka i l mai ai., "E hawele i keminea a kokoke i kou e hoomanao ia mea"; he oiaio, aolelie ino, aole hoi he hewa, o hiki ke kue ia ia." Hoamanawanui eiakehewa iho la ia i ke kaomi aoa a kokoke i ua mea la i kona puu- | v#aL. Pio iho la kooa ikaika, auhee aku la hoi Uap& ku-oo a me k» maha, a kulou iho la I ijjki?!«ittrfa o ka mauu kewai, a uwe iho me ka ' ekft(sfc loa. . i ihp. ko ae la iau hele aku, aole i r li|iliti'Bkft||pia hol, Hoea mai la elua mau poI $a'mailoko mai o ka pouli panopano a hopu i ian'ei mau lima, a alakai kk» la4 kfthi o ko lakou alii i noho ai. Aka ia e ahha mai, a kamailio aku / la hui me ka ( waipafae, a me ka oluolu, no ke ; ,«jno> hi'na i haoa'i a hiki i ka maWWĪ >ke a» ke alii powa o ua kaikamahine i ■ •. Ml^.kaik«inui^f>l££tela t .a o ka manawa . | mua no hoi 'n o kona ike oiaka ana ia ia. . j * hoi, i mea e maopopo. lea ai ninau j "nii la ōia ia ia. " Owai oe i " Pane a>u la | ki haalulu, o me ke ano make no f . 'iPIMW'A O ° Etelinoda, ke kaikamahine | Weeeka nai,'' Niuau i • ppwa. . " E oe j - V h elo ana wau i |.. ;«» ,i wahi « nōba a»,? ■ «»• I» U powa, «« Ae. e ; iiaiia. no ka mea ua ike Ipā I •£slr.| BtebPker«-kt»u inaku.hine i k 9 polo-

me oe e ike ai i kou hiki' ola ana ilaila, u aole e "piiikia i ka poino."', Ko- ia mea kalieu ae la īa i na knnaka elua i hopu ai ia ia,.a huha ue la ia laua i kana mea i makemake ai, ine ke kauoha mai ia lakou e hele. Ua ae hoomaauēa akii laua, e' a, "ua hooko pololei no nae laua. i ke kauoha. " He mea mau e kokua no ka ilihune i ka lihuiie:" Pela i hele auwana wale aku ai ke kaikamahine alii Etela m~e ka nui o ka ehaeha. aka, aole nae oia i auwe no ka pololi, a aole hoi i ike i ka manawn i nele ni kona.poo i kahi hn.alu. He. kakaiknhi loa kona- halawui mai me kahi hoomaikai uuku, ma na wahi onu i haawi ai i kona mau lokomuikai uui ; ama na wahi hoi 'ona i halawai uuku mai ai me ka pomaikai, ua loaa pinepine mai ra ia na hoomnikai pumehana oiaio. 1 kekahi mannwa, ua nne nawaliwali maoli kona puuwui'i ku mni, a"ua. kaniuhu iho hoi no ka hale alii nani o koua makuakane, oka nae, ua ike mau oia he mnna kupnnahn ko ka mea kilokilo nann i hooluolu mai ia ia me ka Inulon ; a nolnila, ua auwuna wnle aku no oia ma o maauei no na mqknhiki ho nui, a liiki i ka wa i kikohu iu mni ai kona mau papnlina opiopio e na alu o ke knhiko, Aka, aia mau no oia iwaena ona poe ilihune. Nolaila, 0 na ioo, ka hewa, a mo na kolohe e hoopuni ana ia ia, aole loa kekahi o lakou i hiki ke kue aku i ka mea mana anu e lei nna wa kona puuwai nona ka haawina ana i hoomauao ai oia iho la kona kumukuai, n aole hoi he hoopunipuni ka ka moneka maikai olelo i pnne aku ai. ' Apana elūa. I ka wa i luhi ni ka Moi Derika o Weseka 1 ke ano o ka noho alii ana, a oia hookuhi wale iho no, aohe na kaikamnhine ana ekolu. (No ka inea o Ulen'ku a in», Geneura ua mare laua a ua hele hcvi me na kane) olelo aku la ia rna haku a me na barona o kona alo alii, he makemake ia e hoomaha no kekahi wa i kona noho alii aoa, a e hele e like me ke auo oka uohn ana nele. O kana mau hunona kane eluo na Haku o Lupeta a me Welearika, ke noho ma kona wahi iloko o kona manawa e hele ai. Ikawa i lioopuka ia'i koia manao, he nui ka poe kahaha, a kannlua, me ka imi i ke kumu o ka ke alii manao nna pela. CJa hoopuka mai kela niea keia niea i ko lakou mau inanao ninau, o na hunona kane wale no kai ike maoli i ke ano o ko ke alii manao. 