Ke Au Okoa, Volume V, Number 17, 12 August 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

HEJLC 21. 4;ple auauei .e lyki, ia oe e.ka mep,.heluhelu ke qlpl(3.iho, ua raaalahi mailoko' ,ne o (i ipa;paha / ,aofe,e loaa i oa mauu nei keia huaolelo, mo he uipa ](j, ija hahai aku he alii o Maui, oia h,oi o. Ia l»|Ua. nej e leler ana ma ka l.ewp,. iloko qr, ka .po a rae ke ao, aolp np.hpi ho inaii pilikia nuna e keakea mai ,ana i.ko laua lele aua, aia hoi, loaa iho la i ua mauu nei ka pan«vva ejiiki,ai,ke n;nau ppno aku i kona hoa '|iplp, pĀa,hoi o Ki»i Gula, i kona wahi.e helo nei, a np keia nin&n a koūft.hoo hfle ia t ia,. plelo ( aku la oia ia ja, l " ,ua ike oe i knh.i i ,noho ai o kekahiiwahiup u.i lo.a roi>, ka, ncj (1 he wea i ; h>\h,>i aku kona nani pahtjpp ,o oia o Baona ka mea c n,oljo la i koiia homo I napi liia ole. iloko o ka lewa, oia.hoi o Mauna Auiani." Ano keia olelo a Kini Gula i hoi I aku &i, aia hoi, hai mai lu qa. nei mo ka oiaio ]ou, !' ae, o keia wahine ( au e ,ninau. mai | nei ia'u, he' wahine io no ify ,he wahi.ne ano nui nae o kona mau kino ke, hoikpike :mai, aka, inn nae e loaa ifi kaua kekohi Jaap : piia • uiaula nai|i loa ke jike. pku, oia kona qmQ.ljjk©, : i aianac i .nakona,ftinft,e noho. nei, Jt\e ,i}i)i ua kuf)ua 'kaika nana e hoopilikia njai ia , he.poe kupua nui o.ka, ikaika,a mc a be mea ole loa paha ?a lakoi) ke hiki aku, aka, ina n.ae he nui kou, .nioiia, a mp ka ikaika, elaila, e ike lihi akn ona paha kona-i ua wahinp Ja." Olelp akn ]sini ia ni (i "he pono io nō hoi piiha-ka.u mea e olel.o nei, aka, aia paha a h.iklnku kaua i ua wahi e ->e oe.i,ka : 'apap e.lauakilii, ana, iloko oJ>a ma.na\va e ka hakaka ana mawaeua o kaua a tne,,ua poe piiikua nei," Oin iho la kn laua plelo u; w,lailq, he;po|ip, paha ja oe e ka.mea heluhelu ,e , hoomapao i keia mau plelo a ka,, : nianu.,-) Mahope |ho g ka pau ant." ':a laua.olelo, t),nli pp,np,ihp Ja k f o Kin.i Gu|a mau maka ilaJo 0 ka lewa malalo o, na wa.wae o koua lip, kona manao, e ike maopop.o iJio i na inqa a pau mnlolo nae he ainai Joaa 1 knna mau kiionohi, o ka ,ili laumnnia s wale no o ka mpana ke wailio malie ajia, a pela no oia i huli ae ai ipa o ; « ; maapej, ao|e t po ana mea. i ikeai. a halp paha k.ekahi mau , loaa iho la ia'u ,ka. hoopianao ,ana.i kahi laau mnna ona e ..paa nej iloko p kona W.ehe ae Ja. ojiiii ua wnhilaau>nei •■P®?. lima, a hoopu,ka iho la oia i kana huao)elo ninau, "ajno, kp ninau nei uu ia oe e keia laau, e hiki ke hpikq mai i kahi i noho ai ; k^,wohine i ,]oaaH-i kuu koikaina iloko o ka mo'jubane ? ". Ia mapo ,i wphj. Igau f nei H a !,.tP°H° ,t|kn o, ka ;Jj liaia.q ua, .kinLG r ula nei, me he ke; hp.ni a.ku hoi |coi.M; le.lp ana maipua o.kp, lio a Kip.i Gu , la 1 ? ka upfjj ana a na e,treu oke mnnu, Ē like ( ,pu ple ka lele 'ana oka uwiin ma ka hikina, owoka aku ma ke konoojinna., Aka, ua.liio ( ,nae ,i pailola n S 9®?.'® .^ a , manjo,, ma ka lole qna 9 : t '? wa t ° ( .hp mau .hora paha ko lokou ne !-.j' e '® a t- nB " Ā" a jih o pono ijjp la na wahi laau . nei ilaio a , liiki ( wale i ko ipnna.j aneone iho ai. o lona jluna o ka ili o kp kai. Aia hoi, uo uhi koke mai I» ka noe ia wa,-a oia no hoi ka. manawa i nalowale koke aku ai o un wolp laap ( #ei; ,mai na mnka aku o Kini Gulo n me ka^manu.

Ka loaa ana o kfi aina o »/ca, lauu a mc na pilileia i h lei mni nialuna e Kini Gula, a pahele oia niai malee ia Sobela, a me na ieupua e ae he nu» wale. Mahopo iho o kn nolowale ana aku o ua ,w«hi.'laau iiei, ua. hiki ole in Kini Gula ma ka ukali aku ma koDa hopd, nko, ua kali mar lie aku no nae laua iioi no kokahi mao minute, aia hoi, .lolio aku la luna nei i kekahi leo e poe mai ana me he leo kanaka. la, a i ka hoonaaopopo ano i Kini Gula,,iaole no ia he leo e ao, o kaL .Uau no ana, pal«a a pakolu ka olelo nna m."i ia ia oei, eia ka aina o ka wahine i loaa ai i ka moe uhane i. ko kaikaina ia Kiui ka nui o ka ikaika a me ka mana o ike ai oeā. keia aina knpanaha.loa, aole.paha e liuliu e halawaiko' ke no kakou rao:aaipoind a me na k-apuai jrio a pau, a me Sohela ka meaiia iaika malama o keia fUipuni v ,nala<ila,,ftno, e hoomamao ;koko. ia olua mei ka hookaulua ole i keia -wa o make auanei olua', mai kanalua iki oo; mahope o ka'u olelo,ana, o poine oe, 110 ka mea, 0 keia Spbola,.he nui ,ka mana.a me ka 'kaika, i aneahoiaku no elike pnlme kou makunhine, i.ua,v»hi lftttu aeiino o.olelo niai 'ana,. aia hoi, hoomhjk« maiMa.ka oha.o.mao al' r'iamanawa r)o'h,oi o (Kiui Gala i hoolele'.ae ai il kotin lio.ilu&u, lilo/6 ka lewa,;i okali. ii» mni Jiqi o.ka>tnnnui a he mau milo walo no pahai 1 halftjia laua o ka iiale ana, i alawa iho ka ll(lQfy ( o lnuai nei eku ana- kt>ku,hi oikekahi pohikiimni poopoe kopkeo,.iwi»prm,kon.u l o I Jk;a j«o®n»>.aolo, l lio« Uu ,ijioj<h.o.oku,fti»i In o $oboln.l na' hioo ino na liilu, ona laau a lcl« mii la ua poe ipoo noi i|ofco o .ka lowii

Aolō lioi \k; niinuin,na koko'.io loa nialulo pono o u(i Kini Gulii'hOi'i (īole no lioi i erno, ua hoopuni koke ia umi'la lioia e'u'o' po'e moo nei, a haokuu mni la lakou [ua me 1 »- eha l fie nui wale mailoko mai o ko lakon mau'waha» a oia no hoi ka man&wa a Kini G-uli 1 hobkua pau loa aku ai i ka ikaika o ka lele aiia "o kona lio, me heipa an'a ana la a ka'makani 'nui ikai.ka, a pela no hoi ka manu; ua like'a like ko lana lelo a'na, iloko o ka loihi b'ka lele ana, aohe wahi mea a mamno dku o ua poe moo nei. Nolaila, mnnuo ihcS la'ei Kifei Gula, lie mda makehewa paha ><k'a* lere wale no.mo ka hana ole ak'u ia lakou: Iu inanawa i hoomaka aku ai o KiniXJula e hakak* jiu niei lakon,* aia h'oi; ilhko o keia hakalia 'ana, ua oi pakela loa aku ka ikaika o tia poe mOo nei mamua oia