0 ka oiaio, ua lohe ka moi Derika i fea hiolo hikiwawe ana o ka hoomana Duruidn maloko o Weseka, a ua hoike akea ae na makaainana i ko lakou paulele ana ia lesu I Karisto, a he nui hoi na kanaka koikoi i huli | a pule malu. j Ua laulaha ae keia hoomana ma o a maanei, a ua olelo ia nn kekahi wahine Karistiano o Etela ka inoa. i a nolaila' ua hoopii mai na kahunopule Duruida i ka moi Derika no ke ola o keia' wahine. Ano ka mea aole he naau puni wale ko ka moi Derika i kekahi manawa, nolaila, ua hoole aku ia i ka lawe ana i ke ola o ua wahine la, a no ka mea no boi, ua manao wale iho no ia iloko ona, o kela wahine Karistiano Etela, āole ia he mea e ae o Etelinada kana kaikamahine muli loa. Kolaila, aole oia i kamailio aku i kekahi huaolelo i kekahi mea e ae, i kana mau hunona wale no ; a i ke ahiahi, puka aku. la oia mai na puka pa aku o ka hale alii, a hele aku la'me ka inanao. paa e imi i kana kaiknmahine, me ka hoohiki ana ina hoano helu ehiku, aole loa ia e hoihou, aia a hoi pu mai me Etela ma kona aoao i.ka wa ahiahi. Hele auwana aku la ia ma o a maanei, i-o a i-o ; e ao ann i na mea hou he nui wale; e hoom.anawanui ana i na pilikia he nui, e ike ana i oa luuluu o ke kino, e nana ana i na mea ano e ; aka nae, ua lohe nae ia i na hoopomaikai aan he nui e luia aku ana maluna 0 ke.pooo Etela—loaa'ku no hoiia ia ke kau wahi pupupu hale inoino, aole i nele ko ike ia Elela, a aole no hoi i luhi kona mau maka 1 ka hakilo ana no Elela, aole nne i hopu aku kona mau lima maulnulu ia ia, a bo oioio ua mai ia kona puuwai kahiko no ka huli oūo ia Etela. - 1 kekahi po haule hia iho la o Derika ma ka honua ma kapa o ke elanui, n hiamoe iho la, ma kahi e pili koke oku ana i kekahi hale kakela kiekie ana i ike ole ai i mea nona ia. Ua hihio iho la ia, ua hao ia ena powa, mo ka pepehi hoomainoino ia, a ia ia e moe ana ma ka lepo me ka u i kālohe ae la ia i ka halulu o na kapuai o ka%o, a kahea ae |a ia. " Alia, e ka hoalauna, e kokua mai ia'u, no ka mea, ua powa ia wau a ua pepehi ia I" Pane mai la ka mea maluna o ka lio ua liko no kona leo me ko ke kaikamaliine alii Ulerika, i ka i ana. . " Ua powaia, ua pepehi ia, aole oe he mea nani ke nana'ku ! Aloha oo !" , < - Uwo kaniuhu ibo la o Derika, ia ia e lohe la i ka Halulu o n* kapuai o ka lio, a nalo» wale ako la i kahi mapiao. Ke haule kawau iho la hoi na kulu kehau, a nui mai la ka eha o kona mau lala i palupalu, apho manaolana iloko ona j a ia wa lohe ae la ia i ka halulu hou o kekahi mau kapuai lio, hooikaika ao la iā e kahea aku : .' E kokuo, no kn mea, ua powa ia iho nei wau, a ua pepehi in hoi." Aka, aole i kaohlmai ka mea haoholo, i ka. lio, a kohea mai la ia ia ia e holo aoa, 'ho Leo. no i lohe mua iae ia ua like me ko k« kaikamahine alii Geueuro, ikn i an& : "He manawa ke dala I he manawatkc dala I" A,o]e i majiu iki ,mai,'ia jkn uwalo aku u _ka niaa iloko ok» «ha, n mau m _ a ann