nei, a ua kokuil pn'miino hoi ka monu mahopo oia ;:e>, ak», n» anoane-nie iluua neio komo 'UAo o'ka weliweli;a hookahi wale rio ahona iki ai laua nfei, noika nui ikaika o ka !io i ka lele aiua, nolaila. ke ike iho la no oe o ka mea helohelu i koia haknkk. o Kinii.Oula maloko O ka leWa, i ka<paia lewa i ka inakani, kahi hiki' ole'ia ia ke npakau ae ma o a maanoi. Aolfe'hoi i pau ae ka:liakaka ana 'mo koia poe kilpiia, e

>!wa hoo nuī'ina noMiolO poo' kup*m' holi, he poe kupua liona kane walo no-/ a'iiloko 'o ko lakou rmmawa ; i-hiki mal ai," ua hoomaka koK e po lakou hoi i kana mai, aka, ua hoomau aku no oia i ka hakaka ana molakqu me k;<* hoomanawanui Ipa. Ia manawa no, ua mnkankau na poe kupna moo a me na poe kupya iipna, e mai i ka lio a me kona maii lioa, a i kona wa hoomao.popo ?Rb ai ? ; e'&imdio ana lakou ilo'ko o 1 Wa pilikia, n'oiaila, hoonoanao ae la oia i kona makuahino, ia manaWa nae, aole loa Be • wahi hoKilona i ikeia aku eia ia inan'aWĀ, palua, a'pakoki kana hfltra ana peīa, ma ka inoa o Baona Hila, aole nae his frahi hoikō'i hiki mai imoa ona ia wa, e like tne kekahi manawa anai hooma'nao ai. Na keia pilikia i hiki mai maluna o Kiai Gu|b, holaila, ua noo'noo nui. oia i ke'kumu e pok'ele ai.'me kono. pale aku no i na a tia kupua ikaika o k'e au'puni o G»eladi)a, a no ke aluka loa o ka hakpka me ke ano pi-o-o, aia hoi, i ala'wa .ae t% hnna o\|j.nei hiohn'pe, up liio pio |a ka'm'apu nia qa o na Liona, a me na waha o na.moo a pau. Na ke aki 'kn ia mai imua o ko ia nei no hoi a ia nei mea e tynja'ku no u a mahu Ib, dig hoi k(B kaawale ano'ka o k'a «āanu mai aia nei . Pela i 'imi. aku ai na manii'la i ka hnpe'oke alii o'Mani o Ōlepnu. (Aka, ke ike nei oe e 'ka mea heiuhe'in ī ka po'ino aiia o keia manu, ua make oia mahope o kona h.ooikaika ana mahope o Kini Ōula 'me manao e ianakila ana Inkou maluna o keia poe. Nolaila, pa heo aku la oia i keia aoao.' a mai la oia i kona hoaheie ana'i'hēle 'pu mai ai, me kona haawi mai ia Kini Gula hp leo hope. loa.) " Ano, e Kini Gula e,.ke moke noi au mahope ou, me kuu manao ino oie aku. ia oe, a rja ka mana nni o kōu makuahine e iioike hou ( mai ia'n mnhope aku, aka, i keia wa e nalowale aha au mai kou maka ' mai ika po a me. ke ao. O ka pāu kēia o ka 'ka manu olelo a make aku la' oia i na' enemi inp, a koe iho |ao Eini Gnlā me kbria lio. Ua hoou.na akn cjia ika hdkaka ana ā fiik : i wal<j