kai puana ao I» ina ka lehuloho o uu o Dorika, aku, nalowale e aku la kela iloko o ka poeleele. '■ ■ Aohe.iikehou.aeka moi a hiki ika o'waka ona oe o kona . mau inak'a i ka wanauo, a ike io_ iho ia oi'a i iia ehn he oiaio ; aka, he mau papalina oluolu ke kulou iho ana maluna ona, mo ke ano kauin.aha ; ao, ua Uamaaina no nae ia, a ho leo oluolu hoi i malihini 010 ia ia kai pao mai U : " O, ka mua he ilihune, a o oe ka e ka kuakaue aloha ; ia oe mua, i kou wa e nele ai." Ku ae la o Derika ma kona mau wawae, a puili uku la i liana keiki i koua po|i, me ka olelo aku ia ia no kona lapuwale, aka nae ho hauoli : he luuluu a lie hauol' kai loaa ia ia, nani ko ano e o kona hauol : . Kahea ae la-ia. " Au«o 1 aole anei kela oko kaliela o Quse ? Kup inaha io uo. Aole au i ike iki i ka po nei 1 Mai e kuu keiki, ke puka mni nei ka la ; ma kuu mai oe, a pola kaua,e-u haele aliu ai. , Hele pololei aku la laua i ke keena nui kahi a na'lii a pau e akoakoa una uo ka aina kakahiaka ; a i ko lakou īnauawa i ike inai ai i ka moi Derika a me haua kaikamahino, haawi ae la lukou i mau leo huro walo ae la ke keena holookoa a pau, a ia manawa pane aku la ka moi me ke kuoo : "Ua hoi ola mai nei maun ulaila, huli no la ia Etela : "E kuu keiki, ua. alo ia e oe na pilikia he nui, me ka poino ole, E hai mai ia'u, ano, ke nonoi aku nei au, owai, a heaha.ku. mea nana i mulama ia oe ? " Puue mai la o Ett>la me ka matie. "Na ku poe ilihune i malama mai ia'u, a me keia mea maHaawi aku la ia i ka mea mana iloko o kona linnn ko meo nana i hoopialu ia ia, ana hoi i ike ai i ka maoa ma kana mau walii a pau i hele si. O ua mea mann la he kea kala inoino, huluhulu o ka hana ana ; aka, aohe ino, aohe heiva, aole hoi he mau hana koluhe i hiki ke kue i ua mea la. Nana ibo la ka moi Derilia ia mea mo ke knhaha, a hoopili ae la i kona mau lohelehe, mo ka i ana : " Pelo kuu aloha io ia oe, e ke kaikamahine aloha, no k» mea, na ka poe ilihune i malnma ia oe, a ma keia manawa aku, na'u auanei e malama ia lakou : a mai ka mnnawn mai i maLina ai keia kea ia oe, pela auauei hoi au e malama aku ai ia ia, a me ka jioe e lei ana ia mea. " Mai ka wa mai i lilo ai oe i Karistiano, pela auanei hoi au e lilo aku ai i Knristiano ; a o ka'u manaoio keia e hooko ai, a o ka'u. hoailona h<>i e hahai ai, a pela auunei o'u mau makaainana © hooko ai a o hahai ai." Alaila, haalulu hou ae la ke keena i na leo huro olioli ; a haalele iho la na haku a me n,a barnna o Weseka a pau, I ka hoorfiana o ko lakou mau kupuna, a lilo iho la i mau Karistiano. No ua makahiki he nui inahope mai ko Derika noho nnii a me kana kaikamaliine me Etela maloko o ka Hnle knkela ka hale alii hoi ,o Ouse ; a i ka wa i inake oi o Etela mahope mai, e like me ke ano o ko kakou nei make ana, he pokole paha, a loihi, na Rupeta ka moi.o Weseka laua me Ulerika kana al'i wohine i kahu iho maluna o ka papa po-' haku o kona he kupapau i keia mau hunelelo; "Meoukou mau no ka poe ilihune." A maluna hoi o ka pohaku kea ma ke poo o ka he, ua kaha la me keia : " E hoomanao i ka haawiua e kau la ; he oiaio, aoho ino, aohe hewa, a aole hoi he mau hana kolohe e hiki ke kue ia mea."