i ka manawa i ikeJho a? keia i kekafii oina e waiho pono ae ana malalo o lakou ia wa, aplo.no hoi i'liiiliu iho, nij hiki iho la lakou nei iluna o ua aina nei, nolf> nāe h'e kiin'oka maluna o kein ainn. Aia maluna o keia aina i hoopaoa Joa ai ka finj<aka'arin 6ha aoao elua a 'hilii' w#je ika wa,i aneaiie ai o Kini Gnln e liomp-iloko ,o ka poino, oini, iiole h«i wahi e hik'i'ai ia ia' ke pnle ak(i inh enemi. Md keia'wahi i komo āku ai kor)a lio iloko o ka m'aka, mnmuli o kn hooikoika nna i ka pomaikai no konn haku, a oia hoi ka ukali ana'ku o ka lio \ t ka hope' o ka manu o kakou i īke ae nei, a o ko l(ih hoi"koin o na m'eii i 'mako i kela pno kupoa nia ko Klni Gnlo aono, a koe iho la oia hookohi wnle e iilo hei i'ka puu make mo ka h6ortonowan\ji fofc, hoohewa n|e ak'u i makuahine, ka mea i oi oku ka mana mnmua' ona. ' ' 1 ' 'Ma keia wahi oko kakou kaao,"be pono o waiho iki kakou no kii olelo hn'a no 'Kini Gulh, e.huli ae kakon a nana iilen V"iib keilii Keoni Boa o Ainnh&u, ka mea i komo poo aku iloko o na poino n me ha pilikin',' ma'muli o kona kokua ana akii nrie puu' waii piha i"ke aloh'a'i U E6oni Bda i ikē th'iii ai ia Kjni Giila'e aneane ana e make i' na nioo a m'o ina liuna; aia hoi.'kupu ae la'Wa manao iloko o kohii p'unwai me ke uiōliā e hiki o1& ai ia ia ke : hobkduluia 616 ib6, xi()lailu, heli mai la Oia'mai 'ko'iiiiiina tnai, oiai, 1 ha' 'ane' pīli * pii k'oniwhama ka' aina '6'kitii'GiiTa <na'i' ; hiki iho'hhi; ali 'Keoni Bea fbikt mai'al malaila, aia Htii o Kini Gula e anmeume'ia nna' e iia lioni ! a iiie ha moo," iia kokōlie lōa n'a sekona o ka make m'aluna ōWa, aka J , i ka| '1 Kiki-iu&l rti o Keoni B6a,"'.i6bfitb āo la'oia' ia ia iho, elike mo ke auo Kino Beo, a iio ots e k'a v "koiīa 1 'ih6'niii iia"helu nf)tiat) kda'kaA : 6, : 'ri'o Mh Bed ) 0'»: Maliope iho o kona 1 ' i)6(Vr^akA : ußātf ''Unā iā ia iho'hili'kouā %oto wikiwlki in&i'la ii •ki^Wahn^iilii^'o'.Āi'liōni^ • rVi'o ku' hoOmWkīukaii ahii ia iā' iho ii'o ka ha'i lt'ākd ana" fnd'iiii li\)riii, 'ia i®naHiiWa' iio ōia 1 kii akn ai ia Kitii'Gula i kaiii'Wai:' 1H lā 'li ihāi hi» kiiiiiH) WH llbii»"in&'k'oWa'ikāika uui a holo uku»(l«!oi*i) nwil l IA .ihUum! lbn, iā ir? n pn ) sya-(i,o i ae 4,0 Ki|ii,Gnla h<w lohoiona o iihni ana ia ia, nolāiln.. mnnno iiui laOiā o khhā iiioa pālia keiia nana eaiia ia « rhak i o ) oiiii, no]« oia i 'ike Wit(nuri' f kdnti munao. « puu.)